Socjologia Religii

W niniejszym artykule autor dokonuje syntezy wybranych opracowań dotyczących porów-nywalności dwóch ważnych sfer życia człowieka-sportu i religii. Kwestia związków sportu z religią z pewnością należy do wyjątkowo skomplikowanych i trudnych do jednoznacznych ocen i analiz. Należy tu podkreślić, iż związek ten istniał od czasów antycznych, gdy greckie igrzyska były ekspresją religijnego stosunku człowieka do wyznawanych wówczas bóstw. Rów-nież w bliższych nam czasach w wielu społecznościach rytuał religijny był i jest powiązany z zawodami sportowymi. Jeśli chodzi o współczesny sport, mamy tu do czynienia ze swoistą i spontaniczną "para-religią" oraz związanym z nią rytuałem, czego wyraz znajdujemy głównie na widowni współczesnego sportu, jak również w mediach. Niektórzy badacze-co zostało przedstawione w artykule-uznają, iż współczesny sport sam w sobie posiada pewne znamiona religii, a więc jest jakąś specyficzną formą religii lub wręcz religią w pełni znaczenia tego słowa. Autor analizuje liczne podobieństwa między sportem a religią, zastanawiając się, czy w sporcie, tak jak w religii, występują emocje, które można uznać za transcendentne. SŁOWA KLUCZOWE: sport, religia, rytuał, kibic.

"Buddyzm Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu pojawił się w Polsce po raz pierwszy w 1976 r. Od tamtej pory do dziś zyskuje w naszym kraju coraz więcej zwolenników. […] Poniższa praca jest próbą zebrania i przeanalizowania wspomnień mówiących o początkach Związku Buddyjskiego Linii Karma Kagyu w Polsce. Nie jest to jednak analiza historyczna, lecz rozpatrywanie dwóch wymiarów pamięci, narracji odwołujących się do przeszłych wydarzeń — pamięci indywidualnej i pamięci społecznej.”
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"Book describes how Tibetan Buddhism, particularly Karma Kagyu tradition, have settled down and developed through past 40 years in Poland. Thoughts and facts presented here are based on the results of research referring to social and individual memory".

Niklas Luhmann określa swoją koncepcję społeczeństwa jako „radykalnie antyhumanistyczną”. „To nie człowiek komunikuje (się) – stwierdza - tylko komunikacja komunikuje”. Ale czym jest komunikacja i na czym polega autoreprodukcja systemów komunikacji? Niniejsza książka przedstawia socjologiczne i filozoficzne wątki Luhmannowskiej teorii systemów społecznych. Obok oryginalnego ujęcia nowoczesności, zagadnień z dziedziny socjologii polityki i socjologii religii znajdziemy w niej analizy teoriopoznawcze oraz propozycję nowego zdefiniowania podstawowego elementu tego, co społeczne.

Abstrakt
Utrzymujący się od okresu powojennego rozdźwięk między sakralnością a profanicznością wpływa na obieg obrazka, jego miejsce w kulturze religijnej i popularnej oraz przeznaczenie. Ten artefakt indywidualnej pobożności staje się popkulturowym gadżetem, którego symbolika stopniowo jest pozbawiana religijnych odniesień. Zmiany dotykają ikonografii, która balansuje od schematycznego kiczu po swobodną interpretację dotychczasowych kanonów prezentacji. Kościół nie posiada skutecznych sposobów na zahamowanie trendów laicyzacyjnych, a jego działania zmierzają w stronę sacromarketingu: kreacji quasi-duchowych przedmiotów, niebędących czystymi sakramentaliami, a jedynie pamiątkami o religijnej orientacji.
Abstract
Sacrality and profanity of religious pictures. Concerning the problems of the impact of the Church on devotional creativity The gap between the sacred and the profane which has emerged since the postwar period affects the circulation of the image, its place in religion and popular culture and destiny. This artefact of individual piety has become toy of pop culture whose symbolism is gradually being stripped of its religious references. The changes range from iconography, which is verging on the kitsch, to the loose interpretation of existing canons of presentation. The Catholic Church does not have effective ways of halting secularizing trends, and its actions are aimed at holy marketing: the creation of quasi-spiritual objects that are not purely sacramentals and only gifts of a religious orientation.

Religia i globalizacja zdają się mieć ze sobą wiele wspólnego. Wspomnieć warto tu choćby o różnorodnych procesach związanych z kształtowaniem się średniowiecznej, chrześcijańskiej Europy. Nawet, jeśli zgodzimy się ze stwierdzeniem, iż wówczas to właśnie religia chrześcijańska wykorzystywana była instrumentalnie lub też funkcjonowała jako podmiot narzucający za pośrednictwem jej prominentnych depozytariuszy swe rządy na drodze podboju kolejnych państw i społeczeństw, to z dużą dozą trafności wypada stwierdzić, iż w historii nieraz stawała się ona, szczególnie w swym wymiarze instytucjonalnym, kośćcem tworzenia bardziej ogólnej organizacji politycznej czy sfery szerszych oddziaływań kulturowych, ustanawiających zespół procesów wprowadzających przedstawicieli różnych społeczności w jeden wspólny świat.
Tego rodzaju skłonności ekspansjonistyczne wielu religii czy też religijne procesy quasi-globalizacyjne doprowadzają często do sytuacji, gdzie wydarzenia lokalne zaczynają być kształtowane przez zjawiska przestrzennie odległe, które z czasem poprzez mechanizm zwrotnej reakcji same zaczynają być kształtowane przez zdarzenia lokalne. Wydaje się zresztą, że zarówno globalizm oraz lokalizm zmian kulturowych, jak i samo funkcjonowanie społeczeństwa globalnego czy lokalnego połączone są ze sobą silnymi, wzajemnymi uwarunkowaniami, które niekiedy uwidaczniają się w pozornie sprzecznych procesach.

Jak powstają nowe religie? Skąd wypływa niecodzienny autorytet ich przywódców? W jaki sposób niektórzy członkowie społeczeństwa staja się uczestnikami kontrowersyjnych grup religijnych? Jakie mechanizmy decydują o porażce lub sukcesie nowej religii? Na te między innymi pytania szuka odpowiedzi autor niniejszej książki. Analizując konkretny przypadek jednej z grup religijnych, stara się jednocześnie wykazać, iż"wielkie księgi' pozostawione przez klasyków humanistyki nadal dostarczają użytecznych narzędzi poznawczych w takich poszukiwaniach.

Książka jest analizą zmian, jakie dokonują się w religii w związku z wykorzystywaniem kolejnego nowego medium, jakim jest Facebook. Facebook jest tu traktowany jako jeden z wielu serwisów społecznościowych, a zarazem jako serwis wyjątkowy pod względem popularności, liczby użytkowników i zadomowienia się w ich codzienności. Jest także przykładem globalnego narzędzia aplikowanego do lokalnych (pod względem przestrzeni, ale też czasu) wzorów religii i religijności. Celem książki jest uchwycenie sposobów myślenia o religii przez pryzmat używania medium, które wciąż jeszcze jest nowe, które oferuje wgląd w sposoby swojego działania, którego rola i znaczenie podlega jeszcze społecznym negocjacjom, a jego istnienie balansuje na granicy „oczywistości” i  „nieoczywistości”.  W połowie  drugiego  dziesięciolecia  XXI  wieku  internet (w wersji 1.0) już takim medium nie jest, ale internet w wersji Web 2.0 – jeszcze tak. Kategoria religii i religijności została ograniczona do polskich rzymskich katolików, posługujących się – dla wyrażania swojej wiary i przynależności – Facebookiem jako narzędziem, które nie jest powszechnie włączane w zestaw narzędzi konfesyjnych, ale jest narzędziem powszechnie używanym do budowania i wyrażania tożsamości, budowania i podtrzymywania relacji społecznych.

M. Humeniuk, Między skończonością i nieskończonością-religijność a doświadczanie świata życia, w: Codzienność jako wyzwanie edukacyjne T. 1, red. M. Humeniuk, I. Paszenda, Wrocław 2017

Nawet, gdy wielka chmura przykrywa nadzieję, nie opróżni to kołysek. Chantal Delson Wprowadzenie Refleksja nad dynamiką zmian dokonujących się w obszarze religii i religij-ności nowoczesnych społeczeństw, ujmowana w spostrzeżeniach socjologów, filozofów czy religioznawców, stanowi niezwykle inspirujące źródło namysłu nad współczesną kondycją duchową jednostki oraz sposobami, w jaki prze-kształca ona przestrzeń własnych doświadczeń, poszukując coraz to nowych, lepiej dopasowanych do siebie środków i formuł wyrazu w tym obszarze. Ana-lizując tak zwany paradygmat sekularyzacji 1 , można dojść do przekonania, że przypuszczenia socjologów religii z lat 50. i 60. XX wieku tylko częściowo się potwierdziły 2. Rzeczywiście, społeczne formy tradycyjnej religijności oraz sam status religii instytucjonalnych uległ wyraźnemu przeobrażeniu-transforma-cji lub wycofaniu i zanikowi. Jednak skłonność do myślenia mitologicznego i metafizycznego zdaje się pozostawać typowym i powtarzalnym elementem wewnętrznej konstytucji współczesnego człowieka, wyrażając się tak na grun-cie społecznym, w twórczej inicjatywie uruchamiania nowych formuł życia religijnego, jak i indywidualnym, osobistym, w pełnych determinacji próbach nadawania przez jednostkę własnym doświadczeniom znaczenia wykraczają-cego poza to, co empiryczne, zmysłowe i racjonalne. Z pewnością wicher póź-nonowoczesnej dekonstrukcji pozostawił po sobie zdziesiątkowany krajobraz wielkich narracji, w tym narracji religijnych, jednak-czego dowodzi współ-1 Zob. K. Zielińska, Spory wokół teorii sekularyzacji, Kraków 2009, s. 231-260. 2 Zob. M. Humeniuk, Miedzy sekularyzacja a postsekularyzmem. O odczarowaniu świata z perspektywy socjologii religii, [w:] Fromm. Aplikacje, red. P. Jabłoński, R. Włodarczyk, Wro-cław 2016, s. 113-135.

Wykaz przekładów prac Ericha Fromma na język polski //
Wykaz zawiera chronologicznie uporządkowany zgodnie z oryginalnymi
wydaniami spis polskich przekładów książek, prac zebranych,
artykułów i esejów Ericha Fromma, opracowany z użyciem indeksu
dzieł filozofa zawartego w jego biografii autorstwa Reinera Funka
(zob. R. Funk, Erich Fromm, przekł. R. Różanowski, Wydawnictwo
Dolnośląskie, Wrocław 1999, s. 202–215). W nawiasach okrągłych podana
jest data oryginalnego wydania. W nawiasach kwadratowych
znajduje się adnotacja dotycząca wcześniejszych publikacji tłumaczeń
fragmentów danej książki. Spis zasadniczo nie uwzględnia wznowień
i kolejnych wydań książek i innych prac Fromma na język polski.

The aim of the paper is to identify the function of naïve realism within the Czech commonsense construction of the Muslim community, especially in new media folklore and in social media discourses as such. Muslims appear here o en as one homogenous global community with one common set of values, convictions and acting patterns. Drawing on P.L. Berger and T. Luckmann, the author examines the social impacts of such a cognitive habitus on a case of social hysteria connected with so called migration crisis (2015-2017). Reification of socially constructed groups, where diffeerent individuals are merged into one ‘organism’ due to their alleged belonging to one essentialized religion, is a form of dehumanization. This way individuals lose their personalities in favour of reified and personified collectivities. The author points to the necessity of development of popular discourses based on the category of neighbour, which could undermine the obviousness of such reification.

Socjologia wobec teologii
Socjologiczne podejścia do dogmatu
Czym jest religia z socjoewolucyjnego punktu widzenia
Czym jest dogmat
Rozwój strukturalny chrześcijaństwa a dogmaty
- Faza I. Budowanie granic
- Faza II. Konsolidacja i selekcja eklezjastyczna
- Faza III. Domestyfikacja wspólnoty
Posoborowy kryzys a dogmaty
Podsumowanie

Wspólnota Kundaliniego należy do najmniej znanych grup ezoterycznych działających w Polsce. Nie ma o niej dotąd wzmianek w literaturze naukowej poświęconej nowym ruchom religijnym. Nieliczne relacje na jej temat pochodzące z lat 80. mają mocno fragmentaryczny charakter1, a publikacje prasowe z czerwca 2005 roku dotyczą przede wszystkim pewnych zjawisk patologicznych, jakie w grupie tej miały miejsce2, dlatego też warto przybliżyć czytelnikowi historię oraz podstawy ideologii tej wspólnoty.

Jednym z sygnałów kryzysu, w jakim znalazł się Kościół katolicki w Europie, są trudności z odtwarzaniem (nie mówiąc o rozwoju) własnej organizacji. Ujmuje się je czasem zbiorczo jako „spadek powołań”, choć w istocie mowa tu o kilku wskaźnikach opisujących odpływ i napływ osób do stanu kapłańskiego.

Koncepcja "wspólnoty" ma na gruncie analiz socjologicznych stosunkowo długą i bogatą treściowo tradycję. Tradycja ta nakazuje zwykle porównawcze i opozycyjne w charakterze zestawianie ze sobą dwóch typów idealnych: "wspólnoty" oraz "społeczeństwa nowoczesnego" (czy niekiedy ponowoczesnego). Owo kontrastowe zestawienie kryje w sobie kilka podstawowych opozycji.
W niniejszym tekście skupiam się na dwóch podstawowych problemach. Po pierwsze, zastanawiać się będę nad przyczynami sytuacji, w których jednostki gotowe są poświęcić swą własną dotychczasową tożsamość czy indywidualność na rzecz wspólnotowości oraz nowej, zaproponowanej przez ową wspólnotowość, tożsamości. Problem ów w zasadniczej mierze dotyczyć będzie próby wyjaśnienia popularności tzw. nowych ruchów religijnych. Po drugie, odwołując się do fenomenologicznego pejzażu pojęciowo-teoretycznego, postaram się wskazać na podstawowy mechanizm oferowany jednostce przez wspólnotę religijną na drodze do tego rodzaju zmiany uniwersum dyskursu. W tym kontekście zajmować będę się zjawiskiem konwersji religijnej.

Budowle i przestrzenie o wyraźnie symbolicznym charakterze powstają powoli, nadają miastu stabilność, są punktami odniesienia. Chroni się je z pieczołowitością, a jeżeli w jakiejś zawierusze dziejowej zostaną zburzone, z wielką ofiarnością i jak tylko możliwe szybko są odbudowywane. Trwają wieki. Należą do skarbca kultury miasta, regionu, narodu, państwa. Stanowią o ich tożsamości i odrębności. Są punktami odniesienia w poruszaniu się po mieście i pomagają rozumieć los jego mieszkańców. Stanowią treść międzyosobowej i międzygrupowej komunikacji w ramach żyjącego pokolenia i między pokoleniami. To właśnie one decydują o charakterze miasta, regionu, narodu, o ich specyfice […].

Szczególnie symboliczną architekturą i przestrzenią w mieście są świątynie, kaplice, cmentarze, przyuliczne kaplice i krzyże. Wyróżnia je spośród innych budowli i przestrzeni symbolicznych to, że należą do sacrum, są wyłączone z jakichkolwiek form użyteczności, dają wiele do myślenia tym, którzy na nie patrzą lub do nich wchodzą. Są symbolem czegoś ważnego i świętego, trwałego i niezniszczalnego. […]

Czytelnik otrzymuje bardzo bogaty materiał do refleksji na temat sacrum w dzisiejszym mieście. Zawarte w nim opracowania pobudzają do myślenia nad tym, co dla oczu niewidzialne.

Z Posłowia o. prof. Leona Dyczewskiego

W artykule dokonano analizy różnych wymiarów religijności młodego pokolenia Polaków – także w kontekście historycznym i międzynarodowym. Jest to obszar badawczy niezwykle ciekawy i przechodzący intensywne przeobrażenia. Polska młodzież jest najbardziej religijna w Europie, lecz równocześnie wyróżnia się na tle rówieśników olbrzymim spadkiem poziomu religijności w stosunku do starszych pokoleń. Prowadzone od kilku dekad analizy wskazują nie tylko na redukcję religijnych afiliacji czy częstotliwości rozmaitych praktyk (jak np. modlitwy osobistej), ale także na istotne zmiany w deklarowanych źródłach sensu życia. Interpretując zachodzące przeobrażenia, wprowadzona została w tekście kategoria „cyfrowych apateistów” – obojętnych na kwestie religijne młodych ludzi, dla których internet jest naturalnym środowiskiem codziennej aktywności. W artykule zreferowane zostały niektóre reguły funkcjonowania cyfrowej rzeczywistości, które sprzyjają takim postawom.

There is strong need for developing tools to help understanding the general causes of diversity within Islam (“Islam is different”), including Islamic law, while maintaining a common identity (“Islam”). Against this background, the aim of the paper is to present, in a model way, the selected dilemmas associated with approaches to Revelation. The following issues will be examined: the sources of understanding the content of Revelation, the “deepness” of the interpretation of the (textual or non-textual) sources of Revelation, the role of culture in both materialization of Revelation and in understanding the content of Revelation. Combining extreme positions with respect to the identified problems makes it possible to distinguish two general model approaches to Revelation: “flat” and “multilevel”. Within the “flat” approach to Revelation, Islamic law is being formed as a collection of specific normative content (injunctions, prohibitions). In turn, “multilevel” approach supports the vision of Islamic law as a specific vehicle that (directly or indirectly) creates conditions for full access to the content of the Revelation.

Zarówno religia jak i współczesna gospodarka funkcjonują jako specyficznego rodzaju globalne systemy, o różnym stopniu ugruntowania. W obu jednakże przypadkach zauważyć możemy oddziaływanie różnorodnych zjawisk związanych z procesami globalizacyjnymi. W naukach społecznych, w szczególności
w obrębie klasycznej antropologii społecznej, analizy wzajemnych powiązań religii, wierzeń religijnych oraz gospodarki obecne są niemal od zarania tych dyscyplin. Także młodsza siostra antropologii, socjologia może poszczycić się kilkoma wybitnymi studiami z zakresu analiz religijnej bazy dla rozwoju określonych systemów gospodarowania. Analizy tego rodzaju dotyczyły jednakże głównie powiązań funkcjonujących w obrębie konkretnych, zwykle pojedynczych, układów społecznego odniesienia.

Procesy globalizacyjne, obejmujące zarówno gospodarkę, religię czy szerzej kulturę znaczącej części współczesnego świata, wprowadziły do tych powiązań nowego rodzaju dynamikę i wymiar. Całościowa interpretacja tych przemian wydaje się zarówno tak samo interesująca jak i skomplikowana.

W niniejszym opracowaniu podejmuję się znacznie skromniejszego zadania. Przedstawiam z jednej strony wybrane aspekty wzajemnych powiązań
procesów globalizacyjnych współczesnego świata z religią. W szczególności skupiam się na wskazaniu relacji zachodzących między sferą rynku a sferą religii, ukazaniu wzajemnego wpływu i przenikania się tych obu sfer w kulturze kręgu euroamerykańskiego oraz wskazaniu na przeobrażenia zbiorowych i jednostkowych identyfikacji ze sferą życia religijnego wynikających z coraz silniejszego "urynkowiania" się religii i religijności. Z drugiej zaś strony próbuję
delikatnie wskazać na mniej lub bardziej bezpośrednią obecność religii w funkcjonowaniu wielkich firm korporacyjnych.

Ohne Zweifel ist Polen eines der katholischsten Länder in Europa. Die Gründe dafür sind in historischen Bedingungen, dem praktischen Fehlen anderer Religionen und Glaubensrichtungen auf dessen Territorium, aber auch in der hohen Aktivität der Katholischen Kirche zu suchen. In den letzten Jahren unterliegt die Religiosität der Polen jedoch gewissen Veränderungen. In diesem Artikel wird zunächst die aktuelle religiöse Situation in Polen dargestellt und anschließend die Dynamik der Religiosität der Polen in den letzten Jahren diskutiert.

M. Humeniuk-Walczak, On the validity of religious education in the age of secularization : reflections from the border of religious sociology and religious pedagogy, w:Atomization or integration?: Transborder aspects of multipedagogy, red. J. Pilarska, A. Szerląg, A. Urbanek, Cambridge Scholars Publishing, Cambridge 2016, s. 253-270.

Przez ponad cztery dekady po zakończeniu II wojny światowej społeczeństwa Europy Środkowej wystawione były na szczególnego rodzaju społeczny eksperyment. Rolę głównego sprawcy pełnił Związek Radziecki. Celem owego eksperymentu miało być stworzenie lepszego społeczeństwa. Rzecz jasna, eksperyment ów pociągał za sobą różnorakie procesy i mechanizmy, których celem było dokonanie przemian świadomościowych oraz międzyludzkich i kulturowych związków. Eksperymentator używał narzędzi ideologicznej perswazji, nie stronił także od używania przemocy. Przedmiot eksperymentu, mniej lub bardziej opornie, ulegał przemianom. Ostatecznie eksperyment nie powiódł się. Komunizm uległ pod naporem burzy przemian. Niektóre instytucje społeczne zanikły. Inne zaczęły podlegać re definicji ról dotychczas przez nie pełnionych. Dotychczasowe ofiary eksperymentu rozpoczęły budowę nowego systemu, która nie zaczęła się jednak w próżni. Wpływ na nią wywierały dotychczasowe uwarunkowania historyczne, strukturalno-funkcjonalne i mentalno-świadomościowe. Pojawianiu się i konstruowaniu nowej rzeczywistości towarzyszyły także przekształcenia tego segmentu rzeczywistości społecznej, w którym lokalizuje się religijność społeczeństw. Nie chodzi tu wyłącznie o sferę, którą socjologowie zwykli uznawać za powstałą w procesie prywatyzacji religii czy różnicowania się " rynku usług religijnych". Odnosi się to również do religii ugruntowanych. W warunkach Polski dotyczy to oczywiście przede wszystkim Kościoła rzymskokatolickiego.

Niniejszy tekst odwołuje się jedynie do danych badawczych pozyskanych na drodze rejestrowanego magnetofonowego wywiadu nieustrukturalizowanego, który prowadzony był wśród wybranych, kluczowych reprezentantów Kościoła. Dobór owych przedstawicieli oparty był na drodze celowego doboru próby. Zasadnicze kryterium doboru respondentów bazowało na wysokiej sile opiniotwórczej respondenta w konkretnych środowiskach Kościoła rzymskokatolickiego. Respondenci ci, to do pewnego stopnia osoby kształtujące obraz polskiego Kościoła, nie tylko na scenie religijnej, ale przede wszystkim w ramach dyskursu publicznego. Analizowany tu materiał empiryczny obejmuje wypowiedzi
osiemnastu osób: (a) pięciu osób świeckich (dwóch redaktorów naczelnych ogólnopolskich czasopism katolickich, profesora historii i prezesa jednego z Klubów Inteligencji Katolickiej w jednej osobie, działacza Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy oraz członka Krajowej Rady Katolików Świeckich); (b) trzynastu biskupów (w tym jednego kardynała i trzech arcybiskupów).

Religia i Internet posiadają pewną wspólną cechę. W potocznej świadomości łączą się raczej z ideami dialogu i pokoju, a wszelkie związki z walką uznają za dowód zwyrodnienia czy patologii. Tak ideologom Internetu, jak i funkcjonariuszom religii, zwłaszcza chrześcijańskiej, zależy by przekonać nas do takiej wizji. Wydarzenia z 11 września 2001 roku stały się okazją, by na powrót postawić pytanie o zdolność religii do generowania konfliktów.

Jedna z zasadniczych i najbardziej popularnych tez globalizacyjnych zakłada, iż współczesny świat oraz współczesna kultura (głownie kultura kręgu euroamerykańskiego) w szczególny sposób „zagęszcza się” czy „zacieśnia”. Efektem tego rodzaju zmian, o niezwykle doniosłych konsekwencjach, miałoby być m.in. wytwarzanie się sfery coraz silniej ze sobą powiązanych sieci komunikacyjnych, znaczeniowych czy nawet aksjonormatywnych (w tym różnorodnych wzorów kulturowych, związanych także ze wzorami szeroko pojmowanej konsumpcji). Tradycyjne badania i analizy religioznawcze, których głównym przedmiotem zainteresowania jest religia jako zjawisko społeczno-kulturowe zajmują się przede wszystkim opisem i klasyfikacją różnorakich religii, próbują ustalać wzajemne zależności i prawidłowości występujące pomiędzy nimi samymi a różnymi procesami, jak i zjawiskami społecznymi. Starają się również ustalać warunki ich kształtowania się oraz podejmują próby formułowania praw ich rozwoju. Jednakże tradycyjn...

The article is dedicated to the Muslims in Poland, with a special focus on their institutional representation. This religious minority encircles a diverse populace in terms of the path in Islam they adhere to, ethnicity, country of origin, but also the legal status they have in Poland. It includes Muslim Tatars, former students from Arab countries who have been living in this country for decades, as well as transient groups war refugees from Chechnya, Afghanistan or the Balkans, esp. Bosnia and Herzegovina. The author argues that institutionalized entities of religious character which associate Muslims in the country, organize their presence in religious terms and represent them, reflect major divisions within the Muslim populace in the country. A key factor is the duration of their settlement – it is concomitant to, if not more important than, tensions between the Sunnis and Shiites.

Niniejsza analiza wybranej literatury diaspory muzułmańskiej w Polsce stanowi próbę rozwinięcia pewnego kluczowego elementu syntetycznej teorii ewolucji religii1. Teoria ta opiera się m.in. na socjologii selekcjonistycznej i socjologicznej teorii systemów organicznych. Z tej perspektywy sukces ewolucyjny systemu zależy nie tylko od jego zdolności do pozyskiwania zasobów z otoczenia (w tym celu musi się do niego dostosowywać), ale także od zdolności do obrony zgromadzonych zasobów przed zawłaszczeniem przez inne systemy i własnych struktur przed dezintegracją. Na tym drugim wymogu, odniesionym do religii, skupiam się w niniejszym artykule. Religie stanowią z jednej strony pewien system doktrynalny, z drugiej grupę podtrzymujących go organizacji społecznych. Tę dwoistą (informacyjno-organiczną) naturę dzielą z gatunkami biologicznymi2, ujmowanymi również jako pula genetyczna z jednej, a zbiór krzyżujących się populacji z drugiej strony3. Gatunki zachowują swą odrębność przy pomocy różnorodnych mechanizmów izolacyjnych (genetycznych, fizjologicznych czy behawioralnych). Również religie muszą rozwiązać problem odgraniczenia, aby chronić swój system dogmatyczny oraz zasoby (przede wszystkim lojalność wiernych). Niektóre wytwarzają w tym celu wyspecjalizowane instytucje, inne polegają na bardziej rozproszonych mechanizmach, które ustanawiają to, co umownie można określić ich socjo-kulturową granicą. Jej zdefiniowanie i ustanowienie na poziomie zachowań jest zatem fundamentalną potrzebą, której zaspokojenie współdecyduje o ewolucyjnym sukcesie czy porażce danej religii. Naturalnie religie różnią się między sobą pod względem tego, jak szczelne i efektywne granice ustanawiają. Maksymalizacja szczelności, prowadząca do pełnej izolacji danej organizacji, nie jest bynajmniej rozwiązaniem gwarantującym sukces ewolucyjny. Pokazuje to przykład izolowanych i izolujących się sekt, które praktycznie utraciły możliwość rozwoju4. Z drugiej strony utrata kontroli nad granicami, nadmierne ich otwarcie, prowadzi do stopniowego rozkładu systemu dogmatycznego i struktur. Jest to obecnie częstokroć problem tzw. Kościołów głównego nurtu, z katolickim włącznie. Ten systemowy problem jest nieoczywisty, gdyż przepływ między systemem a otoczeniem dotyczy zarówno informacji jak i zasobów i są to szlaki współzależne. Granice powinny chronić już pozyskane zasoby przed przejęciem przez inne systemy ale i umożliwiać napływ nowych zasobów (muszą być zatem otwarte do wewnątrz). Odwrotnie w przypadku przepływu informacji: granice powinny blokować ich napływ z zewnątrz, a jednocześnie ułatwiać ich transmisję poza system, w tym do innych systemów, co umożliwia pozyskanie nowych zasobów (wskazane jest zatem, by były otwarte na zewnątrz). W przypadku religii głównym zasobem jest ludzka energia, stąd też w interesie organizacji religijnych leży pozyskanie możliwie dużej liczby wyznawców, którzy w zamian za udostępniane przez nią informacje (interpretacje teologiczne), będą podtrzymywać jej byt. Interpretacje teologiczne tworzą względnie spójny system teologiczny, składający się na doktrynę danej religii. Skłonność do wchodzenia wiernych w relację wymiany z daną organizacją religijną (czy też szerzej, do podtrzymywania danej religii) zależy jednak od tego, na ile głoszona przez nią doktryna

Postępujące w stałym tempie procesy laicyzacji i sekularyzacji współczesnego świata zachodniego nie od dzisiaj są jedną z głównych bolączek religii chrześcijańskich. Myśl teologiczna i nauczanie kościołów z coraz większym znojem zmagają się z jednym z najbardziej widocznych objawów tejże laicyzacji - z kompletnym niemal brakiem przestrzegania przez wiernych norm moralnych
i nakazów od wieków kształtujących życie seksualne.
Sfera wolnorynkowej gospodarki i towarzyszącej jej kultury nie zdążyła zakorzenić się na tyle, by przekształcić sferę wartości w takim stopniu, w jakim się to stało dużo wcześniej na Zachodzie. Wydaje się jednak, że są takie środowiska w naszym społeczeństwie, które bez kompleksów przejmują zsekularyzowany system aksjonormatywny, taki z którym "nie dają sobie rady" kościoły chrześcijańskie.
Jedną z takich swoistych nisz stanowi naszym zdaniem młodzież. Zaprojektowaliśmy zatem badania i zrealizowaliśmy ich wstępną fazę, których zadaniem było wskazanie "ponowoczesnych" cech w systemie norm i wartości wyznawanych przez polską młodzież w dziedzinie seksu i płciowości. Interesowało nas, w jakim stopniu na seksualność młodzieży wpływa liberalna kultura późnego kapitalizmu, a w jakim ich subiektywnie deklarowana religijność. Sądziliśmy, że warto sprawdzić, na ile procesy sekularyzacji wpływają dziś na przestrzeganie norm religijnych w zakresie życia seksualnego wśród młodych Polaków.

: Niniejszy artykuł analizuje znaczenie religijnego “odczarowania świata” dla narodzin nauki w cywilizacji zachodniej. Omawiam dwa główne znaczenia tego pojęcia, tj. poznawcze, obecne w pracach Maxa Webera oraz aksjologiczne, założone w teorii sekularyzacji Petera L. Bergera. Obaj autorzy utrzymują, że po raz pierwszy do odczarowania świata doszło w starożytnym Izraelu. Jednakże nauka wówczas się nie narodziła. Powstaje ważne pytanie: czy rzeczywiście odczarowanie stanowi konieczny warunek powstania nauki? W rzeczywistości, choć w judaizmie miało miejsce odczarowanie aksjologiczne, to nie dokonało się wówczas w znaczącym stopniu odczarowanie poznawcze. Przeciwna sytuacja miała miejsce w starożytnej Grecji, gdzie nauka faktycznie się narodziła. Studium Waltera F. Otta nad religią Homerycką ukazuje niemal kompletne odczarowanie poznawcze a jednocześnie potężne religijne oczarowanie aksjologiczne poglądu na świat w starożytnej religii greckiej. Obie postawy mogły skutecznie przyczynić się do ustanowienia naukowego sposobu myślenia.