Ferit Edgü

Yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren öne çıkmaya başlayan “küçürek öyküler” çoğu sanat alanında rastlanan minimal anlayışın edebiyat ve öykü türündeki yansıması olarak görülebilir. Bu alandaki tartışmalar bu öykülerin yeni bir tür mü yoksa öykünün bir türevi mi olduğuyla ilişkili olarak başlayıp onun isimlendirmesini, tanımlanmasını ve özelliklerinin belirlenmesini içerir. Dünya edebiyatında Jorge Luis Borges, Franz Kafka, Dino Buzzati, Julio Cortazar ve Raymond Carver; Türk edebiyatında ise Ferit Edgü, Sevim Burak, Vüs’at O. Bener, Tezer Özlü ve Hulki Aktunç küçürek öykünün önemli isimlerindendir. Bu isimlerden Ferit Edgü, küçürek öykücülüğünün yanı sıra, bu tür öyküler üzerine düşüncelerini kaleme almasıyla diğerlerinden ayrılır.

Bu çalışmada, küçürek öykünün tanım ve özellikleri ele alınmış; Ferit Edgü’nün küçürek öykücülüğü, bu konudaki görüşleri ve öykülerinden oluşturulan örneklem üzerinden incelenmiştir.

Bin dokuz yüz elli kuşağı yazarlarından olan Ferit Edgü, şiir, öykü,
deneme ve romanlarıyla günümüzde beğenilen yazarlar arasındadır.
Sanatçı, yazının ve dilin bütün iklimlerinde gezerek, insanın
varoluşsal kaygılarını ortaya koyar. Edgü için yazma edimi, varlığın üst bir
tabakada kendini durmaksızın yaratmasıdır. Bundan dolayı sürekli yazan sanatçı,
kendini yazının dünyasında metinleşen bir yüz olarak ortaya koyar.

Varoluşçuluğun önde gelen isimlerinden Albert Camus, Jean Paul Sartre gibi yazarlardan etkilenen Ferit Edgü, tıpkı bu yazarlar gibi insan hayatının bayağılaşmasının, onu mekanik bir unsur hale getirdiğini ve bu tekdüzeliğin insanı buhrana sürükleyeceğini, insanın sığınacak bir liman araması gerektiğini vurgulamaktadır.

In the story book of Ferit Edgü titled Bir Gemide there exist many reality layers (i.e.  experience, reflex, corruption and perception etc.) and all of these are questioned. Some realities encounter in same context and display a combative identity. In every case the author approaches to the fact with suspicion and doesn’t let the fact to be absolute. Various realities transform to problematic in such a way that the
communication is cut and individuals suffer social apathy. Newspaper plays double role in projection and in transformation of the reality. Existentialism has a crucial
influence for this problematic transition and the replacement of reality with doubt.

Modern çağın yaşam biçimi, insanların varoluşsal kaygı ve korkularını
tetikleyerek insanları içinde oturdukları yaşamı sorgular duruma getirmiştir.
Nitekim korku ve kaygılar; zaman ve mekânın içine sıkışan insan yaşamın en
büyük tehditkârıdır. Zaman ve mekânın yaşamı tehdit etmesi, insanın zamana
sığmaması ve mekâna oturamamasına neden olur. Bu yüzden küçürek öykü,
zamanı yitiren, mekâna oturamayan kişilerin çığlığıdır.
Ferit Edgü’nün “Yolcu” adlı küçürek öyküsü de insanın yaşam karşısındaki
çaresiz, bırakılmış ve yalnızlık duygusu örtük bir anlatımla okuyucuya sunar.
“Yolcu” adlı eser, küçürek öykü tarzının bir ürünüdür. Öykü, sözcük ekonomisi
açısından ele alındığında, küçürek öykü tarzının temel unsurlarından olan, sözcük
düzeyinde simge ağını kurduğunu görmekteyiz.
Anahtar kelimeler: Ferit Edgü, küçürek öykü, yol, yolcu, yabancılaşma,
yurtsuzluk bunaltı, bırakılmışlık.

Çağdaş yazınımızın önemli temsilcilerinden olan Ferit Edgü, varlığını yaratarak ifade eden yazarlarımız arasındadır. Romandan öyküye, şiirden denemeye ve çeviriden eleştiriye kadar birçok alanda eserler veren Edgü, küçürek öykülerinde çağın parantez içine aldığı insanı; yalnızlık, iletişimsizlik, yersizlik ve yurtsuzluk gibi izlekler etrafında ele alır. Anlatılarında çağın incitilmiş ruhuna sürekli eczalar bulmaya çalışan bu aydın bilinç, küçürek öykülerinde daha çok bireyin varoluşsal kaygılarını tespit ederek onları revize etmeye çalışır. Böylelikle Edgü’nün yazım serüveni çağın tutsak ruhunu gerçeğin kör edici tehdidinden kurtararak enginlere açmanın bir sonucudur, diyebiliriz.

Ferit Edgü, one of the most significant names of our contemporary literature, expresses himself with his writings. Edgü, writing in almost every genre in literature such as novel, short-story, poetry, translation and critiques, gives humanity, who is the main focus of the era, together with themes like loneliness, miscommunication, and homelessness. This intellectual conscious trying to find remedies for the wounded soul of the era is in quest of revising the existentialist concerns of the individual in his minimal stories. Thus we may conclude Edgü’s narrative venture is the ultimate salvation of the captive spirit of the era from the blinding light of reality.

Bu çalışmada, özellikle küçürek öyküleriyle dikkati çeken Ferit Edgü’nün “Yazar ve Yazman” adlı öyküsü yaratıcı yazarlık bağlamında incelenecek ve yazınsal süreçteki kurmaca yazarın benlik algısına ışık tutulmaya çalışılacaktır. Yazarın yaratma psikolojisi ve zihinsel süreçleri, çoğu zaman eserin kurmaca dünyasına yansır. Eserde yazar, kişi ve anlatıcı kimlikleri kimi zaman iç içe girerek karmaşık bir kişilik yapısı oluştururlar. “Yazar ve Yazman” adlı öyküde de, anlatımın yazarın ağzından yapıldığı bir yazma serüveni anlatılmaktadır. Öyküde, anlatıcı “yazar” ve karakter “yazman”, psikanalitik edebiyat eleştirisinin kişilik yapıları ve nevrotik çatışmaları açısından değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Ferit Edgü, Yazar ve Yazman, benlik, nevrotik çatışma, yazınsal süreç

Şiddet, insanoğlunun yıkıcı ve karanlık yüzünü yansıtan bir eylem alanına karşılık gelir.  Tanzimat Dönemi’nden itibaren Türk Edebiyatı’nda sıklıkla kullanılan izleklerden biri olan şiddet, bireysel ve toplumsal sorunların yansıtılmasında önemli bir yere sahiptir.
1950 kuşağının önde gelen öykücülerinden Ferit Edgü’nün 1959’da yayımlanan Kaçkınlar adlı kitabında yer alan birbiriyle bağlantılı öykülerde şiddet, toplum içinde görülmemenin, duyulmamanın ve anlaşılmamanın sonucu olarak ortaya çıkar ve kişilerin yalnızlık, yabancılaşma ve bunaltı gibi duygularının dışavurum aracı olarak kullanılır. Varoluşsal kaygıların egemen olduğu, zorluklarla sürdürdükleri, yaşamaya değer bulmadıkları hayatlarını, başkalarının gözleriyle değerlendiren hikâye kişileri, içine düştükleri çıkmazda şiddete başvururlar.
Kaçkınlar’da şiddetin yansımalarının ele alındığı çalışmada, şiddetin bireysel ve toplumsal yaşamda görülme biçimleri ve şiddet ile iktidar ilişkileri irdelenerek, şiddetin fiziksel ve psikolojik etkileri yapılan metin incelemeleriyle ortaya konulmuştur. Bu yolla literatüre katkı sağlanması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Ferit Edgü, Hikâye, 1950 kuşağı hikâyeciliği, Şiddet, Edebiyat ve Şiddet
REFLECTIONS OF VIOLENCE IN FERIT EDGU'S KAÇKINLAR
ABSTRACT
Violence refers to a field of action that reflects the destructive and dark side of human beings. Violence, one of the most frequently used themes in Turkish Literature since the Tanzimat Period, has an important place in reflecting individual and social problems.
In the interrelated stories of the book named Kaçkınlar, published in 1959 by Ferit Edgü, one of the leading storytellers of the 1950 generation, violence emerges as a result of being unseen, unheard and not understood in society and is used as a means of expressing people's feelings such as loneliness, alienation and anxiety. Story people, who evaluate their lives that are dominated by existential anxieties, which they live with difficulties and that they do not find worth living with, with the eyes of others, resort to violence when they find themselves in a predicament.
In the study which reviews the reflections of violence in Kaçkınlar, the ways in which violence is seen in individual and social life and the relationship between violence and power are examined, and the physical and psychological effects of violence have been revealed through text studies. In this way, it is aimed to contribute to the literature.
Keywords: Ferit Edgü, Story, 1950 generation storytelling, Violence, Literature and Violence