Psychoterapia

Streszczenie
Cel artykułu stanowi przedstawienie wybranych etycznych aspektów procesu psychoterapii w oparciu o najważniejsze polskie i zagraniczne pozycje bibliograficzne. Podjęte zostają rozważania dotyczące m.in. problematyki manipulacji w relacji terapeutycznej, zagadnienia poufności i związanej z nim kwestii tajemnicy zawodowej, zasady neutralności światopoglądowej psychoterapeuty, etycznych aspektów psychoterapii dzieci i młodzieży, problematyki superwizji oraz relacji psychoterapia – prawo.

Abstract
The aim of this article is to present selected ethical issues in psychotherapy based on the most important Polish and foreign contributions to the area. In the article, the following issues will be taken into consideration: manipulation during psychotherapy, confidentiality and professional secrecy, the principle of the ideological neutrality of the therapist, ethical aspects of psychotherapy for children and adolescents, clinical supervision, and the relation between psychotherapy and law.

Jedinci, ktorí sa v detstve stali obeťami sexuálneho zneužívania, sú mnohokrát nepochopení, niektoré ich reakcie sú vnímané ako choré, nenormálne. Obete často nerozumejú ani samy sebe a posudzujú sa nadmieru prísne. Cieľom publikácie je sprostredkovať čitateľom informácie, ktoré zvýšia ich kapacitu porozumieť tomu, že to nie obeť je nenornálna, ale zločin, ktorý bol na nej spáchaný, a že reakcie obete možno vnímať aj ako prejav jej úsilia kreatívne sa prispôsobiť nenormálnym životným okolnostiam, ktoré sú zväčša udržiavané nesprávnymi postojmi okolia k obetiam a páchateľom. Autorka v tejto publikácii najprv vymedzuje pojem sexuálne zneužívanie detí (CSA), uvádza škálu foriem CSA a predstavuje dôvody, pre ktoré sa CSA zaraďuje medzi veľmi špecifické traumatické životné udalosti. Bežne rozšírené mylné domnienky o tejto problematike autorka konfrontuje s realitou a objasňuje, prečo je tak náročné obete CSA včas identifikovať, prečo väčšinou o svojich zážitkoch nehovoria otvorene a presvedčivo, resp. prečo takúto skúsenosť odhalia niekedy až s odstupom rokov či desaťročí. Rozsiahla časť publikácie je venovaná popisu potenciálnych dlhodobých následkov tejto traumy, ktoré sa môžu objaviť v psychickej, telesnej, sociálnej i spirituálnej oblasti a v rôznej miere narúšať kvalitu života v dospelosti. Následne je pozornosť v publikácii sústredená na potreby a postupy v terapii dospelých, ktorí sa usilujú vysporiadať sa s touto traumou a jej následkami vo svojom živote. Napokon sa autorka v publikácii zaoberá náboženskými otázkami (súvisiacimi s pojmami ako utrpenie, obeta, hriech, panenstvo, uzdravenie, odpustenie a zmierenie), ktoré často trápia veriacich so skúsenosťou CSA. Poukazuje na to, ako neadekvátne odpovede na tieto otázky podporujú bezprávie a sťažujú obetiam zotavenie sa z traumy.
Táto publikácia je adresovaná predovšetkým dospelým obetiam CSA a ich blízkym, ktorí majú záujem lepšie im porozumieť. Zároveň je určená ľuďom, ktorí by z titulu svojej profesie mali byť obetiam nápomocní v procese zotavovania sa z tejto špecifickej traumy. Informácie obsiahnuté v publikácii môžu byť užitočné najmä psychológom, psychoterapeutom, psychiatrom a osobám pôsobiacim v oblasti pastorácie (najmä kňazom, pastorom, pastorálnym poradcom). Vyšetrovateľom, advokátom a sudcom môže obsah publikácie osvetliť dynamiku CSA (vrátane prvkov prispievajúcim k latencii tohto trestného činu) a rozsah škôd, ktoré CSA za sebou môže zanechať. Napokon je táto publikácia adresovaná aj páchateľom CSA, aby im vyjavila bolestné následky ich zločinov a pohla ich k zmysluplným formám pokánia.

In 1992, the experts of the World Health Organization decided to introduce a new diagnostic category. Possession Trance became recognized as a psychiatric disorder. The introduction of this new category prompted the clarification of its diagnostic criteria. In an unprecedented way, the authors of the 10th edition of the International Classification of Disorders (ICD-10) made the diagnosis of possession trance dependent on the cultural context of its occurrence making the diagnostician-clinician responsible for determining the relations between the possession trance and its cultural environment.

The article is an attempt to describe the ethical basics of Gestalt psychotherapy, both known to authors of Gestalt and unknown, to insight into the problem. The ethical principles underlying Gestalt are issue of responsibility, freedom, rationality, nature of good and evil and the principle of the golden mean. The article also attempts to answer the question of how to be free and authentic person on the basis of the Gestalt approach.

Gdyby Tischner lepiej znał zasady psychoterapii, a nie tylko aksjologiczne i epistemologiczne koncepcje psychiatryczne Kępińskiego, inną formę mogłoby mieć zakończenie dramatycznej historii życia Nieznajomej Kobiety opisanej na kartach Sporu o istnienie człowieka. Wspomniany list-wyznanie Nieznajomej Kobiety, Tischner przytacza jako egzemplifikację leibnizowskiej metafory monady z zatrzaśniętymi oknami. Na pytanie czy można je na nowo otworzyć, udziela negatywnej i na wskroś pesymistycznej odpowiedzi. Diagnoza Tischnera jest pozbawiona nadziei. Nie znajduje on bowiem takiej siły, która zdolna byłaby na nowo otworzyć zatrzaśnięte okna monady i przezwyciężyć egzystencjalny dramat Kobiety, której życie zdominował autodestrukcyjny schemat bycia-przeciw-sobie, stanowiący  ̶  jak się wydaje  ̶  utrwalony ślad dawnych bolesnych doświadczeń. Tischner, odwołując się do filozoficznej koncepcji substytucji Lévinasa, próbuje ów dramat zatrzaśniętych okien monady przezwyciężyć poprzez uwznioślającą teologizację egzystencji człowieka. Jest to propozycja podjęcia cierpienia na sposób mesjański. Moim zdaniem jest ona chybiona i nieskuteczna. Nadzieję na ponowne otwarcie okien monady i uleczenie tragicznej historii życia Nieznajomej Kobiety mogą przynieść uzdrawiające spotkanie i relacja, jako doświadczenia korektywne dostępne właśnie na drodze psychoterapii.

In his book The Controversy Over the Existence of Man, Tischner cites a letter from a “Stranger Woman”. It provides a metaphor for a closed monad, incapable of a profound encounter. Tischner asks: can the windows of this monad be opened? He gives a negative answer. His diagnosis is devoid of hope for the recovery of man’s inner freedom. In my opinion, the only hope for reopening the windows of the monad and healing the tragic life story of the “Stranger Woman” can come from a psychotherapy. Tischner’s anthropological perspective seems to be insufficient and unsatisfactory. The inclusion of a psychotherapeutic perspective is justified by the kinship between Tischner’s philosophy and Kępiński’s humanistic-existential psychiatry.

16 maja 2015 roku w Auli Kazimierzowskiej Archidiecezjalnego Wyższego Seminarium Duchownego w Białymstoku miała miejsce konferencja naukowa nt. Psychologia a formacja ludzka. Zadania, wyzwania, perspektywy. Spotkanie zostało zorganizowane przez Katedrę Teologii Katolickiej Uniwersytetu w Białymstoku, Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie – Studium Teologii w Białymstoku, Archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne w Białymstoku oraz Studium Życia Rodzinnego Archidiecezji Białostockiej. Otwarcia sympozjum dokonał ks. dr hab. Andrzej Proniewski, rektor Archidiecezjalnego Wyższego Seminarium Duchownego w Białymstoku oraz kierownik Katedry Teologii Katolickiej Uniwersytetu w Białymstoku. Na początku mówca pozdrowił wszystkich uczestników konferencji, następnie postawił kilka pytań odnoszących się do roli psychologii we współczesnym świecie: Jaki jest wpływ tej dyscypliny naukowej na jakość naszego życia? Jak wykorzystać osiągnięcia psychologii w pracy nad sobą oraz w kształtowaniu piękna i dojrzałości własnego człowieczeństwa? Jak mądrze stosować wiedzę psychologiczną w życiu religijnym oraz w przygotowaniu kandydatów do kapłaństwa i życia zakonnego?

W pracy przedstawiono zagadnienia związane z filozoficzną koncepcją spotkania z drugim człowiekiem tworzone przez polskich filozofów na przełomie XX i XXI wieku w nurcie dialogiczno-fenomenologicznym. Powstanie i rozwój rodzimej filozofii spotkania zostały zarysowane na tle XX-wiecznego myślenia dialogicznego i jego recepcji w Polsce, a także ogólnych zagadnień związanych z zastosowaniem metody fenomenologicznej w badaniach nad intersubiektywnością. Szczegółowej analizie została poddana myśl filozoficzna Józefa Tischnera, Adama Węgrzeckiego i Jerzego Bukowskiego, którzy począwszy od końca lat 70-tych ubiegłego stulecia rozwijali własne oryginalne koncepcje spotkania. Antropologiczna perspektywa rozumienia fenomenu spotkania z Drugim została w niniejszej pracy dopełniona i rozwinięta w perspektywie psychoterapeutycznej. Celem pracy było ukazanie specyfiki fenomenologicznych analiz spotkania ‘twarzą w twarz’ w polskiej filozofii przełomu wieków.

Streszczenie
Autorki przedstawiają rozumienie postulatu zachowania przez psychoterapeutę neutralności światopoglądowej w perspektywie historycznej i współczesnej, ujętej w ramy kodeksów etycznych różnych stowarzyszeń terapeutów. Przedstawiają wyniki badań dotyczących przekonań i systemu wartości terapeutów. Starają się odpowiedzieć na pytanie, w jakim stopniu i w jaki sposób system wartości terapeutów wpływa na światopogląd pacjentów oraz na przebieg terapii. Przedstawiają różne stanowiska dotyczące postępowania terapeuty w sytuacji widocznych różnic pomiędzy systemami wartości ich samych i pacjentów.

Summary
In current discussions on ethical issues in psychotherapy, it is generally acknowledged that it is not possible that psychotherapist’s value system does not influence the process of therapy and the professional relationship. The authors ask the following questions: how do therapists understand the standard of neutrality? What are the values identified by the therapists? How does the therapist’s value system influence that of the client? How can the therapist involve his/her value system in order to achieve an improvement in therapy? What should the therapist do, when his/her value system differs from the client’s? When does the therapist cross the ethical boundaries, trying to influence and change the value system of the client? Who is the guardian of the client’s right to his/her value system not being undermined? The authors attempt to answer these questions analysing the literature concerning the ethical aspects of psychotherapy and several codes of ethics and conduct of the selected psychotherapists’ associations.