Sözcük Türleri

Sözcük türleri, Türk dilinde tartışmalı konulardan biridir. Günümüze kadar pek çok bilim adamı bu konu üzerinde durmuş ve farklı düşünceler ortaya koymuştur. Bu düşüncelerin bazıları Türkçenin doğal yapısı dikkate alınmadan İngilizce, Fransızca, Almanca gibi dillerin dilbilgisi anlayışına göre ortaya konmuş, bu da kesin ve sağlam bir sonuca varılmasını engellemiştir. Bir Altay dili olan Türkçenin Hint-Avrupa dil ailesine üye dillerin yapılarıyla açıklanması çok zor görünmektedir. Sözcük türleri sorunu Türkolojide olduğu gibi, Türk dili öğretiminde de tartışmalı bir konudur. Söz konusu bildirimizde Türkolojinin popüler bir konusu tekrar tartışmaya açılacak, bugüne kadar yapılan çalışmaların kısa bir özeti sunulduktan sonra Türkçenin kendi yapısından hareketle oluşturulan tasnif ilkelerinin ışığında bir tasnif önerisi getirilmeye çalışılacaktır.

Types of words have been classified in many ways, from the past to the present. With these classifications, words are divided into different types according to their meanings and tasks in traditional grammar, and over time they have expanded with new classifications by linguists. Furthermore, in the modern grammar, different methods of classifying word types have been considered and many classifications have been made.
Looking at the existing classifications, it is possible to say that they have different sides, as they have similarities among themselves. However, although there is no common opinion on how words should be classified, the method of these classifications intersects at common points in both traditional and modern grammar. Therefore, which criteria are used in various classifications are the subject of our study. By determining these criteria, light will be shed on the differences of classifications that differ so much from the past to the present.
In order to determine the criteria used in the classification of words, the studies that have given direction to the ones after them and the ones that have come forward have been examined within the classifications made since time immemorial. Based on this, it is determined which criteria are used.

Öz
XVII. yüzyıl Azerbaycan şairi Kavsi Tebrizi Azerbaycan yazı dilinin
şekillenmesinde ve gelişmesinde çok önemli yere sahip olan şahıslardandır.
Kendi yaratıcılık arayışları, kendine has dili ve üslubu olan Kavsi Tebrizi’nin
ana dilinde yazmış olduğu şiirler anlam yoğunluğu, doku zenginliği, halk dili
unsurları və farklı söz sanatlarının kullanımı ile dikkat çekmektedir. Şairin
Azerbaycan yazı dilini canlı halk diline dayanarak poetik unsurlar ile
zenginleştirmesi Azerbaycan medeniyeti tarihindeki hizmetlerinden biri gibi
değerlendirilmelidir. Onun şiirleri, yaşadığı dönemin yazı dilinin leksik ve
semantik özelliklerinin ortaya çıkarılmasında büyük önem arz etmektedir.
Makalede Kavsi Tebrizi’nin şiirlerinin XVII. yüzyıl Azerbaycan yazı
dilinin söz varlığını ve leksik özelliklerini öğrenmek için zengin malzemeye
sahip olduğuna değinilmiş, şairin şiirlerinin dilindeki alıntı kelimeler,
arkaizmler, eşsesli, eşanlamlı ve zıtanlamlı sözcüklerin leksik ve semantik
özellikleri ele alınarak incelenmiş, onların şiirde kullanım şekillerinden
bahsedilmiştir.
Anahtar Sözcükler: XVII. yüzyıl, Kavsi Tebrizi, Azerbaycan Dili, leksik
özellikler.
LEXICAL PECULIARITIES OF GOVSI TABRIZI POETRY
Abstract
Azerbaijani poet of the XVII century Govsi Tabrizi played a major role in
the establishment and development of Azerbaijani literary language. Govsi
Tabrizi is a poet with unique creative search, original language and style. The
poems by Govsi Tabrizi written in Azerbaijan language attracts the attention
of the reserchers by the richness of meaning, structure, folk language
elements and the use of different literary expressive means the
language. Govsi Tabrizi enriched Azerbaijani literary language by means of
literary expressions of folk language. It was one of his invaluable merits in
the history of Azerbaijani culture. His poems are of great importance for
revealing lexical-semantic and grammatical peculiarities of literary language
of that period.
It is noted, that poems by Govsi Tabrizi give rich material to study the
vocabulary and lexical features of the Azerbaijani literary language in the
XVII century. National and borrowed words, archaisms used in the poems of
the poet, lexical-semantic and stylistic peculiarities of different language
groups (homonymous, synonyms, antonyms) are also analyzed in the article.
Keywords: XVII century, Govsi Tabrizi, Azerbaijani literary language,
lexical peculiarities.

Türkçenin farklı saha ve dönemlerinde pek çok kullanımıyla dikkat çeken fiillerden biri de- fiilidir. Bu fiilin Türkiye Türkçesinde, farklı yapılanmalar içinde bağlama işleviyle de kullanılabildiği görülmektedir. Çoğunlukla, bir sözcüğün tekrarıyla oluşan hem ... hem, ister . . ister gibi ikili bağlaçlara benzeyen bu yapılanmalar, dilbilgisi çalışmalarında sıralanan bağlaçlar kadar kalıplaşmış değildir. Ancak buna rağmen fiilin temel anlamıyla kullanılmadığı ve bağlama işlevinin belirgin olduğu bu yapılanmalar, söz konusu çalışmaların bağlaçlar bölümünde mutlaka değerlendirilmelidir. One of the most intriguing verbs in Turkish has been the verb -de with its multiple usages ın different periods and lınguistıc domains of Turkish. This study plausibly indicates that the verb -de can be used in different constructions such as in the function of conjunction in Turkey Turkish. The conjunctional function of -de in Turkish has not been listed in grammar books, whereas paraHel conjunctions s...

Many words have been borrowed in Turkish under the influence of the size of the geography in which it is spoken and the political and cultural relations it establishes as a result. These quoted words have been used effectively in vocabulary. Especially in the 11th century, when the Turks began to migrate to Islam, the Turks started to produce works influenced by Arabic and Persian literature, produced instructive works for the Turks to learn Islam and made translations of the Qur'an. In this study, the vocabulary of Shayhu'l-ıslam Yahya's Divân, which is written in the 17th century, will be evaluated in terms of borrowings and native words. The results obtained from this evaluation will be compared with the early Islamic works and the place and proportion of loan words in the written language of the last six centuries will be determined.

II. Meşrutiyet döneminin getirdiği geniş özgürlük alanında Türkçe çetin bir tartışma konusu olmuştur. Bu tartışmalarda, Osmanlı Türkçesini bütün Osmanlılar arasında konuşulan bir dil hâline getirmek, dilin sadeleşmesini sağlamak, geçmişteki ve günümüzdeki Türk adıyla anılan bütün kavimleri araştırmak hedeflenmiştir. Bu hedefe yönelik Türk Derneği adıyla bir dernek dahi kurulmuştur. Bu derneği destekleyenlerden biri de siyasetçi ve müellif Ispartalı Hakkı Efendi'dir. Onun 22 Ağustos ve 29 Ağustos 1325 (1909) tarihlerinde Mekteb-i Hukuk'ta rüştiye (ortaokul) öğretmenlerine verdiği konferansta ele aldığı önemli konulardan biri de Türkçenin dil bilgisi özellikleri ve sözcük türleri tasnifidir. Bu çalışmanın amacı, dönemin dil bilgisi tartışmaları arasında Ispartalı Hakkı Efendi'nin Türkçenin dil bilgisi özelliklerine ilişkin genel bilgilerini ve özel olarak da sözcük türleri tasnifini ortaya koymaktır. Sonuç olarak, Ispartalı Hakkı Efendi, dilimizde Arapça, Farsça ve Fransızcanın dil bilgisi kurallarıyla yapılan terkipler ve bu dillerden alınan sözcükler yerine Türkçelerinin kullanılmasını ve ölçünlü (standart) dilde İstanbul Türkçesinin esas alınmasını dilimizin geleceği açısından oldukça önemli görmektedir. Ayrıca Ispartalı Hakkı Efendi'nin dönemin önemli tartışmalarından biri olan sözcük türleri üzerine yaptığı tasnif oldukça önemlidir. Abstract Turkish has been the subject of an arduous debate in the area of broad freedom brought by the Second Constitutional Monarchy period. In these discussions, it was aimed to make Ottoman Turkish a language spoken among all Ottomans, to simplify the language, and to search all the tribes known as Turkish in the past and present. Even an association named Turkish Association has been established for this purpose. One of the supporters of this association was Ispartalı Hakkı Efendi, a politician and writer. One of the important issues he addressed at the conference he gave to rüştiye (Junior high school) teachers at Mekteb-i Hukuk (the Law School) on 22 August and 29 August 1325 (1909) was the grammatical features of Turkish and classification of word types. The aim of this study is to reveal Ispartalı Hakkı Efendi's general knowledge about Turkish grammar features and especially classification of word types among grammar discussions of the period. As a result, Ispartalı Hakkı Efendi considered it significant to be used Turkish instead of the compounds made with the grammar rules of Arabic, Persian and French in our language and the words taken from these languages, and to be taken as a basis İstanbul Turkish in a standard language in terms of the future of our language. In addition, İspartalı Hakkı Efendi's classification of word types, which is one of the important debates of the period, is very important.