Mołdowa

Polskę i Mołdawię łączyły w przeszłości przez kilka wieków bliskie związki, z biegiem czasu pamięć o nich uległa jednak zatarciu. Wyjątkową postacią, która przypominała o historycznych stosunkach polsko-mołdawskich i propagowała w Polsce wiedzę o współczesnej Mołdawii (i Rumunii), był Pan Profesor Janusz Solak. Jednym z Jego pomysłów było przygotowanie wieloautorskiej monografii pt. Spotkania polsko-mołdawskie, mającej w założeniu przybliżyć szerokiemu gronu Czytelników meandry wspólnej historii i szerzej – tematykę mołdawską. Zamierzeniem Profesora było też, aby w książce znalazły się nie tylko artykuły naukowe, ale również inne formy sztuki pisarskiej – reportaż i esej. Niestety nie dane było Profesorowi dokończyć swego dzieła.
Niniejsza księga stanowi pośmiertny hołd złożony Panu Profesorowi Januszowi Solakowi. Składają się na nią zaktualizowane materiały zebrane przez Profesora, a także zupełnie nowe artykuły. Zachowany został przy tym główny zamysł koncepcyjny Profesora. Jego praca zatem nie przepadła i będzie stanowić kolejny element „pomnika trwalszego niż ze spiżu”. Non omnis moriar.

Ze Wstępu


Książka Spotkania polsko-mołdawskie jest pracą interesującą i potrzebną, ponieważ w literaturze polskiej niewiele jest opracowań poświęconych Mołdawii. […] Zakres poruszanej tematyki jest dość szeroki, […] teksty odnoszą się przede wszystkim do najnowszej historii po 1991 roku, kiedy Mołdawia uzyskała niepodległość, kilka z nich jednak sięga głębiej w historię. Wszystko to umożliwia lepsze zrozumienie sytuacji współczesnego państwa mołdawskiego i jego skomplikowanych częstokroć problemów, zarówno tych natury wewnętrznej, jak i związanych z jego pozycją na arenie międzynarodowej, ze szczególnym uwzględnieniem roli Polski. […] Reportaże pozwalają zaś w lżejszej formule bliżej przyjrzeć się współczesnym mieszkańcom Mołdawii i z bezpośredniej, jednostkowej perspektywy poznać ich sposób myślenia i mentalność.

Z recenzji dr. hab. Marka Figury

Angela Merkel war bei ihrem Amtsantritt 2005 wie kaum eine andere westeuropäische Politikerin auf die Herausforderungen an der EU-Ostgrenze vorbereitet. Allerdings hatte Berlin mit seiner Einladung Putins in den Bundestag 2001, der Initiierung der Nord-Stream-Projekte 2005 und seiner Behandlung Georgiens 2008 früh falsche Signale an die neoimperiale Führung in Moskau gesendet. Folgenreiche Fehlentscheidungen vor und nach Merkels Machtantritt brachten die deutsche Ostpolitik auf einen falschen Pfad. 2014 kam es lediglich zu einer Teilkorrektur des von Gerhard Schröder gesetzten Russlandkurses. Heute dürften sich viele Politiker, Diplomaten und Experten in Moskau fragen, was seit der Krim-Annexion in die Deutschen gefahren ist: Waren russische Sonderrechte im postsowjetischen Raum nicht ein von Berlin akzeptiertes ungeschriebenes Gesetz osteuropäischer Geopolitik nach dem Kalten Krieg? 

"Utworzenie pod koniec 1994 r. Terytorium Autonomicznego Gagauzja było wynikiem kompromisu pomiędzy skonfliktowanymi stronami – mołdawską i gagauską. Konflikt zaistniał pod koniec lat 80. XX w. i bez wątpienia miał podłoże etniczne. Doszło bowiem do zderzenia odradzającego się tytularnego narodu mołdawskiego z Gagauzami, dążącymi początkowo do rozwoju, a następnie – ich zdaniem – do zachowania swej tożsamości. Istotna jest również konfrontacja elit – z jednej strony, mołdawskich, opowiadających się za pierestrojką, nacjonalistycznie nastawionych i niegotowych na kompromisy, z drugiej, gagauskich, popierających komunistyczny „beton”, dążących do powiększenia, a później utrzymania władzy w regionie.

Terytorium Autonomiczne Gagauzja, którego fakt powstania pozytywnie oceniła Rada Europy, traktując je jako model rozwiązania konfliktów etnicznych na obszarze b. ZSRR i b. Jugosławii, okazało się jednak negatywnym przykładem zastosowanych w życiu rozwiązań dla regionów autonomicznych. Wynika to głównie z ograniczania szczególnego statusu prawnego Gagauz Yeri przez komunistyczne władze centralne przy współudziale części miejscowych polityków i urzędników. Szansą na ustanowienie rzeczywistej autonomii Gagauzji jest zwycięstwo w grudniu 2006 r. przywódcy opozycji M. Formuzala w wyborach baszkana – centralnego organu systemu politycznego regionu.

Właściwie funkcjonująca autonomia Gagauz Yeri jest szczególnie istotna w kontekście uregulowania konfliktu naddniestrzańskiego. Może bowiem stanowić przykład przy określaniu statusu Naddniestrza w ramach zjednoczonego państwa. Jednak fasadowość szczególnego statusu prawnego Terytorium Autonomicznego Gagauzja stanowi dla samozwańczej Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej mocny argument przeciw wejściu w skład unitarnej Mołdowy na prawach autonomii, co preferowane jest obecnie przez władze centralne tego państwa."

"Polish-Moldovan relations developed slowly in 1990s and have intensified since the mid-2000s. There have been three main catalyzing events: 1. Poland’s accession to the European Union in 2004; 2. the announcement of the Eastern Partnership initiative by Poland and Sweden in 2008; 3. the coming to power in Moldova of the Alliance for European Integration in 2009. The political and economic transition of Moldova, as well as its European aspirations formed the core element of Polish-Moldovan relations. Despite the fact bilateral relations are friendly and have reached the highest level since their establishment in 1992, form seems to have triumphed over substance. There is an opportunity for further development of bilateral cooperation in the future.

Poland has supported the territorial integrity of Moldova since its independence and does not recognize its breakaway republic – Transnistria. This is the reason why Warsaw maintains virtually no political relations with separatist authorities. However, economic cooperation between Poland and Transnistria is quite strong. Currently, Warsaw is indirectly involved in the peaceful settlement of the Transnistrian conflict, but there are reasons for more direct and deeper Polish engagement. "

Szereg problemów, które trapią Mołdowę, ma wymiar zarówno wewnętrzny, jak i międzynarodowy; do takich należy zwłaszcza kwestia Naddniestrza, tzw. zamrożony konflikt, który destabilizuje sytuację polityczną w tym rejonie świata. Należy zatem zbadać podstawy państwowości i ewolucję systemu politycznego Mołdowy, państwa, które przez kilka dziesięcioleci funkcjonowało jako republika związkowa ZSRR, a zatem jego system polityczny był zbliżony do systemów innych republik. W artykule omówiono współczesne rozwiązania w Mołdawii, uwzględniając nie tylko historyczny kontekst powstania państwa i jego sytuację wewnętrzną oraz międzynarodową, lecz także kwestię Naddniestrza.

Artykuł traktuje o społeczno-kulturowym wymiarze stosunków Rumunii i Mołdawii. Autorzy analizują ich podstawowe elementy: obywatelstwo, migracje, edukację oraz kulturę (wyższą) i opiekę nad dziedzictwem kulturowym. Za siłę napędową tych relacji uznają władze rumuńskie, dążące do (re)rumunizacji Mołdawii, a także społeczeństwo mołdawskie. Stwierdzają, że stosunki rozwijają się bez względu na uwarunkowania polityczne, ulegając dodatkowo intensyfikacji po przystąpieniu Rumunii do Unii Europejskiej w 2007 roku. Zauważają jednak też, że relacje nie są wolne od problemów.

Pozycja stanowi pierwsze w polskim prawie konstytucyjnym przedstawienie ustroju państwowego Terytorium Autonomicznego Gagauzji. Stanowi ono autonomię terytorialną wchodzącą w skład Republiki Mołdawii. Książka składa się z dwóch części.
      W pierwszej części znalazły się ogólne wiadomości o położeniu geograficznym i mieszkańcach Gagauzji, a także zarys historii tego obszaru. Najwięcej uwagi poświęcono jednak organom państwowym autonomii. Postaraliśmy się przybliżyć Czytelnikowi status prawny najważniejszych organów autonomii - Głowy Gagauzji, Komitetu Wykonawczego Gagauzji, Zgromadzenia Ludowego oraz innych organów państwowy. Ustrój państwowy Gagauzji został przedstawiony w oparciu o Konstytucję Republiki Mołdawii, ustawę o specjalnym statusie prawnym Gagauzji, Statut Gagauzji, a także inne lokalne akty prawne oraz literaturę przedmiotu. Część druga stanowi przekład obowiązującej ustawy o specjalnym statusie prawnym Gagauzji z 23 grudnia 1994 roku oraz Statutu Gagauzji z 1998 roku.

From the Germans of Danzig (now Gdansk, in Poland) to the Turks of Rhodes: the «Europa etnografica» map (1:6.000.000) of the Atlante internazionale del TCI (1st ed., 1927). For a later version of this map (3rd ed., 1929) you can see www.davidrumsey.com

Polska uznała Republikę Mołdowy 27 grudnia 1991 r., dokładnie cztery miesiące po ogłoszeniu przez nią niepodległości, a stosunki dyplomatyczne zostały nawiązane 14 lipca 1992 roku. Mołdowa odgrywa drugoplanową rolę w polityce wschodniej RP ze względu na to, iż nie sąsiaduje z Polską i dysponuje ograniczonym potencjałem politycznym, gospodarczym, militarnym i demograficznym. Nie oznacza to jednak, że jest przez Warszawę całkowicie ignorowana.  Świadczą o tym m.in. regularne i bezpośrednie nawiązania do Mołdowy i/lub jej separatystycznego regionu – Naddniestrza – przez kolejnych ministrów spraw zagranicznych RP w corocznie wygłaszanej przez nich w Sejmie Informacji Rządu na temat polskiej polityki zagranicznej  oraz utrzymywanie kontaktów na najwyższym szczeblu – zarówno na poziomie bilateralnym, jak i na szerszym forum międzynarodowym, na przykład podczas spotkań GUAM, Grupy Wyszehradzkiej, Inicjatywy Środkowoeuropejskiej, Forum Ekonomicznego w Krynicy czy w czasie konferencji międzynarodowych.  Od początku lat 90. XX w. Polska realizuje – podobną w treści, choć z biegiem czasu intensyfikowaną – politykę wobec Mołdowy na następujących płaszczyznach: politycznej i społeczno-gospodarczej, odnoszących się do europejskich aspiracji Mołdowy i transformacji ustrojowej tego państwa niezbędnej do ich urzeczywistnienia; bezpieczeństwa, dotyczącej głównie konfliktu wokół Naddniestrza, ale też współpracy Mołdowy z NATO i kwestii energetycznych; społecznej (polonijnej), związanej z zamieszkującymi Mołdowę osobami polskiego pochodzenia oraz gospodarczej, dotyczącej obecności Polski na rynku mołdawskim.

ABSTRAKT Artykuł traktuje o społeczno-kulturowym wymiarze stosunków Rumunii i Mołdawii. Autorzy analizują ich podstawowe elementy: obywatelstwo, migracje, edukację oraz kulturę (wyższą) i opiekę nad dziedzictwem kulturowym. Za siłę napędową tych relacji uznają władze rumuńskie, dążące do (re)rumunizacji Mołdawii, a także społeczeństwo mołdawskie. Stwierdzają, że stosunki rozwijają się bez względu na uwarunkowania polityczne, ulegając dodatkowo intensyfikacji po przystąpieniu Rumunii do Unii Europejskiej w 2007 roku. Zauważają jednak też, że relacje nie są wolne od problemów.

ABSTRAKT Artykuł traktuje o społeczno-kulturowym wymiarze stosunków Rumunii i Mołdawii. Autorzy analizują ich podstawowe elementy: obywatelstwo, migracje, edukację oraz kulturę (wyższą) i opiekę nad dziedzictwem kulturowym. Za siłę napędową tych relacji uznają władze rumuńskie, dążące do (re)rumunizacji Mołdawii, a także społeczeństwo mołdawskie. Stwierdzają, że stosunki rozwijają się bez względu na uwarunkowania polityczne, ulegając dodatkowo intensyfikacji po przystąpieniu Rumunii do Unii Europejskiej w 2007 roku. Zauważają jednak też, że relacje nie są wolne od problemów.

The article deals with two fragments from the two coin hoards of the 16th century, recently found in the Republic of Moldova.
The first coin hoard was found in the village of Zloti, Cimislia district. It was composed of 73 Moldavian items, probably issued during the reign of Bogdan III (1504-1517) and Stephen IV (1517-1527). We had access only to five coins. These are Moldavian groats of Stephen IV, issued in two types.
The second coin hoard was discovered in the village of Saptebani, Riscani district. It consists of 54 items, all of them were bonded to each other into cylindrical shape. Taking into consideration that these coins could not be separated, we were able to determine only a few of them. These are: Moldavian groat minted under Stephen IV, Lithuanian half groats issued by Alexander I Jagiellon (1501-1506), Sigismund I the Old (1506-1548), Sigismund II Augustus (1547-1572) and probably few shillings struck by Sigismund III (1587-1632).
Information about the coin hoards from Zloti and Saptebani completes the data concerning the Moldavian monetary discoveries from the reign of Stephen IV. Another two coin hoards were already reported in the numismatic literature (1. Korzkwy, Wielkopolskie region, Poland; 2. “IRC” Point, Suceava, Suceava district, Romania).

"Wojna z sierpnia 2008 r. pomiędzy Gruzją a Osetią Południową i Rosją odbiła się szerokim echem w Mołdowie i w Naddniestrzu. Wynikało to przede wszystkim z podobieństwa sytuacji wymienionych podmiotów. Zarówno w przypadku Gruzji i Osetii Południowej, jak i Mołdowy i Naddniestrza mamy bowiem do czynienia z konfliktem między państwem macierzystym a jego quasi-państwem, wspieranym przez tego samego patrona, czyli Federację Rosyjską.

W niniejszym artykule zostanie zaprezentowane stanowisko mołdawskich i naddniestrzańskich władz, elit politycznych, a także opinii publicznej wobec wojny sierpniowej oraz dodatkowo wobec jej głównego następstwa, czyli uznania przez Federację Rosyjską niepodległości Osetii Południowej i Abchazji – kolejnego separatystycznego regionu Gruzji. Ponadto w pracy zostanie ukazane, jak konflikt zbrojny na Kaukazie wpłynął na politykę Mołdowy i Naddniestrza dotyczącą rozwiązania sporu pomiędzy nimi.
"