Kur'an

This paper discusses the Qurʾānic verses about the Jews and the people of Israel in terms of the naming and the content. Key questions to be addressed are: What is the purpose of the frequent mention of the people of Israel in the Qurʾān? What is the context and the content of the verses about the Jews and the people of Israel both in Meccan and Medinan sūrahs? What message or messages are intended to or can be conveyed by these verses?

Kur'an, muhataplarına bakan yönüyle beşerî zihniyete tenezzül ettirilmiş bir
dilden; yüce yaratıcıya bakan yönüyle de aşkın bir hitaplar bütününden
müteşekkildir. Şüphesiz Kur'an-ı Kerim'in bu durumu, onun zaman, mekan, hafıza,
idrak gibi zafiyetlerle malul beşerî bir alanı muhatap alışından kaynaklanan
özelliklerdir. Bu özellikler aynı zamanda, Kur'an'ın, muhatapların algı ve tahammül
durumunu dikkate aldığının da göstergesidir.
Kur'an dili tüm bu özellikleriyle öncelikle ilk muhatabı olan Rasulullah’ı (s.)
irşad etmiş, akabinde ümmeti için üsve-i hasene olan Rasul (s.), bu dili
muhataplarına tebliğ etmiştir. Kur'an dili muhataplarının zihnini inşada hem beşeri
dilin anlatım vasıtaları olan edebî yöntemlerden faydalanmış hem de bu yöntemlerin
ötesinde kendine has bir üslup kullanmıştır. Bu üslupta teosentrik (Allah merkezli)
bir dil hakim olmuş, Kur'an'ın kullandığı Arabî dil, Rab'ca bir söyleme dönüşmüştür.
Zihni bu söylemle inşa olmuş ilk muhatap olan Rasulullah (s.) da
muhataplarını irşatta Rabbinden öğrendiği dil usullerini kullanmış, Kur'an ayetleriyle
konuşarak, Rabbinin dilini dil edinmiştir. Bu durum, çalışmamız içinde Kur'anî
dilin Nebevî dili inşası olarak karşılık bulmuştur. İnşanın nebevî dildeki yansımaları
rivayetler üzerinden takip edilmiş, bu takibi kolaylaştırıcı bir yapı olarak kudsî
hadisler baz alınmıştır. Kudsî hadislerin tespitinde de asıl kaynağımızı Abdurrauf
Münavi’nin (v. 1031/1622) el-İthafatü’s-Seniyye bi’l-Ehadisi’l-Kudsiyye isimli
eseri teşkil etmiştir. Çalışmamız kapsamında, çoğunlukla Allah dedi ki/diyor ki
lafızlarıyla başlayan kudsî hadisler, manası vahiy yoluyla Allah'a ait olan değil, lafzı
da manası da ilahî inşa ve irşad yoluyla Rasul’e (s.) ait olan söylemler olarak
değerlendirilmiştir. Bu yönüyle çalışmamızda kudsî hadisler, Kur'anî dil ile inşa olan
nebevî dilin bir ürünü yani Kur'an dilinden mülhem bir söylem olarak yer bulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Kur'ânî dil, nebevî dil, zihniyet oluşumu, dünya görüşü,
kudsî hadis

İslam alimlerinin din kavramı hakkındaki tanımlamalarında odak noktası İslam dinidir, o baz alınarak tanımlamalar yapılmaktadır. Ayrıca İslam literatüründe bu konudaki verilerin çok fazla olmadığı ve varolanların da birbirine benzerlik taşıdığını, Batı'daki çeşitliğin burada olmadığını belirtelim. İslam alimleri Kur'an-ı Kerim ayetlerinden yola çıkarak genel olarak dini şu şekilde tanımlamışlardır: "Din, her konuda insanları, akıllarını, irade ve isteklerini kullanarak, hayır olan şeylere götüren, böylece dünya ve ahiret saâdeetine ulaşmalarını sağlayan, peygamberler aracılığıyla Allah'ın gönderdiği ilahi esasların bütünüdür."  demişlerdir...

18 Ocak akşamı, arada seyrettiğim bir kaç kanaldan biri olan, dini programlar yapan bir kanala denk geldim. Kur’an Müslümanlığı ekolü olarak tabir edilen gruptan bir ilahiyatçı beyefendi Kuran’ın Açılımı adında bir programda sohbet yapıyordu. Ben bu tarz yayınları ve bu yayınlardaki hocalarının bilgilerini pek beğenmem fakat ekseriyetle dinî programlar yayınladıklarından ve dindarların da çoğu bu tarz kanalları ve yayınları izlediklerinden ben de bazen izliyorum.

İlahiyatçı beyefendi, bu programda Kuran’ı tefsir etmeye çalışıyor; bugünkü tarikatların ve dinî cemaatlerin Kuran’a karşı tutumları hakkında eleştirel bir üslupla kurduğu her üç-beş cümleden sonra, Kuran’ın dinlerine gerçek manası ile inanmayan Yahudilere hitap eden ayetlerinden 3-4 ayeti okuyor; ardından bu ayetlerin bugünün cemaat ve tarikatlarını lanetlediğini söylüyordu…

Konuşmasının nirengi noktaları şunlar idi:

a) Bugün tehlikeli bulunan ve mücadele edilen cemaatler bataklık etrafında uçuşan sivrisineklerdir. Sivrisineklerle uğraşmaktansa, bataklığı kurutmak gerekir. Asıl bataklık ise, Bediüzzaman’ın kendisi ve onun talebeleri olan diğer Nurculardır. Çünkü Bediüzzaman Said Nursi, ‘Ahir zamanda Hz. İsa’nın din-i hakikisi hâkim olacaktır’ diyor. Bütün dünyayı Hıristiyanlara bırakıyor. Hâlbuki başta bu 3/81. ayet, olmak üzere birçok ayet, İslam’ın dünyaya egemen olacağını ve İslam’ın dışında olan diğer bozulmuş dinlerin yeryüzünden silineceğini söylüyor. Bence devlet diğer cemaatler ile uğraşacağına öncelikle Bediüzzaman ve esas kaynak olan Nurculuk ile uğraşmalı!

b) Tek doğru din İslam’dır. Bu konuda Kuran’ın ayetleri açıktır. Hıristiyan, Yahudi, Budist, Mecusi vs. bütün dindarlar, İslam dinine girmek zorundadır, dedi. Bu mesele için birçok ayet mealini de vermeye çalıştı. Az sonra bu ayetleri nasıl yanlış tefsir ettiğine değineceğiz.

c) Kur’an bu kadar değerli iken maalesef ne tarihte ne bugün hiç kimse Kuran’ı tamamen doğru anlayamamıştır. Allah’a binler şükür ki Allah, Kuran’ı doğru anlama görevini bana nasip etti. Çok kısa bir zaman içinde bu anlayışımızın bütün dünyaya hâkim olacağını göreceksiniz.

d) Kuran’da onlarca ayetle övülen ve tasdik edilen Tevrat ve İncil’i yerin dibine batırdıktan sonra Hint kutsal metinlerini övdü de övdü. Hintli bir âlimin o metinlerde Hz. Muhammed hakkında sayfalarca açık müjdeler bulduğunu belirtti. Ardından biz Müslümanlar neden Dinler Tarihini bilmiyoruz, diye söylenmeye başladı. (Kendisi başka bir programda tarihi sevmediğini ifade ettiği halde) Biz vakfımız olarak bu noktaya çok önem veriyoruz. Çünkü bu müjdeler anlaşılsa İslam çok kısa bir zaman içinde dünyaya hâkim olacaktır, dedi. Bu da bizim elimizle olacaktır. Mehdi falan gelmeyecek. İsa’nın inişi diye bir şey yok. Son Peygamber Hz. Muhammed iken İsa’nın bir daha gelmesi, saçmalık olmaz mı, dedi.

Aslında bu gibi temelsiz ve kuru iddialara cevap vermek yerinde bir şey değildir. Çünkü bu kadar bilinmezleri bir torbaya koyup, her tarafa çattıktan sonra iftiralar eden ve işte gerçek açıklama, gerçek tefsir benim tefsirimdir, diye millete kendi benliğini sunan insanlara cevap dâhi verilmemeli. Fakat bu tarz programların samimi dindar seyircileri için, değinilen konuları aşağıda beş altı maddede tek tek analiz edip anlaşılabilir bir çerçevede cevaplarını yazacağız. İnşallah, bu analiz ve cevaplarla İslam’ı temsil ettiğini söyleyen ve medyadaki yayınları ile İslam’ı anlaşılmaz kılan; dolayısıyla dinin hakikatini (farkına varmadan) karalayan bu gibilerin tahribatına bir sed oluştururuz.

İlginçtir, Kur’ân-ı Kerîm diğer bütün kutsal metinlerden daha fazla ilmî çalışma ve araştırmaya konu olduğu, belki de bütün kitaplardan daha fazla hakkında konuşulduğu, üstelik mastar veya isim olarak yetmiş kadar ayette anıldığı ve on beş asırdır müslümanların dilinde vird-i zeban gibi dolaştığı halde “Kur’ân” lafzının hangi dilden, hangi kökten türediği ve tam olarak ne ifade ettiği meselesi halen netleştirilebilmiş değildir.

Bu üç soruyu bir surenin tefsiri çerçevesinde cevaplamaya çalışacağız. Sure çerçevesi diyorum. Çünkü Kur’anın birçok suresinin ana konusu İslam Dini Nedir, sorusunu cevaplamaktır. Bunlar içinde ikisi çok açıktır. 2. sırada olan Bakara ve 61. sırada olan Saff sureleri.. Bu iki sureyi bir-çok makalemde ve Kur’anın Evrenselliği isimli tefsirimde gücüm nisbetinde tefsir etmişim.

Burada bu üç soruyu yine 59. sure olan Haşir suresi çerçevesinde cevaplayacağız. Bu tesbit ile beraber; Bediüzzaman’ın, Kur’anın dört ana konusu var: Tevhid, Nübüvvet, Haşir ve (İslam yani barıştırmak ve dengelemek demek olan) Adalet.. Her bir surede biri önde ve birinci konu olur; diğerleri 2., 3. ve 4. sırada kalır,  mealindeki tesbitini hatırlatmakta fayda var.

İşte 59. sırada olan Haşir suresinde birinci maksad ve konu adalettir. Adalet, dengelemek demektir. Alacaklı ile verecekliyi, zalim ile mazlumu, haklı ile haksızı dengelediği için mahkeme sistemine de adalet denilir. Kısaca olumlu manada ihkak-ı hak (hakkın yerine getirilmesi) ile ifade edilir.

Evet, İslam zıtların barıştırılması ve dengelenmesi demektir. Aşırı uçları orta yolda dengelemek demektir. Varlığa, hayata ve topluma bahar mevsimini getirmek demektir. Hulasa: İslam zıtları ortadan kaldırmak demek olmadığı gibi; diğer semavî dinleri de kaldırmaya gelmemiştir. Onla-rı dengelemeye gelmiştir.

Bu satırları yazarken gayem siyaset yapmak değildir. Gayem konumuz ile ilgili olan bu 59. surenin mucizevî dizaynını  göstermektir. İnsanlığa sükûnet ve huzur getirmektir. Maalesef günlük siyaset, hem bu huzur ve sükûneti gidermiş; hem yüce mucizevî değerlerin görünmesine ve yaşanmasına engel olmuş; hem Kur’anın sağlıklı anlaşılmasının önünü tıkamıştır.

Geleneksel İslam düşüncesindeki hakim anlayışa göre varlık, bilgi ve değerin kaynağı Allah'tır. Bu anlayış, Allah kelamının beşeri dildeki bir tezahürü olan Kur'an'a İslam çatısı altında merkezi bir konum atfetmeyi gerektirir. Bundan dolayıdır ki, Müslüman ulemanın ilmi düzeydeki temel ilgileri bütün bir tarih boyunca daima Kur'an üzerinde odaklanmış ve buna bağlı olarak Kur'an metni çok çeşitli şekillerde yorumlanmıştır. Kur'an'ı anlama ve yorumlamaya yönelik tüm faaliyetler ise 'tefsir' adı altında kategorize edilmiştir. Kur'an'a farklı yaklaşımlar, ister istemez 'Tefsir'in bir ilmi disiplin olarak farklı şekillerde tanımlanmasına yol açmıştır. .. Bu makalede, Tefsir'in gerçekten bir ilmi disiplin olup olmadığı meselesi tartışılacak ve buna bağlı olarak İslam hukuk usulü, hadis usulü ve kelam gibi İslami ilimlerden bağımsız-müstakil bir tefsir usûlünün imkanı sorgulanacaktır.

Bu kitap Kur’an’ın dil ve metin yapısını yakından tanıma, dolayısıyla ilahi mesajı sağlıklı şekilde anlama çabasının ürünüdür. Bir giriş ve iki ana bölümden oluşan kitapta altı tartışma konusu yer almaktadır. Giriş kısmında, yeni bir söylemenin ötesinde, konuyla ilgili çeşitli bilimsel çalışmalardaki bilgileri kompoze etmek suretiyle Kur’an’ın aslında bir kelam (söz) olduğuna ilişkin bir hatırlatmada bulunulmuştur. Ana muhtevayı oluşturan tartışma konularına gelince; bunlardan ilk üçü, daha ziyade Kur’an’ın dilsel ve metinsel yönüyle ilgili görüldüğü için, Dil ve Metin Merkezli Tartışmalar” başlığını taşıyan birinci bölümde; diğer üç tartışma konusu ise, Kur’an’ın nazım ve edebi üslup özellikleriyle ilgili olmaından dolayı “Retorik Merkezli tartışmalar” başlıklı ikinci bölümde ele alınıp incelenmiştir.

Osmanlı’da da diğer İslâm coğrafyasında olduğu gibi çocuklara yönelik
eğitim daha ziyade Kur’ân’a dairdir. Bu bağlamda Sıbyan mektepleriyle
dârulkurrâlar zikre değerdir. Zira bu kurumlarda eğitim daha ziyade Kur’ân’ın lafzıyla alakalıdır. Bu müesseselerin yanı sıra Osmanlı askeri
okulları da dahil ortaokul ve lise düzeyindeki eğitim kurumlarında
Kur’ân’ın okutulması işi önemsenmiştir. Böyle bir toplumda çok sayıda
Kur’ân tecvîdinin yazılmış olması son derece doğaldır. Aşağıda Osmanlı’nın tecvîdle alakalı eser telifine yönelik hizmetlerinden ana hatlarıyla bahsedilecektir.

Kur'an (ar. القرآن) je sveta Allahova knjiga koja je objavljena Allahovom poslaniku Muhammedu s. a. v. s. u periodu od 610. do 632. godine, i to 13 godina u Meki i 10 u Medini.

Arapska riječ Kur'an po svom je obliku infinitiv, koji u bosanskom jeziku prevodimo glagolskom imenicom. Prema tome, riječ Kur'an znači "čitanje" ili "sakupljanje". Korijen ove riječi su 2 arapska glasa: kaf (ﻕ), ra (ﺭ), te sukun (ّ ). U svim oblicima koji su izvedeni iz ovog korijena proteže se jedno glavno značenje te riječi, a to je "sakupiti". Kur'an se čita ili, kako je to uobičajeno reći među bosanskim muslimanima, "uči". Neki islamski učenjaci smatraju da je Kur'an nazvan tim nazivom zato što u sebi sakuplja i sadrži ajete, sure, zapovijedi, zabrane, obećanje, prijetnje, vijesti o prošlim narodima itd. Po ovome bi riječ Kur'an značila "zbirka". To je značenje riječi "Kur'an" s jezičke strane, dok ta riječ, po vjerovanju muslimana, označava posljednju Božiju knjigu, koja je preko meleka Džibrila objavljena posljednjem Božijem poslaniku Muhammedu s. a. v. s.

Konya'nın Derbent ilçesi yakın geçmişinde pek çok âlim, hoca ve hafız yetiştirmiş bir yer olarak bilinmekte ve tanınmaktadır. Derbent'te yetişmiş bu nitelikteki kimselerden biri de Hasan Tahsin Emiroğlu'dur. Emiroğlu Derbent'te doğup büyümüş; Derbent, Ilgın ve Konya merkezde medrese tahsili görmüştür. Ayrıca medreselerin kapatılmasından sonra açılan ve yeni usüllerde eğitim veren Konya ve Kütahya imam-hatip ortaokullarında da öğrenim görmüştür. Konya'nın çeşitli beldelerinde ve merkezindeki bazı okullarda uzun yıllar öğretmenlik yapmış; daha sonra Konya, Adana ve Bâlâ (Ankara) müftülükleri görevinde bulunmuştur. Emiroğlu hem öğretmenlik hem de müftülük vazifelerinde iken gösterdiği titizlik ve gayretle, yaşamı boyunca okumaya ve ilme verdiği değerle dikkat çekmiştir. Fakat onun adından söz ettiren asıl husus, Kur'an âyetlerinin iniş sebeplerini konu alan ve yazım aşamasında tefsire dönüşen "Esbâb-ı Nüzûl" adında bir eser yazması olmuştur. Yazıldığı yıllarda önemli bir dikkat ve ilgiyle karşılanan bu hacimli eser ve dolayısıyla da onun yazarı bugün için neredeyse unutulmuş gibidir. Bu çalışma ile Emiroğlu'nun hayatı ve eserleri incelenerek onun ve eserinin tanınmasına ve bilinmesine katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Çalışma hazırlanırken Emiroğlu'nun eserleri incelenmiş, ailesinden ve talebelerinden bazı kimselerle görüşülmüş, ondan ve eserlerinden söz eden çalışmalar gözden geçirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Kur'an, Esbâb-ı nüzûl, Biyografi, Hasan Tahsin Emiroğlu, Derbent.

A Derbent Scholar and His Work: Hasan Tahsin Emiroğlu and Esbâb-ı Nüzûl
Derbent, a district of Konya, is recognized and known as a place that has raised many scholars, teacher, and hafizes in its recent past. Hasan Tahsin Emiroğlu is one of those people who grew up in Derbent. Emiroğlu was born and raised in Derbent and received madrasah education in Derbent, Ilgın, and Konya. He also studied in Konya and Kütahya imam-hatip secondary schools, which were opened after the closure of the madrasahs and provided education in new methods. He worked as a teacher in various towns of Konya and some schools in the center for many years, and later served as the Mufti of Konya, Adana, and Bala (Ankara). Emiroğlu caught attention with his meticulousness, effort, and the value he gave to reading and science throughout his life while he was a teacher and a mufti. However, the essential point that made his name mentioned was that he wrote a work called “Esbâb-ı Nüzûl”, which was about the reasons for the descent of the Qur'anic verses and turned into an interpretation during the writing phase. This voluminous work, which received considerable attention and interest in the years it was written, and its author seems to be almost forgotten today. With this study, it was aimed to analyze Emiroğlu's life and works and contribute to the recognition and awareness of Emiroğlu. While preparing the study, Emiroğlu's works were analyzed, some of his family and students were interviewed, and the studies mentioning him and his works were reviewed.

Keywords: Quran, Esbâb-ı nüzûl, Biography, Hasan Tahsin Emiroğlu, Derbent.

Toplumsal bir varlık olan insan hem sosyal hem de psikolojik ihtiyaçlarını karşılayabilmek için hemcinsleriyle sürekli iletişim içinde olmak durumundadır. En yalın haliyle “bir duygu veya düşüncenin karşı tarafa akta-rılması” olarak tarif edilebilecek olan iletişim, aile, okul, iş ve her türlü sosyal ortamda hem insanın kendini gerçekleştirebilmesi için bir araç hem de ihtiyaç-larını karşılayabilmesi için bir zorunluluktur. Bu nedenle insanın hayatta başa-rılı olması ve ihtiyaçlarını sağlıklı bir şekilde karşılayabilmesi, çevresiyle olan iletişiminin niteliği ile doğru orantılıdır. 21. yüzyılın başından itibaren teknolojinin artan bir ivmeyle gelişmesi iletişim olanaklarını artırmış, insanlara her an dünyanın her yeriyle bağlantı kurma imkânı tanımıştır. Buna karşın bu imkânların, insanlar arası iletişimi ni-telik olarak geliştirdiğini söylemek mümkün gözükmemektedir. İletişim tekno-lojilerinin gelişmesi ile yeni bir iletişim kültürü ortaya çıkmış, yüz yüze iletişim yerini sanal ağlar üzerinden yapılan yazılı, sesli veya görüntülü iletişime bırak-mıştır. İletişimin sanal olması ondaki samimiyeti yok etmiş, bu durum da çoğu zaman iletişimin iletişimsizliğe dönüşmesine yol açmıştır. İletişim imkânları ile her an istenilen kişilere ulaşmanın mümkün olduğu düşüncesi insanı bu imkânları kullanmaktan uzaklaştırmış, onu iletişimsizliğe, yalnızlığa, bir nevi varlık içinde yokluğa sürüklemiştir. İnsanlara hidayet rehberi olarak gönderilen Kur’ân, sosyal hayatın pek çok alanında olduğu gibi iletişim konusunda da insanlara yol göstermektedir. Bu bildiride, Kur’ân’da yer alan iletişim ilkeleri ve iletişimin en tabî yöntemi olan konuşmanın Kur’ân’a göre hangi usul ve esaslar çerçevesinde yapılması gerektiği ele alınacaktır.

İnsanların dünyadaki hayatlarında birarada yaşamak zorunda oluşları, aralarında “ortak iyi”ler  oluşturma veya bulma çabalarına sebep olmuştur. Ortak iyi ’nin kapsamı ve fonksiyonları kavramsal olarak ahlak ilimine/bilimine karşılık gelmektedir...

Yaratılış, Kur’an metninde oldukça zengin kelime ve kavram çeşitliliğine sahip bir meseledir. Fakat bu kavramsal zenginlik ve çeşitlilik meselenin modern bilimsel platformlarda tartışılan boyutlarına ışık tutma ve çağdaş insanın yaratılışla ilgili bilimsel meraklarını karşılama açısından pek işlevsel değildir. İlk bakışta yadırganması kuvvetle muhtemel olan bu tespit, Kur’an algımız ve bakış açımızın bir neticesidir. Şayet biz yaratılışla ilgili ayetleri kâinat ve insanın ilk varoluşuna dair bilgilendirici, bilgi eksikliğini giderici beyanlar olarak okumaya yönelmişsek, modern çağın astronomi, kozmogoni, kozmoloji ve tıp gibi alanlardaki bilgi birikimiyle kıyaslandığında, bu beyanların basit ve yüzeysel olduğunu fark etmekte gecikmeyiz. Bu sebeple, yaratılışla ilgili ayetleri farklı bir yaklaşımla ele alıp değerlendirmek gerektiği, en başından not edilmelidir. Kur’an’da yaratılış meselesi temelde ilâhî isim ve sıfatlarla ilgilidir. Bu durum, Allah’ın yaratma sıfatı bağlamında kullanılan kelimelerin semantik alanlarını tespitte titiz davranılmasını gerektirir. Zira ilâhî isim ve sıfatlar, kelam tarihinin en tartışmalı konularından biri olması hasebiyle söz konusu kelimeler çok ciddi semantik kayma ve aşınma süreçlerinden geçmiş, birçok Kur’an lafzına çeşitli teolojik (kelâmî) kabuller ve paradigmaları yansıtan içerikler yüklenmiştir. İslam düşünce tarihindeki tartışmalar, özellikle teolojik münakaşalar dikkate alındığında, eğer amacımız Kur’an’daki ilgili ayetlerin ilk ve aslî manalarını arayıp bulmaksa, erken dönemlere ait kaynaklardaki bilgiler üzerinde yoğunlaşmak ve söz konusu manaları art-süremli semantik tahlillerle ortaya çıkarmaya çalışmak esas olmalıdır. Ayrıca Kur’an’ın ilk hitap çevresindeki kültürel kodlar ve metinler-arası ilişki bağlamında farklı din ve kültürlere ait bilgi kaynakları da mutlaka dikkate alınmalıdır.

Son devir Osmanlı âlim, edîb ve mütefekkirlerinden Balıkesirli Hasan Basri Çantay’ın Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm isimli açıklamalı meâli, Cumhuriyet dönemi Türkçe Kur’an çeviri ve tefsirleri arasında önemli yeri olan bir çalışmadır. Bu makalede, Çantay’ın mezkûr eserinde yer alan tasavvufî görüşler ve yorumlar incelenmiştir. Öncelikle müellifin tasavvufa bakış açısı tespit edilmeye çalışılmış, bu eserde yer alan tasavvufî görüşler ve yorumların bu eserde zikredilmesinin gerekçesi incelenmiş, bunların kaynağı, bu kaynakların kulanım şekli ve bu görüşlerin nasıl bir yöntem ile zikredildiği hususu araştırılmıştır.

Kapsamlı bir varlık/ontoloji kuramının varlığın bütününü konu edinmesi gerekir. Sadece
duyular yoluyla bilinen varlıkları değil duyular yoluyla algılanamayan varlıkları da
kuşatmalıdır. Kur’an’ın varlık/ontoloji konusuna yaklaşımı parçacı değil bütüncüldür. Kur’an
varlığı yalnızca bir tek varlık düzlemiyle sınırlamaz; duyular üstü bir varlık düzlemine de
göndermede bulunur, ondan söz eder ve onu doğrular. Kur’an doğal olan ile doğaüstü arasında
veya beşeri dünya ile tabii dünya arasında bir ayrım yapmak yerine, her iki varlık alanını da
ortaya koyduğu bütüncül ontolojide birleştirir. Kur’an ontolojiyi oldukça bütüncül bir temelde
ele alır ve bu bütüncül ontolojide olgusal varlık dünyası kadar metafizik varlıklar da kendilerine
yer bulurlar. Kur’an’ın varlık hiyerarşisi gözlemlenebilir dünyayı içerdiği kadar, gözlenemez
olanı da; beşeri olan kadar, beşer üstünü, yani melekleri, cinleri ve şeytanları da kuşatır. Bu
nedenle Kur’an’a dayalı olarak, evrenden, insanlardan söz edebildiğimiz tutarlılıkta,
meleklerden, cinlerden ve şeytanlar da söz edebiliriz. Bunlar gerçek niteliklerini Allah’ın bilip
takdir ettiği manevî ve soyut varlıklardır. Bu çalışmada Kur’an’da varlığı kesin olarak bildirilmiş
olan cin, melek ve şeytan konu edilmiş olup bu bağlamda özellikleri incelenmiştir

Dünya genelinde sanal sınırların kalkması ve iletişimin sınırlarının savrulduğu diğer manada globalleşen dünyada evlatlarımıza yaşam kodlarını, iman ve ahlak, algı ve yapılarımızı nasıl aktarıp, geleceğe geçmişi ile bağları sağlam, ama geleceğe de yön verebilecek gençler ya da nesiller yetiştirebilecek miyiz? Yoksa sadece izleyip kendi haline mi bırakacağız?

Hucurat ismi, taştan yapılmış odalar, engeller ve bariyerler demektir.. Sure, insanlar ile Allah ve Peygamberinin arasındaki engellerden söz ettiği için bu ismi almıştır. Sure, bütün ayet ve kelimeleriyle bu engelleri tek tek sıralıyor. Yani sadece 4. ayette hucurat kelimesi geçtiği için sure bu ismi almış değildir.

Bu sure ile ilgili eski yeni birçok tefsirde özellikle sebeb-i nüzul açısından çok önemli bilgiler var. Burada bunları bir daha tekrar etmekten ziyade; nazm-ı maani denilen surenin dizaynının ve kelime seçiminin birinci mana olarak insanlığa sunduğu doğru bilgiyi edinmeyi ve bunun önündeki engelleri  işleyeceğiz. Umarım Kur’andan bî-haber olan insanlar, Kur’anın bir mucizeliğini daha görürler. Ve gerçek bilgiye ulaşmadan, bilgiye önem vermeden, dini dar kalıplara indiren bazı dindarlar, kendi ilkelliklerini ve bedeviliklerini görüp insanlığın aydınlığa çıkmasının önündeki bir engeli kaldırırlar.

Tarih boyunca gönderilen peygamberlerle ayakta kalan Din, Allah’ın Hz. Muhammed’e (as) vahyettiği Kur’an’la ye­ni­den hayat bulmuştur.

Bu yüzden; O’nun vahyedilmesinden sonra, zamanın ve mekanın herhangi bir ke­si­tin­de, gerek sadece bilgi sahibi olmak, gerekse inanmak ve yaşamak için İs­lam’a yönelenlerin ilk müracaat edecekleri kaynak şüphesiz Kur’an’dır.

Kur’an; tertibi, üslubu, dili vs. özellikleriyle kendine has, ilahi bir kitaptır. Bu ne­den­le, onun doğru anlaşılması, özgün özelliklerinin hesaba katılmasıyla müm­kündür.

Kur’an’ın oluşturduğu inanç ve düşünce dünyasının kav­ra­na­bilmesi için gerekli olan çalışmalardan biri de bünyesinde dağınık hal­de bulunan çeşitli konulardaki ayetlerin bir araya getirilerek konusal bü­tün­lüğünün yakalanmasıdır.

Bu çalışma, sadece aynı konudaki a­yet­le­rin bir araya getirilmesinden ibaret değildir. Gerek konu başlıklarının be­lir­lenmesi, gerek konularla ilgili kısa açıklamalarda bulunulması, gerekse a­yetlerin farklı yorumlarıyla ilgili dipnotların verilmesi ve tercihler ya­pıl­ma­sı itibarıyla tam bir teliftir.

Yayınlamakla kıvanç duyduğumuz bu eserin, sözünü ettiğimiz konusal bü­tünlüğe ulaşmada ve Kur’an’ın dünyasını kavramada önemli katkıları o­lacağı kanaatin­deyiz.

Fecr Yayınları, 2000

U čenje Kur'ana ubraja se među najvrednije ibadete i djela kojima se približava Allahu i stječe Njegovo zadovolj-stvo. O vrijednosti učenja Kur'ana postoji više hadisa poput sljedećeg: "Najbolji od vas je onaj koji nauči Kur'an i dru-ge njemu podučava." (Bilježi Buhari.) U drugom hadisu navodi se da je Allahov Poslanik, s.a.v.s., rekao: "Ko prouči jedan harf iz Allahove Knjige imat će nagradu, a nagrada se deseterostru-ko povećava. Ja ne kažem da je Elif-Lam-Mim jedan harf, nego Elif je harf, Lam je harf i Mim je harf. (Tirmizi, hasen-sahih) U trećem hadisu se navodi da je Uzvišeni Allah rekao: "Ko bude zauzet Kur'anom i spominjanjem Mene i zbog toga ne traži od Mene ništa, dat ću mu najbolje što dajem onima koji traže od Mene." (Tirmizi, hasen-garib) Sam Poslanik, s.a.v.s., puno je učio Kur'an, ponavljao ga a bio je i hafiz Kur'ana, tj. znao ga je napamet. U vjerodostojnim predajama je zabilježeno da je on uz ramazan učio Kur'an pred Džibrilom, na osnovu čega je nastala mukabela, tj. javno učenje cijelog Kur'ana u toku ramazana. S obzirom na to, muslimani od vremena ashaba do danas puno pažnje posvećuju učenju Kur'ana općenito, učenju napamet, učenju mukabele i pojedinačnom uče-nju Kur'ana. Da bi ljude potakli na učenje Kur'ana i pojedinih kur'anskih sura, neki islamski učenjaci su pisali posebna djela na tu temu, a neki su je obrađivali u određenim poglavljima svojih djela. Tako skoro svi autori istaknutih hadiskih zbirki (el-kutubu-s-sitte) ha-dise o vrijednosti učenja Kur'ana i kur'anskih sura uvrštavali su u posebno poglavlje. Buhari npr. to poglavlje naziva Feda'ilu

XIX. yüzyıl bir taraftan düşüşün/çöküşün kaçınılmaz süreçlerinin yaşandığı, bir taraftan da yeniden yükselişe geçmeye yönelik hâl çarelerinin arandığı ve bu yöndeki arayışların zirve noktasına ulaştığı bir dönemdir. İslam dünyasındaki çağdaşlık olgusunun genellikle XIX. yüzyılın başıyla tarihlendirilmesi bu sebepledir. Bu kitaptaki yazılarda da aynı tarihlendirme esas alınacak ve söz konusu yüzyılın başlarından günümüze kadar geçen zaman içerisinde İslam dünyasındaki dinî düşünce akımlarının serencamı ortaya konulmaya çalışılacaktır. İslam dünyasının son iki yüzyıllık tarihsel tecrübesinde ortaya çıkan dinî düşünce akımları tüm çeşitliliğine rağmen ağırlıklı olarak ıslah ve tecdide atıfta bulunduğu için bu kitaptaki birçok yazıda da "ıslah/tecdit" kavramı bir bakıma eksen olacak, dahası bu kavram pergelin sabit ayağı gibi kullanılacaktır.

Antik Mısır medeniyeti, dinsel alanda farklı anlayışlara sahip olmuş, çeşitli inanışları ve kavimleri sınırları içerisinde barındırmıştır. Bu kavimlerden biri olan İsrailoğulları hakkında hem Kur’an’da hem de Tevrat’ta geniş bilgiler yer almaktadır. Buna göre onlar, Mısır’da kaldıkları süre boyunca birçok zulüm ve baskı altında kalmışlar, Hz. Musa’nın öncülüğünde dönemin firavununa ve Mısır’ın diğer yöneticilerine baş kaldırarak Mısır’dan ayrılmışlardır. Bu süreçte firavun ve sihirbazları ile mücadele eden Hz. Musa, birçok mucize gerçekleştirmiştir. Bu mucizelerden biri olan asanın yılan olma hadisesi hem İsrailoğullarının Mısır’dan çıkması hem de firavun ve adamlarının yenilgisi ile sonuçlanmıştır. Dahası, sihirbazlarla girilen düelloda asanın yılan olma hadisesi firavun ve adamları arasında derin bir iz bırakmıştır. Çünkü onlar, Hz. Musa’nın asasının dev bir yılana dönüşerek sihirbazların asalarını yutmasını kendi mitos ve inanışları bağlamında değerlendirmişlerdir. Burada karşımıza çıkan mitos ve inanış, Apep yılanı ile ilgilidir. Hz. Musa’nın asasının yılan olma hadisesi, firavun ve adamlarının inanışlarına Apep yılanı mitosu üzerinden büyük bir darbe indirmiş, firavunun dinî ve siyasi otoritesini ciddi şekilde zedelemiştir. Bu makalede Kur’an’daki Hz. Musa’nın asasının yılan olma hadisesi, Antik Mısır literatüründeki Apep yılanı mitosu ışığında tartışılmaktadır.

İlahiyat fakültelerinden mezun olanların birçoğu, Diyanet İşleri
Başkanlığı’na bağlı kurumlarda görev alacaklarından ya da imam-hatiplerde meslek hocalığı yapacaklarından; bu kişiler için en büyük
sermaye kendilerinin Kur’ân’a dair birikimleridir. Bununla birlikte
mezkûr fakültelerdeki talebeler için Kur’ân dersleri sorun oluşturan
derslerden olagelmiştir. Talebelerin geçmişte aldığı hatalı eğitim ve
kıraat zafiyetleri, ağızlarının bozukluğu ve bazı öğrencilerin ezber
istitaatlarının zayıf olması, Kur’ân derslerinin az olup buna mukabil
sınıf mevcutlarının çok olması vs. sebepler, bu durumun nedenleri
arasında gösterilebilir.

Ben Kur’an’da 19 Mucizesini inkâr etmiyorum. Fakat bu mucizenin Kur’an’dan ayet çıkartmasına ve Ümmetin fiili yani nesilden nesle aktardığı sünneti inkâr etmeye sebep olmadığına kailim. Edip Bey’in karşı olduğu hadisler ise, sünneti temsil etmiyorlar. Sünnet daha çok mezhebler yoluyla bize gelmiştir. Hadislerde mücessimelik, müşebbihelik ve cebrilik akımlarının hâkim olduğunun bilincindeyim. Ehl-i Beyt kültürüne karşı Emeviler tarafından kullanıldığına kaniim.

Bu kitabın ilk yarısı 33 sene önce yazıldı. Bu bölümde Edip Bey’e fazla yüklen-mişim. Hakkını helal etsin. Ama bu kadar sene geçmesine rağmen bu sorulara cevap verebilmiş değildir.

Kitabın ikinci bölümünü bu süre zarfında Kur’andan bulduğum 19 tevafukları ve yine Edip Bey’e olan diğer sorularım teşkil ediyor. Bu 130 A4 sayfayı kendisine gönderiyorum. Kabul ederse 19 Mucizesinin ve kendisinin fedaisi olacağım. Yoksa 19 Mucizesine iman eder; Sünneti ve Kur’anı savunmama devam edeceğim.

İlgili bütün çevrelere selam ve hürmet ederim.

03. 06. 2020
Bahaeddin Sağlam

Günümüzde Kur'ân'a olan ilgi meallere doğrudan yansımakta ve yeni Türkçe Kur'ân mealleri yazılmaktadır. Bazı meal yazarları Kur'ân mesajını daha iyi aktarabilmek için açıklama, dipnot, sözlük, parantez gibi yardımcı unsurlara başvururken; bazıları ise nüzul sırasına veya konularına göre mealler hazırlamaktadır. Mealler birbirlerinden etkilenmekle birlikte yenilik kaygıları taşıyan meallerin varlığı da dikkat çekmektedir. Bilhassa 2000'li yıllardan sonra okuyucunun meal konusundaki beklentilerinin yükselmesi meal sayısının artmasının yanı sıra meal çeşitliliğinde önemli rol oynamıştır. Mevcut Türkçe Kur'ân mealleri hem belli bir sayısal çokluğa hem de çeşitliliğe ulaşmış durumdadır. Bu meallerden istifade edebilmenin yollarından birisi, onları ana çizgileriyle tanıyıp tasnif etmektir. Ayrıca Türkçe Kur'ân mealleri Türkçenin değişim seyrini ve Türkiye'nin siyâsî, askerî, sosyal ve kültürel tutumlarını göstermesi bakımından önemli veriler içermektedir. Dolayısıyla bütün bunları derli toplu biçimde görmek için mevcut mealleri tasnif etmekte fayda vardır. İşte bu makalede, günümüz Türkçe Kur'ân mealleri, ortak hususiyetleri göz önünde tutularak sınıflandırılmaya çalışılmaktadır. Ancak yaptığımız bu tasnifin eksik taraflarının olabileceği gibi itiraza açık yanlarının da bulunduğunu belirtmeliyiz.

Inherent human desire for meaning, leads him to quest for meaning in the living conditions of all kinds. The most important feature of the search for meaning is to have a universal character. Man is the only being questioning the meaning of his actions. This case distinguishes man from all other beings, since man makes life meaningful and adds value to it through his actions. This takes place in two ways: 1. Egocentric efforts/searches for meaning, 2. Theology-based attempts/searches for meaning. The former is a result of man's seeing his resource of connate capabilities in nature; and the second is a result of seeing it in the transcendental being. Man can reach his true freedom only by embracing values enabling him to go beyond himself. Such liberation, gives man inner prosperity and depth. In this context, story of Abraham, as described in the Koran provides an important example for the universality of the human quest for meaning, and for his effort/search for making theology-based life meaningful.

Bu bildiride, günümüz itibarıyla insanlığın en önemli meselelerinden biri haline gelen çevre ve önemi konusunda, Kur’an temelli yaklaşımın makuliyet çizgisi belirlenmeye çalışılacak ve bunun ötesinde bir şeyler yapmak gerektiğine vurgu yapılacaktır.
Önce, bugün ele alınan şekliyle meselenin modern döneme ait olduğunun altı çizilecektir. Bu anlamda, çevre ve önemi konusunun bilimsel tefsirin bir alt başlığı çerçevesinde ele alındığına vurgu yapılarak, Kur’an’ın bir bilim kitabı olarak görülmesinin doğru olmadığına dikkat çekilecek, modern dönemde bu bağlamda yapılan yorumların savunmacı niteliğine işaret edilecektir. Ancak sosyolojik bir gerçeklik olması hasebiyle de Kur’an-çevre ilişkisinin makuliyet çizgisi belirlenmeye çalışılacaktır. Müslüman toplumların özellikle de eğitim üzerinden bunun ötesinde evrensel nitelikte bir şeyler yapmaları gerektiği üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kavramlar: Çevre, Kur’an, tefsir, modern, eğitim.