Дан (халық)
| Дан (халық) | |
| якуба | |
 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
|---|---|
 Кот-д’Ивуар |
800 000 |
 Либерия |
150 000 - 200 000 |
 Гвинея |
1 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
Дан (Кот-д'Ивуар мен Гвинеяда - якуба, Либерияда - гио, өз аты - дан) — Батыс Африкада тұратын халық. Кот-д’Ивуардағы халық шамамен 800 мың адам, Либерияда 150-200 мың адам, 1 мыңға жуық адам. оңтүстік-шығыс Гвинеяда тұрады.[1]
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дан тілі - манде отбасының шығыс тобының Оңтүстік кіші тобына кіреді. Оған ең жақын моно және тур, дан мен турдың тілі арасындағы өтпелі диалект - гуу. Жазуы латын әліпбиіне негізделген.
Шын мәнінде, дан тілі «макротіл» болып табылады, сондықтан Кот-д'Ивуарда ғана 40-қа дейін диалектілер бар. Диалектілер арасындағы айырмашылықтар соншалықты, географиялық тұрғыдан алыс дан топтары арасындағы өзара түсіністік қиын немесе тіпті мүмкін емес. Үш тілдік норманың қалыптасуы бар: либериялық; Дан-Бло диалектісіне негізделген батыс Якуб; дан-гета диалектісіне негізделген шығыс якуб. Бұл тізімге кейбір зерттеушілер дан-кла диалектісін қосады. Бұған 1960 жылдары қабылданған екі әдеби норма - дан-бло диалектісіне негізделген батыстық және дан-гета диалектісіне негізделген шығыстықты әзірлеу туралы шешім ықпал етті. Солтүстік диалектілерде әдеби норма жоқ. Либерияда жергілікті әдеби норма қалыптасып жатыр.[2]
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Жақында ғана олар өркениетті дінді: христиандық пен исламды қабылдай бастады. Дегенмен, данның көпшілігі әлі күнге дейін ата-баба рухтарына табынып, сиқырға сенеді. Сондықтан халық арасында анимизм, шайтандық культтер кең тараған.[3]
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қазіргі дандар жүгері, тары, құмай, ямс, банан және гевея каучуктарын өсіріп, мал шаруашылығымен айналысады. Сонымен қатар дандар жақсы қолөнершілер (темір ұсталары мен өрушілер). Олар бүкіл әлемге танымал таңғажайып салт-дәстүрлі ағаш маскалары үшін ерекше атаққа ие болды. Таңғажайып маскалар адам бетінің бейнесін дәл береді.[3]
Өмір салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
8 аталық руға, құпия одақтарға және жас аралық институттарға бөліну сақталды. Неке келісімі вирилокальды, полигиния (көп әйел алу), сорорат, әмеңгерлік қолданылады.
Елді мекендері жинақы. Олар конустық төбесі шөппен жабылған дөңгелек лашықта тұрады.
Киімдері иық пен жамбасты жауып тұратын матадан тұрады. Татуировка салу тәжірибесі қолданылады.
Азық-түлігі - негізінен көкөніс (жарма көже).[4]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/1939699 Мұрағатталған 15 маусымның 2022 жылы.
- ↑ Словари и энциклопедии на Академике https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1297311
- ↑ a b Народ Дан: людоеды и революционеры http://www.poleteli.ru/people/1067-narod-dan-lyudoedy-i-revolyucionery.html
- ↑ Әлем халықтарының энциклопедиясы. Дан http://www.etnolog.ru/people.php?id=DANC
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
