IS-2

IS-2 (JS-2)
	; IS-2
	Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Typ pojazdu	czołg ciężki
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	4
	Historia
Prototypy	1943
Produkcja	1943–1945
Wycofanie	1995
Egzemplarze	ok. 3400
	Dane techniczne
Silnik	silnik wysokoprężny 4-suwowy, 12-cylindrowy, W-2-IS.; o mocy 520 KM
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	520 l, dodatkowe – 300 l
Pancerz	spawany z płyt walcowanych i elementów odlewanych; 20 – 120 mm
Długość	990 cm; kadłuba: 677 cm
Szerokość	309 cm
Wysokość	273 cm
Prześwit	42 cm
Masa	bojowa: 46 t
Moc jedn.	11,3 KM/t
Nacisk jedn.	0,82 kg/cm²
	Osiągi
Prędkość	37 km/h
Zasięg pojazdu	240
	Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	bez przygotowania: 130 cm
Rowy (szer.)	250 cm
Ściany (wys.)	100 cm
Kąt podjazdu	36
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	armata D-25T wz. 1943 kal. 122 mm; 1 wkm DSzK kal. 12,7 mm i 3 kmy DT kal. 7,62 mm
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł od 2016-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

IS-2, czasami określany jako JS-2 (ros. ИС-2) – czołg ciężki konstrukcji radzieckiej z okresu II wojny światowej.

Historia

Latem 1943 roku powstał w zakładach w Czelabińsku pierwszy model nowego czołgu ciężkiego. Początkowo nosił on oznaczenie „obiekt 237”. Jego głównym konstruktorem był N. F. Szaszmurin. 8 sierpnia 1943 czołg został przyjęty do uzbrojenia Armii Czerwonej. Nowy pojazd otrzymał oznaczenie IS-1 (IS – Iosif Stalin) lub IS-85. Czołg był uzbrojony w armatę D-5T kal. 85 mm. Miał masę ok. 44 t. Wyprodukowano tylko 107 egzemplarzy IS-1. Ponieważ w tym okresie powstał czołg średni T-34-85 uzbrojony w identyczną armatę, zaszła potrzeba wzmocnienia uzbrojenia czołgu ciężkiego. Szybko wdrożono do produkcji czołg uzbrojony w armatę D-25T kalibru 122 mm. Nosił on początkowo oznaczenie „obiekt 240”. Po przyjęciu do uzbrojenia zmieniono je na IS-2. W trakcie produkcji czołg ulegał modernizacji. Wprowadzono w jego armacie półautomatyczny zamek klinowy w celu zwiększenia szybkostrzelności działa. Modernizacji uległ kadłub czołgu, a zwłaszcza kształt jego przednich płyt. Na włazie dowódcy zamontowano podstawę dla wielkokalibrowego karabinu maszynowego DSzK kal. 12,7 mm. Zmodernizowane pojazdy nosiły oznaczenie IS-2M. Do zakończenia wojny ogółem zbudowano ok. 3400 czołgów IS-1 i IS-2.

Na podwoziu czołgu IS-2 powstały działa pancerne ISU-152 i ISU-122.

Zastosowanie bojowe

Po raz pierwszy IS-2 został użyty podczas walk na Ukrainie na początku 1944 roku. Dwadzieścia jeden czołgów typu IS-2 zniszczyło ponad czterdzieści Tygrysów i Elefantów, tracąc przy tym tylko osiem czołgów. Niemieckie czołgi ciężkie, które były z łatwością niszczone, nie posiadały odpowiedniego działa, aby odpowiedzieć na armatę 122 mm^[1].

Czołgi IS-2 weszły w armii radzieckiej na uzbrojenie gwardyjskich pułków czołgów ciężkich. Zwano je także pułkami ciężkich czołgów przełamania. Były to samodzielne jednostki bezpośrednio podporządkowane Naczelnemu Dowództwu. Były one przez nie przydzielane jako wzmocnienie do poszczególnych korpusów lub armii na czas określonej operacji bojowej. Pod koniec wojny zaczęto formować również samodzielne brygady czołgów ciężkich.

Czołgi IS-2 pozostawały w uzbrojeniu armii radzieckiej również po wojnie. Na początku lat 50. XX w. poddano je poważnej modernizacji. Polegała ona głównie na wyposażeniu ich w nowe silniki. Były to odpowiednio przystosowane silniki czołgów T-54, tzw. W-54K-IS. Zmodernizowane pojazdy nosiły oznaczenie IS-2M. Na uzbrojeniu pozostawały one do początku lat 90. XX w. Ostatnie manewry z udziałem czołgów IS-2M odbyły się w Odeskim Okręgu Wojskowym w 1982 roku.

Czołgi IS-2 były też na uzbrojeniu LWP. Znajdowały się na wyposażeniu 4 Pułku Czołgów Ciężkich przeznaczonego dla 1 Armii WP oraz 5 Pułku Czołgów Ciężkich przeznaczonego dla 2 Armii WP. Zaczęto również formować 6 Pułk Czołgów Ciężkich dla 3 Armii oraz 7 Samodzielny Pułk Czołgów Ciężkich, ale ostatecznie zrezygnowano z tego zamiaru. Razem w latach 1944-45 przekazano LWP 71 czołgów, z czego zwrócono 21 (6 pułku). W chwili zakończenia wojny LWP dysponowało 26 pojazdami. Ich liczba w późniejszym czasie wzrosła na skutek zakupów w ZSRR oraz napraw wozów ściągniętych z pobojowisk. IS-2 użytkowane były do przełomu lat 50. i 60. XX wieku.

Użytkownicy

ZSRR/ Rosja
Chiny^[2]
Czechosłowacja
Korea Północna^[2]
Kuba^[2]
NRD
Rzeczpospolita Polska
Rumunia – egzemplarze otrzymane po zmianie stron
Węgry – 68^[3]
Osetia Południowa

W polskich muzeach

Czołgi IS-2 znajdują się w następujących placówkach muzealnych na terenie Polski:

Muzeum Regionalne w Dębicy – pojazd, który w latach 1968–2005 pełnił rolę pomnika w Dębicy^[a], w 2005 przeniesiony do Muzeum
Lubuskie Muzeum Wojskowe w Drzonowie – tylko wieża
Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu
Muzeum Czynu Zbrojnego w Krakowie, obok budynku - nr taktyczny 137, nr seryjny 40116; na swoim szlaku bojowym zniszczył 4 samochody pancerne, 3 działa i 2 czołgi oraz uszkodził jeden czołg^[b]
Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu – czołg w stanie gotowym do jazdy
Muzeum Uzbrojenia w Poznaniu – nr taktyczny 415 (dawniej 431)
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie – 2 egzemplarze:
- pojazd w parku plenerowym przed siedzibą główną
- pojazd w Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej – nr taktyczny 434, dawniej czołg-pomnik w Pruszkowie
Muzeum Pamiątek 1 Armii Wojska Polskiego w Starych Łysogórkach – nr taktyczny 421, pojazd służył w 4 Pułku Czołgów Ciężkich
Wystawa plenerowa w parku Chrobrego w Lęborku - 1 czołg i drugi egzemplarz w jednostce wojskowej.

Eksponat w Muzeum Uzbrojenia w Poznaniu^[c]
IS-2 w Militärhistorisches Museum der Bundeswehr
IS-2M (na pierwszym planie) i IS-3 w Muzeum Wielkiej Wojny Ojczyźnianej w Mińsku
IS-2 w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

Uwagi

↑ Został odsłonięty w 25 rocznicę bitwy pod Lenino.
↑ Według informacji podanych na tablicy pamiątkowej.
↑ Dobrze widoczne są mniejsze niż w czołgach T-34/85 koła jezdne

Przypisy

↑ Tucker-Jones, Anthony: Tiger I and Tiger II, str. 160. Pen and Sword Military, 2013. ISBN 978-1473826786.
↑ ^a ^b ^c IS-2 / JS-2 (Josef Stalin) Heavy Tank [online], www.militaryfactory.com [dostęp 2017-12-21] (ang.).
↑ József Cseh: AMagyarNéphadseregfegyverzettelvalóellátásánaknéhányproblémájaaz1950-esévekelején. Országos Széchényi Könyvtár, 2012. [dostęp 2020-08-31]. (węg.).

Linki zewnętrzne

IS-2 Model 1944 (also IS-2M). OnWar.com. [dostęp 2010-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 stycznia 2010)]. (ang.).
Zdjęcia z polskich czołgów IS-2

[4] Został odsłonięty w 25 rocznicę bitwy pod Lenino.

[5] Według informacji podanych na tablicy pamiątkowej.

[6] Dobrze widoczne są mniejsze niż w czołgach T-34/85 koła jezdne

[1] Tucker-Jones, Anthony: Tiger I and Tiger II, str. 160. Pen and Sword Military, 2013. ISBN 978-1473826786.

[autonazwa1-2] IS-2 / JS-2 (Josef Stalin) Heavy Tank [online], www.militaryfactory.com [dostęp 2017-12-21] (ang.).

[3] József Cseh: AMagyarNéphadseregfegyverzettelvalóellátásánaknéhányproblémájaaz1950-esévekelején. Országos Széchényi Könyvtár, 2012. [dostęp 2020-08-31]. (węg.).

[:1-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay Produkcji polskiej.

[1]

[2]

[3]

[a]

[b]

[c]

[A]

Czołgi lekkie	BT MS-1 (T-18) T-26 T-27 T-37A T-38 T-40 T-50 T-60 T-70 T-80
Czołgi średnie	T-24 T-28 T-34 T-34/85 T-44
Czołgi ciężkie	T-35 KW-1 KW-2 KW-85 IS-1 IS-2 IS-3
Działa samobieżne	SU-12 SU-57 SU-76I SU-76 SU-85 SU-100 SU-122 SU-152 ISU-122 ISU-152 ZiS-30 ZSU-37
Samochody pancerne	BA-I BA-3 BA-6 BA-10 BA-11 BA-20 BA-22 BA-27 BA-64 D-8 D-12 FAI
Samochody ciężarowe	ZiS-5 ZiS-6 ZiS-42 GAZ-AA GAZ-AAA GAZ-MM GAZ-55
Ciągniki artyleryjskie	T-20 STZ-5 S-60 S-65 Komintern Woroszyłowiec 9G Kommunar
Samochody osobowe i motocykle	GAZ-61 GAZ-64 GAZ-67 M-72 PMZ-A-750
Inne pojazdy	BA-22 NKŁ-16 NKŁ-26 Na ispug S-2 Katiusza Teletank
Prototypy i pojazdy doświadczalne	A-20 A-32 AT-1 BA-5 BA-30 BAD-2 D-9 GAZ-TK KSP-76 KW-3 KW-13 PB-4 PB-7 PPG SU-1 SU-2 SU-3 SU-4 SU-5 SU-6 SU-8 SU-14 SU-26 S-51 SMK T-12 T-19 T-22 T-33 T-34M T-43 T-46 T-100 ZiS B-3

Czołgi	T-34-85^[A] IS-2 IS-3 T-54^[A] T-55^[A] T-55AM Merida^[A] T-70 PT-76 T-72^[A] PT-91 Twardy^[A] Leopard 2 Leopard 2PL M1 Abrams K2 Black Panther
Działa pancerne i samobieżne	2S1 Goździk^[A] 2S7 Pion Krab^[A] Loara^[A] M17 SU-57 SU-76 SU-85 SU-100 SU-152 ASU-85 ISU-122 ISU-152 ZSU-23-4 ZSU-23-4MP Biała^[A] ZSU-57-2 wz. 77 Dana Hibneryt^[A] M120 Rak K9 Thunder
Bojowe wozy piechoty i transportery opancerzone	BWP-1 BMP-2 BWR-1D BWR-1S Half-track KTO Rosomak^[A] KTO Ryś^[A] BTR-60 SKOT^[A] BTR-152 BTR-40 TOPAS MT-LB^[A] Łowcza-3 Opal^[A] M113/M557 Cougar H MaxxPro LPG^[A] Waran^[A] Heron^[A]
Samochody pancerne	BA-64 BRDM-1 BRDM-2 BRDM-2 Żbik/Szakal^[A] FUG Dzik^[A] Żubr^[A] Łoś^[A] Oshkosh M-ATV
Pojazdy techniczne	WZT-1^[A] WZT-2^[A] WZT-3^[A] WPT Mors^[A] Bergepanzer 2
Pojazdy saperskie	BAT SUM-Kalina^[A] Keiler Bożena^[A] BLG-67^[A] Leopard Biber Daglezja^[A] PTS MID/MID-M^[A] TRI^[A]
Ciągniki artyleryjskie	Komintern Woroszyłowiec Mazur D-350^[A]
Samochody terenowe	UAZ 469B Honker^[A] UAZ-452 GAZ-46 MAW GAZ-67 GAZ-69 Mercedes-Benz G Daewoo Musso Mitsubishi Pajero Toyota Hilux Toyota Land Cruiser Land Rover Defender HMMWV (potocznie Humvee) Skorpion-3^[A] Willys MB Ford Ranger PWA Aero LPU-1 Wirus
Motocykle i quady	M-72 Yamaha FZ6 Yamaha XT 660 Honda TRX-300 FW Honda TRX 400 4x4 Polaris Sportsman Arctic Cat 400
Samochody ciężarowe	Star 266^[A] Star 660^[A] Star 744^[A] Star 944^[A] Star 1466^[A] Studebaker US-6 KrAZ-255 GAZ-66 Ural-375D Ural-4320 BAW SLT 50 Elefant ZiŁ-130 ZiŁ-131 ZiŁ-157 SCAM Unimog Iveco EuroTrakker Iveco Eurocargo Mercedes-Benz Atego Mercedes-Benz Actros Mercedes-Benz 1017A Tatra 148 Tatra 815 Scania R480 AMZ SCAM^[A] Volvo FM Volvo FL Star 266M2^[A] Jelcz 800^[A] Jelcz C642 C662^[A] Jelcz 442.32 Jelcz P662
Samochody inne	Fiat Ducato^[A] Ford Transit Autosan A1112T^[A] Autosan A1012T^[A] Autosan A1010T^[A] Solbus C 10,5^[A] Volkswagen Transporter Volkswagen Crafter MAN TGE
Polskie konstrukcje prototypowe^[A]	LPT Anders BWP-2000 BWP-40 BWP-1M „Puma” PT-94 PT-97 Goryl PT-2001 CV90 PL Jenot Tur Tur 2 Tur 3 Lewiatan Świstak PMC-90 MTS-360 Hipopotam PL-01 Concept AHS Kryl BWP Borsuk AMZ Bóbr-3