Θανάσης Βαλτινός Research Papers

Ο λόγος της μαρτυρίας στην Κάθοδο των εννιά του Θανάση Βαλτινού: αυθεντικότητα και επεξεργασία Αντικείμενο του παρόντος άρθρου αποτελεί η ερμηνευτική διερεύνηση του τρόπου χρήσης της μαρτυρίας από τον Θανάση Βαλτινό στο έργο του Η Κάθοδος... more

Η συγγραφική ευφυία του Βαλτινού, της οποίας βασικά χαρακτηριστικά είναι η ευρηματικότητα, η τόλμη και η αφηγηματική αυτοσυνειδησία, απαιτεί έναν μελετητή με επαρκή θεωρητική εξάρτυση, απαλλαγμένον από ιδεοληψίες και έναν αναγνώστη σε... more

Η συγγραφική ευφυία του Βαλτινού, της οποίας βασικά χαρακτηριστικά είναι η ευρηματικότητα, η τόλμη και η αφηγηματική αυτοσυνειδησία, απαιτεί έναν μελετητή με επαρκή θεωρητική εξάρτυση, απαλλαγμένον από ιδεοληψίες και έναν αναγνώστη σε διαρκή εγρήγορση. Η λογοτεχνική πραγμάτωση της ιδιότυπης σχέσης του Βαλτινού με την Ιστορία υποστασιώνεται εν μέρει από τη μορφή των κειμένων του και κυρίως από τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται τα αφηγηματικά του εργαλεία: τη μαρτυρία και το αρχειακό υλικό. Αξιοποιώντας την εμπειρία του από τον χώρο του κινηματογράφου και του θεάτρου, ο συγγραφέας δομεί αδιαμεσολάβητα τις μικροαφηγήσεις του καταφεύγοντας στον (δραματικό) μονόλογο ή δημιουργεί μια αρχειακή σύνθεση, φαινομενικά συμπιληματική, αλλά με στέρεα υποκείμενη δομή. Σε αρκετά έργα του Βαλτινού το συλλογικό συγκροτείται σταδιακά μέσα από το φύσει κατακερματισμένο ατομικό, από την ενορχήστρωση των ατομικών φωνών, ενώ στα τελευταία έργα του εξελίσσει προς νέες κατευθύνσεις την παρωδιακή σύνθεση, η οποία είχε ξεκινήσει από τα Τρία ελληνικά μονόπρακτα (1978). Ο φακός του, με όλες τις καλοζυγισμένες υφολογικές ακροβασίες και την υβριδική ειδολογικά σύσταση της γραφής του, με όλη την εξωστρέφεια των μαρτυριών και των εξομολογήσεων, είναι σταθερά στραμμένος στην ανθρώπινη ιδιοσυστασία και συνθήκη. Ο ανώνυμος ή ψευδώνυμος παλίμψηστος ήρωας του Βαλτινού, ανεξάρτητα από το φύλο η την ηλικία, στέρεα γειωμένος σε συγκεκριμένο χωροχρόνο μέσα από δείκτες που διασφαλίζουν την ιστορικότητά του, φέρει πάνω του, συνήθως κατάσαρκα, τα σημάδια της Ιστορίας και αποτυπώνει την καταστατική ανθρώπινη συνθήκη: τον άνθρωπο έρμαιο των ποικίλων παθών του (με τις δύο σημασίες), των ιδιοτροπιών της νόησης, της αταβιστικά κληρονομημένης συλλογικής ενοχής ή μοίρας, των εξάρσεων της σάρκας.

Ο Θανάσης Βαλτινός έχει δώσει ήδη από το 1978 καινοφανή προσανατολισμό στην πεζογραφία ανανεώνοντας τις αφηγηματικές τεχνικές και προσφέροντας, κοντά σε άλλα, υλικό για μια ιστορία της παρωδίας -- η οποία περιμένει τον μελετητή της-- με έργα που μιμούνται είδη μη λογοτεχνικής γραφής. Στόχος του συνεδρίου με τον ειρωνικό τίτλο «Θανάσης Βαλτινός: το τέλος της αφήγησης;» είναι να χαρτογραφήσει τις διαδοχικές απαντήσεις που έχει δώσει ο συγγραφέας στο αίτημα ανανέωσης της πεζογραφίας και να φωτίσει ακόμη περισσότερο τους μηχανισμούς που στερεώνουν την πρωτεϊκή μυθολογία του καθιστώντας την μοναδική και αναγνωρίσιμη. Για τον λόγο αυτό, κοντά στους δοκιμασμένους και αναγνωρισμένους μελετητές του έργου του κλήθηκαν και νεότεροι ερευνητές να ακονίσουν την αναγνωστική ευαισθησία τους στην κόψη του απαιτητικού έργου του Βαλτινού.

Ας σημειωθεί ότι ο Θανάσης Βαλτινός έχει χαρίσει στο Τμήμα Φιλολογίας την προσωπική του βιβλιοθήκη (περ. 4.000 τόμους), η οποία θα αποτελέσει εργαλείο μελέτης του έργου του ίδιου, αλλά και της μεταπολεμικής περιόδου. Η βιβλιοθήκη αυτή έχει ενταχθεί στις κλειστές συλλογές της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Πατρών και είναι ανοικτή στους μελετητές κατόπιν συνεννόησης με τον διευθυντή της ΒΚΠ.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΩΣΤΙΟΥ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ

Στο πεζογραφικό έργο του Θανάση Βαλτινού αξιοποιούνται διαφορετικά είδη του πεζού λόγου, τα οποία δεν συγκαταλέγονται στη λογοτεχνία, όπως λ.χ. η μαρτυρία στο 'Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη', η επιστολή ή οι οδηγίες χρήσης στο 'Τρία... more

Στο πεζογραφικό έργο του Θανάση Βαλτινού αξιοποιούνται διαφορετικά είδη του πεζού λόγου, τα οποία δεν συγκαταλέγονται στη λογοτεχνία, όπως λ.χ. η μαρτυρία στο 'Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη', η επιστολή ή οι οδηγίες χρήσης στο 'Τρία ελληνικά μονόπρακτα' ή, μεταξύ άλλων, η αγγελία και το ρεπορτάζ στο 'Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60'. Ένα, ακόμα, από τα είδη κειμένων που αξιοποιεί ο Βαλτινός μυθοπλαστικά είναι το ημερολόγιο στο 'Ημερολόγιο 1836-2011' (2001). Κάποια βασικά σημεία απόκλισης αυτού του έργου από το είδος του προσωπικού ημερολογίου έχουν επισημανθεί από την κριτική, αλλά δεν έχει διερευνηθεί περαιτέρω το ζήτημα ποιές από τις ιδιότητες του ημερολογιακού λόγου εκμεταλλεύεται ο συγγραφέας ούτε έχουν εξεταστεί οι επιπτώσεις της επιλογής αυτής στη δομή και την οργάνωση του κειμένου. Η εξέταση των πλασματικών ημερολογιακών εγγραφών του 'Ημερολογίου 1836-2011' αναδεικνύει τη σημασία της επανεκκίνησης της αφήγησης, καθώς η χρήση μιας διαφορετικής ημερομηνίας για κάθε μία από τις ενότητές του επιτρέπει την πλήρη αυτονόμησή τους. Τέλος, η χρήση του ημερολογιακού λόγου δημιουργεί στον αναγνώστη την προσδοκία για την αποκάλυψη μιας βαθύτερης ή μιας κρυμμένης αλήθειας.

This article will address the subversive and inventive way Valtinos writes his novel Anaplous (2012), of which the form is a quasi-fictional interview with the author. It will raise questions about the legitimacy of presenting: a) an... more

Περ. Δια-κείμενα (αφιέρωμα Λογοτεχνία και Δημοσιογραφία: Αμφίρροπες Σχέσεις), 2008, 10, 99-110. Το άρθρο αυτό μελετά το φαινόμενο της αμφίδρομης σχέσης δημοσιογραφίας και λογοτεχνίας από την πλευρά της πεζογραφίας Συγκεκριμένα, εστιάζει... more

Περ. Δια-κείμενα (αφιέρωμα Λογοτεχνία και
Δημοσιογραφία: Αμφίρροπες Σχέσεις), 2008, 10, 99-110.
Το άρθρο αυτό μελετά το φαινόμενο της αμφίδρομης σχέσης
δημοσιογραφίας και λογοτεχνίας από την πλευρά της πεζογραφίας Συγκεκριμένα, εστιάζει στον τρόπο που είδη του δημοσιογραφικού λόγου, όπως το ρεπορτάζ, η είδηση ή η συνέντευξη εισάγονται και ‘φυσικοποιούνται’ στο περιβάλλον της πεζογραφικής μυθοπλασίας. Με
βάση το τρίπτυχο ανάλυσης του αφηγηματικού κειμένου από τον Gerard Genette, αναδεικνύει με συγκεκριμένα παραδείγματα τις υβριδικές μορφές που προκύπτουν από την ανάμειξη λογοτεχνικών και μη λογοτεχνικών ειδών όπως η ιστοριογραφία και το ρεπορτάζ . Με ενδιάμεσους σταθμούς την διακειμενικότητα υπό μορφή εξωκειμενικών πηγών αναφοράς που συναντά κανείς στο έργο του Ε. Ροϊδη (Πάπισσα Ιωάννα, 1866) και της Μ.Αξιώτη (Το Σπίτι μου, 1965), το άρθρο σταματά στα έργα του Θανάση Βαλτινού Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60 (1989) και Ημερολόγιο 1836-2011 (2001) και στο μυθιστόρημα του Μισέλ Φάις \Αυτοβιογραφία ενός βιβλίου' (1995). Αναλύεται ο τρόπος που υφαίνεται ένας πολύπλοκος κειμενικός ιστός μέσα από ένα ειδολογικό παιχνίδι που μιμείται το ύφος μιντιακών λόγων. Η χρήση των ντοκουμέντων- εγγράφων από δήθεν ανεπεξέργαστο αμοντάριστο αρχειακό υλικό (γραπτές και προφορικές μαρτυρίες, επιστολική αφήγηση, ρεπορτάζ, μικρές αγγελίες δημόσιες δηλώσεις, επίσημες κυβερνητικές ανακοινώσεις, διαφημίσεις προϊόντων, τα ‘ψιλά’ των
ειδήσεων, οι επιστολές στον εκδότη, ή οι επιστολές στους παραγωγούς ραδιοφωνικών προγραμμάτων, αιτήσεις για μετανάστευση, επιστολές, προσδίδουν πηγαίο ρεαλισμό στις ‘τυχαίες’ ματιές που αφορούν την κρίσιμη δεκαετία (Βαλτινός) ή την ιστορία της επαρχιακής πόλης της Κομοτηνής (Φάις). Το άρθρο κλείνει με ενδεικτική αναφορά σε νεώτερους συγγραφείς.

Θανάσης Βαλτινός

Log In