Limburg

Rekeningen van de opbrengsten van het verpachte en gecollecteerde weggeld,  aanlegkosten, onderhoudsuitgaven en financieringslasten.
Gemeenten Meerssen, Beek, Houthem (1779-1782) en de ontvanger-generaal van de barrière penningen in den Lande van Valkenburg (1783-1794).

Dit proefschrift beschrijft de aard en plaats van religie in hedendaags Zuid-Limburg tegen de achtergrond van de veranderingen in de Nederlandse samenleving en de rooms-katholieke kerk sinds de Tweede Wereldoorlog.Bij de beschrijving en analyse van hedendaagse religiositeit in Zuid-Limburg ga ik vooral in op de rol van religie in morele orientatie.

Na de Duitse capitulatie moesten duizenden Duitse militairen in West Europa onder geallieerd gezag achtergebleven mijnenvelden en munitie ruimen. Uiteindelijk ruimen ze in Nederland circa 1.378.000 mijnen, vinden circa 227 Duitse militairen direct of indirect de dood door de werkzaamheden en moesten gemiddeld gezien 50 mannen per maand wegens medische redenen uit hun functie worden ontslagen. Deze Duitse mijnenruimers hebben hiermee op een bijzondere manier moeten boeten voor hun deelname aan de oorlog.

In 2012 en 2017/2018 werd een van de kampementen voor deze krijgsgevangenen opgegraven op de Frederik Hendrikkazerne in Blerick. Het kamp in Blerick was van eind 1945 tot eind 1946 in gebruik en stond niet op zichzelf. In Nederland lagen er behalve in Blerick, nog vele soortgelijke kampementen. De kampen zijn slechts sporadisch bekend en nooit op een archeologische manier onderzocht. De complexen vormen een beladen en bijzonder onderdeel van de Nederlandse wederopbouwperiode. Ze zijn verder niet alleen illustratief voor het dagelijkse leven en de werktaken die de mannen moesten uitvoeren, maar ook voor de naoorlogse politiek en de wijze waarop met de ‘bezetter’ werd omgegaan. Het huidige onderzoek hoopt hier een bijdrage aan te leveren en het begin te zijn van verder onderzoek naar
deze terreinen.

Toen tekenaar Jan de Beijer in de zomer van 1740 van Roermond naar Maastricht reisde, maakte hij drie zichttekeningen van Maaseik. Eén van de Roermonderpoort (nu Eikerpoort), één van de Maastrichterpoort (nu Hepperpoort) en één van de Markt. In dit boek worden deze drie tekeningen onder de loep genomen met als resultaat een aantal nieuwe inzichten, vooral voor de Markt.

Het nieuwe Vlaams regeerakkoord (2019-2024) spoort lokale besturen aan om een eigen onroerenderfgoedbeleid uit te tekenen. In dit artikel onderzoeken we of die lokale besturen daarvoor de juiste middelen ter beschikking hebben, door in te zoomen op het bouwkundig erfgoed in de Limburgse stad Sint-Truiden. In deze stad bevinden zich honderden waardevolle gebouwen en erfgoedsites, van omvangrijke kastelen en statige herenhuizen tot bescheiden arbeiderswoningen, van middeleeuwse watermolens tot restanten van negentiende-eeuwse industriële activiteiten, van majestueuze kerken en kloosters tot de meest pittoreske kapelletjes. Hoe wordt de kennis over dit patrimonium bewaard? Welke instrumenten zijn beschikbaar om de erfgoedwaarde van waardevolle gebouwen te behouden en te monitoren? Op welke obstakels botsen lokale beleidsmakers? En welke stappen kunnen ze zetten om die obstakels te overwinnen? Concreet analyseren we de juridische instrumenten waarmee de zorg voor bouwkundig erfgoed ondersteund kan worden: eerst een opname in de inventaris van het agentschap Onroerend Erfgoed; vervolgens het instrument met de zwaarste juridische impact, namelijk een 'bescherming' op Vlaams niveau; en ten slotte de stedenbouwkundige instrumenten die lokale besturen voorhanden hebben (Bijzondere Plannen van Aanleg (B.P.A), Ruimtelijke Uitvoeringsplannen (RUP) en een stedelijke bouwkundige verordening). Aansluitend leggen we de pijnpunten bloot, zowel op vlak van wetenschappelijke kennis als van rechtsonzekerheid en rechtsongelijkheid voor de eigenaars van erfgoed. Deze casus kan dienen als voorbeeld voor andere gemeenten die de ambitie hebben om hun erfgoedbeleid ter harte te nemen.

Countryside between Colonia Ulpia Traiana (Xanten) and Atuatuca Tungrorum (Tongeren): The Limburg Meuse Valley in the Roman Period.

Wim Hupperetz

The region of the Limburg Meuse valley (Middenlimburgse Maasdal) was during the conquest excursions of Ceasar part of the civitas of the Eburones, which was led by the kings Ambiorix and Catuvulcus. A civitas was divided into pagi (Ambivariti?) who had a fairly autonomous political and religious position. The agricultural economy of the Eburones was vulnarable to internal warfare; the creation of reinforced settlements, stock shaping and the mobilisation of valuable resources was a way to limit this vulnarability
Reinforced settlements are not known from the Limburg Meuse valley. Both the settlement pattern as the burial ritual were uniformal which suggests an egalitarian social structure.
Due to the conquest raids of Caesar the Eburonian territory was depopulated and newcomers established themselves during the reign of Augustus in the valley of Rhine and Meuse.
According to the second century situation a mayor part of the Limbug Meuse Valley was part of the territory of the Cugerni or Ciberni and the Baetasii. This region was inhabited by German newcomers but there must have been some rest groups of Eburonians living there.
Furthermore was the Limburg Meuse valley (especially the surroundings of Tongeren) inhabited by immigrants from the Southern regions (the territory of the Treveri?) who were starting villa-farms.
From Augusteian time until the beginning of the second century the civitas organisation was established, strongly directed by the central government. The introduction of the Roman civitas model probably took place in the middle of the first century.
One of the causes of the poor interaction between traders (import goods) and the domestic consumers will have been the lack of a monetary economy. Whereas soldiers (Venlo and Ophoven?) more were more Romanized and had money and contacts, currency money in the domestic settlements played a marginal role.
A thorough adaptation of the agricultural system was still not the case in the first century. Probably the internal war sheathing and the fact that large parts of the male population had to serve in the Roman army had an important impact on the domestic economy.
The administrative and economic developments called undoubtedly large capacitances within the domestic society. It is however still unclear if the Batavian revolt can be considered primarily as a consequence of these capacitances.
Although the military presence at the Rhine border was increased directly after the Batavian revolt, the province Germania Inferior got gradually a more civil character; between 83-90 this province was transformed to a formal (border) province and in 98/99 the Colonia Ulpia Traiana were founded. This city formed the administrative and economic centre of the civitas Traianensium, to which the largest part of the Limburg Meuse valley belonged. Within the rural society in this area two socio-political entities can be distinguished.
The small group of villa-owners and soldiers were the most Romanized part of the population, and can be considered as the local elite. A number of persons and families from this group will have taken part in the governing board of the civitas. The strong Romanization becomes clear - among other things - from the fact that this elite was formed by Roman citizen who fulfilled administrative functions, had Roman names, who dedicated in the local sanctuaries and depicted themselves on wall paintings such as in the villa of Maasbracht.
Furthermore a large group of the domestic population can be distinguished. This group was organized within the pagus. The close link between the inhabitants of the pagus Catualinus and a villa owner and driver of the Colonia Ulpia Traiana, indicate that the pagani in this way had possibilities to enter directly to the levels of decision-making of the civitas government. It seems that this large group was dependent on the local elite. Within this group of native rural populations - on the basis of the settlement model - an overall bipartition can be made.
The inhabitants of the vici seem to take a different place beside the inhabitants of native agrarian settlements. Because of the economic position of the vici (local market function) the Romanizing influence was stronger. The quantitative comparison of the grave finds in the Limburg Meuse valley is suggesting a difference; the average number of given pieces pottery by grave lies in the vici three times as high as in the native agrarian settlements. It is possible that these vici were controlled by a number of magistri. The native agrarian settlements stood at the basis of the settlement hierarchy within the civitas Traianensium and were characterized by agrarian production on a small scale; these settlements were probably limited incorporated in the Roman market economy. In the local cult places - which functioned at the same level as native agrarian settlements - the smaller degree of Romanization is reflected. The introduction of the villae and the vici can be considered as a direct consequence of the economic changes. The villae rusticae produced for a central market and replaced the small scale farming partly. The vici played a role as local market and show the presence of specialized craftsmen as smiths and potters. Currency money seems to have played an important role in vici, in contrast to the native agrarian settlements where it fulfilled a marginal role. In the terra sigillata trade the Rhine played an important role as a supply route. Possibly the distribution of terra sigillata was centrally organized from certain points within the civitas (head places?). The import multiplied by five in the period 115-135 AD. in the middle of the second century terra sigillata was available in most of the settlements. Distribution of ordinary earthenware (mortars, goblets from Tongeren) and tiles was organized via the Meuse and seems to be organized in contrast to the terra sigillata trade, which was organized central. As from the end of the second century a decline of habitation of the Limburg Meuse valley is visible (grave fields). The exact causes (economic/ecological causes, raids?) are unclear; the disadvantageous impact of this development does not seem have touched the villa-system substantial. The most of the villae were abandoned during the Frankish raids around 275, which also marked the end of the villa economy in the Limburg Meuse valley. At the end of the third century a period of recovery and reorganizations followed under Diocletian. The administrative reorganization caused - among other things - that the civitas Traianensium became part of the province Germania Secunda; furthermore the taxes were regularly levied and had to be paid in kind. As a result of the new defense (depth) strategy along the Meuse some settlements were reinforced (Cuijk, Maastricht, Heel?, Stokkem?). The new Frankish raids from c. 340 resulted in 351/2 the end of the Colonia Ulpia Traiana and this caused also the end of the civitas Traianensium. The Roman governing board lost control of the Rhine area more and more during the middle of the fourth century and approximately 370 the province Germania Secunda was not functioning anymore. The areas of the Batavi and the Traianenses were opened for Frankish immigrants. The nature and the function of the new settlements in the Limburg Meuse valley are unclear. At the end of the fourth and the beginning of the fifth century there is increased activity at the border areas again; in 402 the Roman troops were called back to Italy and there came an end at 450 years Roman presence in northern Gaul. Probably the Limburg Meuse valley was depopulated in 402 in the same way as it was depopulated after Caesar left in 51 BCE. It would last up to the sixth century before the occupation increased in the Limburg Meuse valley as a result of Merovingian newcomers.

At the end of the 1990s, the area between the villages of Stevensweert, Ohé and Laak was sacrificed for the excavation. The old layout disappeared, including the agricultural area, the Oude Maas and the Echterweerd. The location of the excavation became known under the name Stevol.
Before and after gravel extraction, there are two fundamentally different situations in the Stevol area. A lot disappeared, but there was also something in return: a pond that was redesigned into a nature reserve with the Molenplas in the middle. In the new area there is again a lot to experience in flora and fauna. This chapter provides an insight into the new situation.

The Maasnielderbeek is a lowland stream  east of Roermond (Province of Limburg, The Netherlands). The stream is largely located in an old meander. of the river Meuse The part outside the city has largely been channeled and the part in the city has been transformed into a city park. Nevertheless, the Maasnielderbeek still has many natural values, which are described in this chapter of the book 'Natuurlijk Roermond'.

In 1778 kregen de vier hoofdbanken (lokale besturen) in Staats-Valkenburg (Beek, Klimmen, Heerlen, Meerssen) van de Staten-Generaal toestemming om een ‘modicq weggeld’ te heffen van gebruikers ‘van de postweegen of heirbaanen loopende door den Lande van Valkenburg’.
Het weggeld diende om de wegen op Staats grondgebied een grondige opknapbeurt te geven en zo de positie van Maastricht als knooppunt voor het verkeer tussen Duitsland en Brabant te versterken. De luitenant-voogd, tezamen met de plaatselijke bestuurders, organiseerde de aanleg van de in percelen verdeelde wegvakken. De aannemers leverden deze percelen in verrassend korte tijd op. In elke plaats waren er barrières waar door de dorpsbesturen aangestelde collecteurs tol incasseerden. Toen de Raad van State in 1783 het weggeld ging verpachten ten bate van een Centrale Cassa raakten de betrokken dorpen hun inkomsten kwijt en ontstonden er financiële problemen. Het leidde tot een hoogoplopend conflict. De Haagse bestuurders probeerden strenge financiële eisen en onrealistische plannen voor nog meer wegen op te leggen aan weerspannige dorpsbestuurders. Afgevaardigden van de dorpen lieten in 1789 de Raad van State zelfs weten dat de werkzaamheden aan de wegen de ingezetenen zoveel schade toebrachten dat het beter zou zijn om alles bij het oude te laten. 
In dit artikel komt allereerst de vraag aan de orde waarom de verbetering van deze wegen met zoveel voortvarendheid ter hand werd genomen. Veel voorbeelden van door de overheid aangelegde of gemoderniseerde wegen zijn er immers in de Republiek niet. Verkeer over water had de voorkeur. Daarna wordt geconstateerd dat kort na de totstandkoming van de wegen de Staatse bestuurders de weg kwijt zijn geraakt. In korte tijd wist men de dorpsbestuurders en de twee hoofdofficieren in Valkenburg van zich te vervreemden. De afbouw van nog ontbrekende wegdelen stagneerde, de dorpen kregen financiële problemen en de beoogde verbetering van de binnenwegen werd door niemand in Valkenburg nog gesteund. De Haagse bestuurders bezaten vlak voor de Franse inval nauwelijks nog autoriteit: niet meer serieus genomen door hun eigen functionarissen en evenmin door de geplaagde inwoners.

Tussen 1133 en het midden van de veertiende eeuw zijn verschillende leden uit het ridderlijke geslacht van Tongeren gekend. Hoewel er amper sporen van hen terug te vinden zijn in Tongeren - ze beter gekend zijn als heren van Leut en Meeswijk - zijn er toch aanwijzingen voor hun afkomst en  de rol die ze speelden.

A brief exposé in Dutch of the history and the importance of the ancient and special book collections of the Stadsbibliotheek, the town library of Maastricht, founded in 1662; its holdings in ancient imprints are the largest  of all still independent town libraries in the Netherlands. However, due to the low priority of movable cultural heritage in Maastricht municipal policies, it is almost totatlly unknown. The planned reorganisation of the Centre Céramique, in which the Stadsbibliotheek is housed, might provide the occasion to find a better solution as to conservation and exploitation  for these collections, which have been completely neglected for over thirty years. The paper, presented to the responsible authorities, proposes a possible and - hopefully - plausible solution.

Saint Ursula was a king’s daughter (4th/5th century) who was murdered together with several virgins in Cologne. Possibly due to an interpretation error of the legend the cult changed to ‘Saint Ursula and the eleven thousand virgins’ in the ninth century. This legend received renewed attention thanks to the discovery of the pseudo-relics in 1106 in Cologne. An enormous export of these bones on a large scale was a logical consequence. The above article presents a status quaestionis of the relics and relic treasures of these virgins preserved in the Belgian province of Limburg. The focus lays on the bones, which have been subject to extensive material technical studies in recent years. These relics can be found in Sint-Truiden, Tongeren, Hasselt, Kerniel, Borgloon and Maaseik. They are related to a cult that was already established in the Middle Ages and continued to be valued over the centuries. The researched cult objects can mostly be found around Sint-Truiden. Willem van Ryckel (1249-1272), abbot of the Saint Trudo Abbey, was a great promoter of the cult. Material-technical analysis proves that all relic treasures contain ancient human bones. Exceptionally, animal bone material is also found. Over the centuries, the relics were decorated with many textile fragments. Pieces of old (rich) textiles were repurposed and added to the relics. Because the textiles touched the relics, they acquired a sacred status themselves, so they could no longer be removed from the skulls or bones. The art-historical and material-technical analyses clearly indicate that they came from far and wide. This gives evidence to the then existing trade networks. The many layers of cloth added over centuries show how much the relics of Saint Ursula and the Elven Thousand Virgins were appreciated. This attests to the historical value of the relics.

Ingeklemd tussen de autowegen N281 en A76 ligt het landgoed Terworm. Het middelpunt vormt kasteel Terworm. De Geleenbeek stroomt van oost naar west door het landgoed. De historie is zichtbaar en voelbaar op het Landgoed Terworm. Het gerestaureerde kasteel en de boerderijen worden afgewisseld met ruïnes van gebouwen en installaties die de tijd niet hebben overleefd. Na de grote actie ‘Terworm Pretpark Nooit’
is het denken en doen in dit gebied fundamenteel gewijzigd. De stad is er weggebleven. Op veel plaatsen heeft de natuur nieuwe kansen gekregen. Een natuur
die met kalkmoerassen en orchideeënvelden breed uitpakt. Juist de afwisseling tussen cultuurhistorie
en natuur maakt een bezoek aan Terworm bijzonder.

In de winter van 1999 ben ik samen met mijn collega-archeoloog Yannick Raczynski- Henk in contact gekomen met Jean Pierre de Warrimont. Ik weet niet meer precies hoe dat contact tot stand kwam, maar ik weet wel dat we uitgenodigd werden als Limburgse jung om op onze vrije zaterdagen mee te graven in de groeve Veldwezelt, net over de grens bij Maastricht.

De Beegderheide is a small nature reserve west of Roermond (province of Limburg, The Netherlands). It is an old river dune complex, once used as a military domain and planted with coarse pine. The last twenty years it has been restored to its former glory. The fens have been restored, the forest partly cut down and the moorland has expanded. The reserve again houses rare species of wet and dry heath.

RAPID INCREASE OF SEHIRUS MORIO IN THE DUTCH PROVINCE OF LIMBURG
After two decades of absence,  the bug  Sehirus morio  was rediscovered in Limburg in 2019. Then,  in 2020,  the species was found in large numbers near the village of Ospeldijk on Anchusa arvensis  and near the town of Venray on Amsinckia micrantha. Thereafter,  known sites with both plant species in Limburg were investigated for the presence of  Sehirus  bugs. Previous research had shown that body features are not conclusive for identifying  Sehirus morio.  Only when the sex is taken into account,  can the body size be conclusive.  Based on this sex–size criterium,  Sehirus morio  was identified with certainty at 21 locations in central and northern Limburg. The species has not yet been encountered in southern Limburg. Follow-up research in 2021 should verify if  Sehirus morio  is indeed absent there.