Βασίλης Παναγιωτόπουλος κ.ά. (επιμ.), Σεφέρης. 1963. 60 χρόνια Βραβείο Νόμπελ, Το Βήμα, Αθήνα, 2023
Το ερώτημα τι διάβαζε ο Γιώργος Σεφέρης απασχόλησε από πολύ νωρίς την κριτική. Οι αναγνωστικές επ... more Το ερώτημα τι διάβαζε ο Γιώργος Σεφέρης απασχόλησε από πολύ νωρίς την κριτική. Οι αναγνωστικές επιλογές του ποιητή τα χρόνια που έγραφε τη Στροφή (1931) αποτυπώνονται στις Μέρες Α΄, τον πρώτο τόμο του προσωπικού του ημερολογίου. Σε αυτόν εντοπίζονται τα ίχνη της ανάγνωσης των έργων εικοσιπέντε συγγραφέων. Τα περισσότερα ποιητικά, πεζογραφικά και κριτικά έργα που αναφέρονται στις σελίδες του πρώτου τόμου του προσωπικού ημερολογίου του Σεφέρη έχουν γραφτεί στα γαλλικά. Πολύς χώρος στις Μέρες Α΄ δίνεται σε συγγραφείς τους οποίους ο Σεφέρης επιχειρεί να μεταφράσει στα χρόνια αυτά, όπως είναι o Paul Valéry, o André Gide, ο Απουλήιος και o Montaigne. Αξίζει να σημειωθεί πως η αποτίμηση του ημερολογιογράφου για τα έργα, τα οποία αφήνουν το αποτύπωμα τους στις Μέρες Α΄, δεν φαίνεται να είναι πάντα θετική. Τέλος, η διερεύνηση των αναφορών του ημερολογίου έδειξε πως δυο από αυτές βασίστηκαν σε ενδιάμεσες πηγές: η σύνοψη κεφαλαίων από τη Χρονογραφία του Ψελλού φαίνεται πως είχε λάβει υπόψη της μια γαλλική μελέτη βυζαντινής ιστορίας, ενώ οι στίχοι του σατιρικού ποιητή Raoul Ponchon φαίνεται πως αντλήθηκαν από τη κριτική μελέτη του Γάλλου συγγραφέα Paul Bourget.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Uploads
Papers
Στα μισά περίπου τεύχη του περιοδικού Η Ευτέρπη (1847-1855) περιλαμβάνεται μια στήλη σύμμεικτων, συνήθως με τον τίτλο «Ποικίλα». Σε αυτήν εντάσσονται πολλά κείμενα έκτασης μιας συνήθως παραγράφου, τα οποία χαρακτηρίζονται από ποικίλη θεματολογία. Στη στήλη περιέχονται, μεταξύ άλλων, παράδοξες καθημερινές ιστορίες, χιουμοριστικά περιστατικά, παράξενες ειδήσεις, αναφορές σε φυσικές καταστροφές, μαρτυρίες για έθιμα απομακρυσμένων πολιτισμών, ιστορικά ανέκδοτα κ.ά. Αυτό που κυριαρχεί στη στήλη είναι η μη-μυθοπλαστική αφήγηση ή αλλιώς η γεγονοτική αφήγηση. Εξαιτίας της σύντομης έκτασης και της ετερόκλητης θεματολογίας των κειμένων, αλλά και εξαιτίας της κυριαρχίας της γεγονοτικής αφήγησης, τα κείμενα της στήλης «Ποικίλα» του περιοδικού Η Ευτέρπη θα μπορούσαν να περιγραφούν από τον όρο «εγκυκλοπαίδεια της καθημερινότητας», τον όρο που αποδόθηκε δηλαδή στη στήλη «Fait divers» του γαλλικού τύπου.
Οι περισσότεροι από τους τίτλους των ποιητικών συλλογών αλλά και των υπόλοιπων βιβλίων του Γιώργου Σεφέρη παρουσιάζουν μια ομοιότητα, η οποία μπορεί να γίνει καλύτερα αντιληπτή μέσα από την κατηγοριοποίηση που προτείνει για τους τίτλους ο Gérard Genette στη μελέτη του Seuils. Πρόκειται κατά κανόνα για «ρηματικούς» τίτλους οι οποίοι αποδίδουν σε ένα βιβλίο έναν παραπλανητικό ειδολογικό χαρακτηρισμό (π.χ. Μυθιστόρημα, Ημερολόγιο καταστρώματος, Χειρόγραφο Σεπ. ’41). Ακόμα, η συνεξέταση τριών συγκεκριμένων ρηματικών τίτλων (Δοκιμές, Αντιγραφές, Μέρες) μαζί με τα στοιχεία του παρακειμένου των βιβλίων αυτών δείχνει πως οι τρείς αυτοί τίτλοι λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο και επιδιώκουν να επαναπροσδιορίσουν τις ειδολογικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν τα βιβλία αυτά.
"
Η Κάδμω, αφηγήτρια και πρόσωπο στο μυθιστόρημα Το σπίτι μου, αποκτά έναν διαφορετικό ρόλο στο τελευταίο έργο της Αξιώτη. Η αφήγηση στην νουβέλα με τίτλο Η Κάδμω (1972) εκφέρεται σε δεύτερο ενικό πρόσωπο και η ομώνυμη ηρωίδα κατέχει εδώ τη θέση του δέκτη της αφήγησης. Μοιρασμένη ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο, το παρόν της εμπειρίας και το παρελθόν της γραφής, αλλά και ανάμεσα στην πραγματικότητα και το όνειρο η Κάδμω είναι, εκτός από δέκτης της αφήγησης, αντικείμενο της αφήγησης αλλά και ζητούμενό της. Ολόκληρη η νουβέλα απευθύνεται στην Κάδμω και αναφέρεται σε αυτήν με κύριο στόχο να την περιγράψει, να προσδιορίσει την ταυτότητά της. Μια ταυτότητα όμως που δεν νοείται, σύμφωνα με την διάκριση του Ricoeur, ως εαυτότητα αλλά ως το ταυτόν, όπως δείχνουν οι διαδοχικές απόπειρες ταύτισής της Κάδμως με φυσικές οντότητες. Ταυτιζόμενη διαδοχικά με μετωνυμίες του κενού η Κάδμω παραμένει ως το τέλος της επαναληπτικής και αυτοαναφορικής αφήγησης μέσα στην απροσδιοριστία που προδιέγραψε γι’ αυτήν η χρήση του δεύτερου ενικού προσώπου, παραμένει ένα αίνιγμα που δεν ζητά ίσως λύση.
The diary writing bears resemblances to the psychoanalytical procedure as it is motivated by the conscious effort of the diarist to express himself or herself in a spontaneous way. The entries from George Seferis’s private diary concerning the deaths of his mother and brother demonstrate that the private diary constitutes a privileged topos where both the bipolar temporality and the causality of afterwardness of trauma are clearly reflected: there is an initial silence synchronically to the event of the death of the other, which demonstrates the diarist’s incapacity to assimilate it and then, following a period of latency, a gradual acceptance of the loss.
Teaching Documents
Λήμμα στους Σελιδοδείκτες, (http://selidodeiktes.greek-language.gr/) τον πολυμεσικό οδηγό για τη λογοτεχνία και την ανάγνωση του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας
Στις «γραφές του εγώ» συγκαταλέγονται η αυτοβιογραφία, τα απομνημονεύματα, το ημερολόγιο, η επιστολογραφία, αλλά και όσα ακόμα κείμενα, όπως οι αναμνήσεις ή οι εξομολογήσεις, φαίνεται να τηρούν την «αυτοβιογραφική συμφωνία». Με τον όρο αυτό περιέγραψε ο Philippe Lejeune την τριπλή ταύτιση του βασικού ή κυρίαρχου προσώπου ενός κειμένου με τον αφηγητή του κειμένου, αλλά και με τον συγγραφέα του. Η αυτοβιογραφία αφηγείται αναδρομικά ένα σημαντικό μέρος της ζωής του αυτοβιογραφούμενου και επικεντρώνεται στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του, ενώ τα απομνημονεύματα αναδεικνύουν τα ίδια τα γεγονότα που έζησε ή παρακολούθησε ο συγγραφέας. Το είδος που καθορίζεται περισσότερο από τον χρόνο της καταγραφής είναι το ημερολόγιο, το οποίο κατακερματίζεται από τη διαρκή επανεκκίνηση της συγγραφής. Έτσι, κάθε εγγραφή μπορεί να παρουσιάζεται εντελώς διαφορετική στο ύφος ή το περιεχόμενο· αυτό όμως που συνέχει το ημερολόγιο είναι η ανάγκη της έκφρασης του εαυτού. Στην επιστολογραφία, τέλος, προέχει η ανάγκη της επικοινωνίας, ώστε να υπηρετηθεί ένας συγκεκριμένος κάθε φορά σκοπός. Προκειμένου να μπορούν ο αποστολέας με τον παραλήπτη να εναλλάσσουν τους ρόλους τους, ο λόγος της επιστολής παραμένει πάντοτε συνδεδεμένος με την πραγματικότητα που ενώνει τους αλληλογράφους.
Για την Ομάδα εργασίας του πολυμεσικού οδηγού για τη λογοτεχνία και την ανάγνωση "Σελιδοδείκτες" βλ. http://selidodeiktes.greek-language.gr/content/266
Book Reviews
Books
Βιβλιοκρισία: Βάλτερ Πούχνερ, Παράβασις 16/2 (2018), σσ. 309- 313. (www.theatre.uoa.gr/ereyna/ ekdoseis/parabasis /parabasis-online.html).
Στα μισά περίπου τεύχη του περιοδικού Η Ευτέρπη (1847-1855) περιλαμβάνεται μια στήλη σύμμεικτων, συνήθως με τον τίτλο «Ποικίλα». Σε αυτήν εντάσσονται πολλά κείμενα έκτασης μιας συνήθως παραγράφου, τα οποία χαρακτηρίζονται από ποικίλη θεματολογία. Στη στήλη περιέχονται, μεταξύ άλλων, παράδοξες καθημερινές ιστορίες, χιουμοριστικά περιστατικά, παράξενες ειδήσεις, αναφορές σε φυσικές καταστροφές, μαρτυρίες για έθιμα απομακρυσμένων πολιτισμών, ιστορικά ανέκδοτα κ.ά. Αυτό που κυριαρχεί στη στήλη είναι η μη-μυθοπλαστική αφήγηση ή αλλιώς η γεγονοτική αφήγηση. Εξαιτίας της σύντομης έκτασης και της ετερόκλητης θεματολογίας των κειμένων, αλλά και εξαιτίας της κυριαρχίας της γεγονοτικής αφήγησης, τα κείμενα της στήλης «Ποικίλα» του περιοδικού Η Ευτέρπη θα μπορούσαν να περιγραφούν από τον όρο «εγκυκλοπαίδεια της καθημερινότητας», τον όρο που αποδόθηκε δηλαδή στη στήλη «Fait divers» του γαλλικού τύπου.
Οι περισσότεροι από τους τίτλους των ποιητικών συλλογών αλλά και των υπόλοιπων βιβλίων του Γιώργου Σεφέρη παρουσιάζουν μια ομοιότητα, η οποία μπορεί να γίνει καλύτερα αντιληπτή μέσα από την κατηγοριοποίηση που προτείνει για τους τίτλους ο Gérard Genette στη μελέτη του Seuils. Πρόκειται κατά κανόνα για «ρηματικούς» τίτλους οι οποίοι αποδίδουν σε ένα βιβλίο έναν παραπλανητικό ειδολογικό χαρακτηρισμό (π.χ. Μυθιστόρημα, Ημερολόγιο καταστρώματος, Χειρόγραφο Σεπ. ’41). Ακόμα, η συνεξέταση τριών συγκεκριμένων ρηματικών τίτλων (Δοκιμές, Αντιγραφές, Μέρες) μαζί με τα στοιχεία του παρακειμένου των βιβλίων αυτών δείχνει πως οι τρείς αυτοί τίτλοι λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο και επιδιώκουν να επαναπροσδιορίσουν τις ειδολογικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν τα βιβλία αυτά.
"
Η Κάδμω, αφηγήτρια και πρόσωπο στο μυθιστόρημα Το σπίτι μου, αποκτά έναν διαφορετικό ρόλο στο τελευταίο έργο της Αξιώτη. Η αφήγηση στην νουβέλα με τίτλο Η Κάδμω (1972) εκφέρεται σε δεύτερο ενικό πρόσωπο και η ομώνυμη ηρωίδα κατέχει εδώ τη θέση του δέκτη της αφήγησης. Μοιρασμένη ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο, το παρόν της εμπειρίας και το παρελθόν της γραφής, αλλά και ανάμεσα στην πραγματικότητα και το όνειρο η Κάδμω είναι, εκτός από δέκτης της αφήγησης, αντικείμενο της αφήγησης αλλά και ζητούμενό της. Ολόκληρη η νουβέλα απευθύνεται στην Κάδμω και αναφέρεται σε αυτήν με κύριο στόχο να την περιγράψει, να προσδιορίσει την ταυτότητά της. Μια ταυτότητα όμως που δεν νοείται, σύμφωνα με την διάκριση του Ricoeur, ως εαυτότητα αλλά ως το ταυτόν, όπως δείχνουν οι διαδοχικές απόπειρες ταύτισής της Κάδμως με φυσικές οντότητες. Ταυτιζόμενη διαδοχικά με μετωνυμίες του κενού η Κάδμω παραμένει ως το τέλος της επαναληπτικής και αυτοαναφορικής αφήγησης μέσα στην απροσδιοριστία που προδιέγραψε γι’ αυτήν η χρήση του δεύτερου ενικού προσώπου, παραμένει ένα αίνιγμα που δεν ζητά ίσως λύση.
The diary writing bears resemblances to the psychoanalytical procedure as it is motivated by the conscious effort of the diarist to express himself or herself in a spontaneous way. The entries from George Seferis’s private diary concerning the deaths of his mother and brother demonstrate that the private diary constitutes a privileged topos where both the bipolar temporality and the causality of afterwardness of trauma are clearly reflected: there is an initial silence synchronically to the event of the death of the other, which demonstrates the diarist’s incapacity to assimilate it and then, following a period of latency, a gradual acceptance of the loss.
Λήμμα στους Σελιδοδείκτες, (http://selidodeiktes.greek-language.gr/) τον πολυμεσικό οδηγό για τη λογοτεχνία και την ανάγνωση του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας
Στις «γραφές του εγώ» συγκαταλέγονται η αυτοβιογραφία, τα απομνημονεύματα, το ημερολόγιο, η επιστολογραφία, αλλά και όσα ακόμα κείμενα, όπως οι αναμνήσεις ή οι εξομολογήσεις, φαίνεται να τηρούν την «αυτοβιογραφική συμφωνία». Με τον όρο αυτό περιέγραψε ο Philippe Lejeune την τριπλή ταύτιση του βασικού ή κυρίαρχου προσώπου ενός κειμένου με τον αφηγητή του κειμένου, αλλά και με τον συγγραφέα του. Η αυτοβιογραφία αφηγείται αναδρομικά ένα σημαντικό μέρος της ζωής του αυτοβιογραφούμενου και επικεντρώνεται στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του, ενώ τα απομνημονεύματα αναδεικνύουν τα ίδια τα γεγονότα που έζησε ή παρακολούθησε ο συγγραφέας. Το είδος που καθορίζεται περισσότερο από τον χρόνο της καταγραφής είναι το ημερολόγιο, το οποίο κατακερματίζεται από τη διαρκή επανεκκίνηση της συγγραφής. Έτσι, κάθε εγγραφή μπορεί να παρουσιάζεται εντελώς διαφορετική στο ύφος ή το περιεχόμενο· αυτό όμως που συνέχει το ημερολόγιο είναι η ανάγκη της έκφρασης του εαυτού. Στην επιστολογραφία, τέλος, προέχει η ανάγκη της επικοινωνίας, ώστε να υπηρετηθεί ένας συγκεκριμένος κάθε φορά σκοπός. Προκειμένου να μπορούν ο αποστολέας με τον παραλήπτη να εναλλάσσουν τους ρόλους τους, ο λόγος της επιστολής παραμένει πάντοτε συνδεδεμένος με την πραγματικότητα που ενώνει τους αλληλογράφους.
Για την Ομάδα εργασίας του πολυμεσικού οδηγού για τη λογοτεχνία και την ανάγνωση "Σελιδοδείκτες" βλ. http://selidodeiktes.greek-language.gr/content/266
Βιβλιοκρισία: Βάλτερ Πούχνερ, Παράβασις 16/2 (2018), σσ. 309- 313. (www.theatre.uoa.gr/ereyna/ ekdoseis/parabasis /parabasis-online.html).
Βιβλιοκρισία: Βάλτερ Πούχνερ, Παράβασις 16/2 (2018), σσ. 309- 313. (www.theatre.uoa.gr/ereyna/ ekdoseis/parabasis /parabasis-online.html).
Στόχος των επιμελητών της ανθολογίας υπήρξε και η ανασύσταση της πορείας που ακολούθησε ο ανθολόγος, καθώς και η αναζήτηση της εμβέλειας του εγχειρήματός του. Επομένως, το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε εξαρχής στη συστηματική αναζήτηση στοιχείων σχετικών με τον τρόπο συγκρότησης της ανθολογίας, τις πηγές (περιοδικά, εφημερίδες κτλ.) από όπου αντλήθηκαν τα διηγήματα, την εμβέλειά της, την υποδοχή της από την κριτική κτλ. Ακόμα αναζητήθηκαν πληροφορίες για τον ανθολόγο, για τον οποίο, παρά τον αδιαμφισβήτητο ρόλο που έπαιξε στην εποχή του, δεν σώζονται σήμερα παρά ελάχιστα έγκυρα στοιχεία, ενώ εξετάστηκαν οι απόψεις του για θέματα ιδιαίτερα σημαντικά για την εποχή, όπως η γλώσσα, η ειδολογική ταυτότητα του διηγήματος, οι αρχές της επιλογής των διηγημάτων κ.ά. Συγχρόνως, έγινε προσπάθεια να αποτιμηθεί η ανθολογία Το ελληνικόν διήγημα σε σχέση με άλλα παρόμοια εγχειρήματα Παράλληλα με όλα τα παραπάνω, που αφορούν κυρίως την κοινότητα των μελετητών, ένας άλλος στόχος ήταν να δοθεί στο αναγνωστικό κοινό η δυνατότητα να διαβάσει συγκεντρωμένα σε ένα έργο πεζογραφικά κείμενα που αποτυπώνουν την εξέλιξη της νεοελληνικής γλώσσας και την αισθητική της εποχής, καθώς και την πορεία του αφηγηματικού λόγου και του νεοελληνικού πνεύματος κατά τη διάρκεια εβδομήντα ετών, που καλύπτει η Ανθολογία.
Κατερίνα Κωστίου - Νίκος Φαλαγκάς
12-14/5:
Topic: Β' ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΕΑΤΤ: ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΟΥ
Time: This is a recurring meeting Meet anytime
Join Zoom Meeting
https://upatras-gr.zoom.us/j/93380437516?pwd=L2ErMkMreHhwRlByMmVMQkdGNHVNUT09
Meeting ID: 933 8043 7516
Passcode: 055034
Ο Θανάσης Βαλτινός έχει δώσει ήδη από το 1978 καινοφανή προσανατολισμό στην πεζογραφία ανανεώνοντας τις αφηγηματικές τεχνικές και προσφέροντας, κοντά σε άλλα, υλικό για μια ιστορία της παρωδίας -- η οποία περιμένει τον μελετητή της-- με έργα που μιμούνται είδη μη λογοτεχνικής γραφής. Στόχος του συνεδρίου με τον ειρωνικό τίτλο «Θανάσης Βαλτινός: το τέλος της αφήγησης;» είναι να χαρτογραφήσει τις διαδοχικές απαντήσεις που έχει δώσει ο συγγραφέας στο αίτημα ανανέωσης της πεζογραφίας και να φωτίσει ακόμη περισσότερο τους μηχανισμούς που στερεώνουν την πρωτεϊκή μυθολογία του καθιστώντας την μοναδική και αναγνωρίσιμη. Για τον λόγο αυτό, κοντά στους δοκιμασμένους και αναγνωρισμένους μελετητές του έργου του κλήθηκαν και νεότεροι ερευνητές να ακονίσουν την αναγνωστική ευαισθησία τους στην κόψη του απαιτητικού έργου του Βαλτινού.
Ας σημειωθεί ότι ο Θανάσης Βαλτινός έχει χαρίσει στο Τμήμα Φιλολογίας την προσωπική του βιβλιοθήκη (περ. 4.000 τόμους), η οποία θα αποτελέσει εργαλείο μελέτης του έργου του ίδιου, αλλά και της μεταπολεμικής περιόδου. Η βιβλιοθήκη αυτή έχει ενταχθεί στις κλειστές συλλογές της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Πατρών και είναι ανοικτή στους μελετητές κατόπιν συνεννόησης με τον διευθυντή της ΒΚΠ.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΩΣΤΙΟΥ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ