Mustafa Ateş

Hanefi mezhebinde meşâyih, Ebû Hanîfe ve öğrencile-rinin ardından en önemli otorite olarak karşımıza çık-maktadır. Kurucu imam ve talebelerinden sonraki oto-riteyi temsil eden bir kavram olarak meşâyih kelimesi, esasında geniş bir fakihler topluluğunu ifade etmekte-dir. Başka bir ifadeyle ilk dönem Hanefi fakihler ara-sında yetkin ve itibar sahibi olanların fıkhî faaliyetleri-nin önemi ve mezhebe etkisi, onların meşâyih olarak anılmalarıyla vurgulanmış ve böylece mezhepte kurucu imam ve talebelerinden sonra üçüncü bir otorite mer-kezi oluşmuştur. Sonraki dönemde mezhepteki görüşle-rin zâhirü’r-rivâye, nâdirü’r-rivâye ve fetâvâ şeklinde bir ayrımla hiyerarşik bir yapıya kavuşması, meşâyihin mezhep içerisindeki rolü sebebiyledir. Bu açıdan değer-lendirildiğinde her ne kadar kurucu imam Ebû Hanîfe’ye nispetle Hanefi mezhebi olarak anılsa da bu mezhebin gerek onun talebeleri gerekse sonraki dönem takipçileri tarafından geliştirilen kolektif bir yapı arz ettiği rahatlıkla söylenebilir.
Bu çalışma, Hanefi mezhebindeki meşâyih kavramını ve bu kavramla ilgili meseleleri, kavramsal ve kronolo-jik bir takiple araştırmayı hedeflemektedir. Daha önce doğrudan ya da dolaylı olarak meşâyihe dair yapılan diğer çalışmalardan alınan ilhamla, meşâyihle ilgili zih-nimizi meşgul eden soruların cevapları belli bir düzen ve tertip çerçevesinde aranarak bu araştırmada meşâyih kavramına dair genel bir tasavvur oluşması için müte-vazı bir katkı amaçlanmaktadır.

An obsession is defined as an excessive thought or impulse that constantly comes to mind involuntarily, is difficult to get rid of, causing distress and anxiety, despite efforts to forget and prevent it. Compulsions, on the other hand, are stereotyped repetitive behaviors or mental actions that are performed despite the opposing will of the individual at the conscious level in order to get rid of the ideas revealed by the obsessions, although they are known to be unnecessary and meaningless. Obsessive compulsive disorders (OCD) are considered as distinct and specific disease from other mental disorders. There are various sub-symptom groups of obsessive compulsive disorders (OCD), which significantly affect an individual's level of life and quality. In addition to obsessions in the form of pollution and contamination, symmetry and order, doubt and uncertainty, religious obsessions are also one of the frequently seen mental disorders. It can be said that the closest equivalent of obsessive compulsive disorders (OCD) in Islamic literature is waswasah (scrupulosity). As a matter of fact, waswasah is described as a phenomenon that should be protected from in the Qur’an and hadiths. In this context, some religious words and behaviors, which can be considered as obsessive-compulsive disorder (OCD) and defined as waswasah in the classical literature, are discussed in terms of religious responsibilities in the fiqh literature. In this study, it is aimed to examine these disorders in terms of fiqh through some examples of religious obsessive compulsive disorders. Thus, on the one hand, answers to the fiqh questions of individuals who have difficulties in their religious life due to the aforementioned mental disorders will be sought, and on the other hand, the effects of such mental disorders on religious obligations will be investigated.