Tale

ÖZ
Bu çalışmada İdil-Ural Bölgesi’nde yaşayan Tatar ve Başkurt Türklerinin masallarındaki başlayış formelleri ve onların sınıflandırılması üzerinde durulmuştur. Sınıflandırma için bir tasnif denemesi yapılmış, bunun Türk dünyası anlatıları için uygulanabilirliği başlayış formelleri üzerinden test edilmiştir. Bunun için çalışmada sırasıyla şunlar yapılmıştır. Giriş bölümünde ilk önce Türk dünyasının geniş bir coğrafyada oldukça köklü ve zengin bir anlatı geleneğine sahip olduğunun vurgusu yapılmış ve bu anlatılarda yer alan formel sözlerin anlatıcılar tarafından benzer biçimlerde kullanıldığının altı çizilmiştir. Ancak bu formel söz zenginliğinin ve bunların kullanım biçimi çeşitliliğinin geliştirilebilir ve katkı yapılabilir bir metotla sınıflandırılamaması sorununa değinilmiştir. Arkasından bu çalışmada incelenen masalların anlatıldığı coğrafyanın tarihi ve bu coğrafyanın sahibi Tatar ve Başkurt Türkleri hakkında genel bilgi verilmiş; bu iki Türk boyu üzerine yapılacak çalışmaların, birbirinden ayrı olarak ele alınmamasının savunusu yapılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde, sözlü anlatı türlerinde formeller üzerine çalışan bazı bilim insanlarının görüşleri doğrultusunda, “Halkbilimi terimi olarak formel nedir?” sorusunun cevabı aranmıştır ve bu terim “Sözlü anlatı türlerinde anlatıcı tarafından anlatıya başlarken, anlatıda olayları bağlarken ya da olaylardan geçiş yaparken, anlatı içinde benzetmelerde bulunurken ve anlatıyı bitirirken söylenen dikkat çekici ve aynı zamanda birtakım görevlerin yüklendiği özel söyleyiş biçimleridir.” şeklinde açıklanmıştır. İkinci bölümde ise ilk önce “Masallarda Başlayış Formelleri” hakkında bilgi verilmiştir. Başlayış formelleri, biçim özellikleri dikkate alınarak “yalın”, “zaman sözcüklü” ve “tekerlemeli” olarak üçe ayrılmış; bu ayrımın sebebi, başlayış formeli örnekleriyle gösterilmiştir. Arkasından alt başlıklar altında sırasıyla bu üç başlayış formeli biçimi hakkında ayrıntılı bilgiler verilmiş; onların kullanım özelliklerine dikkat çekilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde “Tatar ve Başkurt Masallarında Başlayış Formellerinin Sınıflandırılması” hakkında bir tasnif denemesi yapılmıştır. Bu denemeden önce Stith Thompson ve Saim Sakaoğlu’nun tasnifleri hakkında bilgi verilmiştir. Tasnif denemesinde Thompson’un Motif-Index of Folk-Literature (MIFL) isimli eserindeki alfabetik numaralandırma yöntemi, daha sonra eklenebilecek olası başlayış formelleri göz önünde bulundurularak Sakaoğlu’nun maddeleri adlandırma tekniğiyle harmanlanmış; böylece Tatar ve Başkurt masallarındaki başlayış formellerinin sınıflandırılması yapılmıştır. Ancak ortaya çıkan sınıflandırma, bu iki çalışmadan bağımsız olarak özgün bir şekilde ortaya konmuş ve bu çalışmada ilk kez uygulanmıştır. Uygulamaya geçmeden önce ölçüt alınan masallar hakkında bilgi verilerek kapsam belirtilmiş ve uygulamada izlenen yol anlatılmıştır. Uygulama kısmında ise 60 Tatar ve 60 Başkurt masalında geçen başlayış formelleri, sınıflandırmanın ilgili maddeleri altında aynı türden örneklerden birer tane seçilerek gösterilmiştir. Bu örnekler Kiril harfli orijinalleriyle birlikte Türkiye Türkçesine çevirileri yapılarak verilmiştir. Geri kalan benzer örnekler ise yer aldıkları eserlerdeki sayfa numaraları verilerek gösterilmiştir. Sınıflandırma ve ona bağlı örnekleme yapılırken ilgili maddenin altında Tatar ve Başkurt olmak üzere masalların ait olduğu Türk boyu ayrı ayrı gösterilmiştir. Ancak sonuç kısmında, elde edilen veri ve bulgular bir bütün hâlinde değerlendirilmiştir. Sonuç bölümünde, değerlendirmeye geçmeden önce bir tablo oluşturulmuştur. Tabloda, Tatar ve Başkurt masallarında kullanılan başlayış formellerinin kullanım biçimleri, genelden özele doğru bir düzen içerisinde verilmiş ve karşılarına kullanım sayıları yazılmıştır. Değerlendirmeler, bu sayısal veriler üzerinden yapılmış; üç adet pasta dilimli çizelge hazırlanarak başlayış formellerinin kullanım sıklık yüzdeleri çıkarılmıştır.

ABSTRACT
In this study, the opening formulae of Tatar and Bashkir Turks, who live in Idel-Ural Region, and their classification are discussed. A classification experiment was made for typology, and its applicability for the narratives from the Turkic world was tested through the opening formulae. For this reason, the following steps were completed in this study, respectively. In the introduction part, it was first emphasized that the Turkish world has a very deep and rich narrative tradition in a wide geography, and it was underlined that the narrators used the formulae in these narratives in similar ways. However, the problem of not being able to classify these formulae and their usage variety with a method that can be improved and contributed has been addressed. Then, a general information was provided about the history of the geography, in which the tales examined in this study are told, and the owner of this geography, Tatar and Bashkir Turks; it was advocated that the studies on these two Turkic peoples should not be addressed separately. In the first part of the study, in line with the opinions of some scholars working on formulae forms in types of oral narratives, the question of “What is formula as a folklore term?” was sought an answer, and this term is explained as “Remarkable and special forms of expression with certain duties told when opening the narration by the narrator, connecting the events in the narration or transitioning between the events, and making analogies in the narrative and finishing the narrative.” In the second part, firstly, information about “The Opening formulae in Tales” is provided. The opening formulae were divided into three types as “plain”, “with words of time” and “with rhymes” based on the characteristics of their styles. The reason for this differentiation was explained along with the examples of opening formulae. Afterwards, detailed information about these three styles of opening formulae was given under the sub-headings, respectively; attention was drawn to their characteristics of use. In the third part of the study, a classification experiment was conducted on the “Classification of the Opening Formulae in Tatar and Bashkir Tales”. Before this experiment, information was given on the classifications of Stith Thompson and Saim Sakaoğlu. In the classification, Thompson’s alphabetical numbering method in his Motif-Index of Folk-Literature (MIFL) was blended with Sakaoglu’s technique of denominating items, considering the possible opening formulae that could be added later; thus, the opening formulae in Tatar and Bashkir tales are classified. However, the resulting classification was presented in an original form independent of these two studies; and it was applied for the first time in the present study. Before the implementation, the scope was specified by giving information about the benchmark tales, and the step followed in the implementation was explained. In the application part, the opening formulae in the 60 Tatar and 60 Bashkir fairy tales are shown by selecting one of the samples of the same type under the relevant items of the classification. These examples are provided with the Latinized form of the original Cyrillic version, translated to Turkish used in Turkey. The remaining similar examples are shown by giving the page numbers in the books in which they are included. During classification and sampling, the specific Turkic peoples to which the tales belong such as Tatar and Bashkir, are shown under the relevant item. However, in the conclusion part, the data and findings obtained were evaluated as a whole. In the conclusion part, a table was created before proceeding to the review. The table presented the usage forms of the opening formulae used in Tatar and Bashkir tales within an order from general to specific; the numbers of usage were written next to them. Reviews were made based on these numerical/statistical data. Three pie charts were prepared and the percentages indicating the frequencies regarding the usage of opening formulae were found.

Halk edebiyatı ürünleri arasında bulunan, söz varlığının zenginliğiyle göze çarpan ve dil
edinimi sürecinde etkili işlevi olan türlerden biri de masallardır. Anlatımı etkili hâle getirmek
ve canlı tutmak için kalıplaşmış ifadelerin, deyim, atasözü ve ikilemelerin etkin biçimde kullanıldığı
masallar, sözlü kültürün binlerce yıllık birikimini taşımakla birlikte, dil eğitimi sürecinin
de vazgeçilmezleri arasına girmişlerdir. Bu derece öneme sahip olan masalların söz varlığı, onları
okuyan ya da dinleyen bireylerin alıcı ve üretici söz varlığının da gizil gücüdür. Bu çalışma
İlköğretim Yüz Temel Eser içerisinde yer alan ve öğrencilerin karşılaşma, okuma ve dinleme
ihtimali en yüksek olan masal kitaplarının söz varlığını tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Örneklem
olarak seçilen masallardaki bütün söz varlığı unsurları ile ortak bir havuz oluşturulmuş
ve burada yer alan kelime, özel isim, ikileme, deyim ve atasözleri ayrı ayrı tespit edilmiştir. Söz
varlığına ilişkin nicel veriler gösterilirken, sık kullanılan söz varlığı unsurları çalışmada listeler
hâlinde sunulmuştur. En sık kullanılan söz varlığı unsurlarının masal türüyle olan bağlantıları
tartışılmış, kelime listesinde yer alan fiillerin masalların tahkiyesinin oluşumundaki rolü değerlendirilmiştir.
Tespit edilen söz varlığı unsurlarından hareketle masalların, çocukların söz
varlığı gelişimine olan katkılarına da ayrıca değinilmiştir.

Among the works of folk literature, one of the literary genres which attracts attention with
its broad vocabulary and has an effective function in acquiring language is tale. Tales in which
phrases, proverbs, idioms and reduplications are used efficiently in order to make telling vivid
and effective carry the stocks of oral culture through thousands of years and are the essential
ones of language education process. The vocabulary of these tales that has a vital importance
is also a hidden power of receptive and productive vocabularies of those who read and listen to
them. This study aims to find out the vocabularies of the tales that have the highest possibility to
be met, read and listened by the students in 100 Basic Works. With all of the elements of vocabularies
in tale books chosen as samples, a common word pool has been established and every word,
special name, reduplication, idiom and proverb are fixed separately. In the study, the elements of
frequently used vocabulary are represented in lists, while the quantitative data of vocabulary are
given. The relationship with the most commonly used vocabulary with the tale type is discussed
and the role of the verbs in the vocabulary list on the formation of the tale fiction is also evaluated.
From the vocabulary elements that were found, the contribution of the tales to children’s
vocabulary development is also discussed.

Bir halk bilimi terimi olarak “ara söz”, sözlü anlatılarda anlatıcıların üslup veya belagat yöntemlerine başvurarak yaptıkları bir anlatım tekniğidir. Ara söz, formel ve motif gibi anlatının yapısında bir birim olarak belirgin bir şekilde yer almasına rağmen Türk dünyası anlatılarında onlar kadar incelenmemiştir. Bunun sebebi bu sözlerin çoğu zaman anlatı dışı bir unsur olarak görülmesi ve derlenen metnin edebî metninin oluşturulması aşamasında tamamen çıkartılması ya da kısmen kırpılması olabilir.
Bu çalışmada Tatar ve Başkurt sihirli masallarında anlatıcıların anlatılarda ara sözleri hangi işlev ve biçimde kullandığı örneklerle gösterilerek kişisel anlamda anlatıya nasıl yön verdikleri üzerinde durulmuştur. Bunun için ilk önce bir terim olarak “ara söz” kavramının folklorik açıdan ne anlam ifade ettiği, öne çıkan bazı görüşler etrafında değerlendirilmiş ve bir anlatıda ne gibi amaçlara hizmet ettiği hakkında bilgiler verilmiştir. Ardından yapılan belli başlı çalışmalardaki sınıflandırılmalar üzerinde durulmuştur. Ondan sonra 60’ı Tatar, 60’ı Başkurt olmak üzere 120 masalda tespit edilen ara söz malzemesi tetkik edilmiş ve bu çalışmada izlenecek sınıflandırma yöntemi ortaya çıkarılmıştır. Yapılan bu sınıflandırmada ara sözler “geçiş yapan” ve “açıklama yapan” olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Sınıflandırmanın alt maddelerinin oluşturulmasında, işlev etkeni dikkate alınmıştır. Anlatıcının “geçiş yapan ara sözleri”, anlatının kurgusunda bir bakıma o bölümü toparlamak için kişi-zaman-mekân geçişlerini sağlamak üzere; “açıklama yapan ara sözleri” de kendi bilgi, görgü, çevre gibi geçmiş deneyimleri dâhilinde bir an için konu dışına çıkarak anlatıda geçen o duruma getirdiği açıklamayla, kendisinin de bir kahraman kimliğiyle anlatıda yer aldığını dinleyiciye hissettirmek üzere kullandığı görülmüştür.

As a folklore term, “digression” is a narrative technique that the narrators use in oral narratives by applying stylistic or rhetorical methods. Although digression is prominently included as a unit in the structure of the narrative, such as formula and motif, it has not been studied as much as them in the narratives of the Turkish world. The reason for this may be that these words are often considered as non-narrative elements and the compiled text was completely removed or partially clipped during the formation of the literary text.
In this study, it is emphasized how the narrators in Tatar and Bashkir magic tales affect the narratives in a personal sense, by showing the function and form in which the narrators use digression. For this, first of all, the meaning of the concept of “digression” as a term in terms of folklore was discussed based on some prominent views and information was given about the purposes it serves in a narrative. Afterwards, the classifications in the major studies were discussed. Then the digression material found in 120 tales, 60 Tatar and 60 Bashkir, was examined and the classification method to be followed in this study was determined. In this classification, digressions were divided into two groups: “transitive” and “explanatory” digressions. The function factor was taken into account in the formation of the sub-items of the classification. It was observed that the narrators used “transitive digressions” to provide person-time-space transitions to build up that part in some way in the fiction of the narrative and they used the “explanatory digressions”, by digressing for a moment within their past experiences such as knowledge, manners and environment, to make the listener feel that they also took part in the narrative as a hero with the explanation they made about the situation in the narrative.

ÖZET: Masallar, kökleri en eskiye dayanan, anlatım ve motif zenginliğine zaman içerisinde zenginlik katarak günümüze kadar gelmeyi başarabilen, en canlı sözlü kültür öğelerinden biridir. Derinlerinde birçok mana barındıran bu anlatmalar, insanın bilinçdışının topluma farkında olmadan aktarılmasını sağlayarak insan topluluklarının davranışlarını belirlemede önemli bir rol oynar. Anadolu masalları, Türk kültürünün yaşayan hazinelerindendir ve Türklere bu hazineyi koruyarak gelecek nesillere aktarma görevi düşmektedir. Bizim gibi alan araştırmacılarına düşen görev ise masalın en orijinal ve etkileyici parçası olan motife inerek bir masal metninde motiflerden hareketle masalı araştırmak ve mukayese konusunda zengin örneklere sahip olan masal metinleri üzerine bilimsel çalışmalar yapmaktır.
Bu bildiride Pertev Naili Boratav’ın Az Gittik Uz Gittik, Bilge Seyidoğlu’nun Erzurum Masalları ve Umay Türkeş Günay’ın Elazığ Masalları ve Propp Metodu kaynakları temel alınarak Anadolu masallarındaki kıyafet ve aksesuarların masal metinleri içerisinde nasıl kullanıldığı incelemiştir. Masal ve motif kavramları tanımlanarak Anadolu’da anlatılan masallarda yer alan sihirli kıyafet ve aksesuarlar ile sihir özelliği olmayan kıyafet ve aksesuarlar kısaca açıklanmaya çalışılmıştır. Masal kahramanları için önemli özelliklere sahip olan veya masal anlatımı sırasında şahıslardan bahsederken kullanılan gömlek, yelek, ehram, palto, ferace, tebdil-i kıyafet ve peçe; başörtüsü, duvak, şapka ve külah; çorap, çarık, terlik ve nalın; yüzük, bilezik, gerdanlık, inci ve taç; mendil, tespih ve kemer gibi kıyafet ve aksesuarlardan en dikkat çekici olanları, masal cümleleri ile birlikte bu bildiride sunulmuştur. Bu kıyafet ve aksesuarlar bildiri kapsamında, olağanüstülük özelliklerinden sosyal statüyü belirleme özelliklerine kadar birçok açıdan da ele alınmıştır. Bu sayede halk anlatılarının en küçük unsurundan yola çıkılarak farklı bir bakış açısıyla Anadolu masallarının incelenmesi, canlılıklarının sürdürülmesi ve geleceğe aktarılması konusunda bir katkı sağlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: masal, motif, kıyafet, aksesuar, Anadolu.


ABSTRACT: Tales are one of the liveliest cultural components based on old ages, being able to reach the current time by enriching the narration and motives in time. These narrations baring profound meanings play a significant role in determining the behaviours of communities by allowing to convey the unconsciousness of human being to the community implicitly. Anatolian tales are the living treasures of Turkish culture and the Turk has the task of preserving and conveying this treasure to the coming generations. Our responsibility as the field researchers is to investigate the tale by going back to its origin, finding the motive as the most impressive part depending on the motives in the text of the tale and carry out scientific researches into the texts of tales which are of rich examples in terms of comparison.
In the current paper, how clothes and accessories in Anatolian tales were used in the Anatolian texts were investigated based on the sources of Az Gittik, Uz Gittik by Pertev Naili Boratav, Erzurum Masalları by Bilge Seyidoğlu and Elazığ Masalları by Umay Türkeş Günay with Propp Method. By defining the concepts of tale and motive, magic clothes and accessories taking place in the tales told in Anatolia and those having no feature of magic were explained in short. Having an important role for the heroes in tales or used while talking about people in telling the tale, shirt, waist, ehram, coat, ferace, disguise and purdah; scarf, veil, hat and cap; sock, rawhide sandal, slipper and wooden sandal; ring, bracelet, necklace, pearl and crown; handkerchief, prayer beads and belt as the most striking clothes and accessories were presented in the current paper with the clauses used in the tales. These clothes and accessories were examined in different terms varying from being extraordinary characteristics to their features of determining the social status. In this way, it was aimed to investigate the Anatolian tales from a different point of views depending on the smallest component of public narrations, so contributing in terms of maintaining their liveliness and conveyance to the future.

Keywords: tale, motive, clothe, accessory, Anatolia.

Her sınav bir otoritenin varlığına işaret eder. Uygulayıcı tarafından belirlenmiş doğruların, muhataptan bir kez daha talep edildiği bir etkinlik olarak sınav, hem mitolojik hem de dini kaynaklarda yaşamı anlamlandırmanın gerekçesi olmanın yanında, otoritenin varlığının da dolaylı bir dayanağı olmuştur. Adil bir sınav düşüncesi, zihinsel bir illüzyonla var olan sistemin meşruluğu hissini uyandırmaktadır. Günümüz dünyasında insanlar arasındaki her tür sınıfsal eşitsizlik ancak eşit şartlarla yapılan sınav ile kabul edilebilir hale gelmektedir. Bu çalışmada, iktidar açısından bir meşruiyet aracı olarak kabul ettiğimiz sınavın, tarih boyunca mitler ve onların izdüşümleri olan masallar yoluyla günümüze kadar nasıl taşındığı, içerisinde sınav kurgusunun bulunduğu bir Keloğlan masalının söylemsel analizi ile ortaya konmaya çalışılacaktır. Masalların işlevlerinden birisi de, var olan kurulu sisteme sağlamlık ve süreklilik vermektir. İşte Keloğlan'ın padişah tarafından sınava tabi tutulduğu masal, bunun bir örneği olarak ele alınacaktır. Yıllarca yönetimden dışlanan ve onun dışında kalan halkı temsil eden genel bir tip olarak Keloğlan, padişahın sınamasına muhatap olarak kurgusal düzeyde, hem toplumsal hiyerarşiyi tersine çevirmekte hem de bu tersine çevirme keyfi yanıtlara sahip cevaplanması ilk duyan tarafından imkânsız olan sorularla gerçekleştiği için kişiyi gerçekte kendi sınıfına mahkûm etmektedir. Böylece masal sayesinde, gerçek hayattaki sınıfsal eşitsizlik durumu kabul edilir kılınmaktadır.

Une nouvelle édition de Storia notturna, qui proposait, en 1989, une étonnante interprétation des foisonnantes créations culturelles sous-jacentes à l’imaginaire du « sabbat des sorcières » – ce sera le titre de la traduction française (Ginzburg 1992) – est parue en 2017 chez l’éditeur milanais Adelphi. Dans la postface, Carlo Ginzburg revient sur les rapports entre histoire et morphologie, une question centrale dans sa réflexion sur l’épistemologie des sciences humaines. La belle collection ...

China-Pakistan Economic Corridor (CPEC) is a multi-dimensional development project that offers a unique opportunity to Pakistan for equitable and sustainable development. This study investigates the potential of selected districts of Punjab alongside CPEC routes, based on six social and economic indicators to assess whether these districts are on an equal footing to capitalize upon such a mega-investment project. Results indicate wide disparities between the selected districts in terms of infrastructure and human capital, which are not captured by conventional indices of development. While developed districts can provide the necessary kick-start to CPEC. For the second phase of CPEC, the Punjab government must devise tailormade policies to suit the resource endowments of less developed districts.

A condição essencial de Ahasverus, judeu condenado por Jesus durante a sua crucificação, é vagar eternamente. Quando se apropria desse mito, Samuel Rawet constrói uma novela em que a metamorfose é a base da errância. No ápice das mudanças, no corpo dessa narrativa maior, alteração e gozo se confundem e resultam em uma micronarrativa de três tipos populares, um mendigo, um entalhador e um vendedor de cocadas. Seis anos mais tarde, o escritor reelabora a micronarrativa e a publica com o título de “Trio”.  Diante de tal quadro, o texto apresenta o conto como fruto de uma das metamorfoses do mito de Ahasverus. Evidencia, para isso, que as peças narrativas de Rawet materializam a errância e a procura como passos da pesquisa estética e do projeto literário do escritor. Conclui, por fim, que a imaginação erótica se funde a esse projeto da repetição como método de composição literária. O resultado pode ser lido, entre tantas outras coisas, como resposta à acusação de hermetismo que o escritor sempre recebeu por uma parte de sua recepção crítica.