velayet

Bu yazıda, velayetin belirlenmesinde "çocuğun yüksek yararı" ilkesinin önemi açıklanmış ve ilkeye ilişkin genel bir tanım getirilememesi nedeniyle çocuğun yüksek yararının belirlenmesine ilişkin Yargıtay kararlarında yararlanılan yardımcı ölçütlere yer verilmiştir.

Özet 12. yüzyılda yaşamış olan Ahmed Yesevî Türk tasavvuf edebiyatının kurucu-su ve ilk Türk mutasavvıfı olup "Pîr-i Türkistan" olarak bilinir. Ahmed Yesevî tarihî bir şahsiyet olmakla birlikte, hayatı hakkında çok az bilgi olup, hakkında anlatılanlar genellikle menkabelere dayanmaktadır. Hakkında anlatılan menka-belerde, onun olağanüstü özellikler gösteren, kerametler gerçekleştiren mistik bir şahsiyet olduğu görülmektedir. Menkabelerde görülen kerametleri tabiat kuv-vetlerine hâkim olma, ateşe hükmetme, gaipten ve gelecekten haber verme, kuru odunu ağaç hâline getirme, şekil değiştirme, yerden su çıkarma, az yiyecekle çok kişiyi doyurma vb. üzerinedir. Onun bir kerameti ise ashaptan olan Arslan Baba'ya intisabı üzerinedir. Men-kabeye göre, gazalardan birinde aç kalan sahabe Hz. Muhammed'den yiyecek ister. O sırada Cebrail'in Cennet'ten getirdiği hurma tabağından bir hurma yere düşer. Cebrail, o hurmanın Hz. Muhammed'in ümmetinden birine ait olduğunu söyler. Hurmayı zamanı geldiğinde sahibine teslim etmek için Arslan Baba gö-nüllü olur. Hazreti Muhammed, hurmayı Arslan Baba'nın damağına yerleştirir. Arslan Baba zamanı gelince Yesî'ye gelerek emaneti Ahmed Yesevî'ye verir. Ayrıca ona bin bir zikir öğretir. Vazifesini tamamlayınca da vefat eder. Ahmed Yesevî hakkında anlatılan bu menkabe, aslında onun neden velayet sahibi bir şahıs olduğunu ve neden kerametler gösterdiğini de izah etmiş olmaktadır. Ah-med Yesevî'nin velayeti bu menkabede geçen Cennet'ten gelen ve Peygamber'in elinden geçen "sembolik hurma" ve "tükürük" ile tasdiklenmiş olmaktadır. Ah-med Yesevî'nin menkabesindeki "hurma" ve "tükürük"ün gördüğü işlev, Battal Gazi Destanı'nda da aynı şekilde karşımıza çıkmaktadır. Hatta Ahmed Yesevî menkabesindeki "tükürük", halk hekimliğindeki ocaklı geleneğinde de farklı şe-killerde, fakat benzer işlevle karşımıza çıkmaktadır. Kutsallığın ya da sıradan insanlardan bir yönüyle farklı olmanın "kutsal"dan gelen bir emanet ya da nesne aracılığıyla elde edilmesi, yalnızca Türk kültürüne has olmayıp diğer kültürlerde de bunun örnekleri ile karşılaşılmaktadır. Bildiride, bu bilgilerden yola çıkılarak Ahmed Yesevî'ye Arslan Baba tarafından verilen hurma ve tükürüğün ne anlama geldiği, kültürümüzdeki diğer örnekler ile mukayese edilerek izah edilmiştir.

Dinde velayet ile; tasavvufta kurbiyet ile; kadim felsefede akl-ı faal’a kavuşmakla; yeni felsefede kendini var etme kavramı ile; bilimde münevverlik ile; sosyal hayatta ermişlik ve enginlik ile bilinen İlahî yakınlık gerçeğini bir derece anlamak ve yaşamak için 12 basamaklı bir fikir silsilesini düşünmek ve bu 12 basamağı bir bütün olarak algılamak gerekir..

İmâmiyye’yi diğerlerinden farklı kılan İmam anlayışına rağmen imamlar, yaşadıkları dönemde de gerçekte bu görevi yürütmemiş oldukları gibi, son imamın gaybetinden sonra ise tam olarak fonksiyonlarını yitirmişlerdir. Belli bir süre imamın yetkisi ona özeldir anlayışı hâkim olmuşsa da zamanla, bu durumun her devirde bir imam bulunmasının gerekliliğini de içeren inançlarıyla çeliştiğini ve toplumun ihtiyaçlarını gören imamî alimler, imamın yokluğunda imamın görevlerini yürütmek amacıyla yetkilerini peyderpey devralmaya başlamış ve uzun bir süreçte imamın bütün otoritesini üzerlerine almayı başarmışlardır. Hatta teorideki bu gelişme uygulama imkanı da bulmuş ve fakih siyasi otoritenin başına geçmiştir. Böylece teoride olmasa da vakıada beklenen imam gelmiştir. / Abstract: Although the imamat thought that differ the Imamiyya from others, as the imams did not make his duties during their time, after the last imam’s hidden, the imams fully lost their functions. However the thought that the authority of imam belongs only for him was dominance for limited time, some faqihs realized that this situation is conflicting with the belief that in every period there have to be an imam and saw the societies’ necessities. That faqihs began to take over the imams authorities step by step to perform the missions of imam and managed this taking over process all of imam’s authority in a long period. Moreover this development in theory could find possibility for practice and the faqih took the lead of political authority. Thereby the awaited Imam arose not in theory but in fact.

Dinde velayet ile; tasavvufta kurbiyet ile; antik felsefede faal akla kavuşmak ile; yeni felsefede kendini var etme kavramı ile; bilimde münevverlik ile; sosyal hayatta ermişlik ile bilinen, Allah’a Yakınlık gerçeğini anlamak ve yaşamak için oniki basamaklı bir fikir silsilesini düşünmek ve bu oniki basamağı bir bütün olarak algılamak gerekir. Şöyle ki:

1) Önce varlığın mahiyetini ve varlıkla ilgili temel kavramları iyi bilmek gerekir. Bunlar içinde en başta kurbiyet ve mazhariyet gelir; ikinci olarak vahidiyet ve ehadiyet gelir. Daha sonra varlığın iki farklı yansıması olan bu gerçekleri bilmek; onları kendi akıl ve kalbimizde yaşamak daha sonra her şeyin ruhu olan mutlak birliğe inanmak gelir.

Velayet bir şeye yakınlık, bir şeyin hemen ardında olmak demektir. Çocukların velisi onlara en yakın kişi demektir. Bu zat velidir dediğimizde Allah’a yakın biridir manasına gelir. Fakat çoğunlukla bu yakınlık dikey ve fizikî olarak veya metafizik âleme geçiş ve o âlemi bilmek diye anlaşılır. İşleri yönetenlere de vali denilir; çünkü işin idarecisi o işe en yakın ve ehil kişidir. Evet, geçmiş ve geleceği de içine alan metafizik âleme geçiş, insanı bir derece bu maddî sınırlı şehadet âleminden kurtarır. Metafizik, soyut boyutta varlığın manası, özü ve neticeleri net göründüğün-den metafizik âlem Allah’ın katı (indellah) ile ifade edilmiştir.

Evet, Allah mekândan münezzehtir. O, gayb âleminde etkin olduğu kadar şehadet âleminde de etkindir. Gayb ve şehadet, geçmiş ve gelecek, madde ve mana, dünya ve ahiret onun için iki el gibidir.

Bu metafizik âleme açılıma velayet-i suğra (küçük İlahî yakınlık) denilir. Ki çok az insan gerçek manada bunu başarır. Bu yolda ilerlemeye tasavvuf denilir. İkinci ve daha geniş bir yol var. O da şehadet âleminde, dünyada, hayatta hatta maddede İlahî tecellileri ve etkinliğini görmektir. Buna ise, velayet-i kübra (büyük İlahî yakınlık) denilir. Bu yol peygamberlik yoludur. Bu yol genele şamildir; hayatın gerçekleri içinde gerçekleşir; herkes bu yolda gidebilir. Bu yolda keşif ve keramet gibi olağanüstülükler fazla olmaz. Sahabelerin çoğu bu yolda gitmişlerdir. Bunlar yanında her iki yolu ve her iki âlemi eşit gören, onları birlik içinde algılayan ve yaşayanların velayetine ise, velayet-i vusta (orta velayet) denilir. Bu yol Muhammed, Ali ve onların izinde giden Ehl-i Beyt yoludur. Asıl kurbiyet ve asıl mazhariyet yani gerçek manada Allah’ın yakını olmak ve varlığın birer hazineleri olan Allah’ın isimlerine mazhar olmak bu üçüncü yoldadır. İbn Arabî’nin velayet nübüvvetten üstündür sözü bu üçlü ayrıma dayanıyor. Nitekim velayet Allah’tan bilgi almak demek olan nübüvveti bir derece içerdiği gibi; nübüvvet de en geniş manada velayeti içeriyor. Bu yakınlık, dikey ve fizikî yakınlık demek değildir. Metafizik açılımlardan ziyade yatay ve geniş alanda mazhariyettir. Dinî hakikatleri sonsuz olarak bilmek ve yaşamaktır.

Bu makalede, Türk doktrininde ve yargısında velayet ve vesayet kararlarının tanınması ve tenfizinden doğan problemler ele alınmıştır. Türk hukuk sistemi, büyük ölçüde benzerlik gösteren, Avrupa hukuk sistemi ile karşılaştırılmıştır. Aile hukukunun en hassas konularından olan velayet ve vesayet hakkındaki görüşlerimiz bu çalışmada yer almaktadır.

Vahiy gizli, sessiz ve süratli bilgi akışı demektir. Bu çağda elektronik ve biyolojik bilişim ve etkileşimler bilinmeden, doğrusu bu kelimenin bu manasının mahiyeti tam anlaşılmazdı.

Vahyin bir ismi de emir ve ruh’tur. Evet, bütün kâinatta, bütün âlemlerinde işi yöneten, varlığa ve olaylara canlılık ve ruh katan hakikat son derece süratli, sessiz ve görünmez bir yazılım, bir ruh olan İlahî emir ve komuttur.

Bu evrensel gerçeğin ilmî ismi, her âlemde farklıdır. Fizikte ona kuantum etkileşimi denilirken Biyolojide ona ekolojik iletişim ve DNA komutları denilir. Bu evrensel hakikat biyolojik dünyada o kadar çok etkindir ki; bugünkü müspet ilimler, bu âlemdeki iletişim çeşitlerinin birçoğuna isim bile bulabilmiş değildir. Çünkü biyolojik dünya da semavi vahiyler gibi Allah’ın mucizevî yasaları ve kelimeleridir. Rum suresinde din ile eşit tutulan fıtrat âleminin ayetleridir.

Bu evrensel hakikatin metafizik inanç âlemindeki ismi vahiy, ilim, emir ve ruhtur. Bütün varlıklara müekkel bir melek olduğu gibi; bu evrensel yazılım ve bilişim hakikatine de müekkel bir melek var; ismi Cebraildir. Cebr bağlantı, il ise, Allah demektir. İkisi beraber Allah’ın iletişimcisi manasına gelir. Kur’anın tabiri ile Allah’ın Resûlü (elçisi.)

** Bu makale Marifet ve Velayet - Allah'ı Bilmek ve Allah'a Yakınlık  kitabında yer almaktadır.

Evrensel düşüncelerinden ve insanî hizmetlerinden dolayı kendisine çok saygı duyduğum bir dostumdan 18. 3. 2012 Pazar günü, dinin evrenselliğini anlatan ve ondan dolayı tehdit aldığım bir yazım münasebetiyle bana bir mail geldi. O mailde, o dostumun mürşidinden, Ahir zamanda herkes ‘Nefsî, Nefsî’ diyecek’ mealinde bir bilgi geçiyordu.

İşte bu önemli keşif ve Mahşerin şiddetinde herkesin Nefsi, Nefsi dediği bir zamanda Muhammed, Ümmeti, Ümmeti, diyecek, mealindeki hadis-i şerif  ve yukarıda anlatılan yazımın evrensellik içeren konusu, beni şu üç notu yazmaya mecbur etti:

A) Nefsî, Nefsî, Aman kendimi kurtarayım da başkasından bana ne, demektir. Bunun başka bir ismi, bencillik ve dunhimmetliktir. Başka bir deyim ile bunu söyleyen kişinin, doğal olarak sosyal bir varlık olan insan tarifinden yani insanlıktan dışarı çıkmasıdır. Halk tabiriyle düşüş ve düşkünlük demektir.

Bu gibi trajik ifadeler, her zaman ortaya çıkmaz. Ancak çok zor şartlarda vücut bulur. Zorluk ve zor şartlar ise, hayatın mayası olan imtihan ve gelişmenin esprisi ve sebebidir. Demek Nefsî, Nefsî diyen kişi, bu gelişme ve olgunlaşma yolculuğundan vazgeçip geri gitmeye çalışıyor. İşte tam manasıyla gericilik budur. Osmanlı İmparatorluğu bundan dolayı battı.

Çünkü o dönemin ahlak ve sosyal eleştiri yazılarının çoğu, gösteriyor ki; Osmanlının son dönemlerinde en çok kullanılan bir kelime Neme lazım, deyimidir. Bunun da manası, Bana ne, demektir. Eski Arapçada Nefsî, Nefsî şeklinde ifade edilmiş.

Aile ve toplum yapısının değişmesi,
kadın ve erkek eşitliğinin gerek yasalar
gerekse anayasalarda açıkça düzenlenmesi,
çocuk haklarının kabul edilmesi velâyet
kavramında değişiklikler yaratmıştır.
Ebeveynlerin çocuklarının üzerinde sadece
hakkı olmadığı; velâyetin ebeveynlere aynı
zamanda yükümlülükler de yüklediği ve
çocuğun üstün yararının ön planda tutulması
gerektiği kabul edilmektedir. Toplumun en
temel yapı taşı olan ailenin eşitlik ilkesine
dayandığı ve evlilik birliği devam ettiği sürece
eşlerin velâyeti ortak kullanacağı gerek Türk
hukukunda gerekse pek çok ülke hukukunda
düzenlenmiştir. Son yıllarda özellikle
boşanmanın velâyete etkisi ve evlilik birliği
içinde doğmamış olan çocukların velâyetinin
ortak kullanılıp kullanılmayacağı gibi hususlar
tartışılmaya başlanmıştır. Söz konusu bu konu
AİHM’ye kadar götürülmüş ve birçok ülkede
boşanmanın velâyete etkisiyle evlilik içinde
doğmayan çocuğun velâyeti hususunda
düzenlemeler yapıldığı görülmektedir. Türkhukukunda ise evlilik birliğinin boşanma ile
sona ermesi halinde velâyetin ortak kullanılıp
kullanılmayacağı hususunda doktrinde
tartışmalar olsa da özellikle mahkeme
kararlarında velâyet hükümlerinin emredici
olduğu ve evlilik birliğinin boşanma ile
sona ermesi halinde birlikte velâyetin ve
bu yöndeki yabancı mahkeme kararlarının
kamu düzeni nedeniyle tanınmasının kabul
edilmediği görülmektedir.Ancak Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 2017
yılında birlikte velâyetin tanınmasına ilişkin
olarak vermiş olduğu karar, boşanmanın
velâyete olan etkisini ve velâyetin ortak
kullanılıp kullanılmayacağı hususunu
tekrar gündeme getirmiştir. Bu çalışmada
Almanya, İsviçre gibi ülkelerde boşanmanın
birlikte velâyete etkisi incelenerek
konunun Türk hukuku açısından nasıl olması
gerektiği ele alınacaktır.

Allah soyut ve somut varlığı itibariyle Sonsuzdur, her şeyden her şeye daha yakındır.
Eşya O'nun enerjisi, yazılımı  ve isteğiyle (kudret, ilim ve iradesiyle) birer dosyadırlar.
O ise Ana Dosyadır. Dolayısıyla herşeyden herşeye daha yakındır.
Ne kadar varlık dosyaları varsa O'nun bir ismidir. Yani belirtisidir. Öyle ise O'na yakın olmak ne demektir?
Halkın diliyle evliya denilen zatların ne özelliği var. Ve ne yaptılar da O'na yakın oldular?

İşte Cevabı: Varlık, öz itibarı ile ilimdir, yazılımdır. Somut İlahi boyut olan Evren de ağırlıklı olarak  enerji (kudret) olmakla beraber, onda aktif  olan ve yöneten ilim ve iradedir, yani yazılım ve evrim (gelişme meyli.) Bu ikisi ruhun da özüdürler.
Yani kainat ruhlu ve canlıdır. Her yerinde hayat vardır, her yazlım bir melektir yani manevi bir dosyadır. (29. Söz)

Evet kainat sonsuz bilgi işlem ve hafızaya sahip kuantum bilgisayarı gibi çalışıyor. Bu bilgisayarın başka bir ismi de Âlemdir, âlem ilim kökünden gelir, anlam ve gerçeklik gösteren sistem demektir.
İnsan da bu sonsuz bilgisayarın küçük çaplı ama yine  de sonsuza yakın bilgi işlem hacmine sahip bir dosyasıdır bir âlemdir.
Namazda okuduğumuz El-Alemin (âlemler) kelimesinin birinci manası, insanlar denilen bu küçük dosyalardır. (26. Mektup)

Bu özerk dosyaların yaratılış amacı,  Yaratılış  Sistemine, sosyal hayatta sonsuz manalar, teknik gelişmeler, aktiviteler, fenler ortaya koymak ve psikolojik hayatta sonsuz ilim, düşünce ve maneviyat katmaktır...
Allah yaratılışta istediği şeyi artırıyor. (Ayet meali) Ve en çok artırdığı da insan eliyledir.
Dünya kainat karşısında çok küçük de olsa, insanın bu yaptıklarıyla kainattan milyon kere milyon daha büyüktür. Çünkü asıl olan yazılım ve manadır. Materyalistlerin kulakları çınlasın.

Başa dönersek, peki Allah'a yakınlık ne demektir? İşte velayet ve Allah'a yakınlık şudur: Aciz, fakir, bir mikroba yenilen  fakat manen çok zengin olan ve  insan denilen bu  ölümlü dosyanın  sonsuz olan ve sonsuz  kudret, ilim ve iradeye sahip olan, ölüm ve yıkım onun için düşünülmeyen Allah'a (Ana Dosyaya) entegre olmasıdır.. İnsanın küçük benden vazgeçip, sonsuz iradeye sığınmasıdır;  adeta kainat kadar varlığa sahip olmasıdır. "Ben insanları ve cinleri sırf beni tanısınlar ve bana entegre olsunlar diye özerk yarattım." (Zariyat Suresi.)

Peki bu entegrasyon ve birlik nasıl sağlanır?
Evvela, varlığı iyi bilmek ve Allah'ı iyi tanımak ile. (iman, düşünce ve ilim ile).
Küçük beninden vazgeçip sonsuzluğa yelken açmak, varlığa katılıp ona uyum göstermek.
Yasal yaşamak ve bu yasal yaşamanın şahsi dünyada küçük numuneleri olan ahlakı da yaşamak. Ve bunlarda süreklilik kazanmak için zikir ve ibadet etmek.

Ayrıca: İnsan evrim sürecinin son meyvesi olduğu için beyin katmanlarında onlarca hayvani dürtüler var. Din bu dürtülere nefs-i emmare diyor.
Bu hayvani dürtüleri arındırıp soyut değerlere yükselmek, velayetin birinci adımıdır.  Bu adıma din arınma manasında tezkiye diyor.

Bu yakınlığı sağlamak üzere bir çok yol, tarikat, meslek ve meşreb ortaya çıkmıştır. Acaba hangisi en idealdir, diye sorarsanız; Kur'an beş ayette cevap veriyor. Allah'a yakın olan kişi, ne korkar ne de üzülür diyor. Eğer korkuyorsanız ve üzülüyorsanız bilin ki henüz yolcusunuz, hedefe varmış değilsiniz.
Veya yolunuz yanlıştır veya eksiktir. Evet varlığı ve işletim sistemini tanımak, korku ve üzüntüyü giderir. Çünkü varlık ve sonsuzluğu idrak etmek başlı başına bir cennettir, ve varlığın işletimi tamamen iyiye ve hayradır.

Kur'an, bu hedefe varmak için üç adım attırır. 1) Sonsuz bir Allah'a inanmak.. 2) Ebedi sonsuz bir hayata inanmak.. 3) Yararlı işler yapmak. (Topluma ve kainata entegre olmak.) Bu konuda bütün dinler eşittir. (Bakınız Bakara suresi 62. ayet) Ve bu ayetten anlaşılan: Dinlerin de tarikatlerın de testi, o yola girmiş insanda ne gelecek korkusu ne de geçmişin üzüntüsü olmamasıdır.

Bu izahatın özeti şudur: Sonsuzluğu anlamak, Allah'ı soyut ve somut boyutlarıyla sonsuz bilmek. Ve varlığın ruhu olan o sonsuz yazılıma entegre olmak, ilk adımdır.
Evet: Sonsuzluk olmadan hiçbir adım atılmaz. Çünkü sonlu bir şeye entegre olup ona tapmak kutsal da olsa bir putperestliktir.

Son Bir Not: Bütün bu şartları yerine getiren bazı zatlarda ruhani inkişaflar olur. Ama bu ruhani inkişaflar amaç değil. Yasal ve ahlaklı yaşamak ve soyutuyla somutuyla  sonsuz varlığı ve ebedi hayatı bilmek (Kur'an'ın üç şartı)  yani bilge olmak velayet için yeterlidir ve asıl olan budur. Onun için alimler istikametli yaşamak, kerametten üstündür, demişler. İstikametin içine ilmi donanım ve yasal yaşamak da girer.
Ki bu maddi asırda asıl olan odur. (Kastamonu Lahikası)
Evet asıl olan tahkiki iman ve  istikamet ise de Halkın velayetten anladığı birinci ruhani manadır.

Bugün siz dostlarıma Ana Dosyanın sonsuzluğunu ve  O'na yakınlaşmanın, O'na entegre olmanın yol ve yönteminden 12 adımı gösterecek iki yazıyı gönderiyorum.
Arınma meselesi ise çok uzun sürer. Hem şekle önem vermeyen ve ilmi esas alan  ve  sonsuzluğu dile getiren muhakkik  mürşidler, fazlasıyla kitaplarında izahat vermişler ve bil-fiil olarak milyonlarca insanı o hayvani dürtülerden kurtarmışlar, onları arındırmışlar.
Bu iki yazıdan kısa olanını geçen hafta WhatsApp'ta yayınlamıştım. Arkadaşlar bir daha okuyabilirler. Çünkü tefekkür idman ister.

Varoluş veya yaradılış denilen, gayet geniş, zorunlu bir yolculuk yani gelişme ve kemalata doğru ilerleme isteği, canlı-cansız bütün varlıkların en birinci özelliği ve niteliğidir. Bu özellik ve nitelik, bir şeyi var kılan enerji, yazılım ve gelişim denilen üçlü sacayağının üçüncü ayağı da sayılsa; varlığı amaçlı ve anlamlı kılan olarak birinci sırada gelir.

Birçok makalemde ontolojik yönüyle varlığı ve yaradılış sürecini çok detaylı olarak anlattığımdan, tekrar olmasın diye bu yazıda sadece bu gelişme yolculuğunun yapısını, özelliklerini ve engellerini kısa notlar halinde yazacağız. Belki bu notlar bu yolculukta bize küçük bir harita olur.

Çalışmada, müşterek velayetin hukuken mümkün olabileceği; üvey çocuğun evlât edinilmesinin gerek miras hukuku, gerekse velayetin sonlanmasına dair hususiyetlerinin ortaya konulması; çocuğun korunması bakımından sadece velinin değil, koruyucu ailenin de alabileceği tedbirler; çocuğun teslimi ve çocuğun kişisel ilişki kurma hakkının hangi şekillerde ortaya konulabileceği ifade edilmiştir.