Тем (халық)
| Тем | |
| темба, тим, тиму | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
1,2 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Того |
1 млн. |
 Бенин |
150 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
суннизм, христиандық, дәстүрлі нанымдар | |
Тем (темба, тим, тиму) — Тогоның орталық аймақтарында, сондай-ақ Бенин мен Гананың іргелес аймақтарында тұратын халық. Саны 1,2 миллион адам, оның ішінде Тогода 1 миллионнан астам адам, Бенинде 150 мыңдай адам.[1]
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Олар нигер-кордофан тілінің отбасына жататын тем тілінде сөйлейді.[2]
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Көпшілігі – сүнниттік мұсылмандар, христиандар, кейбіреулері дәстүрлі нанымдар мен культтерді ұстанады.
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Отаршылдыққа дейінгі кезеңде Тогоның солтүстік аудандарының халқын маталармен және басқа да бұйымдармен қамтамасыз ете отырып, киім тоқуға және тігуге маманданған. Негізгі кәсібі – қолмен атқарылатын егіншілік. Олар тары, фонио, құмай, жержаңғақ, бұршақ, ямс, күріш, тәтті картоп егеді. Ірі және ұсақ мал, түйе, жылқы өсіреді. Кейбір темдер егін шаруашылығына (мақта және жержаңғақ) және қолөнер өндірісіне (тоқымашылық) көшті, маусымдық жұмыстар Тогоның оңтүстік аймақтарында дамыды. Көркем қолөнерге пальма жапырағы мен қамыс тоқу, бедерлеу жатады, ал тоқымашылар мерекелік әйелдер киіміне гүл өрнектері бар түрлі-түсті маталар жасайды.[3]
Өмір салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дәстүрлі қоғамдық ұйымның негізін ауыл және көпбалалы қауымдар, патрилинейлік рулар және жас ерекшеліктеріне байланысты институттар құрайды. Некеден кейінгі қоныс вирилокальды, полигиния, сорорат, әмеңгерлік және сатып алынған неке қолданылады.
Елді мекендері төбелер мен өзен аңғарларында шашыраңқы орналасқан. Әр ауылда 10 лашықтан аспайды. Дәстүрлі үйлері бірнеше бөлмеден тұрды, отағасының бөлмесі төртбұрышты, ал оның әйелдері мен балаларынікі дөңгелек болды. Үйшіктер төртбұрышты және саманнан жасалған. Тұрғын үйлер ағаш қоршаумен қоршалған.
Ерлер киімі - ақ бубу және сәлде, әйелдер басын шүберекпен орап, көбінесе бетін жауып тұрады.
Азық-түлікте көкөніс тағамдары басым, тары ұнынан ботқа пісіріледі, шелпек, тарыдан сыра жасалады. Тағамдар пальма майымен хош иістендіріліп, көк шөптер мен көкөністерді көп тұтынады.
Фольклорының негізгі жанрларының ішінде ертегілер, дастандар мен мақал-мәтелдер көп кездеседі, музыкалық фольклор жақсы дамыған.[3]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Тем https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1530486
- ↑ Тем https://ctcmetar.ru/stati/35501-tem-narod.html
- ↑ a b народы мира / Тем http://www.etnolog.ru/people.php?id=TEMT
