Polish History

Streszczenie Otto Weininger, austriacki filozof z przełomu XIX i XX wieku, jest autorem pracy, która w swoim czasie odbiła się szerokim echem zarówno w kręgach naukowych, jak i literackich, stając się jedną z najpoczytniejszych prac eksplorujących tematykę kobiecości i męskości. * Kontakt z autorką: wojnicka.katarzyna@googlemail.com 1 Profeminizm należy do grupy społecznych ruchów genderowych, które we współczesnej odsłonie pojawiły się na arenie życia społecznego w latach sześćdziesiątych XX w, jednak jego korzeni szukać można w działal-ności dziewiętnastowiecznych aktywistów, publicystów i myślicieli, którzy ramię w ramię ze współczesnymi sufrażystkami walczyli o równouprawnienie kobiet. Podstawowym celem współczesnego ruchu profemini-stycznego jest doprowadzenie do zmiany społecznej polegającej na całkowitej eliminacji nierówności, jakie występują między statusami społecznymi przypisanymi kobietom i mężczyznom. Profeminiści krytykują współczesny model społeczeństwa, który ich zdaniem wciąż oparty jest na nierównościach płciowych. Swoje antypatriarchalne nastawienie motywują faktem, iż system ten jest w rzeczywistości opresyjny dla obu płci. Jak pisał Floyd Dell: " Feminizm po raz pierwszy w historii uczyni mężczyzn wolnymi " (Dell, za Michael Kim-mel, The History of Men. Essays in the History of American and British Masculinities [Albany: State University Press of New York, 2005], 105). To z kolei wiąże się z krytyką tradycyjnego paradygmatu męskości opartego na hegemonii i dominacji oraz próbą konstruowania nowych jej wzorców, wpisujących się w model społe-czeństwa opartego na całkowitej równości kobiet i mężczyzn. W swojej działalności profeminiści skupiają się głównie na walce z dyskryminacją kobiet poprzez pracę z mężczyznami i chłopcami – zdaniem aktorów ruchu wszyscy mężczyźni muszą wziąć odpowiedzialność za swoje zachowanie i pracować na rzecz zmiany destrukcyjnej roli męskiej dla wszystkich członków społeczeństwa. W związku z tym zajmują się najczęściej prowadzeniem różnego rodzaju warsztatów, szkoleń czy kursów, podczas których ich uczestnicy uczą się m.in. panowania nad własną agresją czy przełamywania stereotypów płciowych. Ich działalność wykazuje tym samym podobieństwo do tej, jaką zajmują się feministki – prowadzą kampanie medialne, happeningi i akcje uliczne, zajmują się doradztwem i udzielaniem pomocy psychologicznej, organizują różnego rodzaju inicjatywy społeczne, takie jak np. kanadyjska White Ribbon Campaign, będąca dziś międzynarodową akcją sprzeciwu wobec stosowania przemocy przez mężczyzn w stosunku do kobiet. Zob. Katarzyna Woj-nicka, " Od maskulinizmu do profeminizmu. Społeczne ruchy mężczyzn – zarys problematyki " , uniGENDER 1/5 (2010), dostęp 23.06.2016.

Die Eingliederung Galiziens in die Habsburgermonarchie im Rahmen der Ersten Teilung Polen-Litauens bedeutete einen eklatanten Bruch im Herrschaftsverständnis des Wiener Hofs. Um den Abgang vom dynastischen Staatsbildungsprozess zu kaschieren, wurde ein umfassender Legitimationsdiskurs auf den Weg gebracht, der von völkerrechtlichen Ableitungen über Koloni-almetaphern bis hin zu Zivilisierungsvorstellungen reichte und sich in Reiseberichten, Abhandlungen und Regierungsakten wiederfindet. Dieser Diskurs, der stark mit den durch den Kameralismus geprägten gesellschaftlichen Taxonomien zusammenhing, unterstützte insbesondere in der josefinischen Reformperiode (1780–1790) die Umwandlung der galizischen Gesellschaft, schlug danach jedoch viel stärker in ein restauratives Projekt um, in dem essentialistische Deutungen überwogen. Die galizischen Eliten reagierten auf die von den impe-rialen Zentren, insbesondere jedoch von Wien, ausgehenden Diskursen mit einer Eingliederung in den imperialen Diskurs, dessen Annahme zwecks eige-ner Stärkung und offenen Gegendiskursen zu den habsburgischen Konzepten.

ערב רב: פנים וחוץ בוויכוח הפרנקיסטי הוא ספר מרתק וחדשני החושף את סיפורה הייחודי של התנועה הפרנקיסטית, תנועה יהודית אפיקורסית שצמחה בפולין והתפשטה במרכז אירופה במחצית השנייה של המאה ה-18.

בעיני רוב היהודים פרנק היה 'משיח שקר' ידוע לשמצה. בעיני נוצרים נאורים ומיסיונרים מילנריסטים היה יהודי-נוצרי ואדם חופשי בדעותיו, שלו קשרים מסתוריים והוא משתמש במגיה ובמאגרי עושר סודיים. עבור מאמיניו היה למבשר שחרור מן המסגרות המקובלות המדכאות של מגדר, הלכה, מעמד, משטר ודת.

התנועה הפרנקיסטית עוררה הדים והיתה סלע מחלוקת גם בקרב גורמים דתיים ופוליטיים לא יהודיים: יוזף השני, קתרינה הגדולה, גתה, קזנובה ואחרים. תורותיו של יעקב פרנק, מנהיג התנועה, הציבו אתגר בפני היהדות הנורמטיבית, אך גם בפני האסלאם וזרמים בנצרות. הספר מברר מחלוקות פנימיות ביהדות המודרנית אך דן גם ביחסים בין יהודים לסביבתם במאות ה-18–ה-19.

ערב רב מבוסס על מקורות פנימיים שחיברו פרנק ומאמיניו, על מקורות יהודיים פולמוסיים אנטי פרנקיסטיים, ועל מקורות שכתבו גורמים לא יהודיים בני הזמן. דרכו המוקצנת של יעקב פרנק עוררה עניין רב בו ובתנועתו, ולקורא מוגש ניתוח מעמיק של פרשה היסטורית ייחודית זו.
המחבר, ד"ר פאבל מצ'ייקו מן האוניברסיטה העברית בירושלים, חוקר את תולדות היהודים בפולין-ליטא בעת החדשה. נולד בוורשה וקיבל תואר דוקטור מאוניברסיטת אוקספורד. פרסומיו הרבים זיכו אותו בפרסים, במלגות ובמענקי מחקר רבים. שימש מרצה אורח באוניברסיטאות שונות, בארצות הברית, בצרפת, בגרמניה ובפולין.

Im Gegensatz zu den Aktivitäten der Einsatzgruppen, die nach dem
Angriff auf die Sowjetunion am 22. Juni 1941 in Hunderten von Orten
Massenerschießungen von Juden durchgeführt haben, ist die Geschichte
der bereits im September 1939, nach dem Angriff auf Polen, operierenden Einsatzgruppen weniger bekannt. Die Herausgeber dieses Bandes versuchen, das zu ändern, indem sie sämtliche Berichte dieser Einheiten in einem durchaus gut edierten Band präsentieren. Damit zeigen sie unter anderem, dass beim Angriff auf Polen die Juden nicht das einzige Hauptziel des Terrors der Deutschen waren, sondern in etwa demselben Maße wie diese Polen und andere nichtdeutsche Zivilisten verfolgt und ermordet wurden. Die Angreifer haben sich besonders vor den polnischen Nationalisten und der katholischen Kirche gefürchtet.
Durch das Studium dieser Dokumente wird auch deutlich, dass der Judenmord erst nach einigen Monaten zur Hauptaufgabe der Besatzungspolitik geworden ist, wobei man den Einfluss des rassistischen Antisemitismus auf die Wahrnehmung des Kriegsgeschehens und das Handeln der Einheiten bereits im Herbst 1939 nicht unterschätzen sollte. Die Zahl der nach dem Angriff auf Polen ermordeten Zivilisten war zwar deutlich geringer als jener, die knapp zwei Jahre später von den in den sowjetischen Gebieten operierenden Einsatzgruppen erschossen wurden, sie war jedoch trotzdem erschreckend hoch. Die Herausgeber gehen davon aus, dass bis Frühjahr 1940 über 60.000 Personen im besetzen Polen ermordet wurden und dass die in sieben Einsatzgruppen hinter der Wehrmacht wirkenden etwa 2.700 Funktionäre an diesem Mord maßgeblich beteiligt waren.

Agata Pietrzak „Chicken scratches”, or Frederic Chopin and the November insurgents in caricatures by Józef Szymon Kurowski from the collections of the National Library
The article discusses the previously unknown set of drawings by Joseph Simon Kurowski, a painter who specialized in portraying personalities of the Great Emigration. Discovered in storage at the Department of Manuscripts of the National Library, albums belonging to Zofia Ossolińska (née Chodkievicz) contain a collection of 24 drawings including satirical images of November insurgents (including Izydor Sobański, Aleksander and Edward Jełowicki, Anton Wodziński, General Józef Bem and General Henryk Dembinski, Edward Rottermund, Walenty Krosnowski, and Leonard Rettel). Created during the years 1835-1839, these works document their lives outside their country. The collection also includes three self-portraits of the artist, who was himself a participant in the Polish-Russian War of 1830-31. The most interesting items in the collection are, however, caricatures of Frederic Chopin. Based on comparative and stylistic analysis, we have managed to establish their proper attribution. The author of the humorous portraits was the pianist Józef Kurowski, and not, as previously assumed, Countess Ossolinska née Jablonowska. The article also discusses the original version, never before published and hitherto unknown to Chopin experts, of the caricature Chopin Toasting from 1837.

(for English scroll below)

Si la bibliographie portant sur le motif des ruines dans le domaine pictural et littéraire s’avère pléthorique, il s’agit plus rarement d’étudier la présence et la valeur des ruines comme décor de films. Pourtant, à la suite de la Seconde Guerre mondiale, les décombres font l’objet d’une représentation filmique inédite. Montrées comme résultat des bombardements ou marqueur philosophique du néant, les ruines de Berlin et de Rome deviennent un décor insolite où les plus grands cinéastes viennent inscrire la fiction (Rossellini, Wilder, Tourneur). Mais les ruines de Varsovie sont également l’objet d’une attention singulière : le cinéaste Andrzej Wajda place les personnages de son film "Kanal" (1957) dans les ruines reconstituées de l’Insurrection de 1944. En vue de relater des événements traumatiques du passé polonais, le cinéaste puise dans les ruines une dimension mythologique pour représenter l’irreprésentable. Leur traitement atteint une puissance métaphorique inédite dans "Cendres et diamant" (1958).
Combinant deux approches, esthétique et philosophique, ce mémoire propose de décrire la présence des ruines dans les deux films, de caractériser leur « climat tragique » et d’étudier le sens qu’elles acquièrent pour la mémoire. En prenant appui sur les archives du cinéaste, l’enjeu central est de saisir la façon dont l’espace imaginaire des ruines ne représente pas l’histoire mais convoque, tel un « monument », les mythes romantiques et invite à une réflexion sur le temps.

CINEMATIC LANDSCAPES OF RUINS : SPACE AS PROMISE OF MEMORY

Only few books focuses on ruins as a cinematic space. Yet, after the Second World War, many cities in Europe were destroyed and some directors decided to turn the rubbles into a film setting. Shown as the consequence of bombings or as philosophical sign of nothingness, ruins of Berlin or Rome became the unusual setting where great filmmakers such as Rossellini, Wilder and Tourneur wanted to shoot their films. But fields of ruins of Warsaw were also the location of a famous feature film : "Kanal" (1957) by Polish director Andrzej Wajda. Telling a traumatic event of Polish past (Warsaw Uprising), the film bestows memorial and mythological dimensions to the ruins. That specific manner to consider rubbles is also obvious in "Ashes and diamonds" (1958) by Andrzej Wajda.
Combining esthetical and philosophical approaches, the magister thesis proposes to describe the singular presence of ruins in this films, to study their « tragic atmosphere » and to find their memorial meaning. Considering many documents of Wajda’s archives as a potential source of answers, the main issue is to handle the way the imaginary space of ruins does not represent history but, as a « monument », lets the spectator abandon himself inside romantic myths and reflection on time.

The Museum of Industry and Technology founded in Cracow in 1868 by Adrian Baraniecki was a unique cultural institution in 19th century Poland occupied by invading powers. Its founder, a physician and philanthropist from the Ukraine, forced to emigrate from the Russian sector of Poland due to his involvement in the January Uprising of 1963, decided to create a modern educational institution which would foster development of industry in Poland.

Una versión reducida del texto “An Unexpected Twist of Ideology. Neoliberalism and the Collapse
of the Soviet Bloc publicado en "Praktyka Teoretyczna", núm. 5, 2012. Traducción de Luis Martínez
Andrade. Metapolítica: marzo 2013.
The full English version also at Academia.edu: https://www.academia.edu/11798198/An_Unexpected_Twist_of_Ideology._Neoliberalism_and_the_Collapse_of_the_Soviet_Bloc

Eine große Zahl herausragender Denkmäler der mittelalterlichen Baukunst befindet sich auf dem Gebiet des heutigen Polen. Zwischen Oder und Weichsel liegen sowohl Kernlandschaften Polens als auch Territorien, die vormals dem deutschen Kulturraum angehörten. Es zeigen sich im gesamten Raum vielfältige und einander durchdringende Phänomene der deutsch-polnischen Kulturbeziehungen. Kunsthistoriker aus Deutschland und Polen haben in einem gemeinsamen Projekt, angesiedelt am kunsthistorischen Institut der Johannes Gutenberg-Universität Mainz (Prof. Matthias Müller), erstmals in deutscher Sprache eine umfassende Gesamtdarstellung der mittelalterlichen Architektur in den historischen Landschaften von Großpolen, Kleinpolen, Masowien, Schlesien, Hinterpommern/Neumark sowie des Deutschordenslands Preußen verfasst. Die Ergebnisse dieser Arbeit liegen nun, unter der Herausgeberschaft von Prof. Dethard von Winterfeld (Mainz) und Prof. Christofer Herrmann (Danzig), in einer zweibändigen und reich bebilderten Publikation vor. Das Buch richtet sich an ein deutschsprachiges Publikum, dem heute die großartigen Denkmäler östlich der Oder – in denen sich deutsche und polnische Geschichte widerspiegelt – kaum mehr bekannt sind. Für die Wissenschaft wird zugleich eine breite Materialgrundlage für weiterführende Studien geschaffen.

This study analyzes controversies and public attitudes concerning the Bandera faction of the Organization of Ukrainian Nationalists (OUN-B), the Ukrainian Insurgent Army (UPA)
and Stepan Bandera in Ukraine. The research question is: Which factors affect attitudes toward the OUN-B, the UPA and Bandera in contemporary Ukraine? This article employs comparative and regression analyses of surveys commissioned by the author and conducted by the Kyiv International Institute of Sociology (KIIS) in 2009 and 2013 to determine the effects of regional and other factors on attitudes toward these organizations and the OUN-B leader. The study shows that regional factors and perceptions of these organizations' involvement in mass murder were the strongest predictors of the views concerning the OUN-B, the UPA and Bandera. Their public support is strongest in Galicia and weakest in the East and the South, in particular, in Donbas and Crimea, two major conflict areas since the “Euromaidan.”

The issue of the political rehabilitation and glorification of the Organization of Ukrainian Nationalists (OUN) and the Ukrainian Insurgent Army (UPA) became one of the central political issues in Ukraine after the Orange Revolution and the Euromaidan. It provoked major political and historical controversies and debates in Ukraine and other countries. Presidents Yushchenko and Poroshenko, their parties, far right organizations, and many Ukrainian historians attempted to recast the OUN-B and the UPA as parts of a popular national liberation movement that fought against Nazi Germany and the Soviet Union and to present the OUN-B and UPA leaders as national heroes. They denied, minimized or justified the involvement of the OUN-B and the UPA leaders and members in the mass murder of Jews, Poles, Russians, and Ukrainians.

The analyses of biographic publications, historical studies, and archival documents show that the majority of the OUN-B and UPA leaders and very large proportions of their members collaborated with Nazi Germany, mainly in the beginning of the Second
World War. Nearly half of the top and middle-ranked leaders of these organizations and
at least until the end of 1943 the majority of UPA members served in various police formations. They assisted the German occupation authorities in implementing genocidal policies towards the Jews, Ukrainians, Russians, and Poles by helping to carry out mass shootings and create conditions intended for the physical annihilation of the entire Jewish population and large numbers of Ukrainians, Russians, and Poles, specifically in Volhynia. The fact that many police commanders and large numbers of policemen in various locations and formations followed orders from the OUN-B by deserting en masse from their service, in particular in Volhynia in the spring of 1943, and forming the basis of the UPA shows that these commanders and police members were de facto controlled by the OUN-B.

This study briefly presents the history of the radical form of Ukrainian nationalism, paying special attention to the geopolitical circumstances which formed this movement. Then, it analyzes some aspects of this phenomenon, such as its main ideologists, racism, antisemitism, religion, rituals, leaders, concepts of revolution, and the ethnic, political and mass violence conducted before, during, and after the Second World War. This short monograph argues that the extreme and genocidal form of Ukrainian nationalism did have a fascist kernel and should be considered a form of European or East-Central European fascism. Nevertheless, because of the specific cultural, social, and political Ukrainian circumstances the radical form of Ukrainian nationalism differed from better-known fascist movements such as German National Socialism or Italian Fascism, and thus it requires a careful and nuanced investigation.

This review essay on Jewish "traditionalism" (Hasidism, musar, Orthodoxy,etc.) argues that, notwithstanding a past tendency among historians to magnify secularist trends within modern East European Jewry, several new works suggest a revitalization of traditionalism in the region during the modern era.

"The Life and Afterlife of a Ukrainian Nationalist" is the first comprehensive and scholarly biography of the Ukrainian far-right leader Stepan Bandera and the first in-depth study of his political cult. In this fascinating book, Grzegorz Rossolinski-Liebe illuminates the life of a mythologized personality and scrutinizes the history of the most violent twentieth-century Ukrainian nationalist movement: the Organization of Ukrainian Nationalists and its Ukrainian Insurgent Army. Elucidating the circumstances in which Bandera and his movement emerged and functioned, Rossolinski-Liebe explains how fascism and racism impacted on Ukrainian revolutionary and genocidal nationalism. The book shows why Bandera and his followers failed—despite their ideological similarity to the Croatian Ustaša and the Slovak Hlinka Party—to establish a collaborationist state under the auspices of Nazi Germany and examines the involvement of the Ukrainian nationalists in the Holocaust and other atrocities during and after the Second World War. The author brings to light some of the darkest elements of modern Ukrainian history and demonstrates its complexity, paying special attention to the Soviet terror in Ukraine and the entanglement between Ukrainian, Jewish, Polish, Russian, German, and Soviet history. The monograph also charts the creation and growth of the Bandera cult before the Second World War, its vivid revivals during the Cold War among the Ukrainian diaspora, and in Bandera's native eastern Galicia after the dissolution of the Soviet Union.

Die Warschauer Anhänger des jüdischen Pseudomessias Jakob Frank und die Glaubensenthusiasten um die St. Petersburger Prophetin Ekaterina Tatarinova pflegten kirchliche und ausserkirchliche sowie rabbinische und nichtrabbinische religiöse Praxen zugleich. Aus vergleichender lebensweltlicher und mikrohistorischer Betrachtung entwickelt die Autorin das Konzept der "situativen Religiosität", um die Selbstverortungsstrategien dieser Gläubigen zu beschreiben. Das Konzept bricht das vorgelagerte Verständnis von hoogenen religiösen Identitäten auf und zeigt die Gleichzeitigkeit mehrfacher religiöser Identitäten als besonderes Phänomen der Epoche am Vorabend der religiös pluralistischen Industriegesellschaften, ohne diese Identitäten als marginal, deviant oder korrupt zu lokalisieren.

According to Slavic history, the brothers Lech, Czech and Rus reached the lands between the Vistula River and the Oder. On a hill, they saw an oak tree with an eagles nest and Lech decided to fix his residence there, choosing a white eagle for his shield. Czech, on the other hand, went to the South where he founded his country (the Czech Republic), and Rus went to the East, where he later created Russia.

The first indications of inhabitants in the region of present-day Poland are at the Krzemionki Opatowskie site. This is dated to be more than 3500 years BC. The site is located in what is now the Kielce region, a region known for its flint quarries.

The first known city in the region dates back to the 2nd century AD. Kalisz was located in the province where the city of Poznan is currently located. It was used as a commercial trading centre on the Amber route between the Baltic and the Mediterranean.

During the interwar period in the Polish armed forces there were about 40 former officers from the Army of the Ukrsainian People's Republic headed by otaman Symon Petliura. They all served according to the individual contracts signed with Polish War Ministry. Some of them have been trained in the Polish Higher Military School (similar to the Academy of the General Staff), where they got a higher military education. This article deals with these people and their studies.

Na terenie okupowanych Niemiec, a następnie w RFN, funkcjonowało wiele cennych i ważnych inicjatyw środowiska polskich uchodźców. Do grona najciekawszych i najcenniejszych można zaliczyć działalność Komitetu Obrony Solidarności/Towarzystwa Solidarność w Berlinie Zachod- nim, które prowadziło działalność wydawniczą, publicystyczną oraz wspierało podziemie soli- darnościowe w PRL. Wielopłaszczyznowa aktywność tej organizacji, mimo dużego znaczenia dla środowiska uchodźców oraz opozycji w PRL, pozostaje niesłusznie zapomnianą inicjatywą.

In his most recent book, Przemysław Czapliński offers the following definition of "the East", which he uses to describe Poland's "post-Soviet" and "post-communist" neighbor: "The word 'East' appears in the table of contents, although this descriptor will apply only to Russia-not Ukraine, Belarus, Romania, or Moldova, for Russia epitomizes and most violently redefines the meaning assigned to the East. Moreover, on literary maps devoted to Poland and Russia, Ukraine and Belarus tend to appear as mere transit zones." 1 1 P. Czapliński, Poruszona mapa: wyobraźnia geograficzno-kulturowa polskiej literatury przełomu XX i XXI wieku, Kraków 2016, p. 11.

Архіви України. УДК 929Каленський:930.25(438)
Левченко Л.Л. Видатний польський архівіст Густав Каленський та його праця "Brakowanie akt". Стаття висвітлює біографію та наукову діяльність видатного польського архівіста Густава Каленського. Вперше в Україні публікується переклад його праці "Brakowanie akt", присвяченій експертизі цінності документів. Ключові слова: Густав Каленський; експертиза цінності документів.

However, there is also a saying among the Hungarian proverbs closely connected: a friend in need is a friend indeed. That is how the Hungarians felt and what they intended to prove when Poland was overrun by the German Nazi army in 1939. There used to exist an unwritten alliance between the leaders of the two countries aiming to achieve an effective political relationship including military-political cooperation at that time.

There are many matters in the history of Polish-English relations that have so far escaped the attention of historians dealing with this subject. Religious issues that are the subject of this article, which is the result of a monthly query in the British Library, Bodleian Library, and The National Archives of England and Wales, seem to be undervalued. The aim of the article is to present selected religious and political issues as important factors in the shaping of Polish-English diplomatic relations at the turn of the Middle Ages and the Renaissance.

Аниперков, В. К вопросу о том, почему конфессиональный фактор не стал определяющим во втором разделе Речи Посполитой / В. Аниперков  // Orientalia Christiana Cracoviensia. –  Tom 9 (2017). – S. 41– 66.

The article is devoted to the analysis of the Russian political and military projects between 1789 and 1791. These projects were represented as different notes, letters, orders of Grigory Potemkin and foresaw the initiation and usage of the orthodox population of the south-eastern parts of the Polish–Lithuanian Commonwealth revolts. They were precursory approved by Ekaterina II and were intended to be used in case of a war conflict with the Polish–Lithuanian Commonwealth if the force balance was unprofitable for Russia. Four main reasons that did not let these plans to be accomplished are specified in this work. Firstly, the weakening of the Russian influence among the dissidents of the Polish–Lithuanian Commonwealth during the Four-Year Sejm (1788–1792). Secondly, the changes on the global stage, that diminished the threat of simultaneous attack of several European countries on Russia, as well as the disadvantageous for G. Potemkin court conjuncture, that of the increased influence of the new favourite – Platon Zubov. And lastly – the French Revolution influence, which forced Ekaterina II to avoid supporting the lower class, which included most of the local orthodox population. In this article Ekaterina’s II refusal to start the religious and class war in the Right-Bank Ukraine is considered as one of the factors leading to the alternative scenario of Russian military intervention in the internal affairs of the Polish–Lithuanian Commonwealth – in the formation of Targowica confederation.

К вопросу о том, почему конфессиональный фактор не стал определяющим во втором разделе Речи Посполитой. Статья посвящена анализу содержания российских военно-политических проектов 1789–1791 гг. по инициированию и использованию в собственных целях волнений православного населения в юго-восточных регионах Речи Посполитой. Эти проекты – представленные в виде различных записок, писем и распоряжений Г. А. Потёмкина – получили предварительное одобрение Екатерины II, которая была намерена использовать их в случае начала военного конфликта с участием Речи Посполитой и невыгодным для России соотношением сил. Определены четыре главные причины, не позволившие реализоваться данным планам: ослабление российского влияния среди диссидентов Речи Посполитой в период Четырёхлетнего сейма (1788–1792); изменения на международной арене, снизившие угрозу одновременного нападения на Россию ряда европейских государств; неблагоприятная для Г. А. Потёмкина дворцовая конъюнктура, связанная с усилением роли нового фаворита – П. А. Зубова; наконец – влияние Французской революции, заставившее Екатерину II воздержаться от поддержки в Речи Посполитой нижних слоёв населения, к которым относилось большинство местного православного населения. Отказ Екатерины II от развязывания в Правобережной Украине сословно-религиозной войны указывается в работе как один из факторов, обусловивший в скором времени осуществление альтернативного сценария российского военного вмешательства во внутренние дела Речи Посполитой – в виде cоздания Тарговицкой конфедерации.

Na tle krajobrazu polskiej opozycji demokratycznej, Ruch Wolność i Pokój jest zjawiskiem nieco zapomnianym. Na pewno pisze się o nim nieproporcjonalnie mało w stosunku do jego historycznego znaczenia. Co jednak ciekawe, pisze się o nim więcej za granicą niż w Polsce. Czemu tak jest?