Jorwert

	Jorwert
	Brêge oer de Jortwerter Feart
	Emblemen
	Bestjoer
Lân	Nederlân
Provinsje	Fryslân
Gemeente	Ljouwert
	Sifers
Ynwennertal	320 (2022)
Oerflak	7,18 km² ; lân: 7,10 km² ; wetter: 0,08 km²
Befolkingsticht.	45 ynw./km²
	Oar
Tiidsône	UTC +1
Simmertiid	UTC +2
Koördinaten	53° 08' N 5° 42' E
	Offisjele webside
	dorp.jorwert.nl
	Kaart
	;

Jorwert is in doarp yn de Fryske gemeente Ljouwert. Ek de buorskippen Fûns en Hesens hearre by Jorwert.

Skiednis

Yn de 9e iuw waard ien fan de gruttere terpen yn Westergoa Everwirdt neamd. Dat waard letter Jorwert. Tichteby it doarp is it 9e-iuwske 'Amulet fan Jorwert' fûn, in fynst dat ea grif troch in pylger efter litten waard. It wurdt bewarre yn it Frysk Museum.

De Jorwerter tsjerke waard yn de 12e iuw boud en wijd oan Sint-Redbad, dy't yn de 11e iuw biskop fan Utert wie. Yn de lette midsiuwen waard yn de tsjerke it seendrjocht sprutsen. Foar it hiele goa wie Jorwert it haaddekanaat, dêr't op wrâldsk en tsjerklik mêd rjocht spruten waard. De tsjerketoer sakke moarns 25 augustus 1951 om 7 minuten by de restauraasje fan de tsjerke yn inoar. Troch in grut tal aksjes koe de toer al gau wer opboud wurde. Foar de rynkse jouwers waard as tank it iepenloftspul 'De Klokken fan Jorwert' yn de notaristún spile. Dat wie de oarsprong fan in tradysje, dy't tsjintwurdich alle jierren plak fynt.^[2]

Oant de gemeentlike weryndieling fan 1984 wie Jorwert part fan de gemeente Baarderadiel; sûnt hearde Jorwert by de doe nije gemeente Littenseradiel. Yn 1991 fierde de gemeente Littenseradiel Frysktalige plaknammen yn en sûnt hat Jorwert offisjeel in -t op it ein fan de plaknamme. By de gemeentlike weryndieling fan 1 jannewaris 2018 hold Littenseradiel op te bestean en kaam Jorwert yn 'e gemeente Ljouwert te lizzen.

Jorwerter wapen

De giele flakken oan wjerskanten fan de blauwe fertikale stripe ferwize as tuorren nei de twa eardere states fan it doarp; de Hesensstate en de Fûnsstins. De ikel yn it lofter giele fjild is ûntliend oan it wapen fam de bewenners fan Hesensstate, de Hettinga's, wylst de earn yn it rjochter giele fjild út it wapen fan de famylje Fons komt. De blauwe stripe stiet foar de Jorwerter Feart. De trije ruten ferwize nei it seendrjocht en dat Jorwert yn de lette midsiuwen it haaddoarp fan Baarderadiel wie.

Mienskip

Doarpsnut komt op foar de belangen fan de doarpsbewenners. Der binne kommisjes foar de Boarterstún, it doarpshûs, de doarpskrante (De Hiele Toer) en de Jongereinkommisje.

Tsjerke

De Wikipedy hat ek in side Redbadtsjerke (Jorwert).

PKN Westerwert (Jorwert-Jellum-Bears-Weidum)

Nijkleaster

Krekt bûten it doarp wurdt by de kop-hals-romppleats Westerhûs it Nijkleaster ûntwikkele. It is in inisjatyf fan de PKN-Westerwert mei de lannelike PKN. It lytsskealige kleaster siket nei nije wegen foar leauwe en spiritualiteit en wol ek in skûlplak wêze foar minsken, dy oer it Jabikspaad de pylgersreis nei [[Katedraal fan Santiago de Compostela |Santiago de Compostela]] meitsje. Jorwert leit oan de pylgersrûte nei Santago de Compostela.^[3]

Skoalle

De iepenbiere basisskoalle De Krunenstrobbe moast yn 2021 fanwegen it sakjende tal bern de doarren slute.^[4] De measte Jorwerter bern geane tsjintwurdich foar basisûnderwiis nei Baard.

Ferienings

Keatsferiening 'Hâld Moed'
OKK - damjen
Toanielferiening 'De Harmonie'
De Teannetrapers - dûnsjen
Tipferiening 'Reitsje him'
Jeugdclub
Natuerkoöperaasje Baarderadiel
Utfeartferiening 'De Laatste Eer'
Stifting Iepenloftspul Jorwert
IIsklup Jorwert

Befolkingsferrin

Jier	1954	1959	1964	1969	1974	2004	2022
Ynwenners	418	396	392	398	353	311	320

Eveneminten

De tradysje fan it Iepenloftspul Jorwert datearret fan de tiid nei it ynstoarten fan de toer. Ut tank waard foar de goederjouwske minsken in iepenloftspul opfierd, dat letter in tradysje waard. It populêre iepenloftspul wurdt opfierd yn de moannen augustus en septimber.
Fan 1979 oant 1993 waard yn in greide by Jorwert, dy't bekendstiet as de Reidpôle, it muzykfestival Mukpop holden. Yn 2018 waard nei in fearnsiuw it op 'e nij organisearre om it evenemint nij libben yn te blazen.

Ferskaat

J.J. Slauerhoff bestege tiid yn Jorwert by de domineesfamylje Hille Ris Lammers. Hy hie sterke gefoelens foar ien fan de dochters en dit komt ek yn syn wurk nei foaren.
It doarp waard nei de útjefte fan it boek 'Hoe God verdween uit Jorwerd' yn 1996 (Fryske oersetting: Hoe't God ferdwûn út Jorwert) fan de skriuwer Geert Mak nasjonaal bekend. Yn it boek wurde de feroarings op it plattelân nei 1945 beskreaun.
De spylfilm Iris mei Monique van de Ven en John Kraaykamp sr. spilet him foar in part ôf yn Jorwert.
In pear hûndert meter noardeastlik fan it doarp stiet oan de Jorwerter Feart in Amerikaanske wynmotor.

Keunstwurken

'De Pet fan Slauerhoff' (1998) fan Douwe de Bildt (oan it stek fan de pastorij, Sluytermanwei 25).^[5]
'De Foardrager' (2003) fan Hanneke Roelofsen (foar it kafee oer oan de Sluytermanwei), delset yn it ramt fan 50 jier iepenlofspul.^[6]

Strjitten

Arsumerdyk, Battenserreed, De Him, De Krunen, Ewerwert, Fûns, Havenspaad, Hegedyk, Hesenserreed, It Noard, Jaanbuorren, Lucht en Veld, Lucht en Veldsterdyk, Maliebaan, Master Fopmawei, Pastorijfinne, Redbadwei, Sije Hogerhuisstrjitte, Sluytermanwei.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Wikimedia Commons

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Jorwert fan Wikimedia Commons.

53° 8′ 44″ N, 5° 42′ 45″ EL

	Ljouwert
Stêd: Ljouwert
Doarpen en útbuorrens: Alde Leie • Baard • Bears • Britsum • Eagum • Easterlittens • Feinsum • Friens • Goutum • Grou • Idaerd • Hijum • Hilaard • Himpens • Húns • Jellum • Jelsum • Jirnsum • Jorwert • Koarnjum • Lekkum • Leons • Mantgum • Miedum • Reduzum • Snakkerbuorren • Stiens • Swichum • Tearns • Warstiens • Warten • Weidum • Wergea • Wytgaard • Wurdum
Buorskippen: Abbenwier • Aldskou (foar in part) • Angwier • Baarderbuorren • Bartlehiem (foar in part) • Buerstermûne (foar in part) • Domwier • Finsterbuorren • Fjouwerhûs • Fûns • Goattum • Hesens • De Him • Hoek • It Hoflân • Hoptille • Marwert • Midsbuorren • Naarderbuorren • Noardein • Poelhuzen • Rewert (foar in part) • Skillaerd • Skrins • Suderbuorren • Suorein • It Tichelwurk • De Trije Romers • Truerd • Tsienserbuorren • Tsjaard • Tsjeintgum • Wammert • Westerbuorren • Wielstersyl • Wieuwens
· ·

[1] Alle Cijfers

[2] Side Iepenloftspul Jorwert, oproppen 11 novimber 2022

[3] Side Nijkleaster, oproppen 11 novimber 2011

[4] Omrop Fryslân, 16 juny 2020

[5] Keunstwurk

[6] Keunstwurk

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]