PL168320B1

PL168320B1 - S p osób wytwarzania nowych pochodnych tetrahydroimidazo[1,4]benzodiazepin-2-(ti)onu PL PL PL

Info

Publication number: PL168320B1
Application number: PL91297379A
Authority: PL
Inventors: Michael J Kukla; Henry J Breslin; Alfons H M Raeymaekers; Gelder Josephus L H Van; Paul A J Janssen
Original assignee: Janssen Pharmaceutica Nv
Priority date: 1990-07-06
Filing date: 1991-06-28
Publication date: 1996-02-29
Also published as: ATE205848T1; AU8068391A; PT98225B; WO1992000979A1; CS206591A3; EP0538297A1; NO924853L; PL169662B1; AU644192B2; IL98726A; ZA915239B; MY106786A; DK0538297T3; YU119491A; CN1057840A; CZ279900B6; FI930024A; JPH05508632A; AP9100289A0; HU9300011D0

Abstract

1 . Sposób wytwarzania nowych pochodnych tetrahydroimidazo[l,4]benzodiazepm -2-(ti)onu o wzorze I w którym X oznacza O lub S; R 1 oznacza rodnik o wzorze Alk oznacza C 1 - 6 alkilen, R6 oznacza atom wodoru, atom chlorowca lub C 1 -4 alkil; R7 i R8 niezaleznie od siebie oznaczaja atom wodoru, atom chlorowca, C3 -6 cykloalkil, trifluorometyl, 2,2,2-trifluoroetyl, C 1 -4 alkil ewentualnie podstawiony C1 -4 alkoksylem, R9 oznacza atom wodoru, atom chlorowca lub C 1 -4 alkil; kazdy R 1 0 niezaleznie oznacza atom wodoru lub C1 -4 alkil, albo obydwa R 1 0 wziete razem m oga tworzyc rodnik C 1 -6 alkilenowy; n wynosi 2, 3, 4, 5 lub 6, R 1 1 oznacza atom wodoru lub C2 -6alkenyl; kazdy R 1 2 niezaleznie oznacza atom wodoru lub C 1 -4 alkil, albo obydwa R 1 2 w ziete razem m oga tworzyc rodnik C 1 -6 alkilenow y, m wynosi 0, 1 lub 2, R 1 3 oznacza C1-6alkil, aryl, arylometyl, C3 - 6 cykloalkil lub (C3 -6 cykloalkilo)C1 - 4 ialkil, R2 oznacza atom wodoru lub C 1 -6 alkil; R3 oznacza atom wodoru lub C 1 -6 alkil, R4 i R5 kazdy niezaleznie oznacza atom wodoru, C1 -6 alkil, atom chlorowca, grupe cyjanowa, grupe nitrowa, trifluorometyl, hydroksyl, C 1 -6 alkoksyl, grupe aminowa, grupe m ono- lub di(C 1 -6alkilo)aminowa, grupe C 1 -6 alkilokarbonyloam inowa lub arylokarbonyloaminowa, przy czym kazdy aryl oznacza fenyl ewentualnie podstawiony od 1 do 3 podstawnikami niezaleznie wybranymi z grupy obejmujacej C 1 -6 alkil, atom chlorowca, hydroksyl, C1 -6 alkoksyl, grupe am inow a grupe nitrowa 1 trifluorometyl, pod warunkiem ze jezeli R4 lub R5 maja inne znaczenie niz grupa C 1 -6 alkilokarbnyloaminowa lub arylokarbonyloaminowa, wów czas R 1 ma inne znaczenie niz C3 -6 alkenyl i (C3 -6 cykloalkilo)C1 -6 alkil oraz farmakologicznie dopuszczalnych soli addycyjnych tych zwiazków z kwasami lub stereoizomerów, znam ienny tym , ze zwiazek posredni o wzorze (II) w którym R2, R 3, R 4, R 5 i X maja zdefiniowane dla wzoru (I) znaczenie poddaje sie N-alkilowaniu za pom oca reagenta o wzorze R 1 -W (III), w którym W oznacza reaktywna grupe odszczepiajaca sie, a R 1 ma zdefiniowane dla wzoru (I) znaczenie, w rozpuszczalniku obojetnym w warunkach reakcji, i ewentualnie dzialajac kwasem na zwiazki o wzorze (I) przeprowadza sie w ich terapeutycznie czynne, nietoksyczne sole addycyjne z kwasem lub odwrotnie, dzialajac alkaliami, sól addycyjna z kwasem przeprowadza sie w wolna zasade i/lub wytwarza sie stereoizomery tych zwiazków PL PL PL

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowych pochodnych tctzzhkdroimidazo[k4]bcnzodiazcpiz-S-(ti)onu, wykazujących działanie przeciw-wirusowe.

Tło wynalazku.

W EuzJ.Mee.Chem. 1978,13, 53-59, opisano trzy tctzzhydzoimidazo[4,5,1-jk][1,4]bczzn -eizącpiny. EP-A-0, SSC4CC, opublikowane 11 października 1989 r. ujawnia prąeciwwirusnwc tctrahyeroimidiz)o[k4]bcnzoeiząceiznny W Naturę, 1990, S4S, 470, opisano te same tetrahydro -iyiezzo[1,4]ben)odizzepizozk i kilka odpowiednich bonów.

Opis wynalazku.

Niniejszy wynalazek dotyczy sposobu wytwarzania nowych pochodnych tetzzhydroimidazo[k4]benzodizącpiz o wzorze

168 320 farmaceutycznie dopuszczalnych soli addycyjnych tych związków z kwasami oraz ich stereoizomerów, w którym to wzorze X oznacza O lub S: R¹ oznacza rodnik o wzorze:

-Alk-C = C<

(a-3) lub -Alk-S(O) -R¹³ (a-4)·

Alk oznacza Ci-alkilen; R⁶ oznacza atom wodoru, atom chlorowca lub Ci-alkil; R⁷ i R⁸ każdy niezależnie oznacza atom wodoru, atom chlorowca, C₃-cykloalkil, trifluorometyl,

2,2,2-trifluoroetyl, Ci-alkil ewentualnie podstawiony Ci-alkoksylem; R⁹ oznacza atom wodoru, atom chlorowca lub Ci-alkil; każdy R¹⁰ niezależnie oznacza atom wodoru lub Ci-alkil; względnie obydwa R¹⁰ wzięte razem mogą tworzyć rodnik Ci-alkilenowy; n wynosi 2, 3, 4, 5 lub 6; R^H oznacza atom wodoru lub Ci-alkenyl; każdy Rⁿ niezależnie oznacza atom wodoru lub Ci-alkil; względnie obydwa R¹² wzięte razem mogą tworzyć rodnik Ci-alkilenowy; m wynosi 0,i lub 2; R¹³ oznacza Ci—alkil, aryl, arylometyl, C3-cykloalkil lub (C3-cykloalkilo)Ci-alkil; R2 oznacza atom wodoru lub Ci-alkil; R3 oznacza atom wodoru lub Ci-alkil; R⁴ i R⁵ każdy niezależnie oznacza atom wodoru, Ci-alkil, atom chlorowca, grupę cyjanową, grupę nitrową, trifluorometyl, hydroksyl, Ci-alkoksyl, grupę aminową, grupę mono- lub di(Ci-alkilo)aminową, grupę Ci-alkilokarbonyloaminową lub arylokarbonyloaminową; przy czym każdy aryl oznacza fenyl ewentualnie podstawiony od i do 3 podstawnikami niezależnie wybranymi z grupy obejmującej Ci-alkil, atom chlorowca, hydroksyl, Ci-alkoksyl, grupa aminowa, grupa nitrowa i trifluorometyl; pod warunkiem że jeżeli R4 i R5 mają inne znaczenie niż grupa Ci-alkilokarbonyloaminowa lub arylokarbonyloaminowa, to wówczas Ri ma inne znaczenie niz C3-alkenyl i (Cs-y^Y^^lc^i^llklojCi-alkil.

Związki o wzorze (I) mogą również istnieć w postaci tautomerycznej. Tak więc tautomery tych związków są też objęte zakresem niniejszego wynalazku, jakkolwiek nie przedstawia ich wyraźnie powyższy wzór.

W powyższych definicjach określenie atom chlorowca oznacza atom fluoru, chloru, bromu i jodu; Ci-alkil oznacza prostołańcuchowe lub rozgałęzione rodniki węglowodorowe, zawierające od i do 4 atomów węgla, takie jak np. metyl, etyl, propyl, i-metyloetyl, butyl,

1- metylopropyl, 2-metylopropyl, i,i-dimetyloetyl itp.; Ci-alkil oznacza wyżej zdefiniowany rodnik Ci-alkilowy i jego wyższe homologi, zawierające od 5 do 6 atomów węgla; Ci-alkilen oznacza dwuwartościowe, prostołańcuchowe lub rozgałęzione rodniki węglowodorowe, zawierające i do 6 atomów węgla, takie jak np. i,2-etylen, i,3-propyliden, i,4-butyliden, i,5-pentyliden, i,6-heksyliden i ich rozgałęzione izomery; C2-ałkenyl oznacza prostołańcuchowe lub rozgałęzione rodniki węglowodorowe zawierające jedno wiązanie podwójne i od 2 do 6 atomów węgla, takie jak np. winyl, 2-propenyl, 2-butenyl, 3-butenyl,

2- metylo-2-propenyl, pentenyl, heksenyl itp,; C3-alkenyl oznacza prostołańcuchowe lub rozgałęzione rodniki węglowodorowe zawierające jedno wiązanie podwójne i mające od 3 do 6 atomów węgla, taki jak np. 2-propenyl, 2-metylo-2-propenyl, 2-butenyl, 3-butenyl, 2-metylo-2-butenyl, 3-metylo-2-butenyl, 4-pentenyl, 5-heksenyl itp.; C₃-alkinyl oznacza prostołańcuchowe lub rozgałęzione rodniki węglowodorowe zawierające wiązanie potrójne

168 320 i mające od 3 do 6 atomów węgla, takie jak np. 2-propynyl, 2-butynyl, 3-butynyl, pentynyl, heksynyl itp.; C₃.₆cykloalkil oznacza cyklopropyl, cyklobutyl, cyklopentyl, cykloheksyl.

Każdy R¹⁰, Ru i R¹² w rodnikach o wzorze (a-2) i (a-3), jeżeli ma wyżej podane znaczenie ale inne niż atom wodoru, oznacza, że zastępuje atom wodoru w reszcie -(CH₂)_nlub -CH- wyżej wymienionych rodników'.

W zależności od rodzaju różnych podstawników, związki o wzorze (I) mogą zawierać kilka asymetrycznych atomów węgla. O ile nie wspomniano lub wskazano inaczej, chemiczne określenie związków obejmuje mieszaniny wszelkich możliwych stereoizomerów, które to mieszaniny zawierają wszystkie diastereoizomery i enancjomery podstawowej struktury cząsteczkowej. Konfigurację absolutną każdego centrum chiralności można wskazać stosując symbole R i S. Stereoizomery związków o wzorze (I) są oczywiście objęte zakresem niniejszego wynalazku.

Czyste stereoizomery związków o wzorze (I) można otrzymywać stosując znane metody. Diastereoizomery można rozdzielać metodami rozdziału fizycznego, takimi jak krystalizacja selektywna i metody chromatograficzne, np. rozdział w przeciwprądzie, chromatografia cieczowa itp. Enancjomery można rozdzielić przez krystalizację selektywną ich diastereoizomerycznych soli z optycznie czynnymi kwasami. Czyste diastereoizomery można również otrzymywać stosując odpowiednie czyste stereoizomery odpowiednich związków wyjściowych, pod warunkiem, że reakcja zachodzi stereospecyficznie.

Związki o wzorze (I) mają charakter zasadowy, a zatem można je przeprowadzać w ich terapeutycznie czynne, nietoksyczne, sole addycyjne z kwasami działając na nie odpowiednimi kwasami, takimi jak kwasy nieorganiczne, np. kwas solny, bromowodór, itp., kwasy, kwas siarkowy, kwas azotowy, kwas fosforowy itp.; lub kwasy organiczne, takie jak np. octowy, propionowy, hydroksyoctowy, 2-kydroksypropionowy, 2-ketopropionowy, szczawiowy, malonowy, bursztynowy, maleinowy, fumarowy, jabłkowy, winowy, cytrynowy, metanosulfonowy, etanosulfonowy, benzenosulfonowy, cykloheksanoamidosulfonowy, salicylowy, p-aminosulfonowy itp. kwasy. Odwrotnie, sole można przeprowadzać w wolne zasady, działając alkaliami. Określenie farmakologicznie dopuszczalne sole addycyjne z kwasami obejmuje też solwaty, które mogą tworzyć związki o wzorze (I) i jest zrozumiałe, że solwaty te są objęte zakresem niniejszego wynalazku. Przykładami takich solwatów są wodziany, solwaty alkoholowe itp.

Interesującymi nowymi związkami są te związki o wzorze (I), w którym R⁴ i R⁵niezaleznie oznacza atom wodoru, C^alkil, atom chlorowca, grupę cyjanową, grupę nitrową, trifluorometyl, hydroksyl, Ci-,alkoksyl lub grupę C^alkilokarbonyloaminową

Bardziej interesującymi związkami są te z interesujących związków, w których R¹oznacza rodnik o wzorze (a-1) lub (a-3); i/lub R⁵ oznacza atom wodoru.

Szczególnie interesującymi związkami spośród tych bardziej interesujących związków są te, w których R¹ oznacza rodnik o wzorze (a-1), w którym R⁶ oznacza wodór, R⁷ i R^soznaczają Ci-4alkil; i/lub R2 i R³ oznaczają atom wodoru lub metyl; i/lub R4 oznacza atom wodoru, Ci^alkil, atom chlorowca lub grupę C^alkilokarbonyloaminową.

Pierwsza szczególna podgrupa w zakresie wyżej zdefiniowanych grup obejmuje te związki, w których X oznacza O.

Druga szczególna podgrupa w zakresie wyżej zdefiniowanych grup obejmuje te związki, w których X oznacza S.

Korzystnymi związkami w obrębie wyżej wymienionych podgrup są te związki, w których R1 oznacza rodnik o wzorze (a-1), w którym każdy R7 i R⁸ niezależnie od siebie oznacza Cd-.cykloalkil, trifluorometyl lub C-ialkil; albo R1 oznacza rodnik o wzorze (a-3), w którym n wynosi 2 lub 3, a atom węgla związany z R² ma konfigurację (S).

Bardziej korzystnymi związkami spośród korzystnych związków są te, w których każdy R71 R8 niezależnie od siebie oznacza Ci.₃alkil; i/lub każdy Rⁿ i Rⁿ oznacza atom wodoru.

Związkiem najbardziej interesującym jest (+}-(S)-8-chloro-6-(3-etylo-2-pentenylo))4,5,6,7-tetra hydro-5-metyloimidazo[4,5,1-jk][1,4]benzodiazepino-2(HI)-tion (związkk nr 19).

168 320

Sposób według wynalazku polega na tym, że związek pośredni o wzorze (II), w którym R², R³, R4 R⁵i X mają zdefiniowane dla wzoru (I) znaczenie poddaje się N-alkilowaniu za pomocą reagenta o wzorze R'-W (III), w którym W oznacza reaktywną grupę odszczepiającą się, a R¹ ma zdefiniowane dla wzoru (I) znaczenie, w rozpuszczalniku obojętnym w warunkach reakcji i ewentualnie działając kwasem, związki o wzorze (I) przeprowadza się w ich terapeutycznie czynne, nietoksyczne sole addycyjne z kwasem lub odwrotnie, działając alkaliami, sól addycyjną z kwasem przeprowadza się w wolną zasadę i/lub wytwarza się stereoizomery tych związków··.

W związku o wzorze (III) reaktywna grupa odszczepiająca W oznacza atom chlorowca, np. chloru, bromu lub jodu albo grupa sulfonyloksylowa, np. benzenosulfonoksylowa, 4-metylobenzenosulfonyloksylowa, metanosulfonoksylowa itp.

Reakcję N-alkilowania dogodnie prowadzi się w rozpuszczalniku obojętnym w warunkach reakcji, takim jak np. węglowodór aromatyczny, np. benzen, toluen, ksylen itp., niższy alkanol, np. metanol, etanol, 1-butanol itp.; keton, np. 2-propanon, 4-metylo-2-pentanon itp.; eter, np. 1,4-dioksan, eter etylowy, tetrahydrofuran itp.; dipolarny rozpuszczalnik aprotonowy, np. N,N-dimetyloformamid, N,N-dimetyloacetamid, nitrobenzen, dimetylosulfotlenek, 1-metylo-2-pirolidynon itp. lub mieszanina tych rozpuszczalników·⁷. W celu związania kwasu uwalniającego się podczas reakcji można dodawać odpowiednią zasadę, taką jak np. węglan lub wodorowęglan metalu alkalicznego, np. węglan sodowy, wodorowęglan sodowy, wodorek sodowy lub zasada organiczna, taka jak np. N,N-dietyloetanoamina lub N-(1-metoetylo)-2-propanoamina itp. W niektórych przypadkach wskazany jest dodatek jodku, korzystnie jodku metalu alkalicznego, np. jodku potasowego. Szybkość reakcji można przyspieszać stosując nieco podwyższoną temperaturę i mieszanie.

Związki pośrednie o wzorze (II) można wytwarzać ze związków o wzorze (IV-a) zgodnie z metodami reakcji kondensacji z reagentem o wzorze L-C(=X)-L (V).

(IV-a)

Odpowiednimi reagentami o wzorze (V) są np. mocznik, węglan di-Ci_₆alkilowy, chlorek karbonylu, chloromrówczan trichlorometylu, 1,1'-karbonykobis(1H.-imida.zol), izocyjaniany metali alkalicznych, metali ziem alkalicznych lub amonowe, izocyjanian fenylu, izocyjanian benzoilu, tiomocznik, dichlorek tiokarbonylu, dwusiarczek węgla, 1,1'-karbonotioilobis(1H-imidazol), ksantogeniany, izotiocyjaniany metali alkalicznych, metali ziem alkalicznych lub amonowe, izotiocyjanian fenylu, izotiocyjanian benzoilu, 1,3-ditiolano-2-tion itp. Wymienioną reakcję kondensacji można dogodnie prowadzić

168 320 mieszając i ewentualnie ogrzewając reagenty w rozpuszczalniku obojętnym w warunkach reakcji, takim jak np. węglowodór aromatyczny, np. benzen, toluen, ksylen itp.; chlorowcowane węglowodory, np. chloroform, czterochlorek węgla, chlorobenzen itp,; etery, np. tetrahydrofuran, E-t-dioksan, eter butylowy, eter 2-methksyetyłowy,

1,2-bis(2-metoksyetoksy)etan itp.; dipolarny rozpuszczalnik aprotonowy, np. N,N-dimetyloformamid, N,N-dimetyłoαcetαmid, dimetyłosulfotlenek, 1-metyło-2-pirolidynon, pirydyna, metołopirodany, dimetołopirydyna, ^-dwutlenek tetrahydrotiofenu itp. lub mieszaniny takich rozpuszczalników.

W pewnych przypadkach może być jednak korzystne ogrzewanie reagentów bez rozpuszczalnika. Ponadto może być wskazane dodanie do mieszaniny reakcyjnej zasady, takiej jak np. amina trzeciorzędowa, np. N,N-dietyłhetnnonmina, N-etylo-N-(1-metyłhetylo)-2-propanonmmn, 4-metylomorfolina i podobne aminy. Jeżeli wymienionym reagentem o wzorze (III) jest dwusiarczek węgla, reakcję można również dogodnie prowadzić w alkano^, takim jak np. metanol, etanol, propanol itp., w obecności zasady, takiej jak wodorotlenek sodowy lub potasowy itp. albo w dwusiarczku węgla jako rozpuszczalniku i w obecności odpowiedniej zasady, takiej jak np. halogenek ałkiłomngnezhwy, np. bromek etylomagnezowo, np. butylek litu, amina, np.

N,N-dietyloetacoαmina, karbodiimid, np. N,N-dicykłhheksyłhkarbodiimid itp. reagenty. Albo, ewentualnie tę drugą reakcję można również prowadzić w zasadowym rozpuszczalniku, takim jak np. pirydyna itp. rozpuszczalniki, w obecności fosforynu, takiego jak np. difenylhfosfbron.

Związki pośrednie o wzorze (II) można otrzymywać z benzylowan2gh związku o wzorze (I-c), zgodnie ze znanymi metodami hydrogenolizo.

(I-c) (I)

Reakcję odbenzylowania można prowadzić mieszając związek o wzorze (I-c) w odpowiednim rozpuszczalniku obojętnym w warunkach reakcji w obecności odpowiedniego katalizatora metalicznego w atmosferze wodoru.

Odpowiednimi rozpuszczalnikami są np. alkano©, np. metanol, etanol itp.; estry karboksylowe, np. octan etylu; kwasy karboksylowe, np. kwas octowy, kwas propionowy itp. Przykładowo, odpowiednimi metalami jako katalizatorami mogą być wymienione uprzednio pallad na węglu drzewnym, platyna na węglu drzewnym i tym podobne katalizatory.

W celu zapobieżenia dalszemu uwodornianiu związków wyjściowych i/lub produktów reakcji do mieszaniny reakcyjnej można dodać odpowiednią truciznę katalizatora, taką jak np. tiofen.

Związki pośrednie o wzorze (II), w którym X oznacza S, które to związki oznaczono wzorem (II-b-2), można wytwarzać przez bonowanie związku pośredniego o wzorze (II-b-Z) za pomocą 2,4-dwusiarczku 2,4-bis-(4-metoksyfenylo)-1,3-ditia-2,4-difosfoetanu (odczynniki Lawessona), w odpowiednim rozpuszczalniku, obojętnym w warunkach reakcji.

Takimi rozpuszczalnikami sąnp. węglowodory aromatyczne, np. benzen, toluen, ksylen; dipolarne rozpuszczalniki aprotonowe, np. sześciometyloamina kwasu fosforowego (HMPA) i podobne rozpuszczalniki. Alternatywnie można prowadzić za pomocą pięciosiarczku difosforu.

168 320

R

4'

R

H

Reakcja tionowania

S

HN-<5

R

H

We wszystkich schematach reakcji, wzory chemiczne związków reprezentują mieszaniny wszystkich możliwych etcrcoizomcrów; mieszaniny licznych możliwych izomerów, takie jak np. mieszaniny eizetcrcoiznmc]ycznc, mieszaniny cndzcjomeryczne, np. rzyematk i wzbogacone mieszaniny cnancjomeIyczzc oraz enzzcjomcryczzie czyste izomery podstawowej struktury cząsteczkowej.

Stereoizomery związków pośrednich opisanych w powyższych schematach reakcji oraz związki o wzorze (I) można otrzymywać przez zastosowanie znanych metod. Przykładowo, diastereoizomery można rozdzielać metodami rozdziału fizycznego, takimi jak destylacja, krystalizacja selektywna, techniki chromatograficzne, np. rozdział w przeciwprądzie, chromatografia cieczowa i tym podobne techniki.

Związki enzzcjomeryczzic czyste można dogodnie otrzymywać z enancjomerycznie czystych izomerów odpowiednich związków wyjściowych, pod warunkiem, że kolejne reakcje zachodzić będą w sposób stcrcospcckficąny.

Alternatywnie, enancjomerkcznie czyste związki pośrednie można również otrzymywać przez rozdział odpowiednich rzycmatów, np, drogą selektywnej krystalizacji ich eizstercoizomcrycznych soli z użyciem optycznie czynnych środków rozdzielających, rozdziału chromatograficznego pochodnych eiastercoiznmcrkyznych, rozdziału chromatograficznego raccmztów nad chiralną nieruchomą fazą i tym podobnych technik.

Związki o wzorze (I) wykazują właściwości przeciwwirusowe, z w szczególności przcyiwrctrowizuenwc. Dotychczas rctrnwiruek uważano za czynniki chorobotwórcze tyłko w przypadku licznych chorób u zwierząt ciepSokzwistych łecz nie u łudzi, w przeciwieństwie do wirusów uznawanych przez pewien czas za czynniki powodujące łiczne choroby zarówno u zwierząt ciepłokrwistych jak i u ludzi. Jednakże od czasu ustalenia, że retrowirus, ludzki wirus niedoboru immunologicznego (HIV), znany również jako LAV, HTLV-III lub ARV jest czynnikiem etiologicznym nabytego zespołu upośledzenia odporności (AIDS) u ludzi, infekcje retrowirusowe i leczenie cierpiących na nie pacjentów stały się przedmiotem najwyższego zainteresowania. Wirus HIV przede wszystkim zakaża ludzkie komórki T-4 i niszczy je lub zmienia ich normalne funkcje, zwłaszcza koordynację układu immunologicznego. W wyniku tego zakażony pacjent ma ciągle zmniejszającą się liczbę komórek T-4, przy czym komórki te zachowują się nienormalnie. Tak więc immunologiczny układ odpornościowy jest niezdolny do zwalczania infekcji i nowotworów, a pacjent zakażony HIV zwykle umiera wskutek infekcji oportunistycznych, takich jak zapalenie płuc lub wskutek raka niż wskutek bezpośrednich infekcji HIV. Do innych stanów chorobowych związanych z zakażeniem HIV należą trombocytopenia, mięsak Kaposiego i infekcje ośrodkowego układu nerwowego, charakteryzujące się postępową demielinizacją i powodujące otępienie i takie objawy jak postępowe potykanie sie na zgłoskach, ataksja i dezorientacja. Z infekcją HIV ponadto ma związek neuropatia obwodowa, przewlekłe uogólnione powiększenie węzłów chłonnych (PGL) i zespół związany z AIDS (ARC). Ze względu na przeciwwirusowe, w szczególności przeciwwirusowe właściwości, a zwłaszcza przeciwko HIV, uważa się że związki (I) mogą być użyteczne jako przeciwwirusowe środki chemioterapeutkczne w profilaktyce lub leczeniu zwierząt ciepłokrwietych cierpiących na infekcje wirusowe, w szczególności w leczeniu zakażonych wirusem HIV.

168 320

Dzięki swym przeciwwirusowym, w szczególności przeciwretrowirusowym. właściwościom związki o wzorze (I) i ich farmakologicznie dopuszczalne sole oraz stereoizomery są użyteczne w leczeniu zwierząt ciepłokrwistych zakażonych wirusami, w szczególności retrowirusami albo w profilaktyce wymienionych zwierząt ciepłokrwistych. Zazwyczaj związki według niniejszego wynalazku mogą być użyteczne w leczeniu zwierząt ciepłokrwistych zakażonych wirusami, których istnienie pośredniczy w lub jest zależne od enzymatycznej odwrotności transkryptazy. Przykładami ludzkich retrowirusów wywołujących infekcje, włączając HIV i HTLV-I (ludzki wirus T- limfocytotropowy typu 1), powodujące białaczkę i chłoniaka. Jako przykład nie-ludzkiej, zwierzęcej infekcji retrowirusowej można wymienić FeLV (wirus białaczki kociej), wywołujący białaczkę i immunolodeficyt. Stany chorobowe, którym można zapobiegać lub które można leczyć stosując związki według wynalazku, szczególnie stany związane z HIV i innymi retrowirusami chorobotwórczymi, włączając w to AIDS, zespół związany z AIDS (aRC), postępowe powiększenie węzłów chłonnych (PGL), jak również przewlekłe choroby ośrodkowego układu nerwowego CNS wywołane przez retrowirusy, takie jak np. wywołane za pośrednictwem HIV otępienie i stwardnienie rozsiane.

Ze względu na ich działanie przeciwwirusowe, w szczególności przeciwretrowirusowe, przedmiotowym związkom można nadawać postać różnych środków farmaceutycznych do podawania pacjentom. W celu wytworzenia środków według wynalazku, skuteczną ilość danego związku, w postaci zasady lub soli addycyjnej z kwasem, jako substancji czynnej łączy się w jednorodną mieszaninę z farmaceutycznie dopuszczalnym nośnikiem, przy czym nośnik może mieć różną postać w zależności od postaci preparatu przeznaczonego do podawania. Te środki farmaceutyczne korzystnie wytwarza się w postaci dawkowanej, korzystnie do podawania doustnego, doodbytniczego, doskórnego lub wstrzykiwania pozajelitowego. Przykładowo, przy wytwarzaniu środków w postaci dawkowanej do podawania doustnego, można stosować dowolne zwykłe nośniki farmaceutyczne, takie jak np. woda, glikole, oleje, alkohole itp., w przypadku preparatów ciekłych, takich jak zawiesiny, syropy, eliksiry i roztwory, względnie nośniki stałe, tajcie jak jak skrobie, cukry, kaolin, środki poślizgowe, środki wiążące lub środki dezintegrujące, np. w przypadku proszków, pigułek, kapsułek i tabletek. Ze względu na łatwość podawania, tabletki i kapsułki stanowią najkorzystniejsze postacie dawkowane do podawania doustnego, w którym to przypadku oczywiście stosuje się stałe nośniki farmaceutyczne. W środkach do podawania pozajelitowego, nośniki zwykle zawierają jałową wodę, co najmniej w większej części jakkolwiek może zawierać inne składniki, np. aby polepszyć rozpuszczalność. Można np. wytwarzać roztwory do wstrzykiwania, w których nośnik stanowi roztwór solanki, roztwór glukozy lub mieszaninę roztworów solanki i glukozy. Można także wytwarzać zawiesiny do wstrzykiwania, z użyciem odpowiednich ciekłych nośników, środków suspendujących itp. W środkach przeznaczonych do podawania przez skórę, nośnik ewentualnie zawiera środek polepszający wnikanie i/lub odpowiedni środek zwilżający, ewentualnie w połączeniu z różnego rodzaju dodatkami w mniejszych ilościach, nie wywierającymi znaczącego szkodliwego wpływu na skórę. Takie dodatki mogą ułatwiać podawanie przez skórę i/lub mogą być pomocne przy wytwarzaniu żądanych środków. Środki te można podawać w różny sposób, np. jako plaster zapewniający wnikanie poprzez skórę, miejscowo lub jako maść. Sole addycyjne z kwasami związków (I), dzięki ich zwiększonej rozpuszczalności w wodzie w porównaniu z ich odpowiednimi zasadami, są oczywiście bardziej odpowiednie do wytwarzania środków wodnych. Szczególnie korzystne jest wytwarzanie wyżej wymienionych środków farmaceutycznych w postaci dawkowanej dla ułatwienia podawania i równoczesnego dozowania. Określenie postać dawkowana, użyte w opisie dotyczy fizycznie odrębnych jednostek odpowiednich jako jednostki dawkowane, przy czym każda jednostka zawiera określoną ilość substancji czynnej, obliczoną dla wywołania żądanego efektu terapeutycznego, w połączeniu z żądanym nośnikiem farmaceutycznym. Przykładami takich postaci dawkowanych są tabletki (w tym znaczone i powlekane), kapsułki, pigułki, torebki zawierające proszek, opłatki, roztwory lub zawiesiny do wstrzykiwania, opakowania

168 320 o objętości łyżki lub łyżeczki itp. oraz opakowania zawierające ich wielokrotność. Nowe związki znajdują zastosowanie w sposobie leczenia chorób wirusowych u zwierząt ciepłokrwistych na wymienione choroby wirusowe, polegający na podawaniu przeciwwirusowo skutecznej ilości związku o wzorze (I), jego farmaceutycznie dopuszczalnej soli addycyjnej z kwasem lub jego stereoizomeru. Fachowcy w dziedzinie leczenia chorób wirusowych łatwo określą przeciwwirusowo skuteczną ilość związku na podstawie wyników testu niniejszym opisanego. Na ogół uważa się, że skuteczna ilość wynosi od 0J mn/kg do 200 mg/kg wagi ciała, a zwłaszcza od s mg/kg do 50 mg/kg wagi ciała. Może być właściwe podawanie wymaganej dawki w dwóch, trzech, czterech lub większej liczbie dawek podzielonych w odpowiednich odstępach czasu w ciągu dnia. takie podzielone dawki mogą być zawarte w postaciach dawkowych, np. zawierających s do W00 mg, a zwłaszcza 5 do 200 mg substancji czynnej na jedną dawkę.

Następujące przykłady przeznaczone są do ilustracji wynalazku we wszystkich jego aspektach, nie ograniczając jego zakresu. O ile nie podano inaczej, wszystkie części są częściami wagowymi.

Część doświadczalna.

A. Wyiwarzanie związków

Przykład I.

a) Roztwór ^6 części 2cbromo-3-merobenzceronu metanu. 1,7 ο części N-[(2-amino-1-metylo)etolo]benzenometnnoaminy i s,06 części węglanu sodowego w 8 częściach ^butanolu mieszano przez 16 godziny w temperaturze wrzenia w warunkach powrotu skroplin. Mieszaninę reakcyjną odparowano, a pozostałość rozpuszczono w 20 częściach wody. Produkt wyekstrahowano chloroformem (2x30 części), a połączone ekstrakty wysuszono, przesączono i odparowano. Pozostałość przekształcono w chlorowOdorek. Produkt przesączono, przemyto 2-propαcolem i wysuszono, otrzymnco 3,4 części (89,5%) chlorowodorku C-[[C-metylo-2-[(fenylometylh)nmino]etylo]moino]-3-nitrobenzoesanu metylu o temperaturze topnienia 204°C (związek pośredni nr s).

b) Mieszaninę 3,8 cz ęści związku poś-ednieho nnl, o 5 czę śc5 2N roztwo ru wodorotlenku sodowego i 4 części 2-propanolu mieszano przez s godzinę w temperaturze wrzenia w warunkach powrotu skroplin. Podczas refluksowama dodano roztwór składający się z 3 części stężonego roztworu kwasu solnego i 5 części wody. Po ochłodzemu wytrącony produkt odsączono, przemyto wodą i pennnco rekrystalizacji z kwasu octowego, otrzymując 3 części (82%) kwasu 2-[[[2-m2tyłe-C-[(fecołem2toło)nmice]2toło]nmice] -3-mtroZ2nzo2sow2ge; temperatura topnienia 22C°C (związek pośredni nr 2).

a) M iesnaeina 189,s 9Z3Ścż związwu pośrehnredc nr2, 420 C0ę ścż chiochu nom-lo i 400 części toluenu mieszano w temperaturze wrzenia w warunkach powrotu skroplin. Mieszaninę reakcyjną odparowano, a pozostałość wychwycono w 600 częściach toluenu. Całość zneutralizowano NaHCO3 (aq.). Warstwę organiczną oddzielono, wysuszono, przesączono i zatężono. Pozostałość pozostawiono w pokojowej temperaturze. Osad wytrącony osuszono, przemyto 2-propanolem, eterem etylowym i wysuszono, otrzymując s23,5 części produktu. Ciecz macierzystą odparowano, a pozostałość poddano rekrystalizacji z wrzącego 2-propnnolu. Produkt przesączono w pokojowej temperaturze, przemyto 2-propanełem, eterem etylowym i wysuszono, otrzymując 28 części produktu. Połączone uzyski poddano rekrystalizacji z etanolu, otrzymując OC części (85%) 2,3,4,5-tetrahynro-3-metylo-9-nitro-4-(fenylhmetylo)-1H-1,4-benzoninzepin-5-onu; temperatura topnienia s25°C (związek pośredni nr 3).

d) Do pnddamanej mieszanio i onrzewahej do icmpneatuIo wraenia w -2αuunPaph powrotu skroplin zawiesiny M części wodorku litowo-glinowego w 40 częściach benzenu i 50 częściach tetrahydrofuranu dodano roztwór składający się z 20,2 części związku pośredniego nr 3 i 20 części tetrahydrofuranu. Mieszanie w temperaturze wrzenia w warunkach powrotu skroplin kontynuowano przez 2,5 godnico. Po ochłodzeniu w łonzie, kolejno dodano wodę, 25% NaOH i wodę. Całość przesączono, a przesącz odparowano. Pozostałość odparowano z 40 częściami toluenu, otrzymując s9,8 części (8C,6%) 9-amico-2,3,4,5-tetrαhydro-3-metyło168 320

-4-(fenylometylo)-1H-1,4-benzodiazepiny (która została zastosowana w następnym etapie reakcji bez oczyszczania) (związek pośredni nr 4).

e) Mieszeninę 19,8 części związku pośreckn epo nr4 i o,2 C4ęści mocęnika ogrzewano do temperatury 210-220°C aż do ustania pienienia i wywiązywania się gazowego amoniaku (około 10 minut). Mieszaninę reakcyjną ochłodzono do 100°C i dodano 120 części 1N roztworu HCl. Roztwór zdekantowano z nad oleistej pozostałości, zagotowano z aktywnym węglem drzewnym i przesączono. Przesącz ochłodzono, zalkalizowano wodorotlenkiem amonowym i wyekstrahowano chloroformem (75 i 150 częściami). Połączone ekstrakty wysuszono, przesączono i odparowano. Pozostałość roztarto w 2-propanolu i następnie poddano rekrystalizacji z etanolu, otrzymano 2,5 części (11,5%) 4,5,6,7-tetrahydro-5-metylo-6-(fe4ylometylo)-iInidazo[4,5,1-jk][1,4]-be4zodiazepin-2(1H)-onu o temperaturze topnienia 205°C (związek pośredni nr 5).

,) Mieszfnenę eAz-iręiku pośredIueponrew8 OczęOciaohCwo(uoctoweuo z 1 części, 10% palladu na węglu drzewnym jako katalizatora uwodorniono pod normalnym ciśnieniem i w 38°C. Po wchłonięciu obliczonej ilości wodoru, katalizator odsączono, a przesącz odparowano. Pozostałość rozpuszczono w 75 częściach wody, a całość P8lkalipowαko dodając 30 części stężonego roztworu wodorotlenku amonowego. Produkt pozostawiono do krystalizacji w temperaturze pokojowej. Produkt odsączono i poddano rekrystalizacji z 2-propakolu, otrzymano 3,7 części (66,8%) 4,5,6,7-tetrahydro-5-metyloimidazo[4,5,1-jk][1,4]-benzodiazepin-2(1Hn-onu o temperaturze topnienia 190,5°C (związek pośredni nr 6).

Przykład π.

a) Do paddawaneO mio84an iui c8łoUzeeio O^eC) miessCmny 9J0 częici kwzsś

2-8mino-3-nitrobe4Zoesowego, 6,95 części jed4ochlorowodorΠu L-a-alaninianu metylu, 13,50 części jedkowodzi8ku 1-hydro]Πy-1H-1,2,4-be4zotri8zolu i 178 części tetrahydrofUranu dodano porcjami 5,05 części N-metylomorfoliny i po 5 minutach 10,3 części N,N-meta4otetrαilobis[oyΠloheΠsanoammy] w atmosferze argonu. Mieszanie kontynuowano przez 5,5 godziny w -12°C i przez 15 godzin w pokojowej temperaturze. Mieszaninę reakcyjną ochłodzono do 0°C przez 0,5 godziny i przesączono, a przesącz odparowano. Pozostałość rozdzielono pomiędzy octan etylu i nasycony roztwór wodorowęglanu sodowego. Warstwę organiczną oddzielono, przemyto NoHC0₃ wysuszono, przesączono i odparowano. Pozostałość roztarto z heksanem. Produkt przesączono i wysuszono, otrzzma4o 13,08 części (97,9%) (-)-(S)-2[(2-αmiko-3-4itrobe4Poilo)αmmo]propio4iαnu metylu o temperaturze topnienia 132,9°C (związek pośredni nr 7).

b) Mieszaninę ł^anii ę zcścizwiukku pośreduingk 5s7i 3,5n części W% calladu na węglu drzewnym jako katalizatora i 158 części etanolu uwodorniano w aparacie Parra przez 4 godziny w temperaturze pokojowej i pod oiśkiekiem 3,1x10iPa. Katalizator odsączono przez ziemię okrzemkową i przesącz odparowano. Pozostałość umieszczono pod zmniejszonym ciśnieniem (3,3x10³ Pa) i ogrzewano w 150°C przez 10 minut i 202°C przez 40 minut, mieszając. Po ochłodzeniu substancję stałą roztarto z etanolem. Produkt odsączono i przemyto etanolem, eterem etylowym i wysuszono, otrzymano 5,58 części (57,7%) (+)-(S)-9-myino-3,4-dihydro-3-metylo-CH-1,4-benpodi8Penino-2,5-dionu (związek pośredni nr 8)

c) W atmosfeezt ή^οι^ do gonUesiny 5,5e nze^u WΌps)rku litow-O-uHitow-ago wU4,5 częściach 1,4-dioksαku dodano 5,00 części związku pośredniego nr 8. Mieszaninę ogrzewano do wrzenia w warunkach powrotu skroplin przez 5 4oSpik, po czym ochłodzono do 10°C i dodano kolejno 5,55 części wody, 9,16 części 15% NaOH i 16,65 części wody. Całość mieszano przez 2 godziny i następnie nrceeącpako. Osad przemyto kolejno 178 częściami gorącego tetrαhydrofUrαku i 133 częściami gorącego chlorku metylenu. Połączone przesącze wysuszono, przesączono i odparowano. Pozostałość wlano do roztworu 7,36 części Ngm5tjiomorfoli4y w 133 częściach chlorku metylenu. Całość dodano kroplami do roztworu 4,82 części ohloromrówczαku trójohlorom5tzlu w 160 opukoiaoh chlorku metylenu, w 0°C w strumieniu argonu. Mieszanie w 0°C kontynuowano przez 10 minut. Mi5spanikę r5oΠcj'jną ogrzano do temperatury pokojowej, odparowano i dodano do pozostałości 70 części wodnego roztworu (15%) 1,4-dioksanu. Mieszaninę oorpako na łaźni parowej przez 45 minut w strumieniu azotu, po czym ochłodzono i wyekstrahowano chlorkiem metylenu (2 x 66,5 części). Warstwę wodną przesączono, przemyto

168 320 zimną wodą, wysuszono i roztarto z 2-propanolem (2x), otrzymano i,59 części (32, i %) (+)-(S)-4,5,6,7-tetrahydro-5-metyloimidazo[^.5, i -j,ik][i,4]-benzodiazepin-2(iH)-onu o temperaturze topnienia 206,5°C (związek pośredni nr 9).

W podobny sposób wytworzono również (+)-(S)-4,5,6,7-tetrahydro-5,8-dimetyloimidazo[4,5,i-jk][i,4]-benzodiazepin-2(iH)-on o temperaturze topnienia 207,8°C (związek pośredni nr i0).

B. Wytwarzanie związków końcowych.

Przykład ΠΙ.

Do mieszaniny 1,00 częśoO związku pośredmego nr 6, o,782 c0ęŚ82 węglcnu sgdowego, 0,8i6 części jodku potasowego i 94 części N^N-dimetyloformamidu dodano i,i8 części 2,3-dibromopropenu w atmosferze argonu. Całość ogrzewano przez 5 godzin w 65-70°C w atmosferze argonu i następnie odparowano. Poragtałość penziylera między chlorek metylenu i wodę. Warstwę organiczną oddzielono i przemyto wodą. Połączone warstwy wodne poddano pereurej ekstrakcji chlorkiem etylenu. Połączone warstwy organiczne przemyto NaCl (nasyc.), wysuszono, przesączono i odparowano. Pozostałość rozpuszczono w refCdksauanym acetoritoyld i poddano rekrystalizacji podczas chΙonrynia (2x), Produkt odsączono, przemyto zimnym acetoniU-ylem i wysuszono w próżni w 82°C. Otrzymano 0,763 części (48,i%)

6-(2-bramo-2-properylo)-4,5,6,7-tetrahynro-5-metyloimidazo[4,5,i-j,ik][i,4]-bynzodiazepir-2(iH)onu o temperaturze topnienia i50,0°C (związek nr i).

Przykład Iv.

Do miesz.anmy i,50 części związku pośredniego nr i0, 0,77 części węglanu sodowego i 9,4 części N.N-dimetyloformamidu dodano i,47 części i-bromo-3-etylo-2-pentenu, Mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez i,5 godziny w 60°C po czym ochłodzono i rozdzielono miedzy wodę i chlorek metylenu. Warstwę organiczną oddzielono, wysuszono, przesączono i odparowano. Pozostałość poddano krystalizacji z acetonitrylu. Produkt odsączono, przemyto zimnym acytonitrylem i wysuszono. Otrzymano 0,93 części (43,0%) (+)-(S)-6-(3-ytylo-2-pentenylo)-4,5,6,7-tetoahynro-5,8-metyloimidazo[4,5,1-jk][1,4]berzodiarepin-2(iH)-onu o temperaturze topnienia ii7,3°C; [α^ = +4,9° (stęż. = i,0% w metanolu) (związek nr 5).

W tabeli i zestawiono wszystkie związki wytworzone opisanymi w przykładach sposobami.

Tabela 1

Związek nr	X	R¹	R⁴	R⁵	Dane fizyczne
1	2	3	4	5	6
1	O	-CH,-C(Br)=CH₂	H	H	t.t. 150°C
2	O	-CH₂-CH=C(C₂H₅)₂	Cl	H	t.t. 239,4°C/(-)(S)/HCl [_a\|5D =-7 9° D P/oCHjOH ⁷’

168 320

1	2	3	4	5	C
3	O	-CH,-CH=CHCl	Cl	H	t.t. 145,7^0(-) \| S(E) \| Md o,5%chcl3 = ^_17,0°
4	O	-CH s-CH=CHCl	Cl	H	tt. 141,2°C/(+) \| S(Z) I Md 0,5%CHCLs ⁼⁺35>6°
5	O	-CH s-CH=C(C sH^s	H	CHs	t.t. 117,3°C/(+)(S) ΓαΡ⁵ =+4 9° 1%CH₃OH +⁴’⁹
C	O	-CH s-CH=C(C s^s	CHs	H	t.t. 103,0°C/(±)
7	s	-CH s-CH=C(C ,H r)s	Cl	H	t.t. 280°C/(-)(S)/HCl Γα)²ο 1o<Ch3o =+4-
8	O	-CHs-c. CsHr	CHsCONH-	H	t.t. 243,9°C/(+)(S) M j) 0,73%CH₃OH = +15’1°
9	O	-CH s-CH=C(Cl)s	Cl	H	t.t. 151,7°C/(+)(S) Γα]25 ,%CC_jOH = + '2’8°
10	O	-CH,-CH=C(C sH 7)s	Cl	H	t.t. 200,5°+/(-)(S)/H+l Md i %ch₃oh=~ 8^,2°
11	O	-CH,-c. CsHr	H	CHsCONH-	t.t. 227,6°C/(-)-(S) Mj) 0,73%CH₃OH ⁼1’⁸°
12	O	-(CH s)s-S-CH s-CH(CH s)s	Cl	H	t.t. 130,6°C//-)-(S) Γα\|²2 =-4 7_O L“Jd 0,81%CH₃Oη ’
13	O	-CHs-CH=c. CcH,o	Cl	H	t.t. 217,6°C/<^^)^(S:^/^HCl Md 0,5⁰/CC7₃OH ⁼+26>5°
14	O	-(CH s)s-S(O)-C cH R	Cl	H	t.t 208,0°C/(+)-(S)/HCl Mj) 0,7%CH₃OH
15	O	-CH s-CH=C[CH(CH s^ls	Cl	H	t.t 205,8°C/(-)-(S)/H+l Γ_αΐ2⁵ =-4 0° L“jd i%ch₃oh ^,0
16	O	-(CH s)s-S-(CH s)s-CH(CH s)s	Cl	H	t.t 193,0C/(+)-(S)/HCl [α]]) o,5%CH₃OH = +³’99°

168 320

1	2	n	4	5	6
17	O	-(CH,)2-S-C₆H„	Cl	H	t.t 202,0C/(+)-(S)/HCl '/2CH₃CH(OH)CH3 M D 0,98%CH₃OH ^{= + 6,4}°
18	O	-CH2-CH=C(C₂H₅),	H	Cl	t.t L56,8°C/(+)-(S) Wd o,i%CH3OH = + 7’15°
19	s	-CH2-CH=C(C₂H5)2	H	Cl	t.t 113,5°C/(+)-(S) Md oj/c^oh =⁺⁰’⁹1°
1	2	3	4	5	6
20	O	-CH2-CH=c. C₅H₈	Cl	H	t.t 109,3°C/(+)-(S) mD⁵«=⁺⁷-⁴°
21	s	-CH2-CH=c. C_SH,	Cl	H	t.t I45,0°C/(+)-(S) [“2 D 0,69⁰/oCH₃OH = + 9’56°
22	s	-CH2-CH=c. C₅H_s	H	Cl	t.t 203,4°C/(+)-(S) Md 1%dmf = ^{+ 15}’⁴⁴°
23	O	-CH2-CH=c. C5H_s	H	Cl	tt 220,0°C/(-)-(S) · HC1 Γ«1^2θ =-23 9° L“Jd 0,1%CH3OH ’
24	s	-ch₂-Z CH	— ch₃ 3	H	Cl	t.t 151,9°C/(+)-(S) M_D 0,96%CHCL₃ =+9,17°

*: CH2CI2/CH3OH/NH4OH (100:5:0,5)

C. Przykład farmakologiczny.

Przykład V.

Dla oceny in vitro środków przeciw -HIV stosowano szybką, i czułą metodę automatyczną. W badaniach stosowano linię komórek T-4 stransformowanych HTV-1, to jest MT-4, które jak juz wcześniej wykazano (Koyanagi i inni, Int. J. Cancer, 36, 445-451, 1985) jest wysoce waaażliwa i podatna na zakażenie HTV. Miarą aktywności badanego związku był stopień hamowania efektu cytopatologicznego wywołanego HIV. Żywotność komórek zakażonych HIV i komórek zakażonych wirusem porównawczym określano spektrofotometrycznie poprzez redukcję in situ za pomocą 3-(4,5-dimetylo-tirzol-2-ilo)-2,5-difenylotetrrzoilowego bromku (MTT). Dawkę cytotoksyczną w 50% (CD50 w pg/ml) zdefiniowano jako stężenie badanego związku zmniejszające o 50% absorbancje próbki kontrolnej zakażonej wirusem porównawczym. Procentową ochronę komórek zakażonych HIV, osiągniętą za pomocą badanego związku, obliczono na podstawie następującego wzoru:

(OD_T) _HIV - (OD_C1 _HV (^ODc) _Mcck ^(ODc) 1IV wyrażonego w %.

168 320 w którym (OD_t)hiv oznacza gęstość optyczną mierzoną przy danym stężeniu badanego związku w komórkach zakażonych HIV; (ODc)hiv oznacza gęstość optyczną zmierzoną w przypadku kontrolnych komórek zakażonych HIV lecz nie poddawanych działaniu badanego związku; (ODc)mock oznacza gęstość optyczną zmierzoną w przypadku kontrolnych komórek zakażonych wirusem porównawczym, nie poddawanych działaniu badanego związku; wszystkie wartości gęstości optycznej określano przy 540 nm. Dawkę umożliwiającą uzyskanie 50% ochrony według powyższego wzoru zdefiniowano jako dawkę skuteczną w 50% (ED₅q w μg/mlI. Stosunek CD₅q do ED₅o zdefiniowano jako wskaźnik selektywności (SI).

Tabela 2

Dawka cytotoksyczna w 50% (CD50), dawka skuteczna w 50% (ED₅₀) i wskaźnik selektywności (SI)

Związek nr	CD50 (ug/ml)	ED50 (ug/ml)	SI
2	>10	0,032	>312
5	14,3	0,038	370
7	5,2	0,006	850

D. Przykłady środków farmaceutycznych.

Roztwór do podawania doustnego.

g l-hydroksybenzoesanu metylu i 1 g 4-hydroksybenzoesanu propylu rozpuszczono w 4 l wrzącej, czystej wody. W 3 l tego roztworu rozpuszczono najpierw 10 g kwasu winowego i następnie 20 g substancji czynnej (A.I.). Powstały roztwór połączono z pozostałą częścią poprzedniego roztworu i do mieszaniny dodano 12 l 1,2,3-propanotriolu i 3 l 70% roztworu sorbitolu. W 0,5 l wody rozpuszczono 40 g sacharyny sodowej i do roztworu dodano 2 ml esencji truskawkowej i 2 ml esencji agrestowej. Powstały roztwór połączono z poprzednim i dodano wodę do uzyskania objętości 20 1, otrzymując roztwór do podawania doustnego, zawierający 5 mg substancji czynnej w łyżeczce (5 ml). Roztworem napełniano odpowiednie pojemniki.

Kapsułki.

g substancji czynnej (A.I.), 6 g laurylosiarczanu sodowego, 56 g skrobi, 56 g laktozy, 0,8 g Koloidalnego dwutlenku krzemu i 1,2 g stearynianu magnezowego wymieszano razem energicznie. Powstałą mieszaniną napełniono 1000 odpowiednio utwardzonych kapsułek żelatynowych, przy czym Każda Kapsułka zawierała 20 mg substancji czynnej.

Tabletki powlekane.

Wytwarzanie rdzeni tabletki.

Mieszaninę 100 g substancji czynnej, 570 g laktozy i 200 g skrobi dobrze wymieszano i następne zwilżono roztworem 5 g dodecylossiuczanu sodowego i 110 g poliwinylopirolidonu (Kollidon-K 90®) w około 200 ml wody. Wilgotny proszek przesiano, wysuszono i ponownie przesiano. Następnie dodano do niej mikrokrystalicznej celulozy (Avicel ®) i 15 g uwodornionego oleju roślinnego (Ster-oteK®). Całość dobrze wymieszano i sprasowano w tabletki, otrzymując 10000 tabletek, z których Każda zawierała 10 mg substancji czynnej.

Powłoka.

Do roztworu 10 mg metylocelulozy (Methocel 60 HG®) w 75 ml skażonego etanolu dodano roztwór 5 g etylocelulozy (Ethocel 22 cps®) w 150 ml chlorku metylenu. Następnie do mieszaniny dodano 75 ml chlorku metylenu i 2,5 ml 1,2,3-propano-riolu. 10 g glikolu polietylenowego stopiono i rozpuszczono w 75 ml chlorku metylenu. Roztwór ten dodano do poprzedniego roztworu i do mieszaniny dodano 2,5 g stearynianu magnezowego, 5 g poliwinylopirolidonu i 30 ml stężonej zawiesiny barwnika (Opaspray K-1-2109®) i całość

168 320 poddano homogenizacji. Tak otrzymaną mieszncicą powleczono rdzenie tabletek w urządzeniu do powlekania.

Roztwór do wstrzykiwania.

s,8 g 4-hyd4ohenrekzoz2cnh metylo i 0,2 g 4-had4ohenrekzoz2cnh a^nopyrr renpuizczono w około 0,5 l wrzącej wody nadającej się do wstrzykiwania. Po ochłonzeniu do około 50°C do roztworu dodano w trakcie mieszania 4 g kwasu mlekowego, 0,05 g glikolu propylenowego i 4 g substancji czynnej. Roztwór ochłonnono do temperatury pokojowej i uzupełniono wodą do wstrzykiwania do objętości s l, co dało roztwór zawierający 4 mg substancji czynnej na ml. Roztwór wyjałowiono przez filtrację (U.S.P. XVII str. 8Π) i napełniono nim jałowe pojemniki.

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 90 egz. Cena 1,50 zł

Claims

Zastrzeżenia patentowe

1 . Sposóbwóbwytwianowychpochodnhch teh©iydrannidazo|l,4]bcm4odiazedin-2-(ti-2nu o wzorze w którym X oznacza O lub S; R¹ oznacza rodnik o wzorze:

-Alk-C=C (a-l); -Alk-C=C r~x , (C ₁₀ (CH₂)_n (a-21;

R¹² R¹²

-Alk-Ć^^^iCH,,) (a-3) lub -Alk-S(O) -R¹³ (a-4);

Alk oznacza Cs6alkilen; R⁶ oznacza atom wodoru, atom chlorowca lub Cmalkil; R⁷ i R⁸niezależnie od siebie oznaczają atom wodoru, atom chlorowca, Ch-scykloalkn, triiluorometył,

2. Sposó b według edstrg 5 k znam(ernny tym, że reakcj i podcjąje did zwiąęeą o wzorze (I), w którym każdy R⁴ i R⁵ każdy niezależnie oznacza atom wodoru, Ci^alkil, atom chlorowca, grupę nitrową, trifłuorometył, hydroksyl, Ci.calkoksyl lub grupę Cl.całkiłokdzbonyłoaminnwą, z R2, R³ i X mają znaczenie podane w zastrz. 1.

(.. Sposób wsóług zestrz. k znamiemy e^m, żk me akeji poddajp dię ewiązez o wzorze (II), w którym X oznacza atom tlenu, a Rs, R s, R 4 i r 5 mają znaczenie podane w zasta. 1.

2,2,2-trifluoroetol, Cs₄alkil ewentualnie podstawiony Cs4alkoksylem; R⁹ oznacza atom wodoru, atom chlorowca lub Csnalkil; każdy R¹⁰ niezależnie oznacza atom wodoru lub Cs-ialkil; albo obydwa R^w wzięte razem mogą tworzyć rodnik Cs6ałkilenowy; n wynosi 2,

3, 4, 5 lub 6; RS oznacza atom wodoru lub C2-6alkenol; każdy RS niezależnie oznacza atom wodoru lub Cs-iUd^; albo obydwa Rⁿ wzięte razem mogą tworzyć rodnik Cs6alkilenowy; m wynosi 0, 1 lub 2; R¹³ oznacza Cs6alkil, aryl, ary^metyl, C3.6cokloałkił lub (Cs-scyl^^^f^^^^^i^^ojCi-talkil; R² oznacza atom wodoru lub Csealkil; R3 oznacza atom wodoru lub Cs6alkil; FR i R⁵ każdy niezależnie oznacza atom wodoru, Cs6alkil, atom chlorowca, grupę cyjanową, grupę nitrową, trifłuorometol, hydroksyl, Cs6ałkoksył, grupę aminową, grupę mono- lub di(Cs6ałkilo)aminową, grupę Cs6αłkiłokarbonyloaminową lub nrylokarbonylonminową; przy czym każdy aryl oznacza fenyl ewentualnie podstawiony od s do 3 podstawnikami niezależnie wybranymi z grupy obejmującej Cs6alkil, atom chlorowca, hydroksyl, Cs6alkoksyl, grupę aminową, grupę nitrową i trifłuerometoł; pod warunkiem ze jeżeli IR lub R5 mają inne znaczenie niż grupa Cs6ałkilokarbnyłoaminowa lub αrolokαrbonyłoaminowa, wówczas Rs ma inne znaczenie niż C3-6alkecoł

168 320 i (C₃-₆cykloalkiło)Ci_6alkił oraz farmakologicznie dopuszczalnych soli addycyjnych tych związków z kwasami lub stereoizomerów, znamienny tym, że związek pośredni o wzorze (II) w którym R², R ³ , R ⁴,R ⁵ i X mają zfefiniowane d la wzu ru (I) zczczenip pdddajes ię N-alkilowaniu za pomocą reagenta o wzorze R^]-W (III), w którym W oznacza reaktywną grupę nesączepiającą się, a R¹ ma ądefizinwzze dla wzoru (I) znaczenie, w rozpuszczalniku obojętnym w warunkach reakcji; i ewentualnie działając kwasem na związki o wzorze (I) przeprowadza się w ich terapeutycznie czynne, nietoksyczne sole addycyjne z kwasem lub odwrotnie, działając alkaliami, sól addycyjną z kwasem przeprowadza się w wolną zasadę i/lub wytwarza się stereoizomery tych związków.

4. Sposób wedsób aasisz. 5, znamięnny tym, ke yrnkcji pcHaje sid awjązęk o wzorze (II), w którym X oznacza atom siarki, a Rs, R s, R⁴ i R R mają znaczenie podane w zastrz. 1.

(. Sposób sposób wiedz. 5, astrznie nny tym, że kwiazek o wzerzo (wD), ze którym Ri oznacza rodnik o wzorze (a-1), w którym każdy R⁷ i R⁸ niezależnie oznacza C3-ccyklozłkił, trifłuorometyl lub CMałkil; albo Ri oznacza rodnik o wzorze (a-s), w którym z wynosi S lub S, poddaje się reakcji ze związkiem o wzorze (II), w którym Rs, R s, R⁴, R Ri X mają znaczenie podane w zzstrz. 1, przy czym atom węgla związany z podstawnikiem Rs ma konfigurację (S).

* * *