Türk Halkbilimi

Türkçede levirat üzerine oluşan sınırlı literatürün bu geleneksel evlilik biçimini yalnızca tarihsel bir tema olarak ele almış olması, konu üzerine yüzeysel bir literatür taraması yapan kişilerde levirat geleneğinin geçmişte yaşanmış ve artık icra edilmeyen bir uygulama olarak değerlendirilmesi gerektiği sonucunu doğurmaktadır. Bu, sorunlu bir durumdur çünkü bu gelenek tüm canlılığı ile Anadolu’nun tamamında hâlen icra edilmektedir.

Kocasını kaybeden bir kadın, kaynıyla; abisini ya da kardeşini kaybeden bir erkek, yengesiyle neden evlenir? Bu evlilik icracılar için nasıl bir anlam taşır? Ortaya çıkan köklü rol değişikliği bazı hasarlara sebep olmaz mı? Olursa bunlar nasıl düzeltilir?

Yukarıdaki sorulara halkbilimi disiplininin yöntem ve araçları ile cevap arayan bu çalışma, levirat geleneği kapsamında evlenmiş kişilerle yapılan derinlemesine mülakatlardan elde edilen bilgilere dayanmaktadır. Alandaki önemli bir boşluğu doldurma gayesi ile kaleme alınan bu eser; levirat geleneğinin yapısı, işlevi ve anlamını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Özet
Geçmişten bugüne tufan hadisesi edebî metinlerde önemli bir yer tutar. Tufan hadisesinin işlenişi yazarların kaynaklarına göre değişiklik gösterse de cezalandırma, arınma ve yeniden doğuş bu eserlerde ortak motif olarak geçer. Modern Türk edebiyatının önemli yazarlarından Mustafa Kutlu’nun Tufandan Önce hikâyesinde Nuh Tufan’ını imleyen birçok metaforun eserin dokusuna ustaca yerleştirildiği görülür. Yazarın kaynaklarının İslamî olması dolayısıyla, eserdeki sembolik unsurlar, göndermeler ve anıştırmaların Kur’an-ı Kerim’deki kıssa, anekdot ve ayetlerle ilintili olduğu görülür. Başka eserlerinde de siyaset ve toplum ilişkisine yer veren yazar, Tufandan Önce hikâyesinde siyasî yozlaşmayı ayrıntılı olarak işler; bir Anadolu kasabasındaki durumla Nuh tufanı arasında benzerlik kurar. Bu çalışmada Tufandan Önce hikâyesi siyaset-toplum ilişkisi bağlamında değerlendirilip Anadolu kasabasındaki durumla Hz. Nuh’un kavmi ve tufan hadisesi arasındaki benzerlikler üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Hikâye, siyaset, tufan, kasaba, metinlerarasılık 

Abstract
From past to present, the flood takes an important place in literary works. Even the discussion of the flood event differs in accordance with sources of writers; punishment, salvation, and rebirth are common motifs in these works. In one of the distinguished writers of Turkish literature Mustafa Kutlu’s story Tufandan Önce, it is seen that many metaphors which refers to the flood of Noah are placed skillfully. Due to the writer’s sources are Islamic, it is seen that symbolic elements, implications and allusions in his work are related to stories, anecdotes and verses of Quran. The writer, who gives place to the relationship between politics and society in his other works as well, discusses political corruption in story Tufandan Önce in detail. He makes an analogy between the situation in an Anatolian town and the flood of Noah. In this paper, the story Tufandan Önce firstly has been examined in term of relationship between politics and society, and then the similarities between the situation in the Anatolian town and the people of Noah and the flood have been discussed. 
Keywords: Story, politics, the flood, town, intertextuality

Tanzimat’la birlikte Batı kaynaklı olarak edebi geleneğimize girmeyen başlayan
yeni türlerle birlikte edebiyatımızda Yeni Türk/ Batı Tesirindeki Türk/ Modern
Türk Edebiyatı şeklinde isimlendirilen yeni bir dönem başlamıştır. Bu dönemde
yeni edebi türler ve şekiller kullanılmaya başlanmakla beraber bu türlerin
ilk ürünleri bazen yeni konuları eski şekillerle bazen de yeni türleri eski konular
etrafında oluşturma şeklinde olmuştur. Türkçülük akımı, Milli Edebiyat dönemi
içerisinde ve Yeni Lisan hareketinin en önemli temsilcilerinden Ömer Seyfettin bu dönemin ve sade dil anlayışının en önemli temsilcilerinden biridir. Ömer Seyfettin eserlerinin konularını Türk kültürünün farklı dönemleri ve farklı kaynaklarından alırken doğrudan Türk Halk edebiyatı anlatı türünün örneklerinden  faydalanmıştır. Onun halk kültürü temelli eserlerinin en güzel örneklerinden biri de “Başını Vermeyen Şehit” adlı hikâyesidir. Temelde halk arasında yaygın olarak anlatılmakta olan bir “kesik baş” efsanesi 16. yüzyıldaki tarihi olayların anlatıldığı ve Peçevî tarafından hazırlanmış olan tarih kitabına girmiş oradan da 20. yüzyılda Ömer
Seyfettin’in kaleminde edebi hikâyeye dönüşmüştür. Bu makalede edebi eserlerin oluşturulma süreçlerinde Türk Halk kültürü ürünlerinin önemi üzerinde durulacaktır.
Ömer Seyfettin’in “Başını Vermeyen Şehit” adlı hikâyesi kendisine kaynaklık eden tarih eseri çerçevesinde ele alınacak ve tarih kitabı ile edebi eser arasındaki
ilişki ortaya konulmaya çalışılacaktır. Ömer Seyfettin’in hikâyesinin temeli olan “kesik baş” anlatılarının kökeniyle ilgili ana hatlarıyla bilgi verilecek fakat konu ile
ilgili benzer ve detaylı çalışmalar olduğu için geniş çaplı bir karşılaştırma yapılmayacaktır.

Bilindiği üzere folklorik ürünlerin mahiyetine dair işlevler “sözlü olma”, “geleneğe bağlılık”, “çeşitlenme”, “kalıplaşma” ve “anonimlik” şeklinde sıralanabilir. Söz konusu işlevler içerisinde en karakteristik ve baskın olanı “anonimlik”tir. Bütün kültürel uygulamalar içinden çıktıkları milletin özelliklerini yansıtır elbette ancak anonim karakterli olanlar için söz konusu yansıtmanın daha yoğun olduğu söylenebilir. Çünkü ilgili kültürel verimler ferdî olmadıkları için toplumun kolektif zihinsel dünyalarını daha berrak bir biçimde yansıtırlar. Bu bakımdan anonim ürünler üzerinde geçmişten bugüne değin farklı bağlamların konsensüsü ile oluşmuş bir ortak dünya görüşü de bulunmaktadır. Bu da “anonimlik”i diğer işlevlerin bir adım önüne geçirir.
Atasözleri, konuşma esasına dayalı anonim ürünlerden biridir. Bütün anonim halk edebiyatı mahsulleri içerisinde toplumun değer yargılarını, hayat karşısında takındığı tavırları, neleri olumlayıp neleri olumsuzladığını, hayat felsefesini, kısaca ilgili insanların kültürünü en iyi yansıtanlardan biri, belki de en önemlisi atasözleridir. Adı üzerinde ataların yani geçmişte yaşamış insanların tecrübî bilgilerinden süzülmüş bilgi damlaları olarak da tanımlanabilecek atasözleri, esasen sözlü kültür atmosferinde daha yoğun kullanılmaktadır. Çünkü, söz konusu atmosferde hayatını devam ettiren insanlar, atasözleri vasıtasıyla uzun ve yazılı formasyon isteyen dilek, istek, tavsiye, nasihat ve şikâyetlerini tek bir atasözü ile ifade edebilmektedir. Böylelikle metin olarak belki birkaç sayfa sürecek düşüncelerini tek bir atasözü ile zamandan da tasarruf ederek muhatabına iletebilmektedir.
Bu çalışmada,  toplumsal cinsiyet çalışmaları ve bir anonim halk edebiyatı ürünü olan atasözleri bağlamında kadının toplum nazarındaki konumu tartışmaya açılacaktır. Ataerkil aile yapısı sebebiyle doğal olarak erkek egemen bir sistemle şekillenen toplumlarda kadının algılanış biçimi birbirine benzemektedir. Erkek evin reisi, güçlü, iktidar sahibi, koruyucu, karar verici, aktif ve hükmeden konumundayken kadın pasif, korunmaya muhtaç, zayıf ve benzeri negatif sıfatlarla veya erkeğin tahakkümünde bir pozisyonda algılanmaktadır. Bu algılayışın bir tezahürü olarak hem Türk atasözlerinde hem de birçok milletin atasözlerinde kadınla alakalı birbirine benzeyen, kadını olumsuzlayıcı atasözleri mevcuttur. Çalışmanın sınırı, ataerkillik anaerkillik tartışmalarına girmeden kadınla ilgili atasözleri ile sınırlandırılmıştır. Dünyanın farklı coğrafyalarından, farklı dinlerinden milletlerin kadınla alakalı atasözlerinden alınan örnekler incelenmiş ve yapılan inceleme sonucunda milletlerin kadın algısının olumsuz yönde olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada söz konusu durumun sebepleri sorgulanacak ve kadınla ilgili bu negatif algının altında yatan etkenler tartışılacaktır. Ayrıca çalışmanın sonunda üzerinde durulan atasözü metinleri ve söz konusu atasözlerinin hangi millete ait oldukları da verilecektir. Böylece, toplumların yüzyıllardır kadınla ilgili ürettikleri depo bilgi ve düşünceler atasözleri yordamıyla gün ışığına çıkarılmış olacak; kadınla alakalı söz konusu bilgi ve düşüncelerin günümüze ne oranda aktarıldığı üzerine de fikir yürütülebilecektir.

Bu çalışmada halk masallarıyla Batı’daki 19. ve 20. yüzyıl çocuk ve gençlik edebiyatında görülen “yetim-öksüz çocuk” kalıbı ele alınmıştır. Bu kalıpla yazılmış dünya halk masallarının Batı’daki çağdaş çocuk ve gençlik edebiyatı yapıtlarına da yansıdığı, çok bilinen yetim-öksüz kahramanların ortaya çıktığı bilgisine ulaşılmıştır. Türkiye’deki halk masallarıyla çocuk ve gençlik edebiyatı yapıtlarında “yetim-öksüz” çocuk kalıbına rastlansa da ikisi arasında Batı’dakine benzer bir paralellik kurulamayacağı, Keloğlan dışında çok bilinen yetim-öksüz kahramanların bulunmadığı doküman incelemesi yoluyla tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda “yetim-öksüz çocuk” kalıbının üç işlevi belirlenmiştir. Maceraya başlamayı hızlandıran bir etken olduğu, insanı kendisi olabileceği bir yolculuğa hazırladığı, daha iyi bir yaşam için umut verdiği sonucuna ulaşılmıştır.

ÖZET: İnsan ve toplum bilimleri, özellikle de kültür araştırma ve inceleme çalışmaları için disiplinlerarası bir kavşak niteliği taşıyan folklor giderek çeşitlenen konularıyla, temasta bulunduğu disiplinlerin artmasıyla, çalışma ve etkileşim alanlarının genişlemesiyle günden güne daha da dikkat çeken bir çalışma sahasına dönüşmektedir. Bu gelişmeler aynı zamanda folklor çalışmalarında kullanılabilecek özellikle disiplinlerarası yaklaşımlara duyulan gereksinimin de hızlı bir şekilde artmasına yol açmaktadır. Folklor kapsamındaki konuların önemli bir kısmının dil odaklı temellere sahip olduğunun ya da folklorun konu kadrolarının büyük ölçüde dil ve kültür etkileşimiyle şekillenmiş olduğunun, bu nedenle de folklorda dilbilim yöntem ve kuramlarından hareketle oluşturulacak yeni yaklaşımlardan istifade edilmesinin öneminin fark edilmeyesiyle folklorun ve dilbilimin ortaklaştığı yeni paradigma arayışlarının da arttığı görülmektedir. Dil, kültür, insan ve toplum arasındaki karşılıklı ilişki ve etkileşimlere odaklanan disiplinlerarası çalışmalar sonucunda XX. yüzyılın sonu itibariyle ortaya çıkan ve inşa süreci günümüzde de devam eden kültürdilbilim de bu kapsamda dikkat çeken bir yaklaşımdır. Bireyin ve toplumun her türlü dil kullanımı ile kültür arasındaki karşılıklı etkileşimler ile farklı toplum, kültür ve dillerde inançların, düşüncelerin, değerlerin dile yansımasına yönelik her türlü konuyu kendine özgü yöntem ve yaklaşımlarla inceleyen kültürdilbilim folklor çalışmalarında-mevcutta çalışılmış ya da yeni tespit edilebilecek konuların ele alınmasında-kullanılabilecek dikkat çekici bir yaklaşımdır. Bu çalışmada kültürbilimin ve dilbilimin kesişme noktasında yer alan ve analiz odaklı yaklaşımlarıyla folklor çalışmalarına yeni bir ivme kazandırabileceği düşünülen kültürdilbilimin disipliner temelleri, temel ilke ve terimleri, folklor çalışmaları için önemi ve folklor çalışmalarında bu yaklaşımdan nasıl yararlanılabileceği gibi konular ele alınmıştır. Anahtar Sözcükler: Folklor, kültürdilbilim, disiplinlerarası çalışmalar. ABSTRACT: Folklore, which carries an interdisciplinary intersection for human and social sciences, especially cultural research and study studies, has become a field of study that draws attention day by day with its increasingly diverse subjects, the increase of the disciplines it has contact with, and the expansion of the fields of study and interaction. These developments also lead to a rapid increase in the need for especially interdisciplinary approaches that can be used in folklore

Zehir kitabı halk kültüründe, halk hekimliğinde, Şamanizm'de, tasavvufta zehirle iligili kullanımları inceler. Bu makale, 16. yüzyılda Babür İmparatorluğunu kuran Babür'ün kendi hayatını anlattığı Babürname'de zehirle ilgili bölümler incelemiştir.

With the proclamation of the Republic, Community Center, well-known in Turkish “Halkevleri”, has been opened in many parts of Anatolia and this institution has undertaken the missions such as adopting the idea of republic in Anatolia, increasing the cultural level, reporting the news in many parts of Anatolia to the public and making academic publications. These institutions, which were opened by Mustafa Kemal Ataturk's, founder of the Turkey, request, have taken out their own publication and adopted the principle of addressing more people. One of these institutions is the Halk Bilgisi Haberleri magazine published by the Istanbul Eminonu Community Center. Between 1929 and 1942, the magazine published a hundred and twenty-four issues. In this study, systematic index study was performed by giving the imprint of the articles in the Halk Bilgisi Haberleri magazine, which is included in the collection of the Istanbul Beyazıt State Library Hakkı Tarık Us. The study was studied with four main headings and headings related to Folk Literature, Social Life, Practical and Various Applications, Researches and Studies on Folklore and Non-Folklore Topics. Thus, it was possible for the researchers who would work in any branch of science to benefit.

Yaşamın başlangıcından günümüze insanın etrafında gelişen durum ve olayları anlamlandırma çabası, içinde bulunduğu duygu durumları, tehlikelerden korunma ihtiyacı çeşitli inançların oluşmasında etkilidir. Bu inançlardan biri de kökleri kadim zamanlara dayanan nazardır.
Nazar, yaşadığı dünyayı keşfetmeye başlayan insanın içinde bulunduğu merak, korku, kaygı ve belirsizlik gibi hislerin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Çevresini gözlemleyen insan, bazı kişileri ve nesneleri diğerlerinden ayrı bir konumda değerlendirmiş ve onların farklı bir gücü olduğuna inanmıştır. Bunları kimi zaman çeşitli duyguları bastırmak kimi zaman da içinde bulundukları durumu iyileştirmek için kullanmıştır. Bu tip etkenlerle şekillenen inançlar, toplumun bir araya geldiği ortamlarda kişiler arası etkileşimden güç alarak kuşaktan kuşağa aktarılmıştır.
En eski zamanlardan itibaren yaşamın akışı içinde yer alan nazar, atasözü ve deyim gibi sözlü kültür ürünlerinde de varlık göstermiştir. Geçmiş ile günümüz arasındaki bağı kurma, kültürün sürekliliğini ve kalıcığını sağlama gibi işlevlere sahip olan sözlü kültür ürünleri arasında yer alan atasözleri ve deyimler, geçmiş kuşakların bilgi birikiminin, etkileşimin ve deneyimlerinin aktarılmasına yardımcı olur.
Bu çalışmada Ömer Asım Aksoy’un Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I-II adlı eserinden seçilen örneklerden hareketle nazar, kültür tarihi ve gündelik yaşam içindeki uygulamalar dikkate alınarak açıklanacaktır.

İlkel insan zihninden halk kültürüne doğru uzanan çizgide, ilk günah, kötü ruh/şeytan, korku, ebedi hayat kaynağı, ev iyesi, tabular/yasaklar ve kaçınmalar, hazine bekçiliği alt başlıklar altında yılanın Ceyhan halk kültürü ve edebiyatına yansımaları incelenmiştir

ÖZET Hediye alıp verme geleneği bütün kültürlerde olduğu gibi Türk kültüründe de önemli bir işleve sahiptir. Edebi metinler bir millete has geleneklerin gelecek kuşaklara aktarılmasında önemli rol oynar. Milli hasletlerin en iyi yansıtıldığı metinler olmaları itibariyle destanlar geleneklerin ortaya çıkışı ve gelişimi ile ilgili verilerin tespit edilmesine en uygun metinlerdir. Bu çalışmada, Türk kültüründe hediye ve hediyeleşme motifini Başkurt destanlarından hareketle inceleyerek Türk tarihinin en kadim dönemlerinden itibaren hediye kavramına ilişkin bakış açısını değerlendirmeye çalıştık. Türklerde destan devrinin hüküm sürdüğü çağlarda hediye alıp verme geleneğinin genellikle karşılıklılık esasına bağlı gerçekleştirildiği ve destan metinlerinde hediyenin işlevsel olduğu oranda değer kazandığı anlaşılmaktadır. SUMMARY The tradition of giving and receiving presents is also important in the Turkish culture ike in any other cultures.Literary texts play an important role in handing on the customs which are special to a nation to the next generations.The epics which reflect the national characteristics best are the most appropriate texts to determine the data about the occurence and developments of the traditions. In this study,it is possible to evaluate the point of view on the concept of "present" from the very ancient times of the Turkish history by examining the motif of giving and receiving presents in the Başkurt epics.It is understood that this tradition of giving and receiving presents was based on the basis of mutuality and in the era when the Turkish epic ruled ; the more functional the present,the more valuable it was dependant on the text of the epic.

Kültür, doğası gereği bünyesinde barındırdığı olguları geleceğe taşıyabilme potansiyeline, niteliğine ve yeteneğine sahip bir sistemdir. Bunun yanında kültür, geçmişten aldığı birikimi o günün bağlamı içerisinde geleceğe taşıyan bir bellek aktarıcısıdır. Bu da beraberinde kültürün doğurgan bir yapı arz etmesini getirmiştir. Zaten sağlam ve dominant kültür olabilmenin en temel şartı doğurganlık ve dinamizmdir. Ancak bu iki özelliğe sahip kültürler geleceğe sağlam ve kalıcı miraslar bırakabilirler.
Bu çalışmada kültürel miras aktarıcılığı vazifesini önemli ölçüde gören halk hikâyeleri ve halk hikâyecileri, son zamanların bazı popüler şarkıları ve şarkıcıları bağlamında tahlil edilmeye çalışılacaktır. Bu işlem esnasında eskinin halk hikâyelerinin günümüzde teşekkül etmiş pop şarkılarına nasıl, ne şekilde ve ne kadar etki ettiği / edebildiği tartışılacak ve sonuç olarak kültürel miras bağlamında dünün klasik anlamdaki halk hikâyelerinin ve halk hikâyeciliğinin bugüne neleri miras bıraktığı ya da bırakabildiği değerlendirilecek; günümüz sanatçılarının da bu mirası nasıl ve ne ölçüde kullandıkları bağlam merkezli bir bakış açısıyla analiz edilmeye çalışılacaktır.

ODTÜ Türk Halk Bilimi Topluluğu'nun Ankara'da 20-21 Nisan 2019 tarihleri arasında düzenlediği “Geçmişten Bugüne Gelenek: Kültürel Değişme Ulusal Sempozyumu” bildirilerinin yer aldığı kitap.
Yayına hazırlayan: Çağlar Su Demirtaş
Ürün Yayınları e-kültürü dizisi editörü: Serpil Aygün Cengiz

Edebiyatın başat türlerinden biri köklü ve pek çok arkaik türevleri bünyesinde barındıran şiir sanatıdır. Şiirin genetik kodları en yalın bir biçimde epik destanlar, ninniler, masal tekerlemeleri, atasözleri, bilmecelerde görülebilir. Tüm bunlarla birlikte büyüsel bir etkiye sahip halk şiirleri, başlangıcında ritüellerle ilişkilidir. Avrupa’da halk kültürü ve dolayısıyla şiirine olan ilgi Amerika’nın keş  sonrası “soylu-vahşi” tutkusu sonrası artmıştır. İngiltere’den başlayarak Almanya ve daha sonrasında tüm Avrupa’ya yayılan bu ilgi, halk edebiyatı araştırmalarının da başlangıcı sayılır. Şiirin tarihi gelişimi incelendiğinde zaman içerinde bu türün müzik, ritim, dans, ritüelden ve nihayetinde kalıplardan sıyrılarak evrildiği, değiştiği ve dönüştüğü fark edilmektedir. Şiir sanatı arkaik kodlarından sıyrılsa da modern çağlarda ideolojik yaklaşımlarla ele alınmaya devam etmiştir. Araştırma geçmişten bu yana şiirin geçirdiği evreleri ele alacak, tarihi perspektifte şiire karşı yaklaşımlara ve araştırmalara değinecek, özellikle Tanzimat’la birlikte değişen Türk şiiri anlayışını şairler, şiirleri ve poetikaları üzerinden irdeleyecektir.

Atasözleri, ait oldukları milletlerin ortak bilinçaltlarını yansıtan anonim ürünlerdir. Bir milletin nelere ağlayıp nelere güldüğünü, nelere kızıp nelerden mutlu olduğunu o milletin atasözlerine bakarak görebilmek mümkündür. Atasözleri, halk içinde en çok kullanılan “konuşmalık dokuma” olma özelliği gösteren ve ilk söyleyeni belli olmayan bir türdür. Yüzyıllar, hatta bin yıllar içinde “ata” tecrübelerinin birikiminin bir sonucu olarak karşımıza çıkan atasözleri üzerinde bugüne kadar yapılan çalışmalar çoğunlukla “dilbilim” merkezli olmuştur. Derleme ve bu derlemelerin ağız özelliklerinin araştırıldığı bu çalışmaların gerekliliği elbette ki tartışılmazdır ancak atasözleri üzerinde “halkbilimi”nin tasnifçi, tahlilci ve uygulamacı bakış açılarıyla yapılan/acak çalışmalara bizce daha çok ihtiyaç vardır. Bu çalışmalar neticesinde Türk halkının hangi durumlarda ne tür davranışlar geliştirdiği gözlenebilir. Böylelikle de Türk halk felsefesi daha iyi anlaşılabilir. Bunun neticesinde de yüzyıllar içinde büyük oranda ‘söz’ ile oluşturduğumuz geleneksel kültürümüz daha donanımlı hale gelir.
Zaten temelde çok kuvvetli bir geleneğe sahip olan Türk sözlü kültürü, üzerinde yapılan bu şuurlu çalışmalar neticesinde çok daha kuvvetli hale gelir. Böylesine kuvvetli bir kültürün de erozyona uğrama, yozlaşma, baskın kültürlerin boyunduruğu altına girme ve yok olma gibi tehlikelerle karşı karşıya kalması gibi bir durum söz konusu olamaz.  Biz bu çalışmamızda yukarıda söz konusu edilen ihtiyaca bir nebze de olsa karşılık vermek amacıyla çeşitli kaynaklardan (Nurettin Albayrak-Türkiye Türkçesinde Atasözleri, Özkul Çobanoğlu- Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü, Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler I-II, Ömer Asım Aksoy- Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü- 1. Atasözleri Sözlüğü, Ahmet Yanar- Hayvan Motifli Atasözleri ve Deyimler, Alptekin Güven-Dünya Atasözleri ve Ahmet Şükrü Esen Defterleri) tespit ettiğimiz bazı atasözlerinin çeşitlenmelerini göstermeye çalışacağız. “1. dereceden”, “2. dereceden” ve “3. dereceden” olmak üzere bu metinlerin üç farklı yoğunlukta ve seviyede varyant metinlerinin ortaya çıkabileceğini savunduğumuz bu çalışmamızda toplamda 100 atasözü metninin çeşitlenmesini ortaya koymaya çalışacağız. Bu sayede bu metinlerin de tıpkı “gelenek”li şiirlerde olduğu gibi çeşitlenebileceğini, değişebileceğini ve türler arası alışverişte kullanılabileceğini göstermiş olacağız.

Özet Türk kültürü içerisinde kırsal bölgelerde belli zamanlarda düzenlenen ve genel olarak " Erfene " adıyla bilinen toplantılar, kültürün aktarımı ve insanların sosyalleşmesi için birer araç olmakla birlikte önemli bir geçmişi de beraberinde getirirler. Bu toplantıların içerikleri bölgelerin yapılarına göre ufak tefek değişiklikler gösterse de genel olarak benzer işleyişin bir araya gelmesiyle oluşmuşlardır. Yapılan toplantılar özellikle kırsalda köylünün kendi sorunlarını tartışabildiği, birlikte zaman geçirdiği, yiyip, içtiği ve çeşitli oyunların sergilendiği çoğulcu bir yapıdır. Bu yapı içinde kimi zaman belli etkinlikler daha fazla ön plana çıkmıştır. Bazı bölgelerde müzikli eğlenceler, bazı bölgelerde toplumsal sorunların tartışılması için bir meclis görünümü ön plana çıkarken kimi bölgelerde ise özellikle seyirlik oyunlar bu toplantıların özünü oluşturur hale gelmiştir. İşte biz de bu yazımızda Türk kültürü içinde önemli bir yere sahip olan kırsalda düzenlenen sohbet toplantılarının ikisinden bahsedeceğiz. Bunun için örnek bölge olarak Balıkesir ili seçilmiştir. Balıkesir'de aktif olarak yıllardan beri düzenlenen bu toplantılar içerisinde pek çok farklı etkinlik yer almaktadır ancak baskın özellik gösteren bir yapı olan köy seyirlik oyunları bizim ana araştırma konumuzu oluşturmaktadır. Seyirlik oyunların sayısı, özellikleri, yapısı ve birkaç oyunun incelemesini aktaracağımız bu yazıyla birlikte bu tarz toplantıların köylüye, bölgeye ve kültüre olan katkıları irdelenecektir. Abstract Turkish culture in held at certain times in rural areas and in general "Erfene" known as the meetings, important history although it is a vehicle for the transmission of culture and people socialize bring with it. Although there are minor changes in the structure according to the content of these meetings were generally similar operation consists of a combination. Meetings held in especially rural villagers can discuss their problems, spent time together, eating is a pluralistic internal structure, which displays the various games. Sometimes certain events in this building has been more prominent. In some areas, musical entertainment, and in some areas, while in the foreground a parliamentary appearance to discuss some of the social problems have become especially theatrical forms the core of these meetings. 1 Hacettepe Üniversitesi, Türk Halkbilimi Bölümü, Doktora Öğrencisi.

Anlatıların dönüşüm sürecinde üretici, tüketici ve bağlam değişse de anlatıların toplumda ortak bir belleğin oluşmasına katkısı ilkel dönemlerde olduğu gibi modern dünyada da devam eden bir durumdur. Son otuz yıl içerisinde internet teknolojilerindeki gelişmenin etkisi ve
2020 yılındaki Kovid-19 salgını ile yaşanan ani ve zorunlu dönüşüm sonucunda günümüz dünyası iyiden iyiye global bir köye dönüşmüştür. Bu köyün en güçlü masalcılarından biri de Netflix adlı platformdur. Bu platformda üretilen içeriklerle ortak bir bellek oluşturulmakta ve bu sayede “artistik iletişimsel süreç” yani folklor olarak tanımlanabilecek geniş bir bilgi dolaşımda tutulmaktadır. Bu açından söz konusu platformda üretilen içeriklerin halkbilimsel analizi önem kazanmaktadır. Bu bildiride Netflix Türkiye tarafından üretilmiş olan Hakan: Muhafız (The Protector), Atiye (The Gift), Aşk 101 (Love 101) ve Bir Başkadır (Ethos) adını taşıyan diziler içerisinde sunulan “Türkiye” imajının hangi yönleri ön plana çıkartılarak sunulduğunu analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda söz konusu ürünler üzerinden yapılan taramada, Türkiye imajının; mistik ve tarihi yönleri, üzerine kurulduğu coğrafyanın
uygarlık tarihindeki önemi, sahip olduğu görkemli bir kent olarak İstanbul’un ön plana çıkarılması ve kültürel zenginliği üzerinden biçimlendiği sonucuna ulaşılmıştır.

Although the producer, consumer and context change in the transformation process of narratives, the contribution of narratives to the formation of a common memory in society is a situation that continues in the modern world as in primitive periods. Today's world has transformed from good to good into a global village as a result of the impact of the development in internet technologies over the last three decades and the sudden and forced transformation experienced by the Covid-19 pandemic in 2020. One of the most powerful storytellers in this village is the platform Netflix. A common memory is created with the content produced on this platform, thus circulating a wide range of information that can be described as "artistic communication process", in a word folklore. In this respect, folkloric analysis of the contents produced on the platform becomes important. In this paper it was tried to analyze the highlighting aspects of the "Turkey" image presented in the series named Hakan: Muhafız (The Protector), Atiye (The Gift), Aşk 101 (Love 101) and Bir Başkadır (Ethos) produced by Netflix Turkey. In this context, in the scan carried out on the products in question, the image of Turkey; mystical and historical aspects, the importance of the geography on which it was founded in the history of civilization, the forefront of Istanbul as a magnificent city and its cultural richness have been founded.

Öz İnsan grupları ve onların yaşadığı mekânlar arasında karşılıklı bir etkileşim sürecinin olduğu ve her bir adın arka planında barındırdığı hikâye açısından folklorik bir anlam taşıdığı bilinmektedir. Bu adlardan bir kısmı yer adlarıdır (toponimi) ve yer adları halkbilimi disiplininin içinde sadece coğrafi alanları ve yerleşim yerlerini değil aynı zamanda yerleşim yerlerinin daha küçük parçaları olan mahalle, cadde, işyeri gibi mekânların adlarını da kapsayan bir çalışma alanıdır. Herhangi bir toplumun zihinsel haritasını, kullandığı adlardan kavrayabilmenin mümkün olduğu varsayımından hareketle bu çalışmada Sivas cadde isimleri üzerinden Sivas kent belleğine dair çıkarımlar yapılması hedeflenmektedir. Sivas Belediyesinden 2020 yılında alınan veriler doğrultusunda Sivas'ta bulunan 278 cadde ismi sınıflandırılarak değerlendirilmiştir. Sınıflandırma sonucunda cadde isimlerinin en önemli kaynağı olarak kişi adları belirginleşmektedir. Adları caddelere verilen kişilerin en önemli niteliklerinden birinin, Sivas'ın yerel kültürü ile ulusal kültür arasında bir bağ işlevi üstlenmeleri olduğu saptanmıştır. Böylelikle cadde adlarının da katkısı ile biçimlenen kent belleğinde, ulusal bütünün bir parçası olmaya dair fikirlerin daima muhafaza edildiği görülür. Kişi adları dışında çevresel faktörler, tarihî temalar, kentler ve meslekler de bu sınıflandırmada belirginleşen gruplar olarak kent belleğine dair verileri içerir. Ayrıca cadde adları üzerinden yaşatılan kimlik bilincinde; yatırlardan âşıklara uzanan sembollerle halk kültürünün de önemli bir yer tuttuğu saptanmıştır.

Merhabalar,
Müzik ürünleri, sadece sanatsal nitelik taşıyan bir unsur olmayıp, aynı zamanda insani duygu ve hislerimizin de ifade edilmesinde önemli bir araçtır. Bu durum diğer tüm müzik türlerinde olduğu gibi, geleneksel Türk halk müziğimiz için de geçerlidir. Zira Türk halk müziğimiz, adeta Türk halkının sözlü bir ifade aracı konumundadır. Bu ifade aracının en önemli unsurlarından birisi ise, dilden dile dolaşan türkülerimizdir.
Bu kitabımızda türkülerimizin sosyal, kültürel, tarihi ve coğrafi vb. içerik özellikleri üzerinde durulmakta ve bu özellikler hakkında çeşitli tespitlerde bulunulmaktadır.
Kitabımızın oluşum sürecinde değerli zamanını ayırarak editörlük görevini üstlenen Sayın Sinan HAŞHAŞ kardeşim başta olmak üzere tüm emeği geçenlere ve bu kitabı edinerek okuma inceliğini gösteren tüm okurlarıma en derin saygı ve sevgilerimle...
Ünal İMİK

theories of humor, functions of humor, religions and humor, humor in entertainment world, cultural memory and humor, positive and negative humor, gelatology,  showman and humor, tradition, modernity and humor

mizah, mizah teorileri, mizahın  işlevleri, dinler ve mizah, eğlence dünyasında mizah, kültürel bellek ve mizah, olumlu ve olumsuz mizah, gelatoloji, şovmen ve mizah, gelenek, modernlik ve mizah

Türk kültüründe alkışları ve kargışları metodolojik bir zeminde, kapsamlı/ bütüncül biçimde araştırma, inceleme ve çözümleme amacını taşıyan bu çalışma Oğuz Kağan'ın cihan hâkimiyeti idealinden Bilge Kağan'ın budununa yönelik hitap ve dileklerine, Dedem Korkut'un yomlarından sözlü kültürdeki tüm anlatma, konuşma/söyleme ve gösteri(m) esasına dayalı iletişim tür ve performanslarındaki iyi ve kötü istek ve dilek ifadelerine kadar söz konusu birikime, bu birikimin temellerine, geçmişten günümüze gelişim seyrine odaklanmaktadır. Bu doğrultuda çalışmada alkışların ve kargışların mitolojik temelleriyle bu temellerin erken dönem Türk inanç ve yaşam biçimleriyle, geleneksel Türk dünya görüşüyle ilişkileri, gündelik yaşamda, erken dönem Türk yazılı metinlerinden başlamak üzere sözlü ve yazılı kültürün yansımaları niteliğindeki edebi söylem, tür ve metinlerde, ritüellerde görünüm biçimleri ve kullanım işlevleri, Türk dünyası ortak dil, kültür ve edebiyatı kapsamında alkışlar ve kargışlar, bu iki türün geçmişten günümüze geçirmiş olduğu değişim ve dönüşümler gibi pek çok konu ele alınmıştır. Çalışmanın sonunda ayrıca, Türkiye sahasından seçilmiş 200 alkış ve 325 kargış metnine yer verilmiştir. Eserin, konuya ilgi duyan okurlarla zengin Türk alkış ve kargış birikiminin çeşitli yönleri üzerinde çalışmak isteyen araştırmacılar için yararlı olmasını diliyoruz.

Kayseri, milattan önce üç binli yıllara uzanan tarihî geçmişiyle her zaman önemli bir stratejik merkez konumunda bulunmuştur. Aynı zamanda Hititlerden başlayarak Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı olmak üzere pek çok medeniyete ev sahipliği yaparak bugünlere kadar gelen oldukça zengin, çok katmanlı bir sosyal ve kültürel yapılanmayı da sağlamıştır. Hiç şüphesiz bunda Kayseri’nin konumu kadar yetiştirdiği âlim ve sanatkârların da rolü büyüktür.
Kültürel ve edebî açıdan baktığımızda ise Kayseri’nin kültürümüzün oluşumuna ve gelişimine önemli katkıları olmuştur. Yetiştirmiş olduğu şair ve yazarların yanında gerek ferdî gerekse anonim nitelikte üretilen pek çok ürün/eser sayesinde de Türk sözel edebiyat geleneğinde değerli bir konuma ulaşmıştır.
Türkülerin de Kayseri’nin bu konumunda payı yüksektir. Dolayısıyla Kayseri türküleri üzerine hazırlanmış bu eserde, şu ana kadar Kayseri türküleri hakkında yapılmış tüm çalışmalar gözden geçirilerek gerek türkülerden gerekse kaynakların müşterek tavırlarından hareketle türkülerimiz bir araya getirilmiştir. Türkünün de doğası gereği çalışmada mümkün mertebe türkülerimiz “metin” ve “nota” özellikleriyle öne çıkarılmaya çalışılmıştır. Birinci bölümde, “Kayseri Türküleri Üzerine” başlığı altında türkülerimiz incelemiştir. Burada Kayseri’den derlenmiş türküler, öncelikle yapı, işlev, tema ve ezgi özellikleri yönüyle ele alınmaya çalışılmıştır. Sonrasında ise türkülerin icra ortamları, türkü icrasında kullanılan çalgılar ve gerek ezgi gerekse güfte bakımından önemli yeri olan türkü icracıları (türkü yaratıcıları) hakkında bilgiler aktarılmıştır. Bu sayede türküler üzerinden Kayseri’nin sosyokültürel bağlamına da bir kapı aralanmıştır. İkinci bölümde ise kaynaklardan derlediğimiz türküler bir araya getirilmiştir.
Türküler daha ziyade anonim bir niteliğe sahip sözlü kültür ürünleri olduğu için tamamının derlenmesine imkân yoktur. Şüphesiz Kayseri’de yapılacak saha araştırmalarında daha yüzlerce türkünün derlenebilmesi yüksek bir ihtimal dâhilindedir. Bizim çalışmamızda da daha ziyade Kayseri ve yöresinde yapılan çalışmalardaki türküler ve oyun havaları bir araya getirilmiştir. Kaynaklardan derlenen türküler, “Kırık Havalar” ve “Uzun Havalar” şeklinde iki başlık altında verilmiştir. “Kırık Havalar” da yine “Notalılar” ve “Notasızlar” şeklinde iki alt başlıkta değerlendirilmiştir. Türküler mümkün mertebe kaynaktaki şekliyle yöresel ağız özellikleri de korunarak aktarılmaya çalışılmıştır. Türkü metinlerinin alındığı kaynaklar ise “Kaynakça” kısmında gösterilmiştir.

ÖZET
Bu makalede, Batı düşünce geleneğinin “hatırlama” kavramından
hareketle geliştirdiği üç farklı bellek türü üzerine genel bir tartışma
yapılacaktır. Bu tartışmanın ilk amacı, “hatırlama” kavramına bağlı
olarak geliştirilen bu üç tür bellek anlayışından ilk ikisinin, sadece
bireysel ya da toplumsal olana odaklanarak, kültürel olan belleği ihmal
etmelerine dikkat çekmektir. Bireysel bellek kuramı, bireyin belleğine
içkin anılardan hareketle bir hatırlama kavramı geliştirirken; buna
karşı çıkan kolektif bellek kuramı ise, bir grup ya da topluluk içinde
oluşan anıların, yine o kolektif yapı içinde olunduğunda hatırlanacağını
ileri sürecektir. Kısaca bu iki rakip kuram, belleğin içerikleri olan
anıların “bireysel” ya da “kolektif” olduğunu savunur. İkinci dikkat
çekilecek konu da, bu iki kuramın hatırlama anlayışına dayanan
“bellek” kavramının “gelenek” kavramıyla ilişkilendirilmesinin
zorluğudur. Çünkü hatırlayanı temsil eden bireysellik ve kolektiflik,
gelenek kadar uzun ömürlü değildir. Bu nedenle, bu iki kuramın
önerdiği belleğin ömrü birey ya da grup kadardır. Oysa bir gelenek söz
konusu olduğunda kimin hatırladığından çok neyin hatırlandığı önem
kazanır. Böylece hatırlanan şeyin ne olduğu, geleneğin içeriğinin de ne
olduğunu belirler. Hatırlanan şeyin ne olduğuna yönelecek bir
hatırlama anlayışı da “kültürel bellek” kavramıyla karşılanabilecektir.
Bu durumda bellek, hem geçmişi intikal ettirerek gelenek haline
gelmesini sağlayacak hem de belleğin “kültürel” olarak inşa edilmesini
sağlayacaktır. Geleneğin, geçmişten farklı olarak bir kültürel bellekle
ilgili bir kavram olması, geçmişin intikal ettirilerek geleneğe dönüşmesi
anlamına gelecektir. Sonuç olarak bu makalede, bellekle ilgili ileri
sürülen savlardan hareketle geleneğin, belleğin “kültürel” olarak
yeniden inşa edilerek farklı bir “hatırlama” anlayışla sürdürebileceği
üzerine bir tartışma yapmaktır.

STRUCTURED ABSTRACT

In this article, starting from the concept of the 'western' tought
tradition, a general discussion will be made about the three different
memory types it developed. The first aim of this discussion is to draw
attention, that the first two of the three memory understandings which
were developed based on the "rememberance" concept, only concentrate
on the individual or social, and neglect the cultural memory. While the
individual memory theory, developes a rememberance concept in the
memory of the individual starting from immanent memories; the
collective memory theory alleges, that memories created in a group or
community will be recalled again when one is again in the same
collective structure. In short these two rival theories, argue that the
content of the memory the memories are either "individual" or
"collective". The other subject which should be pointed out is the
difficulty to associate the "memory" concept of these two theories, which
is based on the "rememberance" understandin, with the concept of
"tradition". Because the individuality and collectivity which represent
the one who remembers, are not long living as tradition. Because of
this, the life of the memory that these two theories recommend, is as
long as the individual or the group. Whereas a tradition comes into
question it's more important what is remembered than who remembers.
So what the remembered thing is, defines what the content of the
tradition is. An understanding of rememberance that will tend to what
the remembered thing is can be met with the term "cultural memory".
In this situation the memory becomes a tradition by relapsing the past
and enables the memory to be build as "cultural". Different from the
past, tradition is a concept related to the cultural memory and will
mean that it transforms into tradition by repeating the past. As a result
this article will argue that, from the alleged memory related arguments,
tradition can continue it's existence in a different understanding of
"rememberance" by the "cultural" reconstruction of the memory.

The terms remembrance, memory and tradition which are
discussed in the light of the two fundamental theories that consider the
memory as individual and social, were first discussed in the framework
of the time understanding of the past. It was revealed that the
individual memory theory acted on the time understanding of
experiences being perceived individually or personally, whereas the
social memory acts on the experiences being perceived collectively. It is
remarked that the first one defends a time understanding that can be
measured with perception notion acting on an individual’s inner or
outer senses; the second defends a time understanding of experiences
created by the collective conscience of the group members. Therefore
the individual memory is described as the sum of memories lived in the
past based on the individual perception. On the other side the social
memory, describes memory as the memories of former collective
experiences based on the time understanding lived together. These two
memory types are different when it comes to “remembrance”, they are
even rivals. One of the rival memory theories describes the individuality relying on the individual understanding of time, as a “memory”
immanent to the subject. The memories immanent to the “I” belong to
the individuals own past. So remembrance is individual because the
memory is individual. As for the social memory theory accepts time as
a social or collective time concept and regards memory as the past lived
together in a community or group. In this regard according to this
theory memory is social because the memories are collective. Therefore
the remembrance happens being in a collective. Halbwachs, who put
the “collective time” concept up against the time understanding of the
individual memory theory, retrieved the time concept of the individual
perception and stood against the abstraction of space. His collective
time proposal connected the “past” thought to collectivity of the memory
that was build on the “remember together” thought. So he is the first
resistance with his “social memory” against the “individual memory”
which has a strong past in Western history. This resistance can be
regarded as the breaking off of the history of the individuality that is
trapped in the “subject” concept which is tried to be build for years only
as an “information” oriented “past” thought. But Halbwachs’ resistance
was insufficient and couldn’t flee the memories’ tradition the modernity.
His “remembrance” left to the reliability of the witnesses joining a
group, couldn’t solve the problem of transferring the past to the later
generations exceeding the lifetime of the group. Of course members of
groups that went through genocide or a revolution will recall the
memories lived “together” again together. But the social memory that
makes this remembrance possible will be insufficient in situations
where the importance surpasses the generation togetherness founded
by the members, e.g. genocide, assimilation, revolution or other epochal
incidents. Writers like Assmann and Connerton are aware of that
situation and went on search for a different memory type. Despite the
fact that both look from a different angle their common point is the
determination that memory can’t depend only on the individual or the
collective. This determination leads them to the cultural memory
thought even if they went through different roads. Another writer who
realized that the collective side of the memory was ignored and the
individual side was concentrated on is Ricouer, he draw attention to the
problems of the memory understandings based on traditional western
reminisces and images during the linking of memory with history.
According to him thoughts about memory were “I” oriented and relied
on the question “who?” the remembering is. That is to say, that for a
long time the western memory thought gave priority to the “who”
question. That is why, the question “what has reminiscence?” is asked
before the question “whom belongs the memory?” and tells that the
social memory is to be considered as well. This determination of
Ricoeur, underlines what the remembering is than who the
remembering is. And on one point this is a path leading to the cultural
memory.

İlk insanlardan bu yana kültür yaşam tarzlarının bir sonucu olarak gelişme göstermiştir. Kültürü bir toplumun her türlü kendini ifade edişinin tümü veya toplam hayat tarzı olarak nitelemek de mümkündür. Bu ifade edişler, davranışlardan alışkanlıklara, törelerden gelenek-göreneklere, korkulara kadar pek çok değişik şekilde kendini gösterir. Kültür en geniş manada “doğaya eklenmiş yaratmalar, donatmalar bütününün adıdır” denilmektedir. Bu bağlamda kültürü besleyen unsurlar gelenek, görenek, inanışlar vb. doğanın müdahalesi ile de şekillenebilmektedir. Kültürün oluşmasında rol oynayan unsurların yüzünün her zaman geleceğe dönük olması sebebiyle sosyo-ekonomik, psikolojik, teknolojik olayların yanı sıra savaşlar, kıtlık, göç, doğa olayları ve salgın hastalıklardan etkilenmesi kaçınılmazdır. Toplumları bir arada tutmaya yarayan geçiş dönemleri pratik ve inanışları, günlük pratikler, inanmalar söz konusu değişikliklerden etkilenmektedir.
İnsanoğlu tekerleğin icadından, makineleşme sürecine kadar birçok etken sebebiyle ve buna paralel olarak değişen, dönüşen, gelişen teknoloji ile kültür unsurlarını ve doğa ile münasebetini bağdaştırmaya çalışmıştır. Günümüzde yaşanan Covid-19 (Korona) gibi salgınların insan yaşamını her açıdan etkilediği görülmektedir. Bulaşma yolunun tokalaşma, selamlaşma, kalabalık ortamlar olduğu söylenen söz konusu salgın hastalıktan dolayı insanoğlu günlük pratiklerini değiştirmek zorunda kalmıştır. Bu değişimde eğitimden, kutlamalara kadar birçok alanda dijitale dönüş gözlemlenmektedir. Bu bağlamda dijital kültürde milli kültür unsurlarının yaşatılması ve kodlamalarda bulunulması da önemlidir. Bu çalışmada günümüzde yaşanan salgında çıkan yeni yazılı veya sözlü ürünler halkbilimi bakış açısıyla incelenmiştir. Sağlık güvenliğinin yanı sıra kültürel güvenliğin de sağlanması için örneklere dayalı önerilerde bulunulmuştur. Söz konusu salgına bağlı dijital dönüşümün kültüre etkileri de örneklerle açıklanmıştır

Being one of the oral narrative based types of folk literature, legends are short narratives told about a specific place, person, or event by the people who believed in them, consisted of extraordinary characteristics generally, and lacked artistic style. Legends are public products giving information about the belief, history, value judgements, traditions, emotions, hopes, in short, all the cultural elements of the society in which they are born. The most important feature of legends is that they develop within a belief system and then become its product. The negative effect of the rapidly developing technology in today’s world on oral culture products, the possibility of these products’ being forgotten as summarised in the proverb of words fly away, writings remain, and the changing sociological elements have made it compulsory to write down these products in order to be handed down to next generations. It is very important to conduct classification studies which are the first stage of scientific researches in order to write down and interpret the texts obtained through compilation study. These studies help to express the definition and characteristics of legends better and to see its place within other types and its differences in the type clearly. Moreover, classification of legends according to their subjects, places, patterns, and characteristics of their heroes is also highly important in terms of identifying the independent position of legend type, and putting forward its aspects which are different from and similar to other types. In this study, Aksaray’s significance specifically in legend type and generally in oral products of folk literature is expressed by highlighting the geographical, historical, and cultural importance of Aksaray province. Classification of 150 legend texts obtained from written sources and compiled in Aksaray in the light of these academic studies takes place in this study by mentioning definitions of legend in general and the definitions of legend by foreign and native folk literature researchers. Overall evaluation of the Aksaray legends, whose classifications take place in this study, was conducted, some inferences were made, and in the last section sample legend texts selected from groups were presented.

ÖZET
KURT, Furkan; Yozgat Türbe ve Ziyaret Yerleri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2013
Çalışmada amaçlanan bölge halkının türbe inancına bakış açısının ve ildeki
türbeler etrafında oluşan yaygın uygulamaların değerlendirmesini yapmaktır.
Çalışma, iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde yapılan çalışmada karşılaşılan
terim ve bu terimlere bağlı açıklamalarda bulunulmuştur. İkinci bölümde ise Yozgat
iline bağlı yirmi yedi türbe ile ilgili bilgiler kaynak kişilerin anlattıklarından ve bu
türbelerle ilgili yazılı kaynaklardan alınmış, bilgiler edinilen yazılı kaynaklara dayandırılarak halkbilimsel açıdan açıklamalarda bulunulmuştur. Bu çalışmada derlenen inanışlar ve uygulamalardaki kalıplaşmalar her ne kadar dinle ilgili olsa da
bunların dinlere göre doğruluğu veya yanlışlığı ilahiyat bilimine bırakılarak
işlenmiştir.Halkbilimin genel prensiplerine uygun olarak bu inanışlar “batıl” olarak
ötekileştirilmeden değerlendirilmiştir.
Anahtar Sözcükler
1. Türbe
2. Halkbilimi
3. İnanç
4. Ritüel
5. Ziyaret Yeri

ABSTRACT
KURT, Furkan; Yozgat Mausoleum and Visitation Places, Post Graduate
Thesis, Ankara, 2013
The aim of this study is evaluate the perspective of the local community
about the belief for the mausoleum and common prosecutions created for the mausoleum in the city. The study has got two parts. In the first part, there are terms and
explanations for these terms. In the second part of the study, there are information
about 27 mausoleums in the Yozgat city. This information was taken from the written source and from the informed people. This information is based on the written
source and there have explanations in terms of folklorical. Even if the beliefs and
rigid practices compiled in this study are relevant with religion, the trueness or falseness of this has been let out to science of theology. These beliefs have been evaluated
according to the principles of Folklore without marginalized.
Key Words
1. Mausoleum
2. Folklore
3. Belief
4. Ritual
5. Visitation Place

Ordu Türkülerinin Sınıflandırılması ve Motif Yapısı konusu, başlıktan da
anlaşılacağı üzere sınıflandırma ve motif olmak üzere iki temel başlık esas alınarak çalışılmıştır. Konunun içeriği, türkülerin söz ve ezgi boyutundan sözel boyut ele alınacak şekilde belirlenmiştir. Ordu türkülerini sınıflama başlığında önceden belirlenmiş ölçütlerle; şekil, konu ve ezgi yönünden inceleyip açıklamaya çalıştık.

Sözlü kültür, devingen olmasına karşın, toplumların kolektif belleğini en iyi yansıtan kaynaklardan biridir. Türk toplumunun (komşu uygarlıklarla kıyaslandığında) uzun bir süre terk etmek istemediği göçer yaşam tarzındaki hareketlilik ile sözlü kültürün hareketli yapısı arasında yapısal bir benzerlik bulunmaktadır. Ong’ın vurguladığı, sözcüklerin ses ile üretildiği esnada kaybolması durumu ile (Ong 2012:47) kışın daha sıcak yerlerde yaşayan Türk oymaklarının ilkbaharda yaylalara çıkmak için harekete geçip kışlaklardan kaybolması birbirine çok benzeyen iki süreçtir. Bu benzerliğin bir sonucu olarak Türk toplumunun mitolojik tasarımlarının yazı ya da plastik sanat ürünleri ile kalıcılaşarak (dolayısıyla dış etkilere kapalı bir biçimde donuklaşarak) yaşaması yerine, kuşaktan kuşağa söz ile aktarılarak hem coğrafyada hem de kronolojide sürekli bir hareket halinde yaşayageldiği söylenebilir. Bu kapsamda Türk toplumunun kolektif belleğini okuyabilmek adına içinde en fazla veriyi barındıran ürünlerin sözlü kültür ürünleri olduğu söylenebilir. Mitolojik bir figür olan Al Karısı’na dair imgelerin en güçlü tasarımlarının da sözlü kültür ortamında geliştiği ve yaşadığı görülmektedir. Geniş bir coğrafyada beliren bu tasarımların XIX. yüzyıldan itibaren araştırmacılar tarafından sözlü kültürden derlenerek metinleştirildikleri görülmektedir. Bu çalışmada, sözü edilen yazılı metin haline getirilmiş ancak kaynağı sözlü kültür olan anlatılarda yer alan Al Karısı figürü betimlenmeye çalışılacaktır. Sözlü anlatı türlerinden mit, efsane ve memoratlarda beliren Al Karısı imgesinin mekânsal ve bedensel nitelikleri tespit edildikten sonra onun insanlarla olan ilişkisi belirtilerek toplumsal yaşantı içerisinde bu figürün ne gibi işlevlere sahip olduğu sorusunun yanıtı aranacaktır.