MT-LB
 MT-LB | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent |
Charkowska Fabryka Traktorów, Huta Stalowa Wola |
| Typ pojazdu | |
| Trakcja |
gąsienicowa |
| Załoga |
2 + 10 |
| Dane techniczne | |
| Silnik |
8-cylindrowy silnik wysokoprężny |
| Poj. zb. paliwa |
450 l |
| Pancerz |
3 - 10 mm |
| Długość |
6,454 m |
| Szerokość |
2,86 m |
| Wysokość |
1,87 m (do stropu wieży z km kal. 7,62 mm) |
| Prześwit |
0,4 m |
| Masa |
9700 kg |
| Moc jedn. |
20,16 KM/t |
| Nacisk jedn. |
0,46 kg/cm² |
| Osiągi | |
| Prędkość |
61,5 km/h |
| Zasięg pojazdu |
500 |
| Pokonywanie przeszkód | |
| Rowy (szer.) |
2,41 |
| Ściany (wys.) |
0,61 |
| Kąt podjazdu |
35°[1] |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 1 x km PKT kalibru 7,62 mm | |
| Użytkownicy | |
 Niebieskie - obecni, czerwone - byli
| |
| Rzuty | |
| |
MT-LB (ros. многоцелевой транспортёр-тягач лёгкий бронированный – Mnogocelewoj transportior-tiagacz logkij bronirowannyj, wielozadaniowy transporter-ciągnik lekki opancerzony, «Объект 6» – Obiekt 6) – radziecki, pływający transporter opancerzony skonstruowany w latach 60. XX wieku. Produkowany na licencji również w Polsce w Hucie Stalowa Wola i w Bułgarii.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pojazd został zaprojektowany w Charkowskiej Fabryce Traktorów (ChTZ) w Charkowie pod kierunkiem Anatolija Biełusowa[2]. Znajduje się w służbie od 1964 roku[2]. MT-LB był produkowany w ZSRR (po rozpadzie ZSRR na Ukrainie) i na licencji w Bułgarii i Polsce[2]. MT-LB został skonstruowany jako ciągnik artyleryjski przeznaczony do holowania armaty przeciwpancernej T-12 kalibru 100 mm, przewożenia jej obsługi i amunicji. Z czasem wykorzystywany jako transporter opancerzony. Na podwoziu MT-LB zbudowano szereg innych pojazdów, pomocniczych i bojowych. Zaletą MT-LB był niewielki nacisk jednostkowy, zapewniający mu dużą mobilność w trudnym terenie[1]. Mógł holować działo lub przyczepę o masie do 6,5 t[1].
Produkcja i służba w Polsce
[edytuj | edytuj kod]Transporter MT-LB był produkowany w Polsce przez HSW od 1976 roku z przeznaczeniem wyłącznie na eksport, w liczbie do ok. 600 sztuk rocznie[3]. Na jego bazie opracowano w Polsce liczne konstrukcje, z których jednak tylko kilka pojazdów wsparcia produkowanych w niewielkich seriach, przyjętych na uzbrojenie Wojska Polskiego. Wśród nich był wóz pogotowia technicznego WPT Mors (1983 rok, 45 sztuk)[4] i nośnik radiostacji R-137T[5]. W fazie prototypów pozostały: samobieżna wyrzutnia rakiet przeciwlotniczych Turkus (1976-79), zestaw przeciwlotniczy Promet z podwójnym działkiem 23 mm (cztery prototypy, 1979), samobieżna wyrzutnia pocisków ppanc. 9M14M Malutka BTP-20 Skorpion (1983), transporter opancerzony MTLB-2AP z wieżą od SKOT-2AP z wkm 14,5 mm, podwozie Piast z polskim silnikiem, wóz rozpoznania skażeń Parys 01 i wóz ewakuacji medycznej Lotos[3]. Nie zbudowano projektowanych samobieżnych zestawów przeciwlotniczych z działkami 30 mm Promet-2 (1980) i rakietowo-artyleryjskiego Polon (1986)[3]. Po 1990 roku podwozie MT-LB wykorzystano dla wozu dowodzenia ZWD-1[6] oraz jako nośnik systemu zakłóceń Przebiśnieg. W 1993 roku powstał prototyp transportera opancerzonego MTLB-23M z wieżą z działkiem 23 mm i karabinem maszynowym[7].
Pod koniec lat 70. Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Maszyn Ziemnych i Transportowych przy HSW opracował na bazie MT-LB ulepszony pojazd SPG-2 (szybkobieżne podwozie gąsienicowe) o polepszonej pływalności, posiadający przebudowany kadłub o większej wyporności i dwie śruby o napędzie hydraulicznym do poruszania się w wodzie[4]. Podwozie SPG-2 i wydłużone o jedną parę kół SPG-2A (znane także jako Opal) posłużyło do powstania dalszych konstrukcji, z których do produkcji w większej serii trafiły transporter rozpoznania inżynieryjnego TRI Hors (1983) i wóz pogotowia technicznego Mors II (1986)[4]. W małej serii powstał wóz dowodzenia obrony przeciwlotniczej Łowcza-3[8]. Prototypami pozostały m.in. wozy dowodzenia artylerii Opal I i Opal II (1990) i transporter amunicyjny Bor (1987)[4]. W 1993 roku powstały prototypy bojowego wozu piechoty BWO-40 z armatą Bofors 40 mm oraz zestawu przeciwlotniczego rakietowo-artyleryjskiego z działkami 23 mm Sopel[7][9].
Wersje
[edytuj | edytuj kod]- ZSRR/Rosja
- MT-LB – wersja podstawowa transportera opancerzonego uzbrojona w karabin maszynowy PKT w obrotowej wieży.
- MT-LBW – wersja z szerszymi gąsienicami o nacisku jednostkowym zmniejszonym do 0,28 kg/cm²
- MT-LBu – wóz dowodzenia z powiększonym kadłubem i wydłużonym podwoziem[10], wyposażony w sprzęt nawigacyjny, dodatkowe radiostacje i agregat prądotwórczy
- MT-PLB – wóz zabezpieczenia technicznego wyposażony w dźwig o udźwigu 1500 kg i wyciągarkę
- MT-LBM 6MA – zmodernizowany transporter opancerzony z wieżą z wkm 14,5 mm KPWT i km 7,62 mm PKT w tylnej części (2000 rok)[11]
- MT-LBM 6MB – zmodernizowany transporter opancerzony z wieżą z działkiem 30 mm 2A72 i km 7,62 mm PKT w tylnej części (2000 rok)[11]
- MT-LB Improwizowane działo przeciwlotnicze – modyfikacja MT-LB z zamontowanym prawdopodobnie okrętowym działkiem przeciwlotniczym 2M-3 kalibru 25mm, zauważona w marcu 2023 roku podczas inwazji Rosji na Ukrainę[12][13].
- Wozy bojowe skonstruowane na podwoziu MT-LB
- 9K35 Strieła-10 – samobieżna wyrzutnia rakiet przeciwlotniczych
- 9P149 Sturm-S – rakietowy niszczyciel czołgów uzbrojony w przeciwpancerne pociski kierowane 9M114
- 2S1 Goździk – samobieżna haubica zbudowana na wydłużonym podwoziu MT-LB
- TTLB – samobieżny radar artyleryjski SNAR-10
- RChM – wóz rozpoznania chemicznego[10]
- Polska
- MT-LB – transporter opancerzony – wersja bazowa
- WPT Mors – wóz pomocy technicznej
- Lotos (WEM) – wóz ewakuacji medycznej – 4 nosze[14]
MTLB Lotos 
Przedział transportowy w wersji pojazdu ewakuacji medycznej Lotos - Irys (ZWD-1) – zautomatyzowany wóz dowodzenia[6]
- Przebiśnieg – zautomatyzowany system rozpoznania i zakłóceń UKF
- SZ lub MT-LB Z – stacja zakłóceń
- SR lub MT-LB R – stacja rozpoznania
- Kret WD – wóz dowodzenia kompanii radioelektronicznej
- Maciejka – radiostacja jednowstęgowa średniej mocy R-137T
- SPG-2 (szybkobieżne podwozie gąsienicowe) – zmodernizowana wersja z przebudowanym kadłubem i pędnikami wodnymi[4]
- WPT Mors II – wóz pomocy technicznej
- TRI Hors – transporter rozpoznania inżynieryjnego
- TI Durian – transporter inżynieryjny
- MT-LB – transporter opancerzony – wersja bazowa
- Bułgaria
- BMP-23 – bojowy wóz piechoty na zaadaptowanym podwoziu 2S1
- Szwecja
- Pansarbandvagn 401 – zmodernizowana wersja wykonana na bazie MTLB odkupionych od byłej armii NRD, służące w niektórych jednostkach ONZ
Służba
[edytuj | edytuj kod]
Transporter MT-LB wszedł na uzbrojenie ZSRR w 1964 roku[2]. Eksportowany do niektórych krajów Układu Warszawskiego i innych państw. Nie został przyjęty na uzbrojenie Wojska Polskiego w zasadniczej wersji transportera ani ciągnika, natomiast na uzbrojeniu Wojska Polskiego znalazło się kilkaset pojazdów o różnym przeznaczeniu wykorzystujących podwozie MT-LB oraz jego zmodernizowanej w Polsce wersji.
W końcu lat 90. w Rosji i na Ukrainie opracowano kilka wariantów modernizacji transportera, polegających głównie na wzmocnieniu uzbrojenia. Nieliczne z nich wdrożono do służby[11]. Od 2000 roku rosyjska spółka Muromtiepłowoz podczas remontów modernizuje rosyjskie MT-LB do wariantu MT-LBM 6MA z wkm 14,5 mm lub 6MB z działkiem 30 mm 2A72[11].
Pojazdy produkowane w Polsce były przeznaczone przede wszystkim na eksport do ZSRR, ponadto opracowano szereg własnych odmian pochodnych, w tym opartych na zmodyfikowanym podwoziu o polepszonej pływalności. Po rozpadzie ZSRR HSW pozostała z szeregiem niesprzedanych pojazdów, które udało się rozdysponować dopiero ciągu następnych kilkunastu lat. W 2000 roku 10 MT-LB Polska podarowała Litwie (przekazane w styczniu 2001)[15]. W 2002 roku Huta Stalowa Wola sprzedała 67 MT-LB do Nigerii z przeznaczeniem dla sił pokojowych (w tym 54 bojowe oraz pojazdy dowodzenia i wsparcia w tym jeden wóz ewakuacji medycznej Lotos)[15].
Konstrukcja
[edytuj | edytuj kod]Kadłub spawany z walcowanych płyt pancernych, wodoszczelny[2]. Pancerz zapewnia ochronę tylko przed pociskami broni strzeleckiej i odłamkami pocisków artyleryjskich małego kalibru[1]. W skrajnej przedniej części pojazdu znajduje się przedział transmisji napędu, a za nim przedział kierowania. W przedziale kierowania po lewej stronie jest miejsce kierowcy, a po prawej dowódcy. Nad nim znajduje się mała stożkowa wieżyczka TKB-01 z karabinem maszynowym 7,62 mm PKT[1]. Zapas amunicji wynosi 2500 nabojów[1]. Obaj członkowie załogi mają przed sobą okna ze szkła pancernego, zakrywane pancernymi pokrywami. Kierowca dysponuje trzyema peryskopami TNPO-170A[1]. Nad miejscem kierowcy znajduje się luk. Silnik umieszczono za przedziałem kierowania, w centralnej części pojazdu, przesunięty ku lewej burcie. Po prawej stronie znajduje się korytarzyk łączący przedział kierowania z przedziałem transportowym, zajmującym tylną część pojazdu[2]. W przedziale transportowym można przewozić do 11 żołnierzy na siedzeniach wzdłuż burt, umieszczonych nad zbiornikami paliwa[1]. Przedział transportowy ma dwuskrzydłowy właz z tyłu i dwa luki w dachu[1]. W burtach znajdują się cztery zamykane strzelnice dla broni strzeleckiej[1].
Zawieszenie stanowi sześć pojedynczych kół jezdnych na wahaczach resorowanych wałkami skrętnymi po każdej stronie. Pierwsze i ostatnie koła mają amortyzatory hydrauliczne[1]. Niektóre specjalne wersje pochodne mają podwozie przedłużone do siedmiu kół (m.in. MT-LBu). Gąsienice mają szerokość 350 mm[1].
Transporter może pływać po przygotowaniu polegającym m.in. na założeniu osłon hydrodynamicznych na gąsienice w przedniej części i podniesieniu falochronu na dziobie[1]. Napęd w wodzie zapewniają poruszające się gąsienice[1]. Ładowność w wodzie wynosi 2 tony[1].
Egzemplarze muzealne
[edytuj | edytuj kod]
Pojazdy MTLB można oglądać w następujących muzeach:
- Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy – numer taktyczny 1221
- Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie – pojazd znajduje się na terenie Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej
- Muzeum Techniki Wojskowej w Zabrzu – sprawny
- Muzeum Militariów Atena – pojazd znajduje się na terenie firmy Anhol Pomoc Drogowa Gorzów Wielkopolski – sprawny
- Muzeum Uzbrojenia w Poznaniu – sprawny
- Muzeum Techniki i Uzbrojenia Wojskowego w Kaliszu – sprawny
- Muzeum Militarnej Historii w Bornem Sulinowie – sprawny
- Pilskie Muzeum Wojskowe – sprawny
- Muzeum uzbrojenia Witoszów Dolny k. Świdnicy
- Muzeum Sprzętu Wojskowego w Mrągowie – pojazd w wersji R-330P Piramida – sprawny
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Suworow 2005 ↓, s. 22.
- ↑ a b c d e f Suworow 2005 ↓, s. 21.
- ↑ a b c Kajetanowicz 2010 ↓, s. 12-18.
- ↑ a b c d e Kajetanowicz 2010 ↓, s. 15-18.
- ↑ Praca zbiorowa pod kier. Jerzego Paszkowskiego: Technika Wojska Polskiego. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1998, s. 99. ISBN 83-11-08889-6.
- ↑ a b Tomasz Szulc. Taktyczne samobieżne stanowiska dowodzenia dla Wojska Polskiego. „Nowa Technika Wojskowa”. 11/2000, s. 18-19, listopad 2000. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1230-1655.
- ↑ a b Tomasz Szulc. Nowości z Kielc. „Nowa Technika Wojskowa”. 10/93, s. 32, 1993. Warszawa: Lampart s.c.. ISSN 1230-1655.
- ↑ Andrzej Kiński. Czym bronimy polskiego nieba. „Nowa Technika Wojskowa”. 11/2000, s. 13, 2000. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1230-1655.
- ↑ Tomasz Szulc. Przeciwlotniczy Sopel. „Nowa Technika Wojskowa”. 2-3/94, s. 12-14, 1994. Warszawa: Lampart s.c.. ISSN 1230-1655.
- ↑ a b MT-LB Multipurpose Armoured Vehicle [online], man.fas.org [dostęp 2024-10-16].
- ↑ a b c d Suworow 2005 ↓, s. 23-24.
- ↑ Russians Installed Ship's Anti-Aircraft Gun On the MT-LB Armored Vehicle | Defense Express [online], en.defence-ua.com [dostęp 2023-03-09] (ang.).
- ↑ Radosna twórczość Rosjan. Oto hybryda pojazdu z okrętem 2 [online], WP Tech, 4 marca 2023 [dostęp 2023-03-09] (pol.).
- ↑ Nowe otwarcie [online], Huta Stalowa Wola S.A. [dostęp 2024-10-15] (pol.).
- ↑ a b Grzegorz Hołdanowicz. Nigeryjska jaskółka. „Raport – Wojsko Technika Obronność”. Nr 05/2003, s. 20-21. Agencja Lotnicza Altair. ISSN 1429-270x.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Igor Witkowski, Lekkie i średnie opancerzone wozy bojowe, Warszawa: WiS, 1993, ISBN 83-86028-02-5, OCLC 749866876.
- Siergiej Suworow. MT-LB. Służba prodołżajetsia. „Tiechnika i Woorużenije”. Nr 5/2005, maj 2005. (ros.).
- Jerzy Kajetanowicz. Prace nad rozwojem sprzętu pancernego w Polsce - przegląd lat 1955-1990. „Poligon”. 5(22)/2010, wrzesień-październik 2010. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1895-3344.
| Czołgi | |
|---|---|
| Działa samobieżne i moździerze | |
| Pojazdy przeciwlotnicze | |
| Samobieżne wyrzutnie rakietowe | |
| Transportery opancerzone | |
| Bojowe wozy piechoty | |
| Pojazdy rozpoznawcze | |
| Samochody ciężarowe | |
| Inne pojazdy | |
| Pociągi pancerne | |
| Konstrukcje doświadczalne i prototypowe | |
| Pojazdy bezzałogowe |
