Sosyal Güvenlik

ÖNSÖZ

Sosyal güvenlik onur ve kişiliğimizin gelişimi için gerekli bir insan hakkıdır. Kadınlar içinse, kimseye bağımlı olmadan yaşamanın en önemli garantilerinden birisidir.

KEİG Platformu olarak 2008 yılında, tasarı halindeki  Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası’nı kadınlara vaat ettikleri üzerinden ele almış ve kadınlara sunulan hakları ve kayıpları ortaya koyan bir rapor hazırlamıştık. Bu raporda, yasa ile zaten kısıtlı olan hakların daha da daratılılacağını dile getirmiştik.

Tasarının yasalaşmasından sonra ve torba yasalarla yapılan değişiklikler neticesinde Türkiye’de sosyal güvenlik sisteminin kadınlar açısından yeniden ele alınması önemli bir gereklilik olarak önümüzde duruyordu. Diğer taraftan yasanın dili ve her yıl eklenen ya da çıkarılan yeni maddelerle daha da karmaşıklaşan yapısı, biz kadınları yakından ilgilendiren meselelerin daha anlaşılır bir şekilde sunulması ihtiyacını getirdi. Dolayısıyla, elinizdeki bu rapor sosyal güvenlik sistemini kadınlar açısından ve kadınlar için analiz ediyor.

Türkiye’de kadınlar sosyal güvenlik sisteminin neresinde? Kadınların hane içinde ve dışında yaptığı işler sosyal güvenlik sistemi tarafından görülüyor mu? Bu sistem içinde kadınlar için yapılan düzenlemeler kadınların ihtiyaçlarını karşılıyor mu? Bu sorularla yola çıkarak hazırladığımız bu rapor, konuyu etraflıca tartışmak için bir alan açmayı hedeflerken Türkiye’deki sosyal güvenlik sistemini kadınlar açısından değerlendiriyor.

Çalışmanın hazırlanmasını üstlenen Dr. Fatma Şenden Zırhlı, Yard. Doç. Nagihan Durusoy Öztepe ve eleştirileri ile değerli katkılar sunan KEİG Platformu üyelerine teşekkür ediyoruz.

KEİG Platformu
Ekim 2015

Türkiye'nin uluslararası arenada en rekabetçi olduğu alanlardan biri hiç şüphesiz sağlık sektörüdür. Özellikle 2003 yılından itibaren uygulamaya konulan Sağlıkta Dönüşüm Programı ile birlikte Türkiye Sağlık Sistemi'nin geldiği nokta başta Dünya Sağlık Örgütü olmak üzere bir çok uluslararası kuruluş ve ülke tarafından gıpta ile izlenmektedir. Bu çalışmada Türkiye Sağlık Sistemi'ni bütün yönleri ile ele aldık. Türkiye'de sağlık sektörü ile ilgilenenlerin Türkiye Sağlık Sistemi'nin tarihsel boyutu ile beraber nasıl kurgulandığının, nasıl işlediğinin öğrenilebileceği ve Türkiye Sağlık Sistemi hakkında temel bilgileri edinebileceği bir çalışma yaptık. İlgilenenlere faydalı olacağını ümit ederiz.

13 Tuğçe KARAÇEVİRGEN 1 GİRİŞ Sosyal güvenlik; tanımı gereği ulusal ölçekli, ülkelerin kendi iç dinamikle-ri, ekonomik gelişmeleri ve hatta kültürel özellikleri ile şekillenen bir sistemler bütünüdür. Ancak 20.yüzyıl ve sonrasında sosyal güvenliği uluslararası ölçekte değerlendirmeyi gerekli kılan bazı gelişmeler yaşanmıştır. Sosyal güvenliği uluslararası boyuta taşıyan bu gelişmelerin başında, bireylerin ülkeler arası geçici veya kalıcı yer değiştirme imkanlarının artması gelmektedir. Seyahat, geçici çalışma ilişkisi veya göç olarak üç boyutta gerçekleşebilen bu yer değiştirme hali, ülkelerin vatandaşlarına sunduğu sosyal güvenlik korumasını sınır ötesi boyutlara taşımalarını gerekli kılmıştır. Seyahat halindeki bireyin sağlık açı-sından korunma ihtiyacı, geçici çalışma ilişkisi içerisindeki bireyin hastalık, analık, iş göremezlik gibi birçok sosyal güvenlik tehlikesine karşı korunma ihtiyacı ve kalı-cı olarak yer değiştiren bir başka ifade ile göç eden bireyin gittiği ülkede tüm sosyal güvenlik tehlikelerine karşı sosyal güvenlik koruması kapsamında olma ihtiyacı sosyal güvenliği uluslararası boyuta taşıyan temel nedenlerin başında gelmektedir. Birleşmiş Milletler (BM) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) başta olmak üzere, uluslararası kuruluşların sosyal güvenliğin bir insan hakkı olduğu vurgu-sunu öne çıkarmaları, dünyanın her yerinde insan onuruna yaraşır yaşam ve iş koşulları sağlamayı gaye edinmeleri, bu gayelerini sözleşme ve tavsiye kararları ile ülkelere tebliğ etmeleri sosyal güvenliği ulus üstü boyuta taşıyan bir diğer önemli gelişmedir.

Günümüzde aktüeryal denge sorunlarının artmış olması, Türkiye de dâhil birçok ülkede bu konuya olan ilginin artmasına yol açmıştır. Çalışma, Türkiye ve seçilmiş ülke örneklerinin aktüeryal dengesinin karşılaştırmalı analizini yapmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, dünyadaki beş gelişmiş ülke olan ABD, İsveç, İtalya, Japonya, ve Kanada ile Türkiye’nin sosyal güvenlik sistemlerinde aktüeryal denge ve aktüeryal bilanço analizlerinin karşılaştırılmalı değerlendirmesi yapılmıştır. Çalışmanın bulguları şu şekildedir: i) Türkiye’de aktüeryal dengenin değerlendirmesinde kullanılan tek kriter aktif/pasif oranlarıdır. ii) Aktüeryal denge hesapları ve analizleri detaylı ve düzenli şekilde kamuoyu ile paylaşılmalı ve en az 50 yıllık projeksiyonlar yapılmalıdır. iii) Türkiye’nin aktüeryal dengesinde kötüye gidiş devam etmektedir. iv) Hükümet ve sosyal güvenlik kurumları nüfusun eğitim, kariyer ve istihdam olanaklarını artırma yönünde gerekli teşvikleri sağlamalı ve tedbirleri almalıdır.

The fact that actuarial balance problems increased in our day, caused a rise in attention towards this subject in many countries including Turkey. This study aims to make a comparative analysis of Turkey and selected country examples’ actuarial balances. In this context, a comparative evaluation of the actuarial balances and actuarial balance-sheets analyses was carried out at the social security systems of Turkey with USA, Sweden, Italy, Japan and Canada as five developed countries in the world. The findings of the study are as follows: i) The only criteria used in evaluation of actuarial balance in Turkey are the active/passive ratios. ii) Actuarial balance accounts and analyses should be shared with public on regular basis, and at least 50 years of projections should be made. iii) The actuarial balance in Turkey continues to get worse. iv) The government and social security institutions should provide incentives and take measures towards increasing education, career and employment opportunities of the population.

ÖZET
İş ve sosyal güvenlik hukuku işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda tedbir alma yükümlülüğünü ilk elde işverenlere yüklemiştir. İşverenin yükümlülükleri işçi sağlığına ve iş güvenliğine dair tüm tedbirleri almak, işçinin eğitimini ve bilgilendirilmesini sağlamak ve bilgili kalmasını sağlamak, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yasal zorunluluk olan örgütlenmeyi sağlamak, işçinin alınan tedbirlere uyup uymadığını denetlemek ve gözetlemek, çalıştırma yasağına uymak ve kayıt ve bildirim yükümlülüklerine riayet etmek olarak sıralanmaktadır.
Yüksek yargı işverenin sorumluluğunu, mevzuattaki düzenlemeler ile de sınırlandırmamış, her türlü makul tedbirin alınmasının zorunlu olduğuna hükmetmiştir. İş kazaları ve meslek hastalıklarının gerçekleşmesi hâlinde ise işverenin, bir yandan kamu hukukundan kaynaklanan kusur sorumluluğu, öte yandan ise özel hukuktan kaynaklanan tazminat sorumluluğu bulunmaktadır.

ANAHTAR KELİMELER: İş kazası, meslek hastalığı, iş sağlığı ve güvenliği, kusurlu sorumluluk, kusursuz sorumluluk, çalıştırma yasağı,
rücu.

ABSTRACT
Labour and social security law imposed the obligation to take measures on employee’s health and occupational safety measures, to the employers in the first hand. Employer's obligations are listed as; to take  all the measures about employee’s health and occupational safety, to obtain education of the employee and to keep him informed, satisfy the relevant statutory obligation on occupational health and safety
organization in the workplace, ensure, control that the employee has complied with the measures taken and supervise the installation, obey the prohibitions of employment and to comply with recording and reporting obligations.
The high court do not limit the responsibility of the employer’s responsibility with the legislative regulations, ruled that it’s mandatory to take every reasonable measure. Upon the realization of industrial accidents and occupational diseases, the employer has defects liability that derives from public law on one hand and has the liability for compensation arising from private law on the other.

KEYWORDS: Work accident, industrial accident, occupational disease, occupational health and safety, defects liability, strict liability, prohibition of employment, recourse

RECOMMENDED CITATION:
ESEN, B. & Kirazoğlu Salık, L. (2012) "Hatalı Sigorta Sicil Numaralarının Düzeltme Usulleri", Vergici ve Muhasebeci ile Süryay Diyalog Dergisi, Mayıs 2012.

ÖZ:
Türk Sosyal Güvenlik sisteminde Mayıs 2004 dönemi itibari ile aylık prim ve hizmet belgesi ve elektronik bildirim uygulamasına geçilmiş olup, halen Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlık numarası sigortalılık ile ilgili sicil numarası olarak kullanılmaktadır. Vatandaşlık numarasının esas alınmaya başlanılması ve elektronik bildirim sonrasında hizmet kayıtlarının düzensizliği sorunu büyük ölçüde çözülmüş bulunmaktadır.
Öte yandan önceki dönemlere ait sigorta sicil numaralarının halen emeklilik ile ilgili işlemlerde kullanılması söz konusudur. Özellikle sicil numarasının manuel olarak kayıt yapıldığı dönemlere ait kayıtlarda sık sık çakışmalar, mükerrer ve hatalı tesciller görülebilmekte, bu durum vatandaşların tahsis işlemlerinin gecikmesine ve mağduriyetine neden olabilmektedir. SGK söz konusu mağduriyeti öncelemek amacıyla birkaç rakam farklılığı gibi cüzi hatalar ve işe giriş bildirgesinin zamanında verildiği dönemlere ait sicil hataları ile ilgili olarak ayrıca belge istenilmemesi, yalnızca talep dilekçesine istinaden düzeltme yapılması kolaylığını benimsemiştir. Öte yandan önemli ölçüde farklılık gösteren kayıtların sonradan düzenlenebilir nitelikte olmayan (düzeltme yapılacak döneme ait süresinde verilmiş işe giriş bildirgesi, dört aylık dönem bordrosu gibi) evraklar ile tevsiki aranmaktadır. İlgili evrakları ibraz edemeyen vatandaşların ise yargı yoluna yönlendirilmesi söz konusudur.
Bu makalede bireylerin emekliliği açısından önemli sonuçlar doğurabilen hatalı sigorta sicil numaralarının düzeltilmesi ve bu tür vatandaş taleplerinin incelenmesi süreci analiz edilmiştir.

ANAHTAR KELİMELER:
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, sigorta sicil numarası, TC Kimlik Numarası, emeklilik, tahsis, aylık prim ve hizmet belgesi, sosyal sigortalar bildirimleri

Özet
İmam-ı A’zam Ebu Hanife’nin “miras kaidelerine aykırı davranılmaması” ve “vakfın tescil edilmesi” şartlarıyla cevaz verdiği evladlık vakıflar, Osmanlı devrinde Osman Bey’in Şeyh Edebalı’nın dervişi Kumral Dede’ye bir köy bağışlamasıyla başlayıp imparatorluğun sonuna kadar sürdü. Bu süreçte on binlerce evladlık vakıf tesis edildi. Bu vakıflarda evladlar, mütevellilik göreviyle idareci veya vakıf kurumlarında tevcihat
sahibi-görevli olarak tasarruf sahibi olmuşlardır. Bu yolla vâkıflar, “bir vakıf medeniyeti” mensubu olarak hayrât fikriyle sosyal hayatın her alanında hizmet ürettikleri gibi, kendi nesillerini de, vakıf fikriyle ilişkilendirerek, onların geleceğini de vakıf sosyal güvenlik şemsiyesi altına alarak onların sefalete düşmelerini önlemeye çalışmışlardır

Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Vakıf, Aile Vakfı, Sosyal Güvenlik

Şöyle ki, SSK'lı olarak ölen kişinin sağlığında 5 yıl + 900 gün primi var ise ya da bağkurlu veya Devlet memuru olarak ölen kişinin sağlığında 1800 günü var ise geriye kalan hak sahiplerine (eşine, çocuklarına veya ana-babasına) ölüm aylığı denilen emekli maaşı bağlanır. Ancak ölen kişinin sağlığında 900 gün veya 1800 günü yok ise, hak sahipleri bu primleri ölüme bağlı toptan ödeme kapsamında geri alabilir. (Vefat eden ölüm aylığı ödenmesi şartlarını taşımıyor olmalı.) 510 Sayılı Reform Yasası kapsamında, ölen sigortalının anne ve babasına ölüm aylığı bağlanması için; 1-Anne ve babanın diğer çocuklardan kazanılmış gelir ve aylıklar hariç gelir veya aylık almaması, yani emekli maaşının olmamasıdır. 2-Anne ve babanın gelirinin kişi başı asgari ücretin net tutarından az olması. Ölen sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanamaması durumunda, (ölen sigortalıya ilişkin koşulların gerçekleşmemesi) ölüm tarihi esas alınmak kaydıyla Kanuna göre hesaplanan ölüm toptan ödeme tutarı hak sahiplerine ödenir.

Sosyal güvenlik, kişilerin yaşam standartlarını koruma ve arttırmaya yönelik uygulamaları içerir (Ateş, 2011). Sosyal güvenlik sistemleri 19. yüzyılda ortaya çıkmaya başlamıştır (Yıldırım, 2015). Bu çalışmada, Fransa ve Türkiye'deki sosyal güvenlik sisteminin alt bileşenleri yapısal ve sayısal değerler göz önünde bulundurularak karşılaştırılmıştır. Sosyal güvenliğin alt bileşenleri olarak; “Hastalık, Analık, Babalık, Maluliyet, Ölüm Sigortası”, “İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları”, “Emeklilik”, “Aile
Yardımları”, “İşsizlik Sigortası” ve “Sosyal Güvenlik Sisteminin  Finansmanı” belirlenmiş olup, her iki ülkenin sosyal güvenlik sistemleri bu alt bileşenler doğrultusunda ayrıntılı olarak incelenmiş tablolar ve şekiller aracılığı ile gösterilmiştir.
Fransa'nın sosyal güvenlik sistemine ilişkin en son verileri ve detaylı bilgileri sunulmuştur. Sonuç olarak bakıldığında; Fransa ile Türkiye'nin sosyal güvenlik sistemleri arasında yapısal ve sayısal değerler açısından bazı benzerlikler ve farklılıklar bulunmaktadır.

Kopenhag Okulu uluslararası siyasette izlenen ana akım rasyonalist güvenlik politikalarına karşı bir sosyal güvenlik anlayışı tezi ortaya koymuştur. Bunun temelinde söylem analizi ve ikna faktörünü önemsemesi güvenlik noktasında merkezi devlet üzerinden bireye kaydırmıştır. Kopenhag Okulu’nun üç tane güvenlik anlayışı vardır: bölgesel güvenlik kompleksi teorisi, sektörel güvenlik yaklaşımı, “güvenlikleştirme” teorisi. Bu anlayışlar ile güvenlik, toplum üzerinden inşa edilmeye çalışılmış, aynı zamanda devletin güvenlik politikaları, halk tarafında bir ikna aracı olarak meşruiyet oluşturmaya çalışmıştır.

Sosyal güvenlik yaşamında kimlerin sigortalı sayılacağı, kimlerin sigortalı sayılmayacağı tartışılagelmektedir. Özellikle kan hısımları konusunda tartışma uzayıp gitse de 5510 sayılı Kanun’un 6 ncı maddesine konu ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Hâl böyle olsa da özellikle eşin sigortalılık durumu kafaları karıştırmaktadır. Konunun uygulayıcılarında bile bir tereddüttün olduğu görülmektedir. Özellikle 5510 sayılı Kanun’un 12 nci maddesinde geçen işveren vekilinin sorumluluğuna vurgu yapılarak, bu şekilde yorumlayanlar bulunmaktadır. Oysa kanunun sözü ve özü birlikte değerlendirilerek, neyin amaçlandığı bilinmelidir. Bu konunun bazı makalelerde de işlenmesi, kanaatimce de yanlış yorumlanması böyle bir çalışma yapmayı zaruri kılmıştır.

İş ilişkisinin temel unsurlarından olan işyeri, İş Kanunu’nun 2’nci maddesinde açıklanmış ve yine işyerinin sınırları da söz konusu madde ile belirlenmiştir. Bir iş ilişkisinden söz edebilmek için üç temel unsur olan; ‘işveren, işçi ve işyeri’nin mevcut olması gerekir. İşyeri uygulaması da bu üç temel unsurun etkileşimi ile vücut bulup, İş Hukuku’nda kendine yer edinmiştir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 22’nci maddesinde ‘Çalışma koşullarında değişiklik ve iş sözleşmesinin feshi’ başlığı altında, çalışma koşullarında yapılacak değişikliğin şekli belirtilirken ‘…işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından  altı işgünü içinde yazılı olarak  kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz…’ ibaresi ile işyeri uygulamasından bahsedilmiştir. Nitekim işyeri uygulamaları hakkında görülen davalarda da 22’nci madde göz önüne alınmıştır.

Küçük işletmelerin iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarına geçişini kolaylaştırmak ve desteklemek amacıyla 6331 sayılı Kanun’un 7 nci maddesi uyarınca Kamu kurum ve kuruluşları hariç olmak üzere 10’dan az çalışanı bulunanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine teşvik düzenlemesi mevzuatımıza girmiş bulunmaktadır.
Söz konusu teşvikin uygulanmasına dönük olarak çıkartılmış bulunan İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik 24.12.2013 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak 01.01.2014 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.
İlgili Yönetmelik uyarınca 10’dan az çalışanı bulunan işverenlere sağlanacak iş sağlığı ve güvenliği hizmet bedelleri işyerinin tehlike sınıfı ve SGK’ya bildirilen sigortalı sayısı ile sigortalıların çalıştıkları gün sayısı esas alınarak her bir işyeri için ayrı ayrı tespit edilmektedir. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için sağlanacak iş sağlığı ve güvenliği hizmet bedelinin sigortalı başına günlük miktarı 16 yaşından büyük sigortalılar için belirlenen prime esas kazanç alt sınırının günlük tutarının sırasıyla %1,4 ve %1,6’sıdır.
Söz konusu düzenleme ile 10’dan az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli işyerlerine 2014 yılının ilk altı aylık dönemi için verilecek her çalışan başına ve günlük teşvik tutarı sırasıyla 49,98 Kuruş ve 57,12 Kuruş; 2014 yılının ikinci altı ayı için ise sırasıyla 52,92 Kuruş ve 60,48 Kuruş olarak uygulanacaktır. Söz konusu teşvik tutarları SGK tarafından üçer aylık dönemler halinde hesaplanacak, dönem sonundaki tutarlar takip eden ikinci ayın sonunda işverene ödeyecektir. SGK’ya yasal süresi içerisinde ödenmemiş prim ve prime ilişkin borcun bulunması halinde, destek tutarları bu borca mahsup edilecektir.
Kapsama giren işverenlerce destekten yararlanılabilmesi için işverenin İSG-KATİP’te yetkilendirilmiş bir iş sağlığı ve güvenliği hizmet sunucusu ile usulünce sözleşme yapması ve işverenin tüm işyerlerine ait aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde SGK’ya verilmesi şarttır. Yapılacak denetimler kayıt dışı istihdamda bulunduğu anlaşılan işverenlerin Türkiye çapındaki tüm işyerleri tespitin yapıldığı tarihi takip eden aydan başlamak üzere teşvikten üç (3) yıl süreyle uzaklaştırılacaktır. Ayrıca, kayıt dışı çalışanın işe başladığı aydan itibaren tespitin yapıldığı aya kadar (o ay dâhil) işverenin tüm işyerleri için yapılan iş sağlığı ve güvenliği teşviki ödemeleri SGK’ca yasal faizi ile birlikte geri alınacaktır.
Öte yandan İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik’te destekten yararlanabilecek işyerlerinin tespitinde işveren bazlı bir değerlendirme yapılmış bulunması ve ayni işverenin Türkiye çapındaki tüm işyerlerinde çalışan sayısının 10 az olmasının aranıyor olması, Yönetmeliğin dayanağını oluşturan ve teşvikten yararlanabileceklerin tespitinde “işyeri” bazlı bir hukuki düzenleme getiren 6331 sayılı Kanun’un 7 nci maddesine lafzen ve ruhen aykırılık oluşturmaktadır.

Özet Küreselleşmeyle birlikte çok uluslu şirketlerin dünya ekonomik sistemi üzerindeki etkilerinin artması, ülkelerin sosyal güvenlik sistemlerini çeşitli problemlerle karşı karşıya getirmektedir. Şirketlerin maliyet minimizasyonu ilkesi çerçevesinde istihdamsız büyüme politikaları gütmeleri ve çok uluslu şirketlerin öncelikle ucuz işgücü peşinde olmaları reel ücret oranlarında düşüşleri beraberinde getirmiştir. Bu süreç, yalnızca ekonomik alanda değil, sağlık alanında da birçok farklı uygulamayı beraberinde getirmiş ve birçok ülkeyi neoliberalizmin ekonomik mantığıyla uyumlu sosyal güvenlik reformları yapmaya zorlamıştır. Türkiye sosyal güvenlik sisteminde 2003 yılında gerçekleştirilen reforma göre sistem, nüfusun tümüne eşit, koruyucu, tedavi edici ve kaliteli bir sağlık hizmeti sağlamak zorundadır. Öte yandan bu sistemin " halkın günlük yaşantısını kolaylaştırması " da elzemdir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de yürütülen bu uygulamaların etkinlik ve verimliliğini bu perspektif üzerinden analiz etmektir.

Dünya tarihinde ilk kapsamlı sosyal güvenlik sistemi Almanya’da kurulmuştur. 1883 yılından itibaren sağlık sigortasının kurulması ile başlayan Alman Sosyal Güvenlik Sistemi o tarihten itibaren sürekli olarak gelişmeye devam etmiş ve dünyanın en iyi sosyal güvenlik sistemi konumuna gelmiştir. Türkiye ise bu konuda oldukça geç kalmış bir ülke olmasına rağmen özellikle 2006 yılında kabul edilen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile sosyal güvenlik sistemini adeta baştan yenileyerek gayet kapsamlı bir yapıya kavuşturmuştur. Bu çalışmada önce Almanya’nın primli sosyal güvenlik sistemi incelenecek daha sonra Türkiye’nin primli sosyal güvenlik sistemi ile karşılaştırılacaktır. Yapılan çalışma neticesinde iki ülke arasında primli sosyal güvenlik rejiminde, yatırılması gereken katkı paylarının oransal olarak birbirine çok yakın olduğu, iki ülke arasında örgütlenme bağlamında ciddi farklılıklar bulunduğu, özellikle İşsizlik Sigortasındaki hak kazanma ve yararlanma kriterleri arasında çok ciddi farklılıklar olduğu, Almanya’da Türkiye’den farklı olarak Bakım Sigortası ve İflas Sigortası adında farklı bir sigorta kolu olduğu gözlemlenmiştir

Recommended citation: Esen. B. (2018) "Örneklerle Doğru Meslek Kodunun Bildirimi ve Hatalı Meslek Kodu Bildirimlerine İdari Para Cezası Uygulanması" (Notification of Correct Occupational Codes and Application of Administrative Fines for Notification of Inaccurate Occupational Codes), Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Sayı: 175, Temmuz 2018, 201-217.

ÖZ:
Kırşehir, Amasya, Bartın ve Çankırı illerinde pilot uygulama olarak uygulanmakta olan “muhtasar ve prim hizmet beyannamesi” uygulaması 1 Temmuz 2018 tarihinde ülke genelinde yürürlüğe girecektir. Bu tarihten itibaren Türkiye genelinde tüm işverenler 5510 sayılı Kanunun 4/1-(a) ve 4/1-(c) statüsü kapsamındaki çalışanlarının hizmetleri ve kazançlarını Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılacak bildirimlerle değil mükellefi bulundukları vergi dairelerine yapılacak bildirimler ile tespit gerçekleştirecektir.
Muhtasar Prim ve Hizmet Beyannamesi’nin uygulanmaya başlanması ile birlikte işverenlerin çalışanlarına ait “meslek adı ve kodlarını” tam ve doğru olarak bildirmeleri de önem kazanmış bulunmaktadır. Yeni sistem kapsamında, meslek adı ve kodu bildirilirken dikkat edilmesi gereken en önemli husus, bildirilen mesleğin çalışanın işyerinde yaptığı işi tam olarak ifade etmesi gerektiğidir.
Yeni sistem kapsamında, muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde sigortalıların iş yerlerinde fiilen yaptıkları işe uygun meslek adı ve kodunu gerçeğe aykırı bildiren işverenlere meslek adı ve kodu gerçeğe aykırı bildirilen sigortalı başına idari para cezası uygulanacaktır. Bu makalede doğru meslek adı ve kodu bildirimi örneklerle açıklanmış, hatalı meslek adı ve kodu bildirimi halinde uygulanacak idari para cezaları örneklerle izah edilmiştir.

ANAHTAR KELİMELER:
Muhtasar ve prim hizmet beyannamesi, aylık prim ve hizmet belgesi, meslek adı, meslek kodu, işveren, sigortalı bildirimleri

ABSTRACT:
“The withholding and premium service declaration”, which is been implemented in the provinces of Kırşehir, Amasya, Bartın and Çankırı as pilot practice, will enter into force countrywide by July 1, 2018. From this date on, all the employers across Turkey will notify the services and earnings of their employees, who are with the scope of 4/1-(a) and 4/1-(c) insurance statuses of the Act No. 5510, with the notifications made to their tax authorities, not with the notifications to be made to the Social Security Institution anymore.
With the application of the withholding and premium service declaration, it has also become important for employers to notify “the occupational titles and codes” of their employees exactly. The most important thing to remember when notifying the occupational title and code within the scope of the new system is that the declared occupation must accurately expressing the work the employee is doing in the workplace.
In the context of the new system, administrative fines per insured shall be applied to the employers who failed to notify occupational title and code of the employees accurately. In this article, the correct notification of the occupational title and code of the employee is being explained with examples, and the administrative fines to be applied in case of incorrect notification are being explained with sample cases.

KEYWORDS: Withholding and premium service declaration, monthly premium and service document, occupational title, occupational code, employer, notification of the insured

Toplum sözleşmesi, adalete ilişkin varsayımların tarafsızlığını, gayrişahsiliğini, objektifliğini garanti edebilmesi bakımından önem arz etmektedir. Bu bağlamda elinizdeki metin Rawls’ın adalet anlayışı çerçevesinde Türkiye’de sosyal güvenlik sistemine yönelik olarak çeşitli eleştirileri içermektedir. İlk bölümde kısaca Rawls’ın teorisi ele alınacak ve eleştirileri incelenecek, ikinci bölümde Rawls’ın adalet anlayışı ile birlikte Türkiye’deki sosyal güvenlik ve refah harcamaları mercek altına alınacaktır. Ralws’ın adalet ilkelerinin somut düzleme indirilmesi için çeşitli istatistiki veriler kullanılacaktır. Aynı zamanda çeşitli örnek olaylara yer verilecektir.
Türkiye sosyal güvenlik sistemine getirilecek Ralwsian müdahalelerin mümkünlüğü üzerine tartışmanın yürütüldüğü metinde doğrunun iyi karşısında önceliği, bilgisizlik peçesi ve orjinal pozisyon kavramsallaştırmalarının yardımı ile kuramını üç temel ayağa oturtan Rawls'ın çizdiği ideal evrenin, gerçeklik karşısındaki pozisyonu, bu bağlamda liberal adalet felsefe yazının kısa bir eleştirisi sunulacaktır.
Bakıldığında, sosyal güvenlik reformları Rawls’ın teorisi ekseninde iki temelde incelenmektedir: vergi artışları ve faydaların ayarlanması. Rawls’ın öngördüğü, sosyal güvenlik harcamalarının vergi kaynağından karşılanarak gerçekleştirilmesi, böylece dikey yeniden dağılımın sağlanarak adaletsizliğin giderilmesidir. Bu bağlamda devlet tarafından vergilerle sağlanan teşviklerin Rawlsian adalet anlayışına toplumu yakınsılaştırdığını belirtmek gerekir. Ancak Türkiye’de sosyal güvenlikteki finansman açıkları yıllardır bilinen bir konudur. Finansman açıklarının yanında vatandaşlık fikri yine incelemenin eksenini oluşturacaktır. Aynı şekilde kapsamın biçimi ve sınırları da Ralws’ın adalet teorisini sınama imkanı sunması beklenmektedir. Politik kaygılar, adaletin tesis edilmesi için kullanılabilecek bir araç olan sosyal güvenliği klientalist ilişkiler kümesine hapsetmektedir. 
Kısaca, vergi artışları, finansman açıkları, vatandaşlık ve klientalizm çerçevesinde Rawls’un teorisinin Türkiye’deki sosyal güvenlik sistemi ile birlikte incelenmesi söz konusudur.

Sosyal güvenlik sorunları hemen-hemen her ülkede önemli yer tutmaktadır. Ülkenin gelişmişlik düzeyi, milli geliri ve diğer kıstaslara göre değişen sosyal güvenlik harcamaları ülkeden ülkeye göre farklılık arz etmektedir. Genel olarak bakıldığında günümüzde hiçbir ülkede ideal bir sosyal güvenlik sistemi kurulmadığı ve oluşturulmuş sistemler çelişkilerden ve sorunlardan arındırılmadığı görülür.

İnsanlar tarihi süreçte sosyal güvenliği sağlamak için farklı yöntem ve metotlar denemiş, değişik sistemler uygulamağa çalışmışlardır. Tarihi süreç içinde ilk dönemlerde kişisel tasarruflarla gerçekleştirilmeye çalışılan sosyal güvenlik, zamanla değişim sürecinde karşılıklı yardımlaşmayı sağlamak için yardım sandıkları, özel sigorta ve sosyal sigorta metotlarıyla gerçekleştirilmiştir. 

Tarih boyunca karşılaştıkları tehlikelerden korunma içgüdüsüyle değişik tedbirler almamak zorunda kalan insanlar yaşamın her aşamasında kendilerinin ve ailelerinin yüz-yüze kaldıkları problemleri aşmak zorunda kaldıklarından bu problemleri çözmek ve yaşamlarını güven altına almak amacıyla aşama-aşama yeni metotlar üretmişlerdir.  Zamanla üretilen çözümler tarihi süreçte sosyal toplulukların tabi oldukları devletlerin yazılı kurallarıyla düzenlenerek kurumsallaşmıştır.

Türk sosyal güvenlik sisteminde sigortalının ölümü halinde kız çocuklarına yasada aranan şartların gerçekleşmesi koşuluyla ölüm aylığı bağlanmaktadır. Ölüm aylığı bağlanmasında ölen sigortalının tabi olduğu sigortalılık statüsü ile sigortalının ölüm tarihi büyük önem arz etmektedir. Çünkü, hak sahipliği için aranan koşullar sigortalılık statüsüne ve sigortalının ölüm tarihinde geçerli olan mevzuat hükmüne göre değişmektedir. Makalemizde, sigortalının ölüm tarihi ve sigortalılık statüsüne göre farklılık gösteren kız çocuklarının hak sahibi olma koşulları ayrı başlıklar halinde açıklanmaktadır.

ÖZ
Kadınların eğitim düzeyinin artmasıyla, sanayileşme ve modernleşmeyle beraber üretimin makineleşmesiyle birlikte kadın işgücünü arttığı görülmektedir. Ekonomik ve sosyal refaha, büyümeye doğrudan etkisi olan kadın istihdamının artırılması, ülkelerin gelişmişlik düzeyinin
en önemli göstergelerinden biridir. Kadın çalışanlar, tüm Dünya’da olduğu gibi Türkiye’de de çalışma hayatında özel olarak korunması gereken gruplar içerisinde yer almaktadır.
Yaşamın her bölümünde var olan ve kutsal olan annelik görevini
sürdürürken, çalışma hayatında da varlıklarını devam ettiren kadın çalışanların istihdamının arttırılması ve istihdamda kalıcılığın sağlanması
için 6663 sayılı Kanunla iki önemli düzenleme yapılmıştır.
Bunlar; yarım çalışma ve kısmi süreli çalışma hakkıdır.
Anahtar Kelimeler: Doğum, Evlat Edinme, Yarım Çalışma, Kısmi Süreli Çalışma, Yarım Çalışma Ödeneği

ÖZ
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ileiş sağlığı ve güvenliği uygulamaları alanında önemli düzenlemeler yapılmış bulunmaktadır. 6331 sayılı Kanunun yeniden düzenlediği ve örgütlediği alanlardan birini de “çalışan temsilcisi” uygulaması oluşturur.İş barışını yakında ilgilendiren ve çalışma ilişkilerini yeniden dizayn eden bir uygulama olarak çalışan temsilcisi uygulamasının ayrıntılı olarak bilinmesi özel bir öneme haizdir. Çalışan temsilcisi kavramı, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışanı ifade eder.İşverenler; işyerinin değişik bölümlerindeki riskler ve çalışan sayılarını göz önünde bulundurarak dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla, çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla yeterli sayıda çalışan temsilcisini görevlendirmek zorunluluğundadır. İşyerinin büyüklüğüne göre bir ila altı arasında işyeri temsilcisinin işyerinde bulundurulması Kanunen zorunludur. Çalışan temsilcisinin seçilmesi veya atanması ile ilgili gerekli tüm iş ve işlemler işveren işverenin sorumluluğundadır.Çalışan temsilcisinin seçim ile gerçekleştirilemeyeceği iki hal bulunmaktadır: İşyerinde çalışanlar arasından kimsenin istekli olmaması yahut da işyerinde yetkili sendika bulunması. İşveren, seçim veya atama yoluyla görevlendirilen çalışan temsilcilerini işyerinde ilan etmek suretiyle duyurur.

İnsanların ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetlerin üretilmesi sermaye birikimine dayanan küresel bir ekonomik sistem aracılığı ile gerçekleşmektedir. Bu sistem üretim yapma ve sermayeyi daha çok biriktirebilme uğruna, doğal kaynakları ve çevreyi -diğer insanlar için ortaya çıkabilecek kıtlıkları dikkate almaksızın- sınırsız bir şekilde kullanmaktadır. Mevcut sistemde üretim süreci temelde petrol ve kömür gibi fosil yakıtların kullanımına bağlıdır. Bu tür ürünlerin tüketilmesi ile açığa çıkan karbon atmosfere salınmaktadır Atmosferde karbon miktarının artması güneş ışınlarının atmosferde daha çok tutunmasına ve atmosferin ısınmasına yol açmaktadır. Isınma ile kara, su ve buzul kütlelerinde değişiklikler oluşmaktadır. Kara, su ve buzul kütlelerinde oluşan değişiklikler insanların yaşam alanlarında hayatlarını sürdürmelerini olanaksız hale getirmektedir. Buzul erimelerine bağlı olarak deniz seviyelerinin yükselmesi yaşam alanlarını kaybetmelerine, aşırı kuraklıklar yiyecek ve su kıtlığı çekmeleri gibi sorunlar ortaya çıkarmaktadır. İnsanların bir savunma hareketi olarak bu bölgelerden ayrılması kaçınılmaz hale gelmektedir. Ancak bu orta enlem dışındakİ bölgelerde yaşayan, milyonlarca insanın göç etmesi anlamına gelebilir. İnsanlık tarihinde bu kadar insanın katıldığı bir göç daha önce hiç yaşanmadı. Yaşadıkları bölgeyi terk ederek birer iklim göçmenine dönüşen insanların hayatlarını sürdürebilmeleri için tercih edecekleri bölgeler, iklim değişikliğinden göreceli olarak az etkilenecek ılıman kuşakta bulunan AB ülkeleri ve Türkiye olacaktır. Kitlesel boyutlardaki iklim göçmeni akışları, konaklama sunacak ülkelerde tahmin edilmez büyüklükte ve çeşitlilikte, ekonomik ve sosyal sorunları doğuracaktır. Konaklanan ülkelerin vatandaşları ve bu ülkede konaklayacak göçmenler, ekonomik ve sosyal sorunları birlikte yaşayacaklardır. Devletlerin bu tür sorunlarla başa çıkabilmesinin yolu, güncelleştirilmiş sosyal güvenlik uygulamalarını devreye sokmasından geçmektedir. Sosyal güvenlik edimlerinin, sosyal güvenliğin bir insan hakkı olması temelinde, tüm insanlara, sisteme katkıda bulunma şartı olmadan sunulması ekonomik sıkıntıları doğuracaktır. İklim göçmenlerinin sosyal güvenlik kapsamına alınması, uluslararası anlaşmalarda yer alan taşınabilirlik ilkesine bağlı olarak sosyal güvenlik edimlerinin sunulmasını küresel bir boyuta taşıyacaktır. Ulusal sınırların dışına çıkarak sosyal güvenliğin küresel bir boyuta gelmesi, iklim değişikliğinin küresel risklerine karşı sosyal koruma güvencesi sağlama garantisinin verilmesi demektir. İklim değişikliğine yol açan ülkelerin, dolaylı olarak da olsa iklim değişikliğinden ekonomik ve sosyal açıdan zarar göreceklerdir. İklim değişikliğine bağlı oluşacak riskler ekonomik açıdan devletler adına katlanılmaz seviyelere çıkabilir. Sosyal güvenlik sistemlerinin edimleri sunamayarak işlevsiz hale gelmeleri, iklim felaketlerinin yaşanma sıklığına ve şiddetine bağlıdır. Ancak ekonomik faaliyetlerin aynı doğrultuda devam etmesi süreci hızlandırmaktadır. Sermaye birikim modelinin gezegenin ve gezegende yaşayan canlıların ihtiyaç duyduğu kaynakları, dünya piyasalarına dâhil etmesinin, bir süre sonra bu modelin işleyemez hale gelmesine ve çökmesine yol açma olasılığı vardır.

4856 Sayılı İş Kanunu kapsamında mahiyeti her ne olursa olsun iş sözleşmelerinde kıdem tazminatına ve ihbar tazminatına esas koşul, durum ve bunlara müktesep sonuçların oluşumu ile meri sosyal güvenlik hükümleri ilişkisi üzerine mevzuatsal bir değerlendirme sunumudur.

Oldukça köklü bir geçmişe sahip olan Birleşik Krallık sosyal güvenlik sistemi 14. yüzyıldan itiba-ren yoksullukla mücadele şeklinde ortaya çıkmıştır. Konuya ilişkin çeşitli yasalarla devlet, yoksulluğun önlenmesinde önemli bir rol üstlenmiştir. Birleşik Krallık sosyal güvenlik sistemi 20. yüzyılın ortaların-da Beveridge raporundan da yararlanarak özgün halini almış; ancak bu sistem günümüzde de halen süren bir değişim ve dönüşümün muhatabı olmuştur. 1980'lere kadar yapılan irili ufaklı değişiklikler, Muhafazakâr Parti'nin on sekiz yıllık iktidarı boyunca yeni bir seyir izlemiş ve sistemin özelleştirilme-si yönünde çeşitli girişimlere rastlanmıştır. 1990'lı yıllar, yapısıyla oynanan sistemin hatalı veya eksik politikalarını düzeltme dönemi olmuştur. 1997 yılında iktidara gelen İşçi Partisi hükümetiyle sosyal güvenlik sisteminin değişimi yeni bir ivme kazanmış; üçüncü yol anlayışıyla sosyal güvenliğe ilişkin reform hareketleri gerçekleştirilmiştir. Bugün itibariyle Birleşik Krallık sosyal güvenlik sistemi primli sistem, primsiz sistem ve sağlık hizmetleri olmak üzere üç ana koldan faaliyet göstermektedir. Primli ve primsiz sistem kapsamında yapılan ödemeler ve yardımlar yaşlılık, malullük, ölüm, hastalık, analık, iş kazası ve işsizlik riskleri bakımından şekillenmektedir. Aile yardımları ise tamamen primsiz rejim uygulaması ile gerçekleştirilmektedir. Zamanla kısmi özelleştirme hamlelerine muhatap olan sağlık hiz-metleri ise genel olarak vergilerle finanse edilmekte ve bu kapsamda sağlanan hizmetler iki basamaklı olarak gerçekleştirilmektedir.

ÖZ
Türk iş hukukuna göre toplu işçi çıkarma ülkemiz iş hukukunda uygulama alanı bulmuş bir iş ilişkisidir. Yasaya göre işyerinde çalışan işçi sayısı, 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin; 101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranında işçinin, 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin işine süreli fesih yoluyla fesih bildirimi süreleri içerisinde yâda bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır. Toplu işçi çıkarma müessesesi keyfi olarak kullanılamaz, ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gereklerine dayanmalıdır. Kanun mevsimlik ve kampanya işleri toplu işçi çıkarma hükümlerinin dışında tutulmuştur. İş barışını tehdit edebilme niteliğinden dolayı özel düzenlemeye tabi tutulan toplu işçi çıkarma düzenlemesine başvurmak isteyen işveren, bu durumu en az otuz gün önceden bir yazı ile, işyeri sendika temsilcilerine ve ilgili Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne bildirmek zorundadır. Sendika temsilcileri ile yapılacak görüşmede toplu işçi çıkartmanın engellenmesi yada etkilerinin azaltılması amaçlanır. Yargıtay toplu işçi çıkartma prosedürüne aykırılığın fesih bildirimlerini geçersiz kılmayacağı görüşündedir. Öte yandan yüksek yargının, işten çıkarmanın işletme, işyeri ve işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir nedene bağlı olarak yapılması gerektiğine hükmettiği ve toplu işçi çıkarmanın son çare olması ilkesini benimsediği görülmektedir.

Avrupa Birliğine üye olan ve üyelik yolunda ilerleyen ülkelerin önünde önemli bir sorun olarak izledikleri engelli politikası bulunmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2010 dünya nüfus tahminlerine göre hazırlamış olduğu Dünya Engellilik Raporuna göre, bir milyardan fazla insanın veya dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 15’inin bir tür engellilik ile yaşadığının tahmin edildiği belirtilmektedir. Avrupa Birliğinde ise bu oran yaklaşık olarak aynıdır ve 80 milyon insan hayatını engelli olarak sürdürmektedir. Avrupa Birliği’nde 15-64 yaş arası temel etkinlik problemi yaşayan engelli birey sayısı 44 milyon iken, hayat boyu süren bir sağlık problemi nedeniyle kısıtlı çalışma imkânına sahip engelli birey sayısı 35 milyon civarındadır. Bu sayı yadsınamayacak kadar fazladır. Bu çalışmada; AB’de engellilere yönelik izlenmekte olan politikalar incelenerek yakın gelecekte karşılaşılması olası sorunlara farklı bir bakış açısıyla çözümler üretilmesi amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Avrupa Birliği, Engelli Politikası, Sosyal Güvenlik.

Abstract
A major problem standing in front of the European Union members and countries progressing towards membership is their disability policies. The WorldDisability Report prepared by the World Health Organization based on 2010 world population estimates reveals that over one billion people or about 15 percent of the world's population are estimated to live with some form of disability. This ratio is about the same in the European Union and 80 million people continue their lives as disabled people. In the European Union, the number of disabled people between the ages of 15 to 64 who have basic activity problems is 44 million while the number of disabled people who have limited working ability due to a life-long health problem is around 35 million. This number is too many to be ignored. In this study; it is aimed to produce solutions to the possible problems that will be encountered in the near future with a different perspective by examining theEuropean Union policies towards disabled people.

Key words:  European Union, Disability Policy, and Social Security

Kişisel durum, kişinin kişilik kazanmasıyla birlikte ortaya çıkan ve ölümüyle sona eren statüyü ifade eder. Kişisel durum değişikliği ise kişisel durumda kişinin kendi eylem veya işlemleriyle yahut başka kimselerin aktif veya pasif eylem ve işlemleri sonucu ortaya çıkan süreli ya da sürekli nitelikteki değişiklikleri ifade eder. Kişisel durum kavramı, kişisel durum verilerinin bir tür gözetim aracı olarak kullanılmasıyla tarihsel süreç içerisinde önem kazanmıştır. Bu veriler bireylerin devlete karşı yükümlülüklerini yerine getirip getirmediklerinin tespitinde ve bireyleri kontrol altında tutmak amacıyla kullanılmıştır. Ancak zaman içerisinde sosyal devlet anlayışının da ortaya çıkmasıyla birlikte kişisel durum kavramının kullanımı genişlemiş ve değişmiştir. Sosyal devlet anlayışının bir getirisi olarak kişisel durumlar, bireylerin devlete yönelttikleri taleplerine karşılık verilmesinde de işlevsel hale gelmiştir. Böylelikle kişisel durum, hem kamu çıkarına hem de bireylerin çıkarlarına hizmet eden çok işlevli bir kavrama dönüşmüştür. Türk Hukukunda da kişisel durum değişikliklerinden ve bu kapsamda kişisel durum sicilinden sosyal güvenlik hakkının gerçekleştirilmesinde yararlanılmaktadır. Sosyal güvenlik hukuku bakımından kişisel durum değişiklikleri, bir yandan bireylere sosyal haklarını talep etme imkânını tanırken; diğer yandan devlete, bu talepleri üstlendiği sorumluluk ölçüsünde yerine getirme yükümlülüğünü veya reddetme imkânını verir. Ayrıca devlete, sistemi kontrol altında tutarak işleyişinin sürdürülmesi görev ve yetkisini tanır. Buna göre kişisel durum değişiklikleri, sosyal sigorta sisteminin, sosyal yardım ve sosyal hizmetlerin sigortalıların veya yararlanıcıların kişisel durumlarına göre özelleştirilmesine imkân tanımaktadır.

Health spending in our current social security system has altered considerably due to the changes in demographics. These changes in demographics also affect how states provide public health services. In Turkey, social security services are provided by the troika of Emekli Sandığı, SSK, Bag-Kur. These institutions have represented different groups of workers in the Turkish economy. This study investigates effects of demographic changes to social security agenies and the financial problems of the Turkish social security institutions and proposes policies to solve their current financial problems.

ÖZET
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu‘nun 56. Maddesinin ikinci fıkrasında boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların bağlanmış olan gelir ve aylıklarının kesilmesi hususu düzenlenmiştir. Bahse konu Kanun hükmünün Anayasa‘ya aykırılığı iddia edilmişse de, Anayasa Mahkemesi, hükmü Anayasa‘ya aykırı bulmamış, ―haksız ve yersiz ödeme yapılması ile oluşacak maliyetin Sosyal Güvenlik Kurumu‘nun aktüeryal dengelerini olumsuz etkileyeceği‖ gerekçesi ile talebi reddetmiştir. Anayasa Mahkemesi bu kararında, Kanun‘a aykırılık durumunun tespiti için yapılabilecek denetim işlemlerini özel hayatın gizliliğinin ihlali niteliğinde de görmemiştir. Sosyal güvenliğin amacından sapılmasını engellemek üzere getirilmiş bu düzen, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından haksız ve yersiz yapılan ödemelerin de faiziyle birlikte geriye dönük tahsil edilmesine ve aynı zamanda ilgili kişilere karşı kamuyu zarara uğratmak suretiyle dolandırıcılık suçundan ağır ceza mahkemelerinde kamu davası açılmasına imkan tanımaktadır.
Anahtar Kelimeler: 5510 sayılı Kanun, Sosyal Güvenlİk Hukuku, boşanmış eş, haksız ödeme, gelir ve aylık

ABSTRACT
Second paragraph of Article 56 of Social Insurance and General Health Insurance Act sets revocation of spouse‟s and children‟s incomes and salaries who live de facto with the divorced spouse. Unconstitutionality of this clause has been reclaimed but the Constitutional Court didn‟t consider the clause as unconstitutional, because the cost of unfair and inappropriate payments will affect negatively Social Security Institution‟s actuarial balance. The Constitutional Court didn‟t consider inspection operations as a violation of the principle of confidentiality of private life.
The regulation which aims to prevent the abuse of social security, assures the collection of unfair and inappropriate payments made by Social Security Institution retroactively and with interest, also assures the possibility for public prosecution for fraud by public tort.

KEYWORDS: Keywords: Law 5510, Social Security Law, divorced spouse, unjust and unwarranted payments, incomes and salaries

ÖZ
3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu göre çırak; Çıraklık sözleşmesi esasla-rına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkan-lıklarını iş içerisinde geliştirilen kişiye denilmektedir. Bu çalışmanın amacı, çırakların sosyal güvenlik sistemindeki yerini araş-tırmaktır. Bu çalışmada, çırakların geçmişten bugüne kadar olan sosyal gü-venlik hakları incelenmiştir. Ayrıca bu çalışmada çırakların iş kazası ve yapı-lacak yardımları ve çıraklar ile ilgili sayısal veriler ele alınmıştır. ABSTRACT
Apprentice according to the 3308th Vocational Education Act; According to the principles of apprenticeship contract, it is said that the person, whose knowledge, skills and work habits required by a profession in a professional field is developed in the job. The purpose of this study is to investigate the place of apprentices in the social security system. This study examines the social security rights of apprentices from past to present. In addition, in this study, numerical data on apprentices' work accidents and apprenticeships andapprenticesarediscussed.

ÖZ
6322 sayılı Kanun ile 5510 sayılı Kanunda yapılan değişiklik sonrasında ülkemizde sigorta prim teşvik sisteminde yeni bir döneme girilmiş bulunmaktadır. Yeni teşvik sistemi özellikle kalkınma planları ve yıllık programlarda öngörülen hedefler doğrultusunda tasarrufların katma değeri yüksek yatırımlara yönlendirilmesine, üretim ve istihdamın artırılmasına, uluslararası rekabet gücünü artıracak ve araştırma- geliştirme içeriği yüksek bölgesel ve büyük ölçekli yatırımlar ile stratejik yatırımların özendirilmesine, bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılmasına, kümelenme ve çevre korumaya yönelik yatırımlar ile araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin desteklenmesine odaklanmış bulunmaktadır. Yeni teşvik sisteminin üç temel ayağı bulunmaktadır. Bunlardan birincisi teşvik belgesi alma zorunluluğunun getirilmesidir. İkinci unsur bölgesel teşvik uygulamasının yeniden düzenlenerek belirginleştirilmiş olmasıdır. Yatırımın büyüklüğüne ve yerine göre teşvik unsurlarının değişmesi söz konusudur. Üçüncü ve en önemli unsur ise prime esas kazanç alt tutarı üzerinden sigortalı hissesi prim teşvikinin de getirilmesi suretiyle Bakanlar Kurulu’nca belirlenen illerde teşvik belgesi kapsamında yapılan yatırımlar için asgari ücret üzerindeki prim yükünün sıfırlanmasıdır. Bakanlar Kurulunca teşvik kapsamındaki illerin hangi bölgeye gireceğini tespit etmekte istatistiki bölge birimleri sınıflandırması, kişi başına düşen milli gelir veya sosyoekonomik gelişmişlik düzeyleri dikkate alınmıştır. Yeni teşvik sistemi kapsamında hangi sektörlerin hangi bölgelerde teşvik edileceği, teşvik edilmeyecek veya teşviki belirli şartlara bağlı yatırım konuları 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ve eklerinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.

ANAHTAR KELİMELER: Prim teşviki, 6322 sayılı Kanun, bölgesel teşvik sistemi, SGK teşvikleri

Bu çalışmada 1999’dan sonra günümüze sosyal güvenlik sisteminde gerçekleştirilen yapısal dönüşüm ele alınmakta ve dönüşümün kurumsal yapısı olan Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Poulantzas’ın devlet kuramı bağlamında tartışılmaktadır. Bu çalışma SGK’nın toplumsal aktörler arasındaki yatay ve dikey güç ilişkilerinin alanı olduğunu savlamaktadır. Bununla beraber sosyal güvenlik ve sağlık hizmetleri ulusal ve uluslararası sermaye için değerlenme alanı olarak yeniden biçimlendirildiğini vurgulamaktadır.

RECOMMENDED CITATION:
Esen, B. (2014) "6514 sayılı Kanun Sonrasında Türkiye Mevzuatında İşyeri Hekimliği Uygulamalarının Uluslararası Hukukla Karşılaştırmalı Bir Analizi",  Mali Çözüm Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 121, Ocak-Şubat 2014, ss. 123-135.

ÖZ
Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde tarihi bir dönüşüm başlatan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun düzenlemelerden birini de, kapsama giren işyerlerinde işyeri hekimi istihdam etme ya da işyeri hekimliği hizmetini dışından satın alma suretiyle çalışanlara sunma zorunluluğu oluşturur.
6331 sayılı Kanunun oluşturduğu yüksek işyeri hekimi talebini karşılamak için 18.01.2014 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 6514 sayılı Kanun, 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunda işyeri hekimliğine dair önemli değişiklikler yapmıştır. Buna göre, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan ve yöneticilik görevi bulunmayan tabipler ile aile hekimlerinin, kurum ve kuruluşlarındaki çalışma saatleri dışında ve kurumlarının izniyle aylık otuz saati geçmemek üzere işyeri hekimi olarak çalışabilmesi imkânı getirilmiş bulunmaktadır. Bir diğer düzenleme ile de, istisnasız Türkiye’deki tüm tabiplerin, işyeri hekimliği eğitimi alma ve işyeri hekimliği belgesine sahip olma şartları aranmaksızın, işyeri hekimliği görevini yapabilmesinin önü açılmıştır. Bu şekilde işyeri hekimliği icra edecek olanlar ancak 10’dan az işçi çalıştıran ve az tehlikeli sınıfta sınıflandırılmış olan işyerlerinde istihdam edilebilecektir.
Bu çalışmada güncel değişiklikler sonrasında Türkiye mevzuatında işyeri hekimliği uygulamalarının yasal çerçevesi değerlendirilmiş; ayrıca, son değişikliklerin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerine olacak muhtemel etkileri uluslararası hukukta yer alan işyeri hekimliği uygulamaları ile karşılaştırmalı olarak tartışılmıştır.

ANAHTAR KELİMELER
İşyeri hekimi, iş sağlığı ve güvenliği, iş sağlığı, hekim, tehlike sınıfı


ABSTRACT
One of the arrangements of The Occupational Health and Security Act No. 6331, which has been started a historical transformation within the services of occupational health and safety in Turkey, is the obligation to employ an occupational physician in workplaces those are within the scope or to serve the occupational medicine services to employers by purchasing it from outside of the workplace.
For meeting the high demand of occupational physicians, which is created by the Act No. 6331, the Act No. 6514, which is entered into force by being published at the Official Gazette by the date of 18th of January 2014, has made significant amendments on the Act No. 1219 on The Methods of The Execution of Medicine and Medical Sciences. Accordingly, the opportunity has been brought for the physicians who are working at public institutions and organizations and do not have a managerial position and for family physicians, to serve as an occupational physician, under the conditions of having the permission of their institution, working outside of their working hours at their institutions and organizations and within a working hour limitation not to exceed thirty hours in a month. With another amendment, the way for practicing occupational medicine without the requirements of being trained for occupational medicine and having an occupational medicine certificate, has been opened for all physicians in Turkey with no exception. Those who will perform occupational medicine in this way, can be employed only at the workplaces which are employing workers less than 10 and which are classified at the less dangerous hazard class.
In this study, the legal framework of occupational medicine practices in Turkey after the recent changes has been evaluated; furthermore, the possible effects of the recent legal changes for the occupational health and safety services has been discussed with a comparative focus to the occupational medicine applications in the international law.

KEYWORDS:
Occupational physician, occupational health and safety, occupational health, physician, hazard class

ÖZ
Sosyal güvenlik hukukumuzda; kısa vadeli sigorta hükümleri açısından, iş kazasının olduğu veya meslek hastalığının hekim veya sağlık kurulu raporu ile ilk defa tespit edildiği tarih sonrasında oluşacak; uzun vadeli sigorta hükümleri açısından ise ilk defa sigortalı olunan tarihten sonra yapılacak yaş düzeltmelerinin sonuç doğurmaması esası getirilmiş bulunmaktadır.
Söz konusu esas ile bireye dair oluşmuş olan statükonun korunması, tahsis hükümlerinin bir temele dayandırılması, bu çerçevede makro planda sosyal güvenlik sisteminin aktüeryal dengesinin korunmasının amaçlanmış olduğu görülmektedir.
Sosyal güvenlik mevzuatına göre, ilk defa sigortalı olduğu tarihte geçerli olunan emeklilik açısından dikkate alınmakta olup, işe giriş tarihinden sonra yaptırılan yaş düzeltmeleri emeklilik hesabında dikkate alınmamaktadır. Yargı içtihatlarında da genel kabul gören ve eşitlik ilkesine uygun bulunan bu hukuki durum çerçevesinde sosyal güvenlik sistemi kaynaklı tahsislerde, tahsisi doğuran olgudan sonra yapılacak yaş düzeltmesi işlemleri bir hüküm ifade etmemektedir. Diğer bir deyişle, sigortalı olduğu tarihten sonra yaşını mahkeme kararıyla büyütenler için erken emeklilik söz konusu olmayacaktır.

ÖZ
Ülkemiz sosyal sigortalar hukukunda sigortalıların hizmetleri ve sigorta primine esas kazanç tutarları her ay işverenlerce SGK’ya verilen aylık prim ve hizmet belgeleri yoluyla bildirilmektedir. Sigortalıların hizmetleri ve kazanç tutarları SGK’ya bildirilirken uygulamada sıkça tereddüt yaratan konulardan birini de sigortalıların bir takvim ayı içerisinde hiç çalışmadıkları hallerin SGK’ya bildirimi oluşturur. Bu şekilde belirli bir takvim ayı içerisinde hiç çalışması bulunmayan sigortalıların SGK’ya bildirimi sigortalının bu ay içerisinde ücret hak edip etmediğine veya bu ay içerisinde prim, ikramiye ve benzeri nitelikte SPEK tutarına dâhil herhangi bir ödeme alıp almadığına göre değişmektedir.
İşverenlerin çeşitli nedenlerle çalışmayan sigortalılara, yasadan veya akitten kaynaklanan bir nedenle zorunlu olmamalarına karşın çeşitli saiklerle ödedikleri ücrete uygulamada ve doktrinde “atıfet kabilinden ücret” adı verilir. Sosyal sigortalar hukuku yönünden atıfet kabilinden ödenen ücretin ayırt edici özelliği, ödemenin bir akdi veya yasal zorunluluğa dayanması, işverenin kendi ihtiyarı ile yapılmış olmasıdır; işverenin bu ödemeyi yaparken taşıdığı saik veya sigortalının işe devamsızlığının nedeni “atıfet kabilinden ücret”in SPEK’e tabi tutulması yönünden önem arz etmez.
Bu şekilde sigortalılara bir çalışma karşılığı olmaksızın atıfet kabilinden olarak ödenen ücretler SPEK tutarına dâhil edilerek ödendikleri ayın aylık prim ve hizmet belgesi ile SGK’ya bildirilmek zorundadır. Atıfet kabilinden ödenen ücretler sigortalıya, normal çalışılmış günler gibi hizmet günü kazandırır.
Atıfet kabilinden ödenen tutarların SGK’ya bildirimi ödenen tutarın sigortalının çalışmış olsa hak edeceği ücretin tutarına eşit, ondan az veya fazla olmasına göre değişir. Eğer sigortalının hiç çalışmadığı ayda işverenince ücreti sanki çalışmış gibi tam olarak ödenir ise sigortalı o aya ait APHB’de 30 gün hizmet ve ödenen normal brüt ücreti tutarı üzerinden sigortalı bildirilmelidir.
Öte yandan atıfet kabilinden ödenen ücret sigortalının aylık ücretinden düşük yahut da aylık ücretinden yüksek ise bildirim koşulları değişecektir. Sigortalıya fiilen hiç çalışmadığı ay için normal ücretinden daha fazla bir ücret ödenir ise bu tutar, ilgili aya ait APHB’de 30 gün hizmet ve ödenen brüt ücret tutarı üzerinden bildirilecektir.
Sigortalıya fiilen hiç çalışmadığı ay için normal ücretinden daha az bir ücret ödendiği takdirdeyse, söz konusu bu sigortalının o ay için SGK’ya kaç gün hizmet üzerinden bildirileceği normal ücretine oranlanarak hesaplanacaktır.
Ay boyunca hiç çalışmayan sigortalıya atıfet kabilinden ödenen ücretin hesaplanması aşamasında atıfet kabilinden ödenen tutar, sigorta primine esas kazancın günlük tutarının alt sınırının altında kalırsa durumunda alt sınıra yükseltilerek ilgili aya ait APHB’ne yansıtılmalıdır.
Atıfet kabilinden ödenen ücretin sigorta primine esas kazancın günlük tutarının üst sınırını geçtiği hallerde de bildirim üst sınır üzerinden yapılır. Bu şekilde bakiye kalan atıfet kabilinden ücret ödemeleri takip eden iki ayı geçmemek ve üst sınıra dikkat edilmek üzere takip eden ayların kazancına dâhil edilmelidir. Açıklanan bu şekilde, atıfet
kabilinden ödenen ücret, her ne şartta olursa olsun, günlük sigorta primine esas kazancın altında veya günlük sigorta primine esas kazancın üstünde bildirilemez.

Gelişmiş milletlerin sanayilerinde meydana gelen büyümeler iş sağlığı ve güvenliği konusunda ortaya koydukları ilerlemeler ile doğru orantılı olup en büyük gösterge iş kazası sayısının en aza indirgenmesidir. Bu çalışma kapsamında 2012-2020 yılları arasındaki işçi verileri Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan elde edilmiştir. Veriler analiz edilerek sektör ayrımı yapılmadan yıllara ait iş kazası ağırlık oranları ve iş kazası sıklık hızları belirlenmiştir. Bulgular: 2012-2020 yılları arasında iş kazası sıklık hızı %347,25; iş kazası ağırlık oranı ise gün bazında %43,79 artış göstermiştir. İş kazası sıklık hızı ile iş kazası ağırlık oranı arasındaki artışın anlamsız olmasından dolayı ortaya çıkan değer değişkenlerin standart insidans oranı için %95 güven aralığında istatistiksel çalışma yapılmıştır.Covit-19 pandemi şartlarındaki işten çıkartma yasağı getirilerek işçinin faal olarak SGK sisteminde aktif çalışan olarak kayıtlı olmasına rağmen iş yerine gitmemesinden dolayı iş kazası ağırlık oranı hesaplamalarında gerçeği yansıtmayan sonuçlar çıkmıştır.

Özet 

Sosyal güvenlik hakkı; gelecekle ilgili belirsizlik ve risklere karşı insanın korunma isteğinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Sosyal güvenlik hakkının doğumu, endüstrileşme ile birlikte ortaya çıkan işçi sınıfının o günlerde yaşadıkları acı ve sıkıntıların bir sonucudur. Bu nedenle çalışma ilişkisinden bağımsız olarak sosyal güvenlik hakkı üzerine bir değerlendirme yapılamaz. Çünkü gerek yerel, gerekse küresel boyutta sosyal güvenlik hakkı; içinde bulunulan dönemin ekonomik ve sosyal özelliklerine, özellikle de çalışma ilişkisine ve gelir dağılımına doğrudan bağımlıdır. 
Günümüzde sosyal güvenlik hakkının geleceğine ilişkin belirsizlik ve risklerin varlığı gözardı edilemez. Nitekim sosyal güvenliğin geleceğiyle ilgili öngörülerde bulunabilmek; geçmişten bugüne çalışma ilişkisini, ekonomik ve sosyal yapıyı, sosyal güvenlik hakkı üzerinde etkisi olan faktörleri ve bunların sosyal güvenlik hakkı üzerindeki etkilerini incelemeyi zorunlu kılar. Bu nedenle çalışmada, ekonomik ve sosyal yapıyı etkileyen faktörlerin geçmişten bugüne gelişimi incelenerek, yapılan araştırmalar ışığında sosyal güvenlik hakkının gelecek yıllarda gelişim sürecine ilişkin görüşlerimiz ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Gelecekte Sosyal Güvenlik Hakkı, Sosyal Riskler, Sağlık Hizmetleri, Kayıtdışılık,

SUMMARY

Social security right has arisen as a consequence of the human’s protection demand against uncertainties and risks of the future. The rising of the social security right is a result of the sorrow and greviance of labor class that come to exist with Industiral Revolution. Therefore it’s imposible that making an assessment on the social security right without consideration of working relation. Because of the fact that both local and global aspect,of social security right is directly depend on the economic and social features of the current era.
It can’t be ignore that existence of uncertanities and risks of the social security rigth’s future. Hence, in order to make some predictions on the future of the social security rigth, it’s necessary to analyse effects of working relations from past to present, economic and social structure, factors of the social security right. Therefore, in this study, our views have been indicated about formation process of social security right on coming years by studying on influencing factors on the economic and social structure from past to present.
Keywords: Social Security Rigth in the Future, Sosyal Risks, Health Service, Undeclared Work