Urartian Studies

MÖ 9. yüzyıldan itibaren Tuşpa merkezli olarak ortaya çıkan Urartu Krallığı’nın kuruluş süreci kaynakların kısıtlı olması nedeniyle tam anlamıyla açıklığa kavuşturulmuş değildir. Bu dönem genellikle Assur yazıtlarında geçen ‘Uruatri’ ve ‘Nairi’ gibi birtakım tanımlamalarla açıklanmaya çalışılmıştır. MÖ 13. yüzyıldan itibaren Assur kaynaklarında coğrafi birtakım adlandırmalar olarak kullanılan bu terimlerden Uruatri’nin Urartu Krallığı ile ilişkisi ancak MÖ 9. yüzyıldan itibaren kurulabilir. Bu ilişkinin kurulabilmesinde ise Urartulu kralların Assur karşısında ciddi bir siyasi rakip haline dönüşmesi etkilidir...

Bu çalışma, "Ardahan Kale ve Kuleleri" adlı kitabın bölümlerinden biridir. Bu kitap içi bölümde, Ardahan'ın Eskiçağ'dan Türk fetihlerine kadar tarihçesi üzerinde durulmuş ve şehrin isminin kökenine ilişkin bir başlığa yer verilmiştir.
  Son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalarla birlikte Eskiçağ ve Ortaçağ arkeolojik vaziyetinin Transkafkasya (Güney Kafkasya) arkeolojisiyle
oldukça örtüştüğü anlaşılan Ardahan, Doğu Karadeniz ve Kuzeydoğu Anadolu Bölgeleri ile Transkafkasya’yı birleştiren stratejik bir coğrafi konuma sahiptir. Batıda Karadeniz sahil şeridinin son ili Artvin ile
komşu olan Ardahan’ın güneyinde Erzurum ve Kars illeri, kuzeydoğusunda Gürcistan ve doğusunda Ermenistan yer alır. Transkafkasya ülkelerinde, özellikle Tunç ve Demir Çağları kültürlerine ilişkin hatırı sayılır araştırma ve arkeolojik kazı yapılmışsa da bu bölgenin komşusu olan Kuzeydoğu Anadolu için aynı değerlendirmeyi ne yazık ki yapamamaktayız. Özellikle Ardahan ili, Anadolu coğrafyasında arkeolojik araştırmaların en az yürütüldüğü yerlerden biri olmuştur. Bu nedenle şehrin tarihi ve arkeolojik geçmişi üzerine toplanan veriler, akademik anlamda tatmin edici bir düzeye erişememiştir. Yine de inanıyoruz ki, 2008 yılında kurulan Ardahan Üniversitesinin bünyesinde gerçekleştirilmekte olan ve yakın gelecekte daha da kapsamlı bir şekilde sürdürülecek bilimsel çalışmalar, şehrin tarihi, sanat tarihi ve arkeolojik
dokusunu çok daha detaylı bir şekilde yansıtacaktır.

1988 Stephan Kroll contributions to “Bastam II, 75-106  II. Grabungsbericht, 155-163  VI. Die Kleinfunde, 165-173  VII. Die Keramik. The complete volume is available from the AMAR website: http://digital.library.stonybrook.edu/cdm/ref/collection/amar/id/88283

مطالعات اورارتویی از دیرباز مورد توجه پژوهشگران داخلی و خارجی در حوزۀ شرق نزدیک باستان بوده است. مطالعات در حوزۀ زبانشناسی اورارتویی از این روی مهم و پیچیده است که زبان اورارتویی در کنار زبانهای حوری، عیلامی و حَتی از جمله زبانهای کمتر شناخته شده در منطقه است. پژوهش در باب حوزۀ معناشناسی این زبانها با مشکلات و دشواری‌های بسیار روبرو است و پژوهشگران طراز اول در این حوزه برای غلبه بر این مشکلات می‌بایست از دانش و معلومات گسترده ای در حوزۀ فرهنگ خط میخی و زبانشناسی عمومی برخوردار باشند. در این نقد تلاش شده است که عیار علمی کتاب «کتیبه های میخی اورارتویی از ایران» به بوتۀ آزمایش نهاده شود و مشکلات و معایب کلی آن به صورت فهرست‌وار خاطرنشان گردد.
واژگان کلیدی: اورارتو، کتیبه‌های اورارتویی، خط میخی، سالوینی، دارا.

The book reviewed here is the outcome of a project initiated by the Pažuheškade-ye Zabānšenāsi, Motun va Katibe-hā “the Institute of Linguistics, Inscriptions and Texts” which started in 2014 at the Research Institute of Cultural Heritage and Tourism Organization, Tehran. The project was intended to provide a new edition of the Urartian inscriptions found in Iran.

NEW version (paper by A. Kassian added as an additional source).

This Excel file provides a searchable list of Hurrian and Urartian basic lexicon, summarizing various sources, incl. G. Wilhelm, M. Salvini, I. Wegner and A. Kassian. It is intended as a stepping stone for researchers who want to try and understand the origin of Hurro-Urartian by comparing their basic lexicon against other languages and language families.

Ivory carving, which is thought to enter Anatolia as a result of highly advanced commercial and cultural relations of the 1st Millennia BC, spread to a wider area and every region created their own school once it became a tradable product. The ivory artefacts found in Urartian settlements such as Altıntepe, Toprakkale and Karmir Blur suggest that Urartu was not indifferent to ‘Ivory Artefact Carving’, which is also known to exist in the 1st Millennia BC in Syria, Iran, Assyria, Phoenicia, Phrygia, and some of the Neo-Hittite Kingdoms. Technical competence seen in these artefacts brings up the question of whether they came to the Urartian lands via commercial activities such as import and export between these small states or it was Urartu’s own development of turning this art into local production.

İskitler, doğuda Çin Seddi’nden başlayarak batıda Tuna nehrine kadar, yaklaşık 7000 kilometreden fazla bir sahaya yayılmışlardır. Bunun sonucunda çeşitli kavimler tarafından tanınmışlar ve bunların yazılı belgelerinde adlarından bahsedilerek haklarında bilgiler verilmiştir1. İskitler (Sakalar), Atlı Kavimler Medeniyetinin önemli bir halkasını oluşturmaktadır. Onlar Bozkır kavimleri arasında gerek siyasi tarihleri, gerekse kültürleri bakımından önemli bir yere sahiptirler. Onlar, bozkırlarda Çin seddinden Tuna nehrine kadar çok geniş sahaya yayılmış olup bırakmış oldukları kültürel miras bakımından “Kurgan Kültürleri”nin temsilcileri arasında mühim bir yer tutmaktadırlar2. Urartu yerleşim bölgesinin sınırlarını, batıda Karasu-Fırat nehirleri, kuzeyde Kuzey Ermenistan Dağları, doğuda İran Azerbaycan’ındaki Savalan Dağları, güneyde ise Zağros Dağları ile birleşen Doğu Toroslar çevrelemekteydi3. VII-VI. yüzyıllara ait Asur-Babil kaynakları ve Yunan kaynakları İskitlerin Kafkas ötesi seferleriyle ilgili bilgileri ihtiva etmektedir. Bu kaynaklar, tarihi gerçeklik açısından önemli bir yer işgal etmektedir. İskitler, bir yüzyıldan daha fazla bir süre düzenledikleri akınlarla Asur, Urartu ve Medya sınırlarından içeri dalmak suretiyle bu yöne doğru atılmışlardır. İskitlerin bu akınlarını arkeolojik kalıntılardan da öğrenmekteyiz. Urartu coğrafyasında yürütülen kazı çalışmalarından anladığımız kadarıyla, başlıca Urartu kalelerinin (Ek 1: Harita) yıkılması, ayrıntılar belirgin olmamakla birlikte, İskitlerin işi olmalıdır. Belirli türde meteryal kanıtlarının bu atlı savaşçılarla sık sık eşitlenmesi kolay bir şekilde yapılmaktadır. Örneğin, M.Ö. VIII. Yüzyıl sonlarında tunçtan kovanlı yeni bir ok ucu ortaya çıkmıştır. Standart Urartu tipi demir ok uçlarından daha küçük ve daha hafif olan4İskit tipi ok uçları, kovanlı, genellikle tek nadiren çift mahmuzlu, bazen iki bazen de üç kanatlıdır5. Bu oklarda bir tane kanca bulunur. Bu tip ok uçlarının yüzlercesi Asya ve Avrupa’da antik İskitya’da bulunmuştur. Bu tarz ok uçları ayrıca Akdeniz Grek dünyasında da bulunmuştur. İskit tipi ok ucu, çoğunlukla tunçtan bazen de demirden yapılmış olan ve Demir Çağı’nda Anadolu ile Ön Asya’nın diğer bölgelerinde Avrasyalı atlı savaşçıların varlıklarına işaret eden ok uçlarını tanımlayan bir terimdir.

The following Presentation Article titled “Lake Sevan Underwater City – Pre-Neolithic (Telosolithic) Mystery or Missing Link of Historical Past” is based on materials presented at 10-th international Symposium on Underwater Research “Black Sea Archaeology” held at Ondokuz Mayis University, Samsun, Turkey on December 16, 2016. It is dedicated to sensational underwater finding deep beneath the water surface of lake Sevan, one of the largest lakes of Asia Minor (Anatolia) and the biggest lake in the Republic of Armenia. The team of underwater archaeologists of “Ayas” maritime club led by Rafayel Mkrtchyan accidentally found an underwater city at the bottom of lake Sevan, the clear indication that the mysterious Proto-historic settlement existed long time ago, i.e. before the time of origination of lake Sevan due to cataclysmic flooding, as a result of “Eternal Ice” melting that covered the earthly surface during the Ice Age period. The article itself consists from three parts – 1. Part I (Pre-Article), 2. Part II (Core Article), and, Part III (Post-Article – Conclusion and Hypothesis). In Part I (Pre-Article) – Systematical Review of Various Historical-Archaeological, Ethnographical and Linguistical Data Sources for Making the Comprehensive Overview on the Subject of Research of Lake Sevan’s Historical Past, the basic introduction to lake Sevan area and general information about lake Sevan is given – the location of the lake, its overall altitude, size, surface area, length, widths and depth. The description of nearby tributary rivers and adjacent water basins is provided, along with the description of main mountain ranges surrounding the lake. The big importance of lake Sevan as precious sources of drinking water is emphasized, according to data of UNESCO organization. Then the essential information about fishes, flora and fauna of Sevan basin is furnished, along with important data about Sevan as one of the best touristic destinations for rest, recreational and cultural activities. Next segment of Pre-Article is elucidating the details about the beginning of lake Sevan origination, its formation in the Late Quaternary period, some 20,000 to 15,000 years ago, active stage of its forming at the time when the Pleistocene or Last Glacial Period ended around 11,700 years ago and final period of lake Sevan’s creation in the Holocene Period that happened around 9,700 BC. Then the lake Sevan area is reviewed in historical-archaeological context, and the survey of ancient archaeological sites and monuments is provided, along with historical-linguistical analyses of their names’ origination in distant historical past. The major significance of ancient Lchashen city as the ancient center of mysterious ZU/ZULUM/ZULAL mythological bird that created Mankind, World and Universe is described. The translation of various ancient written sources is cited, including Urartian cuneiform inscriptions about lake Sevan conquest and its kingdoms and cities. Then the history of lake Sevan is investigated in historical-etymological context of various historical periods, words, expressions and etymologies of Sumerian, Hittite, Hurrian, Urartian, Assyrian, Latin, Armenian and other linguistic origin are carefully examined. Then, based on an historical-linguistical analyses of settlements, sites, villages and cities around lake Sevan, studied one after another in counter-clockwise direction the intriguing and breathtaking mythological story of lake Sevan birth is restored and revealed. After that the folklore stories and fairy tales of Sevan are put in review, including the remarkable Tsamakaberd village folk story about Good and Evil forces that dwell since prehistoric times in waters of lake Sevan. The given research continues with mythological analyses of deities related to folk stories, as well as various ancient accounts and literary sources about Deluge are brought to light. The historical facts of lake Sevan’s origination as the Real Deluge Event is given, based on eyewitnesses of the past, various archeological, historical, linguistic, mythological data, actual facts and factual parallels. Various historical written sources since the beginning of civilization till our modernity are provided, testifying the Realness of Flood or Great Deluge and its direct connection with lake Sevan Origination and ZUL Pre-Neolithic or Telosolithic city’s drowning and destruction by tidal waves of flooding catastrophe. In Part II (Core Article) – The Discovery of underwater ZUL city of lake Sevan – circumstances, activities, analyses, methodologies, observations, photo materials and objects of research,  the general information about “Ayas” maritime club is told, along with introduction to my close friend and colleague, captain of various ships, excellently skilled diver and experienced underwater archaeologist Rafayel Mkrtchyan. The remarkable story of finding of prehistoric Caucasian Bison’s remains, and the sensational and historically important discovery of Pre-Neolithic city that existed in Proto-Historical Times, before lake Sevan origination due to Deluge or Cataclysmic Flooding, i.e. before 12,000 year ago or 10,000 BC. The phenomenal proof of the existence of Proto-Historical societies with the evidence of extensive human activities in building very First Civilized forms of Existence is brought to light. Various stunning parallels of worshipped animals and creatures, artistic styles and mythological meanings with artifacts and architectural and artistic fragments of another Anatolian Proto-Historic settlement of Göbekli Tepe settlement are shown. The archeological-historical and religious-mythological affinities between Sevan underwater city and Göbekli Tepe civilizational traits, despite the significant distance of more than 1000 km, are serving as a scientific platform on newer approaches to the overall research of Earliest Civilizations’ Origin research. The detailed description of outstanding discovery of underwater city is revealed along with methodical explaining of the photographic material about the archaeological-historical ruins, erections, monuments, sculptural fragments, carvings, frescoes and pictures and their religious, worshipping, ritual, sacral and mythological context. Finally, in Part III (Post-Article – Conclusion and Hypothesis) – Great Flood or Deluge as the End of Proto-Civilization (Original Genesis of Civilization) and Beginning of Civilization, the fact that the very existence of territorially vast and culturally rich Anatolian Proto-Civilization is put at the center of research theme, with the major emphasis on the urgent need to focus archeological, historical, linguistical and mythological data research on thoughtful and meticulous elucidation of very interesting historical timeframe – the period between end of Last Stone Age or Telosolith (happened from 18,000 to 12,000 years ago or from 16,000 BC to 12,000 BC) and the beginning of Neolith – the first appropriation of civilized attributes, including the very beginning of metal usage by humans, beginning of wheel transportation, architecture and urban development, writing, art, mythology and religion. The definition of LIC (Land Isolate Communities) during Ice Age or Cold Age Periods as Sanctuary Places of Telosolithic Communities is given. The social, cultural and religious significance of Telosolithic Intellectual Revolutions is thoroughly explained, along with the various aspects of the life of Telosolithic people. Modernity. The historical components of ICE AGE or COLD AGE, GREAT FLOOD or DELUGE and POST-DELLUVIAL PERIOD are unfolded, with unconditional Timely Division of Mankind’s History on BEFORE and AFTER DELUGE. Mankind’s main four historical Time Span Definitions are given: 1. ICE AGE or COLD AGE Period; 2. PRE-NEOLITHIC or TELOSOLITHIC Period; 3. DELUGE or GREAT FLOOD Period; 4. POST-DELUGE or NEOLITHIC Period. The historical roles and significances of Telosolith versus Neolith is given – while, TELOSOLITH INAUGURATED A REVOLUTION IN HUMAN HISTORY, in its turn, NEOLITH MARKED THE BEGINNING OF EVOLUTION IN HUMAN HISTORY. 
  Appreciating the outstanding manifestations of Telosolithic Culture, Religion and Mythology, as well as the overwhelming significance of Telosolithic Revolutions, marking it as the DAWN OF MANKIND or PRE-ORIGINATION OF HUMAN CIVILIZATION provided. Also, name of PROTO-CIVILIZATION is provided, since Telosolithic Period provided all necessary Pre-Conditions before Conditions for certain Human Innovations, according to innovative principles of Revolutionary Innovativeness, as its preceded main law-governing principles of Evolutionary Development. Telosolith is the Measuring Time Span for Timescale of Evolutionary Development of Ingenious Human Inventions and Innovations, for each and every Human Invention and Innovation following to four Core Principles: 1. Discovery; 2. Initial Utilization; 3. Limited Use; 4. Widespread or Worldwide Usage. Telosolithic Civilization also can be remembered as CIVILIZATION OF PERMANENCE and PERMANENT SOCIAL-CULTURAL VALUES, NEVER CEASING TO EXIST FROM ITS VERY BEGINNING TO VERY END. Broad perspectives of further scientific investigation of lake Sevan’s ZUL underwater city are outlined, along with possibilities of exploring the Historical Period of Telosolith in Armenia, Asia Minor (Anatolia), Near East and Caucasus. The article is very illustrative with color photos of various relevant historical artifacts and wonderful findings of Sevan underwater city, something that will not only visually contribute to the unfolding of the story this most interesting and intriguing discovery, but also will spark the passionate scientific interest to the overall research of the most mysterious and unexplored period in the history of Mankind – the Dawn of Mankind, Appearance of Proto-Civilization and Birth of Global Civilization.

Սա մի փոքր հատված է ծավալուն մենագրությունից, որում ցույց է տրվում սեպագիր ուրարտերենի վերծանման սխալները, հիմնավորվում է վերավերծանման անհրաժեշտությունը և առաջարկվում վերծանման նոր մեթոդ։ Սեպագիր ուրարտերենը վերծանողները և նրանց հետևող ուրարտագետները գտնում են, թե ուրարտերենի բուն բառապաշարի գրառման համար օգտագործվել են մոտ 100 սեպանշաններ, որոնցից յուրաքանչյուրին վերագրում են մեկական հնչյունական արժեք՝ մեկ վանկ։
Վերծանման իմ առաջարկած տարբերակը կայանում է նրանում, որ ուրարտական սեպագրությունն իր կառուցվածքով նույնական է այն դասական սեպագրության հետ, որ գործածել են շումերները, բաբելացիները, աքքադացիները, խուռիները և այլն։ Այսինքն ուրարտական սեպանշանները ևս եղել են բազմարժեք, ունեցել են ոչ թե մեկ, այլ՝ շատ ընթերցումներ։ Տեսակետի հիմնավորման համար բերվում են սեպագիր ուրարտերեն 72 բառերի վերընթերցման օրինակներ։

The volume comprises the Persian translation of a number of papers by several scholars on different aspects of the eighth campaign led by the Assyrian famous king Sargon II in 714 B.C. against the northwestern Iran and Urartu. The most important part of the volume, at least for the English-speaking readership, is the English Section which includes two updated introduction and overview by Dr. Oscar White Muscarella and Professor Stephan Kroll.

This table shows an unusual spectrum of cognates: Indo-European - Sanskrit, Avestan, Persian, Belarusian, Croatian, Polish, Romanian, Greek, Armenian, Albanian, Latin, Irish, Scots-Gaelic, Welsh, Italian, French, English, Etruscan, Hittite, Tocharian, Luwian;; in addition, Hurrian, Urartian, Akkadian, Georgian, Latvian, Baltic-Sudovian, and Finnish-Uralic. Overlaying the Semitic Sumero-Akkadian cognates in this table has produced an unusual Concordance. The Concordance is also part of our Copeland-Akkadian-English.Dictionary which integrates the findings in our Indo-European Table. Part 6 (http://www.maravot.com/Indo-European_Table1B.1.html) is our first integrated Akkadian-Indo-European, Altaic, etc. Table,  Click on it for the most current version.

Due to its climatic and geological structure, Uratian, which has a very difficult geographical grandeur and institutional identity, has made important contributions to the Anatolian civilizations and has been in history. In this study, the development of the technical features used in the direction of static concerns with the main lines in Urartian architecture and the technical and static characteristics of the Ayanis tower architecture have been tried to be determined.
Ayanis Castle has an important place for the world of archeology. This significance attributed to Ayanis is due to the fact that the architectural and aesthetic understanding that has grown with the Rusa II, as well as the largely preserved architecture, has been presented with all its glory. The techniques used in Ayanis Castle architecture provide us with very important data about Urartian architecture in terms of land use and also in terms of static. In our work, we tried to present the techniques applied with statical anxiety in the architecture of the fortress of Ayanis, the architecture of the temple and the architecture of the east-facing hall.

Հայագետ Համլետ Մարտիրոսյանը կարծում է, որ ուրարտական սեպագիր արձանագրությունները պետք է զրոյից նորից վերծանել`վերծանել`մերժելով մինչ այս առկա վերծանությունները: Նա վստահ է` XIX դարում վերծանման հիմքում սխալ մոտեցում է դրվել, որը և շարունակվում է մինչ օրս: «Տարածաշրջանում ստեղծել են ազգություն, որը գոյություն չի ունեցել: Եվ դա արվել է գրերի սխալ վերծանման միջոցով»,-ասում է նա: Ուրարտական սեպագիր արձանագրություններն առաջինը XIX դարում վերծանել է հայտնի բրիտանացի ասուրագետ Արչիբալդ Սեյսը: Նրա վերծանման սկզբունքներն են ընկած նաև հետագա հետազոտողների աշխատանքների հիմքում: «Սեյսը, լինելով իր ժամանակի ամենախոշոր ասուրագետը, գիտեր, որ բոլոր սեպանշաններն ունեն բազմաթիվ հնչյունական արժեքներ, տասնյակ ընթերցումներ։ Բայց նա ուրարտերեն սեպանշանների համար վերցնում է կամայական մի ընթերցում՝ առանց որևէ հիմնավորման։ Այդ կեղծիքը գալիս է այստեղից,-ասում է Մարտիրոսյանը:-Կարծում եմ, որ դա արվել է միտումնավոր, որովհետև մինչ վերջնական վերծանումները համարում էին, որ այդ գրերի լեզուն պետք է լինի հայերեն, ավելին, մինչև XX դարի 30-ականները բոլոր գիտական գրքերում սեպագիր «Ուրարտու» բառի թարգմանությունը «Արմենիա» էր։ Արմենիան փոխարինվեց Ուրարտու բառով 30-ականներից հետո»։ Մարտիրոսյանը որպես սխալ վերծանության օրինակ մատնանշում է երկրի ինքնանվանումը`ինքնանվանումը`Բիայնա: «Երկրի բուն անունը «Բի» սեպանշանով է գրվել, որը «քաշ» ընթերցումն ունի: Դեռ ուրարտական, աքքադական ժամանակներից հայտնի է, որ այդ բառն ունի ուժեղ, հզոր, քաջ իմաստը, այսինքն՝ և՛ իմաստով, և՛ հնչողությամբ ներկայացնում է հայերեն քաջ բառը։ Առավել ևս մեր որոշ բարբառներում բառի «քաշ» ձևն էլ կա»,-ասում է Մարտիրոսյանը` Մարտիրոսյանը`հավելելով, որ երկրի ինքնանվանումը Բիայնա կարդալու փոխարեն պետք է կարդալ Քաջանց երկիր։-Երբ բառի մեջ մտնող վանկերից մեկի համար սխալ ընթերցում ես վերցնում, ապա բառը լրիվ փոխվում է։ Այդ կեղծ վերծանման հետևանքով բառերը

Bu çalışma, Stephanos Byzantinos’un Ethnika adlı eseri başta olmak üzere, Bizans kaynaklarında geçen ve ‘Karca’ olarak nitelendirilen bazı sözcükler üzerinde durmaktadır. Bu sözcükler, Karca yazıtlarda tanıklanmadığı için, ilgili literatürde ‘sözde Karca’ (pseudo-glosses) olarak adlandırılmaktadır. Çalışmamızda, altı ‘sözde Karca’ kelime ele alınmış ve bunlar için (Pre-)Proto-Türkçeye kadar dayanan etimolojiler önerilmiştir. Bizanslı yazarların eserlerinde Karca olarak ortaya çıkan bu sözcüklerin Urartularla temas hâlindeki Kimmerler veya Hurrilerle yakın ilişki içinde olan Turukkular aracılığıyla Anadolu’ya girmiş olabileceği öne sürülmüştür. Bu sebeple, Hurri-Urartuca ve Türkçenin söz varlıkları arasındaki toplam otuz yedi benzer kelime listelenmiş, bunların Urartucadan Türkçeye alıntılar olabileceği sonucuna varılmıştır. Bu karşılaştırmalara dayanarak, Pre-Proto-Türkçenin ses özelliklerine değinilmiştir. Kimmer nüfusunun kısmen Türkçe konuşanlardan oluştuğu ve dillerinin bir yandan ‘sözde Karca’ sözcüklerin kaynağı, diğer yandan Urartuca sözcüklerin alıcısı olduğu varsayımı en makul öneri olarak görülmektedir. /// The present study deals with a number of glosses which appear in the Byzantinian sources, most of them in Ethnica of Stephanos Byzantinos, and are labeled as Carian. As these glosses are not actually attested in Carian inscriptions, they are called pseudo-glosses in the relevant literature. Six of these pseudo-Carian glosses are examined and for all of them, Turkic etymologies are proposed which reach into the depth of (Pre-)Proto-Turkic. It is asserted that the glosses which surface as Carian in the works of the Byzantinian historians may have entered into Anatolia by the Cimmerians or by the Turukku which were in close contact with the Urartians and Hurrians, respectively. Therefore, thirty-seven similar lexical items in the Hurro-Urartian and Turkic vocabularies are listed. It has been concluded that these may be Urartian loanwords in Turkic. Based on these correspondences, the phonological features of Pre-Proto-Turkic are discussed. The supposition that the Cimmerian population was partly Turkic-speaking and their language was the donor of the pseudo-Carian glosses and the recipient of the Urartian loanwords proves to be the most plausible one.

In the Middle Iron Age, two kingdoms came into prominence in Eastern Anatolia and Mesopotamia respectively. The Urartian Kingdom had militaristic characteristics and performed advanced economic activities, including mining. The Assyrian Kingdom on the other hand had developed a statecraft tradition and capacities in mobilization and campaigning. The boundaries between the domination areas of the two kingdoms were set by the chain of mountains formed the boundaries between the areas under the domination of these two kingdoms. The kingdoms overcame these boundaries when they established direct contact. Furthermore, the two kingdoms managed their political relations through buffer states and nomadic tribes. The records as to these relations are partially inferred from texts on the tablets and annals that give information about the campaigns carried out by Urartian and Assyrian kings. However, the records are mostly propaganda. It is difficult to carry out an evaluation exclusively based on written documents. Consequently, the current study evaluates the political relations by taking into consideration the reliefs and stelae erected by the kingdoms during campaigns, archaeological finds and topography in addition to the written documents.
Orta Demir çağında, Doğu Anadolu ve Mezopotamya'da iki krallık ön plana çıkmaktadır. Bunlar savaşçı ve madenci karakterlere sahip Urartu Krallığı ile devlet geleneği, seferberlik ve fetih kapasitesine sahip Assur Krallığı'dır. İki krallığın hâkimiyet alanlarını yüksek dağ sıralarından oluşan doğal sınırlar ayırmaktadır. Krallıklar güçlü oldukları dönemlerde bu sınırları aşarak birbirleriyle direk temas kurmuşlardır. Ayrıca tampon devletler ve göçebe aşiretler üzerinden dolaylı siyasi ilişkiler gerçekleştirilmiştir. Bu ilişkilere dair kayıtlar kralların başarılı geçen seferlerinin sonuçlarından bahsettiği annallarda ve kısmen tabletlerde görülmektedir. Fakat kayıtlar daha çok propaganda amacı taşımaktır. Dolayısıyla siyasi ilişkiler hakkında sadece yazılı belgeler üzerinden değerlendirme yapmak zordur. Bu nedenle bu çalışmada siyasi ilişkiler yazılı kayıtların yanında kralların sefer sırasında diktirdikleri stel ve rölyeflerin dağılımı, arkeolojik maddi buluntular, topografya göz önüne alınarak değerlendirilmiştir.

In this study, the socioeconomic structure of the Urartian kingdom is examined by considering the archaeological and written evidence of the state's activities related to agriculture and animal husbandry. The state economy is based on agriculture and animal husbandry. Military campaign of Urartian kings also generated revenues in terms of booty and tribute for the state economy. Metallurgical and trade activities also made substantial contribution to the state economy. This study also proposed three different developmental stages for the socioeconomic and political development of the Urartian kingdom: an 'early expansionist', a 'crisis period' and a 'restructuring and reform' period.

MÖ 9 - 6. yüzyıllar arasında çekirdeğini Van Gölü ve çevresinin oluşturduğu Urartu Krallığı, batıda Fırat Nehri’nden doğuda İran Azerbaycan’ına, kuzeyde Gökçe Göl ile Aras vadisinden güneyde Toroslar ve Urmiye Gölü’nün güneyine kadar uzanan geniş bir coğrafyaya egemen olmuştur. İlk kez Assur yazılı kaynaklarında karşımıza çıkan, doğuya doğru gidildikçe yükseltilerin arttığı oldukça engebeli bir bölgede kurulan Urartu Krallığı MÖ I. binde Ön Asya’da kurulmuş en güçlü devletlerden birisidir. Sahip olduğu bu coğrafi yapı uzun süre varlığını sürdürmesini sağlamıştır ve yine çağdaşı olduğu diğer devletlere karşı kimi zaman
güçlü bir savunma ve kimi zaman da üstünlük kurmasına imkân sağlamıştır. Çalışmamız sırasında Urartu’nun güney ve doğuya yayılımı sırasında inşa ettiği yol güzergâhlarını inceledik. Çalışmamızda coğrafi şartların yol güzergâhlarının oluşumuna nasıl etki ettiğini, arkeolojik kanıtlar ve yazılı kaynaklara göre bunların tespitini ve önerilen güzergâhların harita üzerinde gösterilerek bu alanda var olan eksikliği gidermek amacı hedeflenmiştir.
Urartu Krallığı MÖ 9. yüzyılın ortalarında doğu ve güney bölgelerine yayılım göstererek, kuzeybatı İran’a komşu olmuştur. Bölgenin tarihi coğrafyası, yolları, geçitleri, dağları, nehirleri, kentleri, hakkındaki temel bilgileri Batı İran civarında ele geçen yazıtlar, steller ve krallara ait yıllıklarından öğrenmekteyiz. Urartu ordularının doğu’da Tebriz
üzerinden Hazar Denizi’ne yakın olan, Razlık ve Naşteban yazıtlarıyla işaretlenen alana kadar gittiği görülür. Ancak yazıtların dışında bölgede herhangi bir bulguya rastlamak mümkün olmamıştır1. Taştepe, Kelişin ve Kalatgah ve Topzava yazıtları ise güneye yapılan seferler sonucunda bölgede bırakılmış ve Urartu ordularının güneyde ulaştığı noktaları
gösteren yazıtlardır2. Urartu krallarından İşpuini, Menua, I. Argişti, II. Sarduri’nin yazıtları ve Assur kralı II. Sargon’un sekizinci seferini anlatan yıllıklarından ele geçen bilgiler bölge ve yol güzergâhları hakkında detaylı bilgi vermektedir.

The Urartian Kingdom which has an important place among the Near Eastern Iron Age civilizations,
especially in Eastern Anatolia, continuously struggled for their dominance between the 9th and the
7th century BCE. Infl uenced by unfavourable geographical conditions Urartian craftsmen have
produced many kinds of artefacts which refl ect their peculiar character. With the deciphering of
cuneiform at the end of the 19th century and a rising number of excavations typical Urartian
cultural objects have been able to distinguish. One of the predominant cultural expression is
pottery. With the help of analytical studies, the technology of the Polished Red Slip Urartian Ware
has been understood while its distribution can be defi ned by archaeological investigations.
This article deals with 15 examples of Polished Red Slip Urartian Pottery, which were discovered
by illicit digging in the province of Ağrı/Hamur and which are now in the Erzurum Museum.

The Urartians established the first central state structure in the most difficult highlands of the Eastern Anatolia Region. They ruled over nearly all of the region between 858/844-590 BC, and the region experienced a golden age during this period. We understand from the Palu inscription that the Urartian Kingdom had been trying to establish authority over Tunceli and its surroundings since the reign of Minua. This information is evident from the narration of the conquest of the Huzuna identified as Hozat and the conquest of the Şupa state identified as Tunceli. Mazgirt Kaleköy Rock Tomb with its inscription, which is a sophisticated art piece, confirms that Tunceli maintained its prominence until the time of Rusa II, the last great king of the Urartians.
The Urartians were able to reach the Elazig-Tunceli area through the high and rugged Bingol Mountains. For the Urartians, the Tunceli region must have been an appealing place especially in terms of mineral resources. The exploitation of animals and animal products other than mining may have also pushed them to go through this challenging route. It is understood that Kurmizak Fortress was an important base for safely transferring the taxes and resources obtained from Tunceli to other provincial centers in the east. When the splendor and distribution of the Urartian city walls are analyzed which have survived partially until today, it is assumed that the castle was a key stronghold. Wall foundation beds displaying Urartian cultural artifacts, open-air worship areas, monumental signs carved into the rocks, cascaded and round-mouthed cisterns, bright red slipped and fluted ceramics, Biainili pottery, embossed stone fragments and arrowheads indicate that it was a strategic fortress in its time.

İnsanın Dünya üzerinde vücut bulmasının başından itibaren gereksinimini duyduğu en temel ihtiyaclarından birinin su olduğu bir gerçektir. Pleistosen Dönemde, yani Buzul Çağları boyunca insanın su gereksinimini herhangi bir araç-gereç kullanmadan, sadece ellerini veya doğrudan ağzını kullanarak gidermiş olduğu, bu dönemlere ait herhangi bir su kabı bulunmamasından anlaşılmaktadır. Diğer taraftan, ağaç veya ağaç kabuklarının sağladığı doğal oluşumlar, bir su kabı olarak bu dönem insanları tarafından kullanılmış olabilir.
Günümüzden 12000 yıl kadar önce Dünya’nın Holosen “Yeni Isı” Dönemi’ne girmesi ile insanların sosyo-ekonomik yaşamlarında çok belirgin değişimlerin oluştuğu yapılan arkeolojik araştırmalar sonucunda ortaya çıkmıştır. Mağara ve sığınakları terk ederek uygun sulak açık alanlarda yerleşim yerleri kurmaları ve toplayıcılık ile avcılıktan tarım ve hayvan yetiştiriciliğine geçmeleri, insanların daha çok araç-gereç kullanmalarına neden olmuştur. Yerleşik düzendeki yaşamlarında yiyeceklerini depolamada ve pişirmede, doğadan kolaylıkla elde edilebilen kilin plastik özelliği nedeni ile çok kullanışlı olduğunu keşfeden insanın, su ihtiyacını karşılamada da kili fırınlayarak elde ettikleri kapları kullanmış olduğunu arkeolojik araştırmalarda ele geçen örnekler göstermektedir..........

Since mankind appeared on the face of the earth, his most immediate need has been water. In the Pleistocene Era, that is to say throughout the Ice Ages, human beings could quench their thirst without any help, using their hands or indeed only their mouths; they left no evidence of vessels and containers. Of course they may have used perishables found in nature: wood or the bark of trees may have served as water glasses.
It was first at the beginning of the Holocene post-glacial period some 12,000 years ago that mankind first left traces in the archaeological record that signified a clear socioeconomic development. Leaving their caves and rock shelters behind, the population sought out well-watered sites to settle in, relinquishing hunting and gathering for a new life of husbandry and agriculture—and enlarging their toolkits accordingly. Facing the need to store their food as well as cook it, these community dwellers discovered the plastic qualities of the clay so abundant in nature and learned to fire it, creating durable vessels among them those for water and other drink that have survived for the trowel of the archaeologists.........