Mustafa Artar

Bu Yayın, Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı’nın 2013 Yılı Doğrudan Faaliyet Desteği kapsamında gerçekleştirilen “UNESCO Dünya Miras Yolunda Amasra’nın Stratejik Eylem Planının Oluşturulması” adlı proje çerçevesinde Bartın İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından hazırlanmıştır

ZET Zonguldak-Bartın-Karabük (ZBK) Bölgesi planlı gelişme sürecinde bölgenin kalkınmasına yönelik alınan kararlarda sanayinin ağırlık kazandığı görülmektedir. Ancak bölgenin coğrafi yapısı sanayi gelişimine olanak tanımamıştır. Gerçekleşemeyen sanayi politikaları nedeniyle yoksulluk oranı artmış ve dış göçte ciddi artışlar yaşanmıştır. Sanayi politikalarının gerçekleştirilememesi bölgedeki doğal yapının ve doğanın korunmasına neden olmuştur. B durum sonunda bölge doğal güzellikleri ile son yıllarda turizmde adını duyurmaktadır. Doğal güzellikleri, sahip olduğu farklı yükselti grupları, su kaynakları ve ormanlar ile ülkemizin Batı Karadeniz bölgesinin Zonguldak-Bartın-Karabük kesiminde ekoturizmin geliştirilmesi halinde bölge, ülkemiz biyolojik çeşitliğin korunmasında ve ekoturizmin uygulanmasında marka bölgelerden olabilir. Uluslararası öneme sahip doğal alanları ile bölge, antik kıyı ve liman kentlerinden ötürü sanayideki cazibesini de korumakta, bu durum var olan çevre sorunlarını...

ÖZET
Yaklaşık 100.000 ha alan kaplayan “Çukurova Deltası Biyosfer Rezervi” planlama çalışmalarına Ocak 2000’de AB-Life üçüncü ülkeler programının desteği ile başlanmıştır. Biyosfer Rezerv alanı Akdeniz kıyı ekosisteminin tüm fiziksel ve biyolojik-ekolojik öğelerini barındırmaktadır. Seyhan ve Ceyhan nehrinin geçmişte sürekli yatak değiştirmesi ile oluşan sulak alanlar, lagünler, tuzlu bataklık ve çayırlıklar, yaklaşık 85 km’lik doğal kumsal ve ardındaki kumulları ile Biyosfer Rezervi, Türkiye’de ve Akdeniz havzasında benzer kıyı alanları ile karşılaştırıldığında, çok çeşitli biyotopları ve bunların geniş alanlarda halen doğallığını korumuş olması ile dikkati çeker.
Bu olağanüstü değerleri koruma amacı ile geçmişte Çukurova Deltası’nın değişik bölgeleri farklı statüler ile koruma altına alınmıştır. Yumurtalık körfezinden Ceyhan nehrine kadar Tabiatı Koruma Alanı, Ağyatan Lagünü I. Derece Doğal Sit ve Deniz Kaplumbağaları Üreme Alanı, Akyatan Lagünü ve çevresi A Sınıfı Ramsar Alanı, I. Derece Doğal Sit Alanı, Yaban Hayatı Koruma Alanı, Deniz Kaplumbağaları Üreme Alanı, Tuzla lagünü de Yaban Hayatı Koruma Alanı statüleri ile koruma altına alınmıştır.
Bütün bu koruma çabalarına rağmen Biyosfer Rezerv alanında son yirmi yıl içinde özellikle tarımsal kullanımlar nedeni ile büyük sorunlar yaşanmaktadır. Erkenci sebze ve bostan üretimi yanında, Delta’nın kumlu hafif topraklarının  yer fıstığı üretimine de uygun oluşu, buğday, mısır ve pamuk ile birlikte 2. ve 3. ürün alabilme olanaklarını yaratmıştır. Köylerde artan nüfusun arazi talepleri, giderek artan oranda doğal alanların tarıma dönüştürülmesine neden olmaktadır. Genellikle hazine arazisi olan kumullar, tuzlu bataklık ve çayırlıklar tarımsal kullanıma açılmaktadır. Bu gelişme, tüm Delta’da ekolojik işlevleri bakımından çok önemli olan doğal alanların kaybı yanında, kullanılan aşırı miktardaki tarımsal kimyasallar (pestisit ve mineral gübre) ile sulak alan ekosistemlerinin kirlenmesine neden olmaktadır. Bu faaliyetlerin çok olumsuz sonuçlarını Biyosfer Rezerv alanında sıkça görmek mümkündür.
Biyosfer Rezervleri, koruma dışında alan kullanımlarını da birlikte dikkate alır ve bu iki öğe arasında sürdürülebilirlik ilkelerine uyumlu bir ilişki kurarak bölgesel kalkınmayı gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır.
Çukurova Deltası’nın yukarıda kısaca anlatılmaya çalışılan doğal alanlarının korunması ve kullanılması arasındaki çelişkilerin bütüncül bir yaklaşım ve yöre halkının da katılımı ile Biyosfer Rezervi içinde çözümlenebileceği düşünülmektedir.
Bu amaçla başlatılan “Life Çukurova Deltası Biyosfer Rezervi Planlama Projesi”nde çalışmaya, önce alanın doğal potansiyeli ve  sosyal ve ekonomik durumunun analizi il başlanmıştır. Bu çalışmaların hedefi Biyosfer Rezervi içinde korunması gerekli ayrıcalıklı biyolojik zenginliklerin ve yaşam ortamlarının belirlenmesi ve bu alanların Çekirdek ve Tampon bölge içinde korumaya alınması olmuştur. Ancak bunun yanında yöre halkının geçimlerini sağlama amacı ile taleplerinin de gözardı edilmemesine dikkat edilmiş ve bu amaçla Biyosfer Rezervi’nin %48’ini oluşturan 48.700 ha alan Gelişme bölgesi olarak planlanmıştır. Bu üç bölgenin belirlenmesinde yaşam ortamları niteliklerinin ayrıntılı olarak saptanmasını sağlayan ve koruma planlamasına temel oluşturan biyotop haritalaması sonuçlarından yararlanılmıştır.
Koruma ve kullanımın değişik yoğunluklarda olduğu bu üç bölge için daha sonra öneriler geliştirilmiştir.  Yönetim planı kararları biçiminde ayrıntılı olarak verilen bu öneriler, alanda halen mevcut olan kullanımlar ve doğal kaynaklar arasındaki ilişkilerin analizi sonucu elde edilmiştir.  Özellikle Çekirdek ve Tampon bölge biyotopları için bozulma ve kendilerini yenileme durumlarına göre ayrıntılı onarım önerileri verilmiştir. Yöre halkının tüm faaliyetlerini gerçekleştirdikleri gelişme bölgesi için ise, gelir arttırıcı önlemlere ve yeni gelir kaynaklarının geliştirilmesine önem verilmiştir. Bu bölgede mevcut olan sakıncalı tarımsal kullanımlar yerine sürdürülebilir tarım ve hayvancılığı gerçekleştirmek üzere Ekotarım ile ilgili görüşlere yer verilmiştir.
Bütün bu geliştirilen planlama önerileri ve plan kararlarının uygulanması gerekmektedir. Delta’da Biyosfer Rezervi’nin gerçekleştirilebilmesi tüm tarafların katıldığı bir yönetim biçimi ile mümkündür. Bugünkü yasal durumda Biyosfer Rezervleri Türkiye’de tanınmamaktadır. Ancak Delta’nın bir bölümünün değişik statülerle yasal koruma altında olması Biyosfer Rezervi kurulmasında da önemli olanaklar sağlamaktadır. Adana Valiliği, Karataş ve Yumurtalık Kaymakamlıkları ile alandaki 5 belediye, tüm muhtarlıklar, kooperatif ve STK temsilcilerinin Biyosfer Rezervini gerçekleştirmek amacı ile bir araya gelmesiyle bir  “Birlik” kurulmuştur. Kurulma aşaması bitirilmekte olan Birlik, kısa zamanda Biyosfer Rezervi’ni yönetecek duruma gelecektir. Tüm tarafların tartışarak kabul ettikleri Birlik tüzüğünden yararlanılarak Biyosfer Rezervi yönetim biçimine ilişkin teşkilatlanma biçimi de belirlenmiştir.
Ayrıca halkın katılımı çalışmaları ve yürütülen eğitim programları sonuçlarına dayanarak bu konularda uygulamaya yönelik programlar hazırlanmıştır. Sonuçta yönetim planında alınan somut plan kararlarının uygulama programı hazırlanarak, yürütecek ve işbirliği yapacak kurumlar belirtilmiştir.

... arttığını belirtmişlerdir. Yapı kitleleri büyük oranda turizm amaçlı tatil köyleri, motel ve otellerden oluşmaktadır. Diğer yandan ... önemli bir etken olmuştur. Hayırsever (2000), Güney Antalya Turizm Gelişim Projesi kapsamında turizm ...

Bartın 1980 sonrası ülke ekonomisinde yaşanan değişimden olumsuz etkilenmiş ve o dönemden son yıllara kadar göç veren iller arasında yer almıştır. Son yıllarda sanayi ve turizm sektörlerindeki gelişmeler ve 2008 yılında kurulan Bartın Üniversitesi’nin hızla gelişmesi, göçleri azaltmış ve nüfusun düşük oranda da olsa artmasını sağlamıştır.
Bartın’ın ağır sanayileşmeden pay almamış olması, sanayinin yarattığı çevresel tahriplerden daha düşük düzeyde etkilenmesini sağlamış ve bu sayede barındırdığı doğal güzellikler, zarar görmeden günümüze kadar korunabilmiştir. Turizmin önemli bir gelir kaynağı olarak kabul
edildiği Bartın’da, ili ziyaret eden kişi sayısı ile konaklayan kişi sayısı arasındaki negatif ilişki ilgililer tarafından yakından bilinmektedir. Ne yazık ki ziyaretlerin önemli bir kısmı günübirlik faaliyetlerdir. Amasra gibi tarihi ve doğal güzelliklerinin yanı sıra İnkumu, Güzelcehisar,
Çakraz gibi kumsalların da güneş, kumsal ve denize dayandığı için sadece yaz aylarında yoğunlaşan turistik faaliyetler, Bartın’a gelen turist sayısını sınırlandırmaktadır. İldeki turizmin yılın diğer mevsimlerine yayılması gerekmektedir.

Bartın’ın Küre Dağları Milli Parkı'na, doğal orman ve eşsiz kırsal peyzajlara, tarihi yerleşimler ile sivil mimari ve zengin yaban hayatına sahip olduğu bilindiği halde, bu değerleri turizme kazandıracak çalışmalar henüz yeterli düzeye ulaştırılamamıştır. Bunun için var olan bu
değerlere “yerel anlam” katmak gerekmektedir. Bu çalışma “anlamların “ ortaya konması ve birlikteliğinin sağlanmasını hedeflediği ve bu hedefe ulaşmak için doğru bir yaklaşım olan rota planlaması anlayışını benimsediği için önemlidir.
Rota birden fazla doğal ve kültürel değeri bütüncül bir anlayışla bir araya getiren ve bu birliktelikten yeni anlamlar oluşmasını veya var olan anlamın ortaya çıkmasını sağlayan bir ağ sistemidir. Dünyada ve Türkiye’de son yıllarda rota planlaması turizmi çeşitlendirmek ve
geliştirmek için kullanılan en önemli araçlardan biridir. Avrupa’da Viking Rotası, Napolyon Rotası, Don Kişot Rotası, Seramik Rotası, Türkiye’de ise Likya Rotası, Hitit Rotası ve Evliya Çelebi Rotası gibi rotalar hem turizm bölgeleri dışında kalan yerleşimlerin tarihi ve kültürel değerlerini öne çıkarmakta, hem de bu yerleşimlerin turizme yönelik ilgi odakları olmasını sağlayarak kırsal kalkınmaya destek olmaktadır.