19 AĞustos 2022 CUMA Hazırlayan: Işıkgün Akfırat halklailiskiler@aydinlik.com.tr Çin, Pasifik’te ABD’yi yenecek güçte ABD’ninTemsilcilerBaşkanıPelosi’ninziyaretiyleTayvan ABD’ninTemsilcilerBaşkanıPelosi’ninziyaretiyleTayvan ABD’ninTemsilcilerBaşkanıPelosi’ninziyaretiyleTayvan ABD’ninTemsilcilerBaşkanıPelosi’ninziyaretiyleTayvan ABD’ninTemsilcilerBaşkanıPelosi’ninziyaretiyleTayvan ABD’ninTemsilcilerBaşkanıPelosi’ninziyaretiyleTayvan gerginliğiniartırmasındansonrasavaşsenaryolarıtartışılmaya gerginliğiniartırmasındansonrasavaşsenaryolarıtartışılmaya gerginliğiniartırmasındansonrasavaşsenaryolarıtartışılmaya gerginliğiniartırmasındansonrasavaşsenaryolarıtartışılmaya gerginliğiniartırmasındansonrasavaşsenaryolarıtartışılmaya başladı.Çin,geçenyıllarda‘barışistiyorsansavaşahazırlan’ başladı.Çin,geçenyıllarda‘barışistiyorsansavaşahazırlan’ başladı.Çin,geçenyıllarda‘barışistiyorsansavaşahazırlan’ başladı.Çin,geçenyıllarda‘barışistiyorsansavaşahazırlan’ başladı.Çin,geçenyıllarda‘barışistiyorsansavaşahazırlan’ anlayışıylabaştadonanmaolmaküzereordusundabüyükatılımlar anlayışıylabaştadonanmaolmaküzereordusundabüyükatılımlar anlayışıylabaştadonanmaolmaküzereordusundabüyükatılımlar anlayışıylabaştadonanmaolmaküzereordusundabüyükatılımlar anlayışıylabaştadonanmaolmaküzereordusundabüyükatılımlar gerçekleştirdi.PentagonveRANDCorporation’daÇin’lebirsavaşı gerçekleştirdi.PentagonveRANDCorporation’daÇin’lebirsavaşı gerçekleştirdi.PentagonveRANDCorporation’daÇin’lebirsavaşı gerçekleştirdi.PentagonveRANDCorporation’daÇin’lebirsavaşı gerçekleştirdi.PentagonveRANDCorporation’daÇin’lebirsavaşı girmelerihalindekazanamayacaklarıgörüşühâkim girmelerihalindekazanamayacaklarıgörüşühâkim girmelerihalindekazanamayacaklarıgörüşühâkim girmelerihalindekazanamayacaklarıgörüşühâkim girmelerihalindekazanamayacaklarıgörüşühâkim nizi, Tayvan Boğazı ve Pasifik’te ABD’ye karşı deniz kuvvetleri ve hava kuvvetlerinde üstünlük kurmaya çalışmaktadır. Çin, son on yılda silahlı kuvvetlerinde olağanüstü bir modernizasyon gerçekleştirdi. 2015 yılında Çin, ABD’yi geçerek dünyanın en büyük donanmasına sahip ülke oldu. Her ne kadar Çin’in şu an 400’e yakın savaş gemisi ve denizaltısı olsa da ABD’nin gemilerin ateş gücü ve teknolojik üstünlük bakımından daha güçlü gemilere sahip olduğu kaydediliyor. NECATİ DEMİRCAN / ŞANGHAY ÜNİVERSİTESİ DOKTORA ÖĞRENCİSİ A BD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Tayvan ziyaretinin ardından Pasifik’te ABD-Çin arasındaki askeri hareketlilik arttı. Ziyaret sonrası Çin, Tayvan çevresindeki tatbikatlarla ABD’ye gözdağı vermeye başladı. Bölgede ABD-Çin arasındaki gerilimin artması hem tatbikatların amacını hem de Çin’in askeri kapasitesini gündeme getiriyor. Pentagon, RAND Corporation gibi Batılı kurum ve uzmanlar son dönemde askeri gücünü arttıran ve savunma sanayisinde modernizasyonuna hız veren Çin’in ABD’ye karşı avantajlı bir konumda olduğunu belirtiyor. TAYVAN ÇEVRESİNDE ARALIKSIZ TATBİKATLAR Pelosi’nin ziyareti ardından ikinci bir ABD Kongre heyetinin Tayvan’ı ziyaret etmesi Çin’in Tayvan çevresindeki tatbikatları devam ettirmesine neden oldu. Çin Savunma Bakanlığı sözcüsü Wu Qian yaptığı açıklamada tatbikatların ABD-Tayvan işbirliğine karşı sert caydırıcılık amacı taşıdığını, dış müdahaleleri kararlılıkla engelleyeceklerini ve Tayvan çevresinde askeri tatbikatlarını “aralıksız sürdürmeye” devam edeceğini belirtti. Çin Devlet Konseyi Tayvan İşleri Ofisi Basın Sözcüsü Ma Xiaoguang ise Tayvan’da iktidarda olan Demokratik İlerleme Partisi’nin (DPP) bölücülük girişimlerini sürdürmesi durumunda daha ciddi bir karşılık verileceğini belirtti. Çin bölgede düzenlediği son askeri tatbikatlarda DF-17 hipersonik balistik füzeleri kullanırken ve Y-20 hava yakıt uçakları uçuş gerçekleştirdi. Type 071 amfibi çıkarma gemisi gibi amfibi çıkarma kuvvetlerinin tatbikatlara katılma ihtimali olduğu konuşuluyor. Fakat, Çin’in uçak gemileri Tayvan çevresindeki tatbikatlara katılmadı. Çin, bölgede yaptığı tatbikatlarda daha çok deniz ve havada üstünlük sağlayamaya yönelik yeteneklerini ortaya koyuyor. TATBİKATIN YANSIMALARI Tayvan çevresindeki tatbikatlar devam ederken bazı uzmanlar Çin’in ada etrafındaki askeri tatbikatlarının birleşmeye kadar bir rutin haline dönüşeceği yorumlarını yapıyor. Çinli analistler, ABD ordusunun Tayvan Boğazlarından savaş gemileri göndermeye yöÇin, dünyann en büyük donanmasna sahip ABD'yi geride brakt. PENTAGON SENARYOSUNDA ABD, ÇİN’E YENİLİYOR nelik olası hamlesini ise Amerikalı politikacıları, Tayvan ayrılıkçılarını ve Çin karşıtı güçleri pasifize etmek için “sembolik” bir hareket olduğunu belirtiyorlar. Uzmanlar, uçak gemilerinin Tayvan çevresinde bulunmamasını Pasifik’ten gelebilecek dış desteği kesme ve caydırma amaçlı bulunmadığını belirtiyorlar. ABD'nin Tayvan makamlarına silah satışını hızlandıracağını ve Tayvan ordusuyla askeri eğitim ve istihbarat paylaşımını artıracağını öngörüyorlar. Çin Uluslararası Araştırmalar Enstitüsü'nün kıdemli bir üyesi Yang Xiyu, “ABD, ‘bugünün Ukrayna'sı yarının Tayvan'ı’ şeklindeki sözde iddiasını devam ettirmek için 2014'ten beri Ukrayna'da kullandığı silahları Tayvan adasına taşıyor." diye belirtiyor. ABD, aylardır Tayvan Boğazı'ndaki hareketlerini Çin’in Tayvan’ı işgal edeceği yönünde algı oluşturmaya çalıştı ve Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik askeri operasyonuyla karşılaştırdı. Buna rağmen Batı medyasında da Tayvan çevresindeki tatbikatların Tayvan’ın işgali yönünde bir işaret olmadığı görüşü hâkim. CNBC, Biden'ın açıklamalarının Biden yönetimi içinde Pekin'in “en azından yakın vadede” “Tayvan'ı işgal etme” niyetinde olmadığı yönündeki daha geniş bir görüşü yansıttığını belirtti. Reuters ise ABD Savunma Politikalarından Sorumlu Müsteşarı Colin Kahl’un ABD'nin “Çin'in önümüzdeki birkaç yıl içinde Tayvan'ı askeri olarak geri almaya çalışmasının pek olası olmadığına inandığı” görüşünü yansıttı. Alanı Komutanlığı (Tayvan ve Güney Çin Denizi), Güney Hareket Alanı Komutanlığı (Güney Çin denizi, Güney Asya ülkeleri sınır güvenliği, bölgesel sorunlar), Batı Hareket Alanı Komutanlığı (Hindistan, Orta Asya, Tibet ve Xinjiang terörizmle mücadele), Kuzey Hareket Alanı Komutanlığı (Kore yarımadası ve Rusya sınır güvenliği), Merkez Hareket Alanı Komutanlığı’ndan (Başkentin güvenliği ve diğer Hareket alanın komutanlıklarına yardım) oluşan yapı, stratejik güvenlik tehditleriyle başa çıkacak şekilde tasarlandı. KOMUTA YAPISINDAKİ DEĞİŞİM ABD donanmasının yüzde 60’ı Rusya ve Çin ile mücadele etmek için Pasifik bölgesinde konuşlanmış durumda. ABD’nin Tayvan kışkırtması ve Quad (ABD, Güney Kore, Japonya ve Hindistan’dan oluşan Dörtlü) ile çevrelemeye çalışması nedeniyle Çin, Güney Çin De- Çin devlet başkanı Xi Jinping 2014 yılından itibaren Halk Kurtuluş Ordusu’nun modernizasyonuna önem verdi. Xi, “Düşmanlarımızın silahlarıyla bizim silahlarımız arasında teknolojik fark varsa onları yenmemiz çok zor.” demişti. Xi, Halk Kurtuluş Ordusu’nun 90’ıncı kuruluş yıldönümündeki konuşmasında da savunma sanayisinde bilimsel ve teknolojik küresel gelişmeleri yakından takip edilmesi gerektiğinin altını çizdi. Çin, önce 2016 yılında askeri yapısında değişim yaparak 5 Hareket Alanı Komutanlığından oluşan bir yapıya geçti. Doğu Hareket MODERNİZASYONU TAMAMLAMA HEDEFİ Ardından 2017 yılındaki 19’uncu Ulusal Kongre’de “yeni dönemde güçlü silahlı kuvvetlerinin inşası” temasıyla savunma sanayisinin ve silahlı kuvvetlerinin 2035 yılına kadar modernizasyonun tamamlaması hedefi belirlendi. Çin, Halk Kurtuluş Ordusu’nun kuruluşunun yüzüncü yılı olan 2027’de hedeflerin başarıya ulaşılması için de özel bir çaba sarf ediyor. Bu nedenle Çin, son dönemde askeri harcamalarını ve askeri gücünü yıldan yıla arttırmaya odaklanıyor. Örneğin Çin, 2022 yılındaki savunma harcamalarını bir önceki yıla göre yüzde 7,1 arttırarak 1,45 trilyon RMB ($230,16 milyar) harcayacağını açıkladı. Ayrıca Çin, son yıllarda ilk hayalet savaş uçağı J-20, Type 055 füze destroyeri, Shandong ve Fujian uçak gemileri gibi projelerle ordusunu modern silahlarla güçlendirerek ABD’ye karşı önemli bir fark atmaya odaklandı. Çinli uzmanlar Halk Kurtuluş Ordusu’nun 2035 yılına kadar askeri modernizasyonunu temel olarak gerçekleştireceğini öngörüyorlar. ÇİN DONANMASI ABD’Yİ GEÇTİ ÇİN SAVUNMA BÜTÇESİ Fakat Çin’in 2030 yılında 530’dan fazla savaş gemisine ve denizaltı sahip olacağı öngörülüyor. Pentagon’un Pasifik’teki Çin ile ABD arasında 2030 yılı simülasyonunda ABD’nin yenileceği sonucu ortaya çıkıyor. Örneğin Çin haziran ayında Fujian isimli üçüncü uçak gemisini suya indirerek Pasifik’te ABD karşısında önemli bir denge sağladı. Ayrıca Çin, hava kuvvetleri açısından da büyük bir güce sahip. Halk Kurtuluş Ordusu, 2250’si savaş uçağından oluşan 2800 uçağıyla (eğitim ve insansız hava araçları hariç) bölgenin en büyük dünyanın üçüncü büyük hava kuvvetleri gücüne sahip. Çin, ilk operasyonel hipersonik silah sistemi olan DF-17'yi 2020'de sahaya sürmeye başladı ve nükleer cephaneliğinin 2030 yılına kadar en az 1.000 savaş başlığına ulaşması bekleniyor. HAZIR OL CENGE EĞER İSTER İSEN SULH-Ü SALÂH ABD, Çin’i çevreleme stratejisinden hiç vazgeçmedi. Rusya’nın Ukrayna’daki operasyonların başlamasından bu yana ABD, Çin’in de Tayvan işgal edeceği üzerinde bir algı yaratma peşine düştü. Yani ABD’nin Tayvan ziyaretleri önceden belirlenmiş bir Hint-Pasifik stratejisinin bir parçasıydı. Hatta The Atlantic’in mayıs ayında yayınladığı bir yazıda ABD başkanı Joe Biden’ın Tayvan’ın belirsizliği bitirmek için en başından beri Tayvan konusunda tutarlı olduğunu, Hint-Pasifik ve Tayvan planlı bir strateji izlediğini belirtmişti. Çin, ABD ile rekabetin artacağını ve bugünlerin geleceğini biliyordu. Bundan dolayı Çin, barışı koruyabilmek için tek çarenin askeri olarak ABD’ye karşı güçlü bir ordu hazırlamak olduğunu gördü. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in orduyu modernizasyonu güçlendirme çabası olumlu sonuçlarını verdi ve dünyanın en büyük donanmasına sahip bir ülke oldu. Pentagon ve RAND Corporation bile ABD’nin Çin ile rekabete girdiğinde kaybedeceğini görmektedir. Rusya-Ukrayna arasındaki çatışma ile Çin-Tayvan sorunu arasındaki temel fark Tayvan’ın Çin’in bir parçası ve iç meselesi olmasıdır. Kısaca Çin, Tayvan konusunda barışçıl yollar aramaktadır ve adayı işgal etmek Çin’in gündeminde bile değildir. Çin’in 10 Ağustos’ta yayınlandığı ve 5 bölümden oluşan Beyaz kitapta; Tayvan’ın tarihten beri Çin’in bir parçası olduğu, ÇKP’nin yeniden birleşme için kararlı olduğu ve barışçıl birleşme için önlerinin aydınlık olduğu belirtildi. Çin’in güçlü ordu inşa etmesi ve ABD’nin kışkırtmasına karşı düzenlenen tatbikatlar barışı korumak için savaşa hazırlıklı olmanın bir parçasıdır. Macaristan, savunma sanayinde Türkiye ile ortak üretime başlıyor MACARİSTAN Sanayi ve Teknoloji Bakanı Laszlo Palkovics’in Ankara ziyareti, iki ülke arasında silah sanayinde kapsamlı bir işbirliğine gidileceğinin işaretlerini verdi. Palkovics geçen günlerde gerçekleşen Ankara’daki görüşmeleri sonrasında Anadolu Ajansı'na verdiği demeçte Macaristan ve Türkiye arasında savunma alanında devam eden bir işbirliği olduğunu işaret ederek “Macar ordusu, Türk sanayi ürünleri almaya karar verdi. Zırhlı personel taşıyıcı alanında önde gelen bir firmadan ürün alacağız. Macaristan’da üretme anlaşması da yaptık.” demişti. Laszlo Palkovics Macar Haber Ajansına da benzer bir demeç verdi ve üretimin başlama tarihini de açıkladı. İsim vermeden yabancı bir ortakla birlikte zırhlı araç üretiminin hazırlıklarında epey yol alındığını, Ekim ayında üretime başlanacağını vurguladı. Bakan Palkovics tarafından bahsedilen yabancı ortak, zırhlı araçlar üreten Nurol Makina A.Ş. Kuruluşu 1976’ya uzansa da 1992 AYDINLIK 15 CMYK muoyuna açıklanmasının 30 yıllık bir süre için yasaklandığı” söylemiş ve muhalefet milletvekilinin sorusuna ancak parlamento savunma komisyonunun kapalı oturumunda yanıt verilebileceğini de vurgulamıştı. İHA VE SİHA ÜRETİMİNE DE TALİP yılından bu yana savunma sanayine yönelik çalışmalarıyla tanınan Nurol Makina özellikle de 4x4 taktik tekerlekli zırhlı araçlarıyla dikkat çekiyor. KAPOSVAR’DA 300 ZIRHLI ARAÇ Macaristan’ın Kaposvar şehrinde kurulan ortak Macar-Türk Ejder zırhlı araç merkezinde, ilk etapta ana parçaların Türkiye’de imal edileceği ve montajının Macaristan’da yapılacağına dair haberler çıkmıştı. Daha sonra üretim de kademli olarak Macaristan’a kaydırılacak ve bir AB ülkesin- de gerçekleşen üretimle 3. ülke pazarları hedef alınacaktı. Kaposvar şehrinde üretim bantlarından inen ilk 300 zırhlı aracın, Macar ordusunun modernizasyonu planlarına önemli bir katkı yapması bekleniyordu. Macar-Türk zırhlı araç üretim projesi geçen yıl Macar parlamentosunda tartışmalara da neden olmuştu. Muhalefetten bir milletvekili hükümete projenin mali çerçevesi üzerine bilgi talep eden soru yöneltmiş, bu soru Savunma Bakanı tarafından yanıtsız bırakılmıştı. Bakan, “projenin ayrıntılarının ka- Macaristan Sanayi ve Teknoloji Bakanı Palkovics, Ankara’daki görüşmelerde Türkiye’nin başarılı bir şekilde ürettiği İHA ve SİHA türü araçların Macaristan’da üretilmesinin de gündeme geldiğini, bu konuda da görüşmeler yapıldığını vurguladı. Bakan 15 Pekin’den BM’nin Sinciang Raporu’na tepki ÇİN, Birleşmiş Milletler Çağdaş Kölelik Biçimleri Özel Raportörü Tomoya Obokata’nın yayınladığı raporda, "Batı Sinciang bölgesinde Çin hükümetinin azınlık grup üyelerini zorla çalıştırdığı sonucuna varmanın doğru olacağını" belirtmesine sert tepki gösterdi. Obokata, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, söz konusu rapordaki sonuçların bağımsız bir araştırma ve değerlendirmeye dayandığına dikkat çekti. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin, günlük basın brifinginde yaptığı değerlendirmede, “Özel bir raportör, Sinciang konusunda ABD, diğer bazı Batılı ülkeler ve Çin karşıtı güçlerin yaydığı yalan ve yanlış bilgilere inanmayı tercih ediyor.” diye konuştu. Obokata’nın hazırladığı çalışma koşullarına dair rapor, uzunca bir süredir beklenen ve Birleşmiş Milletler Yüksek Komiserliği tarafından hazırlanan Sinciang’daki insan haklarıyla ilgili rapordan ayrı bir çalışma. Söz konusu insan hakları raporunun da bu ay sonuna kadar Birleşmiş Milletler tarafından yayınlanması bekleniyor. ABD’den Tayvan’a ticaret hamlesi ABD ve Tayvan ticari ilişkileri geliştirmek için resmi görüşme düzenlemeyi kararlaştırdı. ABD Ticaret Temsilciliği'nden (USTR) çarşamba günü yapılan açıklamada, iki ülke arasında tarımdan dijital ürünlere farklı alanlarda ticari ilişkilerin geliştirilmesi için sonbaharın ilk aylarında adımlar atılacağı belirtildi. USTR'dan Sarah Bianchi, görüşmelerin ticaret ve yatırım ilişkilerini geliştireceğini, inovasyon sağlayacağını ve ekonomik büyüme getireceğini söyledi. Karşılıklı görüşmelerde ticaretin geliştirilmesinin yanı sıra yolsuzlukla mücadeleyle ilgili adımların değerlendirileceği belirtildi. Öte yandan açıklamada, geniş çaplı bir ticari anlaşma imzalanması ihtimaline değinilmedi. Tayvan, ABD'yle bu nitelikte bir anlaşma sağlanabilmesini hedefliyordu. ABD Doğu Asya ve Pasifik İşleri Müsteşar Yardımcısı Daniel Kritenbrink, yaptığı açıklamada görüşmelerin Tayvan'ın daha dayanıklı hale getirilmesi ve tedarik zincirlerinin güvenliğinin sağlanması için önemli bir fırsat olduğunu söyledi. İki ülke arasında ticari ilişkilerin geliştirileceğine dair ilk sinyal, 1 Haziran'da açıklanan "21.Yüzyıl Ticaretinde ABDTayvan Girişimi"yle gelmişti. Washington ve Taipei, bu kapsamda yeni bir yol haritası belirleneceğini duyurmuştu. Japonya’dan genç nesiller için ‘daha fazla alkol tüketin’ yarışması GENÇ kuşağın, ebeveynlerine kıyasla daha az alkol tüketmesinden ötürü vergi gelirlerinin düştüğü Japonya, alkol tüketimini artırmanın yollarını arıyor. Japonya Ulusal Vergi Dairesi, gençlerdeki bu trendi tersine çevirebilmek için adım attı ve hükümetin de desteğiyle "Sake Viva" (Çok yaşa sake) kampanyası başlattı. Sake (pirinç rakısı), Japonya'nın ulusal içkisi. Kampanya ile içki içmeyi daha çekici hale getirecek fikirler bulunması hedefleniyor. 2039 yaşları kişiler, yaşıtlarının alkole talebini artıracak iş fikirleriyle kampanya kapsamındaki yarışmaya katılabilecek. Ulusal Vergi Dairesi'nin verilerine göre, ülkede 2020 yılında tüketilen alkol oranı 1995 yılından az. Japonya'da 1995'te kişi başı yıllık ortalama 100 litre olan alkol tüketimi, 2020 yılında 75 litreye düşmüş durumda. Bu, alkolden elde edilen vergi gelirlerinin de düşmesi anlamına geliyor. Palkovics’e göre Türk-Macar savunma sanayindeki iş birliği, zırhlı arazi araçlarından İHA, SİHA gibi araçlara, hatta bu araçlarda kullanılan roket ve diğer silahlardan, doğrudan zırh üretimine kadar pek çok alanı da kapsayabilir. Macaristan 2019 yılından bu yana ordusunun modernizasyonuna bütçeden önemli paylar ayırıyor. 2019 yılında Almanya’ya 44 Leopard 2A4 siparişi verilmişti. Ayrıca adedi açıklanmamakla birlikte Almanya’ya Boxer ve Puma tipi tank paletli nakliyat aracı sipariş edildiği de gazetelere yansımıştı. Macaristan 2019 yılında Almanya’ya verdiği toplam 1,77 milyar euro tutarında silah siparişiyle o yıl Almanya savunma sanayi ihracatında ilk sıraya oturmuştu. I BBC Türkçe – Tarık Demirkan