Demokrat Parti

“Yerel demokrasi geleneği, Fransa’da ve Avrupa’da komün geleneğinden geliyor. Yani, küçük küçük yerel grupların kendi kararlarını verme kabiliyetinden. Osmanlı İmparatorluğu bu geleneğe sahip değildi. Dolayısıyla, bir anda modern anlamda belediyenin getirilmesi, Osmanlı’da çok karşılık bulmamıştır.”

Akbaba mizah dergisinin sahibi ve başyazarı Yusuf Ziya Ortaç, 1950'li yıllarda örtülü ödenekten para alarak dergisini yeniden diriltmiş ve Demokrat Parti yanlısı yayınlar yapmıştır. 27 Mayıs İhtilali sonrasında bu durum ortaya çıkmış ve Akbaba dergisi prestij kaybetmiştir. Bu yazıda söz konusu yıllarda Yusuf Ziya Ortaç tarafından Başbakan Adnan Menderes'e yazılan mektupların içeriği ortaya konulmakta ve Demokrat Parti iktidarıyla Akbaba mizah dergisi arasındaki ilişkilere yer verilmektedir. Yazıda kullanılan mektuplar Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi kaynaklıdır.

Demokrat Parti karşıtı karikatürleri sebebiyle hakkında pek çok dava açılan ve 1957'de 485 günlük cezasını çekmek üzere cezaevine giren Ratip Tahir Burak ve onun yayımladığı Siyasi Halk Gazetesi hakkındadır. Burak 1920'li yıllarda karikatür çizmeye başlamış, DP iktidarını sert şekilde eleştirmiş, hapisten çıktıktan sonra da bu tavrına devam etmiş, 1960 sonrasında Kurucu Meclis üyeliği yapmış bir sanatçıdır. Makale DEÜ Öğretim Üyesi Ahmet Mehmetefendioğlu ile yapılan ortak çalışmanın ürünüdür.

In this article, I study the relationship of the Justice and Development Party's (Adalet ve Kalkınma Partisi, AKP) populism-in-power and democracy, from a comparative and historical perspective, and based on a critical engagement with the populism literature. I begin by highlighting the political institutional expression of the populist political vision (to reflect the popular will in power), which prioritizes competitive elections among a variety of modern democratic institutions and mechanisms. Based on this perspective, I outline a particular populist route to competitive (or electoral) authoritarianism: when in power, because populists exalt elections and undermine existing liberal democratic mechanisms that bridge people to power, they deprive citizens of the power to hold rulers accountable. I then trace the lineage of the populist political imagination in Turkey, demonstrating the continuities and discontinuities between the Democrat Party's (Demokrat Parti, DP) and the AKP's conceptions of the people and democracy. I argue that despite these parties' differences on the level of the politicization of cultural divisions, there is a crucial continuity: the equalization of democracy with an exalted elected executive branch. Finally, I concentrate on the impact of the AKP's populism-in-power on the Turkish political regime. I argue that because the AKP came to power in a defective democracy (with extra-democratic checks on elected rulers and prone to concentration of power), by 2011, the party managed to reframe Turkish political institutions according to its right-wing populist vision of democracy, an authoritarian regime with competitive elections.

Bu çalışmanın amacı 27 Mayıs darbesinin nedenleri ve sonuçları itibariyle kendisinden sonraki darbe teşebbüslerine yaptığı etkinin irdelenmesidir. Türk darbe geleneğinde askeri darbelere ilişkin çok sayıda örnek mevcutsa da, bu gelenek içerisinde Yeniçeri Ocağı'nın önemli bir yeri vardır. Sultan Murad'ın temellerini attığı Yeniçeri Ocağı'nın ilk darbe girişimi 1618 yılında Sultan I. Mustafa'yı tahttan indirerek yerine II. Osman'ı geçirmesidir. Bu tarihten sonra sürekli hale gelen Ocağın darbe teşebbüsleri 1826 yılında kapatılmasına kadar devam etmiştir. Takiben 1908 tarihinde II. Abdülhamid'in devrilmesine neden olan darbe girişiminin ardından, 27 Mayıs 1960 tarihinekadar geçen süreçte başka bir darbe girişimine rastlanmamıştır. Cumhuriyet döneminin ilk darbesi ise, 1950 seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)'nin 27 yıllık tek parti yönetimine son veren Demokrat Parti (DP)'yideviren 27 Mayıs darbesidir.Bu darbeyeneden olan gelişmelerin ortaya çıkışı, Atatürk'ün vefatını takiben, CHP tek parti iktidarı tarafından takip edilen politikalara kadar geri götürülebilirse de, esasen10 yıllık DP iktidarınca uygulanan politikalarda aranmalıdır.Bu çerçevede iktidarı döneminde DP'nin laikliği ikinci plana iten bir siyaset takip etmesi, ekonomik dönüşümü sağlayacak bir sanayi altyapısı oluşturamaması, kendisine yönelik muhalefet arttıkça özgürlükleri kısıtlayıcı otoriter bir yönetim tarzı benimsemesi ve özellikle 1954 seçimlerinden sonra orduyu kontrol etmek için ordu üzerindeki baskısını artırması gibi uygulamaları darbeye giden yolun yapı taşlarını döşemiştir. Darbeden sonra askerler tarafından kurulmaya çalışılan düzenin 27 Mayıs darbesine giden süreçte yaşanan hataların tekrarlanmasını önleyecek mahiyette olmaması isesırasıyla 1971 muhtırası, 1980 darbesi, 28 Şubatpost-modern darbesi ile 27 Nisan tarihli e-muhtıragibisivil iktidara müdahale girişimlerinin yolunu açtığı gözlemlenmektedir. Bu çerçevede 27 Mayıs darbesinin gerek nedenleri gerekse de sonuçlarıitibariyle Cumhuriyet dönemi darbelerinin ortaya çıkışında önemli bir rol oynadığı söylenebilir. 

POLITICAL ACTIONS OF ADNAN MENSERES IN AYDIN IN THE PROCESS OF TRANSITION TO THE MUTLI-PARTY SYSTEM (1946-1950)
Abstract
It is not possible to say that the trantision process for multi-party system in Turkey was not problematic. Moreover, the things experienced rural areas are also the basis of the problems we experience now in behalf of democratization process. Menderes’s hometown Aydin has been one of the pioneering cities of Turkish political life since second constitutionalistperiod, many important politicians brought up here and various examples of political life was seen in here. Adnan Menderes was one of them. As a youg politician who was discovered by Atatürk in his visit to Aydin in 1931, Adnan Menderes continued his political actions under the umbrella of CHP. But his real process of coming into stage was concided in the establishment of DP. On 21.09.1945 Menderes had to resign from CHP with his discharge from the party after his oppositions of party policies. DP which was established at the end of 1946 would be a milestone in his life. This study is based on Adnan Menderes’s attendance in DP where he would continue his political activities by resigning from CHPin the process of multi-part system in which Turkey experienced one of the breaking processes its history of democracy and his political actions in Aydin in that period. The study will be based on archive documents, oral historical documents
which are the expressions of witnesses and press documents both national and local.

Özet:
Çok partili yaşama geçiş sürecinin Türkiye de sancısız gerçekleştiğini söylemek pek mümkün değildir. Hele taşra da yaşananlar demokratikleşme adına bugün yaşadığımız sıkıntıların dahi tarihsel altyapısını oluşturur. Menderes'in memleketi Aydın tarihi konumu sosyal ve ekonomik yapısıyla II. Meşrutiyetten itibaren Türk siyasi yaşamının öncü şehirlerinden biri olmuş, değerli pek çok siyasetçiyi bünyesinden çıkarmış, siyasal kültürün renkli örnekleri bu şehirde sergilenmiştir. Adnan Mendereste bunlardan biridir. Menderes Atatürk'ün 1931 yılında Aydın'ı ziyareti sırasında keşfettiği genç bir siyasetçi olarak 14 yıla yakın siyasi çalışmalarını CHP çatısı altında yürütmüştür. Siyaseten yıldızı DP'nin kurulması sonrasına rastlamıştır. Menderes uzun süre yürüttüğü CHP milletvekilliğinden 21 Eylül 1945 tarihinde parti politikalarına muhalefeti sonrası partiden ilişiğinin kesilmesiyle ayrılmak durumunda kaldı. 1946 yılı başlarında kurulan yeni parti DP ise onun yaşamında bambaşka bir dönüm noktası oluşturacaktır. Makale Adnan Menderes'in Türkiye'nin demokrasi tarihinde kırılma süreçlerinden birini yaşadığı çok partili hayata geçiş sürecinde CHP'den ayrılıp siyasi yaşamını sürdüreceği DP'ye geçişi ve bu geçiş sürecinde Aydın'daki siyasal faaliyetlerine temas edecektir. Çalışma arşiv belgeleri, dönemin tanıklarının anlatımlarından oluşan sözlü tarih bilgileri, ulusal ve yerel basın malzemesi ile şekillenecektir.

Bu kitap, Atatürk’ün son dönemleri itibariyle ortaya çıkan ve Atatürkçü olduklarını dile getiren insanların kendi menfaat ve çıkarları için ülkemizin menfaat ve çıkarlarını nasıl feda ettiklerini, Kemalizm’e ve Cumhuriyetimize nasıl ihanet ettiklerini anlatıyor. 1938 – 1960 kronolojisinde ülkemizin kaderini etkileyen önemli olayları neden ve sonuçlarıyla gözler önüne seriyor. Aynı zamanda ülkemiz için önemli olayların görüşüldüğü Meclis Genel Kurul Tutanakları da kitapta yer almaktadır.

14 Mayıs 1950’de yapılan genel seçimleri kazanarak iktidar olan Demokrat Parti, 1954 ve 1957’de
yapılan genel seçimleri de kazanarak ülkeyi 10 yıl tek başına iktidar olarak yönetti. Bu olay Türkiye’nin siyasal
hayatında demokratikleşmenin, iktisadi hayatında ise liberal politika ve yaklaşımların kapısını açarak
Türkiye’nin gelişim sürecinde hızlı bir ivme yakalamasını sağladı. Demokrat Parti, 1940’lardan beri durağan
hale gelen ekonominin canlandırılması için iktisadi hayatta değişimi ve gelişimi ön görmekteydi. Nitekim
1950’den itibaren parti liberal politikalarını yürürlüğe koyma çerçevesinde hızla yeni ve önemli adımlar atmaya
başladı. Bu dönem içerisinde tamamı Adnan Menderes tarafından kurulan beş hükümet görev yaptı. Hükümet
programları ülkenin siyasi, iktisadi, kültürel ve hukuki gelişimi açısından son derece önemliydi. Hükümet
programlarında belirtilen hususlar ışığında, ülkenin gelişimi için gereken kanuni düzenlemeler yapılarak
beklenen gelişim hedeflerini gerçekleştirilmeye çalışıldı. Demokrat Parti tarım sektörüne ayrıca önem
vermekteydi. Bu nedenle kurulan beş hükümetin de programında yer alan en temel husus, tarımın iktisadi
kalkınmanın ana unsuru olduğuydu. Ülke nüfusunun büyük çoğunluğunun tarım alanında çalıştığı bu dönemde,
yapılan yatırımlar geçmiş dönemlerden oldukça fazla oldu. Programlarda tarım alanında en çok vurgu yapılan
hususlar makineleşme, zirai sulama ve gübreleme, hastalıklarla mücadele, kredi imkânlarının arttırılması,
bütçeden tarıma ayrılan payın arttırılması, karayollarının hızlı bir şekilde geliştirilmesi, kaliteli tohumluk üretimi
gibi tarımsal gelişmede ivme yaratacak konular oldu. Çalışmamızda dönem içerisinde kurulan I. Menderes
Hükümeti (22.05.1950-09.03.1951), II. Menderes Hükümeti (09.03.1951-17.05.1954), III. Menderes Hükümeti
(7.05.1954-09.12.1955), IV. Menderes Hükümeti (09.12.1955-25.11.1957) ve V. Menderes Hükümeti’nin
(25.11.1957-27.05.1960) programlarında tarıma ayrılan hususları ve program üzerine yapılan meclis
görüşmelerinde dile getirilen eleştiri ve önerileri ortaya koymaya çalıştık. TBMM Zabıt Ceridesi (Tutanak
Dergisi) üzerinden yapılan bu incelemelerin yanı sıra Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’nden ilgili belgeleri
değerlendirdik. Aynı zamanda hükümetlerin kuruluşu ve programları hakkında Zafer, Akşam, Milliyet, Vakit ve
Ulus gazetelerinde yer alan haberler tespit edilerek ortaya koymaya çalıştık. Hükümet programları ışığında
çıkarılan kanunları ise Kavanin Mecmuası’ndan (Kanunlar Dergisi) elde edilen bilgiler ışığında ortaya koymaya
çalıştık.

DEÜ Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsünde Yrd. Doç. Dr. Türkan Başyiğit'in danışmanlığında yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışma 2009 yılında Libra Yayınları tarafından basılmış, 2015 yılında aynı yayınevinde 2.basımı gerçekleşmiştir.

Burdur Anadolu’nun güneybatısında Akdeniz Bölgesi’nin iç kısmında yer alan bir ildir. İlkçağlardan beri yerleşim yeri olma özelliği gösteren Burdur çevresindeki sanayi ve turizm açısından zengin şehirlerin gölgesinde kalmıştır. Nüfusa orantılı milletvekili sayıları belirlendiğinden şehrin TBMM’de temsili bazen 2-3 bazen de 4 milletvekili ile sınırlıdır.
Demokrat Parti dönemi Türk siyasal hayatında değişim ve dönüşümün yaşandığı dolayısıyla sancılı bir dönemdir. 7 Ocak 1946’da kurulan parti aynı yıl yapılan milletvekili seçimlerinde azınlıkta kalmış ancak 14 Mayıs 1950’de yapılan seçimlerde elde ettiği başarıyla 27 yıl süren tek parti dönemini bitirmiştir. Parti sırasıyla 1950, 1954 ve 1957 seçimlerinde başarılı olmuş ve 1950-1960 yılları arasında on yıl boyunca iktidarda kalmıştır. 27 Mayıs 1960 Askeri Müdahalesi ile iktidardan el çektirilen parti 29 Eylül 1960’ta kapatılmıştır.
Bu çalışmanın amacı Demokrat Parti döneminde meclis çatısı altında Burdur milletvekillerini belirlemek ve bu vekillerin meclis çalışmaları ve faaliyetlerini ortaya koymaktır. Çalışmanın ana kaynağı TBMM arşiv kayıtlarıdır. Çalışma sonucunda 1946-1960 yılları arasında Burdur temsilcisi olan sekiz milletvekili tespit edilmiştir. Bunlar, Fethi Çelikbaş, Mehmet Özbey, Mehmet Erkazancı, Hüseyin Çimen, Behçet Kayaalp, Ahmet Ali Çınar, Osman Eroğlu, Âlim Sipahi’dir

To What Extend the Period of Transition to Multi-party System is important? Throughout the Turkish history, there were several multiparty attempts. The social and radical reforms were developed in the period of establishment of Republican period and were carried on by Ismet Inonu after Ataturk’s death. The external and internal situations pushed Turkey towards to political change. The mono party system was institutionalized in the period of National Chef, Ismet Inonu. The principles of mono party system were transferred to constitution to govern more effectively. It was the erosion of the political alliance between the military-bureaucratic elite, the landlords, and the bourgeoisie which made the status quo impossible to maintain. I will also consider that how institutions and rules of parliamentary democracy were created thanks to multi-party system. These above I mentioned are important to understand today’s political structure and steps of democratization of Turkish Policy.

Bu yazının amacı 27 Mayıs 1960 tarihinde gerçekleşmiş olan askeri darbesinin nedenlerini ve yarattığı sonuçları tek seferde, özet bir şekilde incelemek ve sonuçlandırmaktır. 7 Ocak 1946 tarihinde kurulmuş olan Demokrat Parti’nin nasıl kurulduğunu ve 1946-50 seçimlerinde halk arasında nasıl yayıldığını; ardından 1950-1960 yıllarını kapsayan zaman periyodunda Demokrat Parti’nin ülkeyi nasıl yönettiğini ve bu yönetim biçiminin 27 Mayıs askeri müdahalesine nasıl götürdüğünü, bu zaman dilimi içerisinde muhalefetin tutumunu ve 27 Mayıs 1960 darbesinin Türkiye Cumhuriyeti için nasıl sonuçlar getirdiğini ele alacağız.

Planlama literatüründe daha çok 1980 sonrası kent politikalarına yoğunlaşılması sebebiyle, bu dönem öncesinde yaşanan kentsel gelişmeler hep ikinci plana itilmiştir. Oysaki Cumhuriyet’in ilanı ile başlayan süreç içerisinde yaşanan siyasal olaylar, bugünlerin kent politikalarına ve kentsel gelişmelerine öncülük etmektedir.

1950’lerde başlayan kır-kent ayrımı ile hız kazanan kentleşmeyi ve dolayısıyla günümüzdeki durumu tetikleyen, aslında 1950 öncesi siyasal hayatta benimsenen ekonomi-politik kararlardır. Tek partili siyasal hayattan çok partili hayata geçiş ve 27 senelik iktidar partisinin atılan bu demokrasi adımı ile birlikte “düşürülerek”, farklı bir iktisadi düzeni savunan bir iktidarla yer değişimi; kentlerde yaşanan alışılagelmiş gelişmeyi de birden etkilemiş ve değiştirmiştir. Bu sebeple kent yazınında 1950’yi bir kırılma noktası olarak ele almak önemlidir.

Cumhuriyet Halk Partisi ve Demokrat Parti iktidarlarının ideolojik farklılıklarının, kenti ne ölçüde ve nasıl kullandığını temel soru olarak alan bu çalışma; Cumhuriyet’in ilanından, 1960 askeri darbesine kadar geçen sürede siyaset kurumunun kentsel mekandaki tezahürlerini, 1940-1960 arasındaki ideolojik seçimlerin izini sürerek, İstanbul’u merkeze koyan bir süreçle ele almaktadır.

Tez Danışmanı: Doç. Dr. Besime ŞEN

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kentsel Planlama Yüksek Lisans Programı

ÖZET

Bu Çalışmamızda 1946- 1950 yılları arasında Türkiye’de çok partili yaşama geçiş sürecinde Aydın ilinde siyaset konusu incelenmiştir. Söz konusu dönemle ilgili yapılan tartışmalar bilimsel temele oturtulmaya çalışılmıştır.

Tez Giriş, Sonuç ve Özet bölümleri dışında 4 ana bölümden oluşmuştur. I. Bölümde çok partili yaşama geçiş nedenleri ve 1946 yılına kadar Türkiye’de siyasi yaşam üzerinde durulmuştur. Bu bölümde Milli Kalkınma Partisi ve Demokrat Parti’nin Kuruluş çalışmaları incelenmiştir.

II. Bölümde çok partili yaşama geçiş sürecinde Aydın ili tüm boyutlarıyla incelenmiştir. Aydın ilinin 1946 yılındaki sosyal ve ekonomik yapısı açığa çıkartılmaya çalışılmıştır.  1946 yılına kadar Aydın ilinde siyasal yaşam araştırılmıştır. Bu bölümde ayrıca çok partili yaşama geçerken iktidar partisi CHP’nin Aydın il teşkilatının yapısı ve kimler tarafından oluşturulduğu araştırılmıştır. Demokrat Parti’nin Aydın ilinde kurulması ve teşkilatlanması incelenmiştir. Aynı zamanda iktidar ve muhalefet arasındaki ilişkiler araştırılmış ve bu ilişkilerde halkın ve bürokrasinin ve de halkevlerinin yeri belirlenmeye çalışılmıştır. Demokrat Parti’nin parçalanması ve Aydın’da Millet Partisi’nin kurulması bu bölümde incelenen diğer konulardır.

III. Bölümde çok partili yaşama geçiş aşamasında partilerin Aydın ilinde yaptıkları ilk kongreler nasıl ve ne şekilde gerçekleştiği araştırılmıştır. 1947 ve 1949 yılları arasında partilerin Aydın Kongreleri, aynı bölüm içerisinde ele alınmıştır.


IV. Bölümde, 1946-1950 yılları arasında yapılan ilk seçimler ve bu seçimlerin Aydın ilinde nasıl cereyan ettiği, nasıl sonuçlar doğurduğu ortaya konmuştur. Bu bağlamda Aydın ilinde 1946 yılı Mayıs ayı içerisinde yapılan belediye seçimleri ve 21 Temmuz 1946 Genel seçimleri ile İl Genel Meclisi seçimleri ele alınmıştır. Seçimlerin hangi siyasi atmosferde yapıldığı ortaya konmuştur. 1948 yılında Aydın ilinde yapılan araseçimler ve bu seçimlerin Demokrat Parti tarafından boykot edilmesi bu bölümün diğer konulardır. Yine genel seçimlerden önce Aydın ilinde yapılan son seçim olan Ortaklar Belediye seçimi araştırılmıştır. 14 Mayıs 1950 Genel seçimleri, bu seçimlere partilerce yapılan hazırlıklar ve hazırlanan yeni seçim kanunu ele alınmıştır. Yapılan genel seçimlerin sonuçlarıyla çalışmamız bitirilmiştir.


ANAHTAR SÖZCÜKLER
Siyasi Partiler, Demokrat Parti, Millet Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Milli Kalkınma Partisi, Aydın İli, Seçimler
In this study, the issue of politics in process of converting to multipolitical party system in Aydın was stuied. Therefore, this period was tried to base on scientific basis.

The thesis consisted of 4 main parts besides intro, conclusion and summary parts. In part I, the reasons for convertion to multipoltical party system and the issue of politics in Türkiye by 1946 were studied. In this part, the foundations of National Development Party(Milli Kalkınma Partisi) and Democratic Party(Demokrat Parti) were investigated.

In part II, Aydın in process of convertion to multipolitical party system was studied in all aspects. The social and econimical structures of Aydın in 1946 were tried to be exposed. And the issue of politics in Aydın by 1946 was studied. In addition, by whom CHP, the party in power, was established and its structure were studied.The foundation and organization of Democratic Party(Demokrat Parti) in Aydın were studied. Meanwhile the relationships between the party in power and opponents were studied. The importance of public, bureucracy and Public Room(folk house) in those relationships was tried to be defined. In this part, The influence of separation in Democratic Party and foundation of the Nation Party in Aydın were studied.

In part III, in addition, in what way the first congresses that were organized by the parties in Aydın realized in the process of convertion to multipolitical party system  was studied. The Congreses in Aydın of parties between 1947 and 1949 were the other issues of this part.

In part IV, the first election that was held between 1946 and 1950 and its results were explained. In this context, the municipality election(local election) in May, 1946, the general election that was held  on 21th  july, 1946 and the election of city assembly of Aydın were studied. The atmosphere of election was exposed. The interval elections that was held in Aydın in 1948 and the eletions that were boycotted by Democratic Party were the other issues of this part. The Ortaklar Municipality election before the general election was investigated, as well. The general election in the 14’th may, 1950, preparations of the parties and new election law were researched. Our study ended(finished) with the results of the general election.



KEYWORDS
Political Parties, Democratic Party, The Foundations Of National Development Party, The Nation Party, The Peplican People’s Party, Province of Aydın, Elections

ÖZ
Demokrat Parti, İkinci Dünya Savaşı ve sonrası sürecinde Türkiye’deki sosyo-ekonomik gelişmelerin doğal bir sonucu olarak, demokrasiye hizmet etmek amacıyla 7 Ocak 1946’da kuruldu. Demokrat Parti’nin ekonomi politikası, kuruluşunda ortaya koyduğu parti programından itibaren devletçi olmakla birlikte, özel teşebbüs eliyle kalkınmaya dayalı liberalizm eğilimli bir politika olarak belirlenmiştir. Türkiye ekonomisinde büyük değişim ve canlanma getiren bu politikanın en açık şekilde uygulandığı alan ise tarım alanı olmuştur.
Bu çalışmada, Demokrat Parti’nin serbest seçimle iktidara geldiği 14 Mayıs 1950’den bir askeri darbe ile iktidardan uzaklaştırıldığı 27 Mayıs 1960 tarihleri arasındaki on yıllık iktidar sürecinde tarım alanında oluşturduğu politika ve uygulamaları ele alınacaktır. Çalışmanın hazırlanmasında dönemin özgün kaynaklarından Türk ve İngiliz arşiv belgeleri ile dönemin gazete ve dergilerinin yanı sıra bu konuda yayınlanmış akademik çalışmalardan yararlanılmıştır.
ABSTRACK
Democrat Party was established on 7 January 1946 for serving to democracy, as a natural consequence of socio-economic developments in Turkey in the time of Second World War and after. Democrat Party’s economic policy has been determined as a statist since the party program it established and it has been determined as a tendency towards liberalism based on development by private enterprise. The revival of great change and that it is applied in the best way this policy area in Turkey’s economy has been agriculture.
In this study, the policies and practices in the field of agriculture during the ten-year period between when it came to power by free choice on the year 14 May 1950 and when the Democrat Party was removed from power by a military coup on the year 27 May 1960, will be discussed. In the preparation of the study, Turkish and English archival documents from the original sources of the period and newspapers and magazines of the period as well as academic studies published on this subject were utilized.

Eğitim, bir ülkenin gelişmesinde ve bir milletin ilerlemesinde en önemli unsurdur. Bununla birlikte 10 yıllık Demokrat Parti iktidarının, icraatında istikrarı yakalayamadığı bir alan, eğitim alanı olmuştur. Kısa aralıklarla Millî Eğitim Bakanlarının değişmesi, son iki hükümet programında eğitim konusunun yer almaması, sonucun bu şekilde ortaya çıkmasında belirleyici olmuştur. Demokrat Parti iktidarının sonuna kadar ülkede uygulanacak eğitim sistemi hakkındaki tartışmaların devam etmiş olması, İlköğretim Kanunu’nun çıkartılamaması eğitim hizmetlerinin istenilen seviyeye ulaştırılmasına engel olmuştur. Bunların sonucunda özellikle köylerde ciddi anlamda okul ve öğretmen açıkları ortaya çıkmıştır. Köy kalkınmasının temeli sayılan Köy Enstitülerinin kapatılmasıyla köylerdeki eğitim açığı büyük oranda artmıştır. Üniversite sayılarındaki artışa rağmen ortaokul ve lise seviyesindeki branş ve meslek dersleri alanlarında öğretmen açıkları yaşanmıştır. Okuma yazma seviyesi, Demokrat Parti’nin iktidarı aldığı zamandaki oranı geçememiştir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yapılan bütçe görüşmelerinin tutanaklarından elde edilen bilgiler ışığında bu konular ayrıntılı bir şekilde incelenecektir

Türkiye’de çok partili hayata geçiş süreci ve 1950li yıllar, Türk basın tarihi açısından enlerin yaşandığı olumlu/olumsuz birçok uygulamaya şahitlik eder. Tek partili rejime muhalefet olarak siyasi arenada yerini alan Demokrat Parti (DP), 1950 yılındaki iktidarıyla birlikte basın özgürlüklerine dair devrim niteliğinde uygulamalara imza atmış olsa da kısa süre içerisinde basında muhalif seslerin artmasıyla özgürlükçü ortam yerini çetin bir hükümet-basın çekişmesine bırakmıştır. DP dönemi basın politikalarında temel gündem, 1954 ve 1956 basın yasaları ile medya üzerindeki kontrolün katılaştırılması, hükümet tekelinde gazete kağıdı tahsisatı ve reklamların yanlı-yansız bütün medya organları arasında eşit paylaştırılması meselesine yoğunlaşmıştır. Türkiye’de çok partili hayata geçiş ve demokrasi denemesinde iktidarın muhalif basın karşısındaki tutumu, gelecek kuşak iktidarlara demokratik ya da antidemokratik teamüllerin miras bırakılması bakımından önem arz etmektedir. Bu çalışma, Başbakan Adnan Menderes ve DP iktidarının muhalif basın karşısındaki politikalarını İngiliz ve Fransız diplomatik temsilcilikleri gözünden yeniden okumayı hedeflemiştir. İngiliz ve Fransızların, DP iktidarının basın karşıtı politikaları ve Başbakan Menderes’e dair birbirlerine paralel tasvirler çizdiği görülmektedir. Bu tasvir ilk bakışta, hükümetin eleştiriye yoğun derecede hassasiyet duyduğu ve muhalif basını dize getirmek amacıyla baskıcı politikalar belirlediği şeklindedir.

Türk eğitim tarihinde önemli bir yeri olan Köy Enstitüsü, ilkokul öğretmeni yetiştirmek üzere 17 Nisan 1940 tarihinde açılmıştır. Köy Enstitüleri yalnızca eğitim kurumları değil, "hiçlikten üretmek" ve "yaşayarak ve uygulayarak öğrenme" ilkelerini esas almıştır. Bu nedenle Türkiye'nin özgün eğitim kurumları olmuşlardır. Bu çalışmada Köy Enstitülerin kuruluş amaçları, dönem içinde bulunan siyasi ve ekonomik durumlar, konumları, eğitmen kursları, Enstitüdeki kız öğrenciler ve kapatılması üzerinde durulmuştur.

Türk Silahlı Kuvvetleri içerisinde, Demokrat Parti iktidarına karşı 1957’den itibaren örgütlenen bir grup asker, gizli cunta faaliyetleri yürütmüşler ve 27 Mayıs 1960 günü askeri darbe ile Türkiye’deki iktidarı ele geçirmişlerdir. Darbe sonrasında, Org. Gn. Cemal Gürsel’in başkanlığında bir hükümet ve üyeleri askerlerden oluşan Milli Birlik Komitesi kurulmuş ve komite, hükümet, 27 Mayıs 1960’dan 15 Ekim 1961’e kadar 1 yıl 8 ay görev yapmışlardır. Bu süre zarfında Türkiye’nin iç ve dış politikasında birçok değişiklik yaşanmıştır. Söz konusu dönemde Dışişleri Bakanlığı görevine Selim Rauf Sarper getirilmiştir. Sarper, görev yaptığı süre boyunca Türkiye’nin diğer ülkeler ile olan ilişkilerinin yönetilmesine öncülük etmiş, darbe sonrası kurulan hükümetin diğer devletler tarafından meşruiyetinin tanınmasında etkin olmuştur. Sarper, Türk Dış Politikasının belirlenmesinde önemli bir karar mercii olmuştur. Darbe sonrasında, Türk dış politikasındaki karar verici kimselerinin, Soğuk Savaş’ın yumuşamaya başladığı bu dönemde izleyecekleri uluslararası veya bölgesel politikaların neler olacağı merak konusu olmuştur.

“Geçmişin Sesinden Arnavutköy: Savaşın ve Göçün Çocukları” çalışmasıyla yapmaya çalıştığımız da makro tarihe mikro alanda hareketle katkı yapmaktır. Sözlü tarihin kaynaklarını Arnavutköy’de mülakat yaptığımız 52 kişi oluşturmaktadır. Arnavutköy’ün farklı bölgelerinde yaşayan katılımcılarla bölgenin tarihine dair kendi anlatılarını anlamak için, veri toplama aracı olarak derinlemesine mülakatlar yapılmıştır. Kimi bölgelerde de odak grup görüşmelerine müracaat edilmiştir. Araştırmacılar sosyal gerçekliği yakından tanımak için görüşme yapılan kişilerin bulunduğu mekânlarda görüşmeleri ses kayıt cihazıyla kaydetmişlerdir. Yapılan ses kayıtları Marmara Üniversitesi, İstanbul Araştırmaları Bilim Dalı yüksek lisans öğrencileri Canan Tun ve Aykut Ünsal tarafından deşifre edilmiştir. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde ve analiz edilmesinde ise “Maxqda 11” bilgisayar programından yararlanılmıştır.

In this article, I critically engage with the populism literature, and predicated on a conceptualization of modern democracy as a mixed regime (combining oligarchy and democracy), I provide a mechanism to connect populism-in-power to authoritarianism. As such, I elucidate a particular populist path to authoritarianism in a competitive setting by exploring two questions. First, what is the impact of populism-in-power on the modern democratic mixed regime? Second, what is the locus of populism in a modern democratic institutional framework? Utilizing the Turkish and Argentinean cases as illustrative examples of populism-in-power, I conclude that, first, unless a populist vision is accompanied by democratic institutions outside of the spectrum that modern democracy offers, when that vision which sacralizes and singularizes competitive elections becomes preponderant, it will lead to the opposite of its claim of making the people sovereign, and instead will make the rulers sovereign. Second, I argue that although there is no internal contradiction between modern democracy's liberal or constitutional and democratic elements, there is still a paradox surrounding modern democracy. This paradox is found between the sources of its imaginative appeal and its practice as a mixed regime, and this is where we should place the perennial potential of populism.

Tarihçi Prof. Dr. Osman Turan, 1914 yılında Trabzon’un Çaykara kazasında doğmuştur. Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dekanlığında yayınlamış olan kimlik belgesinde Soğanlı köyünde doğduğu yazmaktadır.  (TOPAL, 2004) Bu bilgi eski Türk Tarih Kurumu Başkanı Ali Birinci tarafından Bayburt’a bağlı Çatıksu  olarak nakledilse de, yapılan araştırmaların sonucu Trabzonlu olduğu yönündedir.  Annesi Şahzene Hanım ile babası Hasan Efendi’nin üçüncü çocuğu olarak taş işlemeli üç katlı bir evde dünyaya gelmiştir.

Osmanlı Devleti’nde Batılılaşma ile başlayan muhalefet olgusu, Milli Mücadele sonrasında kurulan Büyük Millet Meclisi’nde de etkilerini göstermiştir. Milli Mücadele’nin en etkili gücü Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri, mecliste de kendine yer bulmuş ve Halk Fırkası’na dönüşmüştür. Partileşme sonrasında ülke tek parti yönetimine dönüşmüş, Meclis içerisinde de muhalefet devam etmiştir.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında ülkenin içinde bulunduğu ekonomik ve toplumsal durumdan rahatsızlık duyanlar muhalif parti denemelerinde bulunmuş ancak bu denemeler başarısız sonuçlanmıştır. Totaliter ve Faşist rejimlerin sükse yapmasıyla Türkiye de dış ilişkilerinden dolayı bu rejimlerden etkilenmiş ve yönetiminde bu rejimlere benzer değişiklikler yapmıştır.

İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla demokratik olmayan rejimlere karşı alınan tavır ve savaşın demokrasi yanlılarının zaferiyle sonlanması, Türkiye’yi de kapsayan küresel değişikliklere neden olmuştur. Türkiye de bunlardan etkilenmiş ve esen demokrasi rüzgarına kapılmıştır.

İşte bu çalışmada Türkiye’nin çok partili hayata geçişinde rol oynayan iç ve dış faktörler incelenmiş ve karşılıklı değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Çalışmada, “Türkiye çok partili siyasal hayata geçiş sürecinde dış faktörlerden etkilenmiş midir?”, “Türkiye’de tek partili dönemde muhalif düşüncelere izin verilmiş midir?” gibi sorulara yanıt verilmiştir.

In the Ottoman State, the Muslim public’s first acquaintance with
the election took place in 1840 through the Councils of Taxation,
which were formed in the sanjaks. The Ottoman public, which voted
in the general elections for the first time –required by the 1876
Constitution-, realized this right to elect and be elected in appropriate
with the regulations in the Elections of 1908. The two-stage election
system of the Ottoman period, in which only the male population
held right to elect and be elected, had been implemented in the
Turkish Republic for long years. In almost all elections during the
Republican Period, different method was implemented, initially the
age of right to be elected was declined to 18, and later on it was increased
to 22 –with female population’s recognition of right to elect
and to be elected. So as to allow different views in the general elections
leading up to the 1946 Elections, in which only one party participated,
different practices were implemented. In certain places,
not presenting the Republican People’s Party as candidate, forming
an independent group within the party, presenting also the minorities
as candidate, were some of these practices. By the 1946 Elections,
one-stage election system was put into practice, and for the first time
multi-party system begun, whereby in accordance with the election
regulations, open voting and secret census was implemented.
Voting by ballot, elections’ supervision by adjudication and carrying
on one-level election system, were part of the system that was implemented
by the 1950 Election. In this election, the political power
passed from the Republican People’s Party to the Democratic Party.
In this study, the elections in the Ottoman period and the election
system have been depicted and the elections –including the 1950
Elections- as well as the election system that were practiced in the
Turkish Republic, have been dwelled on.
Key Words: Election, Member of the Grand National Assembly,
Republican People’s Party, Democrat Party.

Osmanlı Devleti’nde Müslüman halkın seçimle ilk tanışması 1840
yılında sancaklarda kurulan Muhassıllık Meclisleri ile olmuştur.
1876 Anayasası gereği ilk defa genel seçimlere katılan Osmanlı toplumu
bu seçme ve seçilme hakkını kurallara uygun olarak 1908 seçimlerinde
yapmıştır. İki dereceli olarak yapılan ve sadece erkeklerin
seçme ve seçilme hakkına sahip olduğu Osmanlı dönemi seçim
sistemi Türkiye Cumhuriyeti’nde de uzun yıllar uygulanmıştır. Cumhuriyet
döneminde neredeyse her seçimde ayrı bir yöntem kullanılmış,
seçim yaşı önce 18’e indirilmiş, sonra kadınlara da seçme ve seçilme
hakkı tanınmasıyla 22’ye çıkartılmıştır. 1946 seçimlerine kadar
tek partinin katıldığı genel seçimlerde değişik seslere yer vermek
amacıyla farklı uygulamalara gidilmiştir. Belli yörelerde Cumhuriyet
Halk Partisi’nin aday göstermemesi, parti içinden müstakil grup
kurulması, azınlıkların da aday gösterilip seçilmesi bu tür uygulamalardan
bazılarıdır.
1946 seçimleri ile tek dereceli seçim sistemine geçilmiş, ilk defa
çok partili hayatın başladığı bu seçimlerde seçim kanunu gereği açık
oy gizli sayım yapılmıştır. Gizli oy açık sayım, seçimlerin yargı denetiminde
olması, tek dereceli seçime devam edilmesi 1950 seçimleriyle
uygulanan bir sistemdir. Bu seçimlerde Türkiye’de iktidar
CHP’den Demokrat Partiye geçmiştir. Bu çalışmada Osmanlı dönemi
seçimleri ve seçim sistemi hakkında bilgi verilmiş, 1950 seçimleri
de dahil olmak üzere Türkiye Cumhuriyeti’nde yapılan seçimler
ve seçim sistemleri üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Seçim, Meclis-i Mebusan, Milletvekili,
Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti.