Spyros Sofokleous

Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας.  Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά, στις 10 και 11 Φεβρουαρίου 2022 σε απογευματινό χρόνο, και απευθυνόταν σε εκπαιδευτικούς όλων των σχολικών βαθμίδων, φοιτητές/φοιτήτριες, ερευνητές/ερευνήτριες, ακαδημαϊκούς κ.ά.

Το Συνέδριο εστίασε σε ζητήματα διδακτικής και διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας στο σύγχρονο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Απώτερος στόχος του Συνεδρίου ήταν η συζήτηση σχετικών προοπτικών και εφαρμογών, στον ευρύτερο ελληνόφωνο χώρο. Στο Συνέδριο συμμετείχαν ομιλητές/ομιλήτριες από διαφορετικά συγκείμενα, με έργο συναφές με τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας.

Η παρούσα διατριβή, με τίτλο «Γραμματισμοί των Μαθηματικών μέσω Διερευνητικής Μάθησης: Έρευνα Δράσης στη Στ′ Τάξη Δημοτικού Σχολείου της Κύπρου», σκοπεύει στη διερεύνηση και την ανάδειξη γραμματισμών στο γνωστικό αντικείμενο των Μαθηματικών. Μέσω έρευνας δράσης και διερευνητικής μάθησης, αναπτύσσει διδακτικές εφαρμογές σε μαθηματικές διδασκαλίες σε τρία τμήματα Στ′ τάξης δημοτικού σχολείου της κυπριακής εκπαίδευσης και εξετάζει ερευνητικά ερωτήματα σχετικά με την πραγμάτωση πρακτικών γραμματισμού, τους Λόγους που αναδύονται και τις ταυτότητες εκπαιδευτικών που ενεργοποιούνται. Η διατριβή αντλεί θεωρητικά στοιχεία από τις Νέες Σπουδές Γραμματισμού και, γενικότερα, τοποθετείται σε μία κοινωνικοπολιτισμική προοπτική στην έρευνα στον γραμματισμό. Σημαντικές για την έρευνα είναι έννοιες όπως οι πρακτικές γραμματισμού, ο Λόγος και η ταυτότητα, και ο τρόπος με τον οποίο αυτές ενσωματώνονται σε συγκεκριμένες προσεγγίσεις στον Γραμματισμό των Γνωστικών Αντικειμένων και, ειδικότερα στον Γραμματισμό των Μαθηματικών. Προσεγγίσεις όπως η γνωστική, η γλωσσική, η κοινωνικοπολιτισμική, η επιστημολογική και η κριτική, ταξινομούνται και αξιοποιούνται τόσο στον παιδαγωγικό όσο και τον ερευνητικό σχεδιασμό της έρευνας. Μεθοδολογικά, η διατριβή στηρίζεται σε έρευνα δράσης με τρεις εκπαιδευτικούς Στ′ τάξης, οι οποίες, μέσα από συνεχείς διαδικασίες αναστοχασμού και συνεργασίας με τον ερευνητή, σχεδίασαν και εκπόνησαν κύκλους διερευνητικής μάθησης, με στόχο την ενσωμάτωση γραμματισμών των Μαθηματικών. Η συλλογή δεδομένων περιλάμβανε εθνογραφικές παρατηρήσεις, συνεντεύξεις και άτυπες συζητήσεις με τις εκπαιδευτικούς, και ομαδικές συνεντεύξεις με μαθητές/μαθήτριες, ενώ επιπλέον πηγές δεδομένων αποτέλεσαν τεκμήρια από τις διδασκαλίες. Για τη συλλογή και την ανάλυση δεδομένων, αναπτύχθηκε θεωρητικό-αναλυτικό μοντέλο, το οποίο συνδυάζει στοιχεία από μοντέλα μελέτης πρακτικών γραμματισμού και ανάλυσης σχολικού λόγου. Το προτεινόμενο μοντέλο συνεισέφερε στη διασύνδεση της ανάλυσης πρακτικών γραμματισμού στις μαθηματικές διδασκαλίες με το θεωρητικό υπόβαθρο της διατριβής. Τα αποτελέσματα της έρευνας οργανώνονται στους δύο διερευνητικούς κύκλους στους οποίους αναπτύχθηκε η έρευνα δράσης, ενώ προηγουμένως περιγράφεται, συνοπτικά, πώς πραγματώνονταν οι μαθηματικές διδασκαλίες, πριν την διδακτική παρέμβαση που εφαρμόστηκε ως μέρος της ερευνητικής διαδικασίας. Ακολούθως, παρουσιάζονται, ως διδακτικά κειμενικά είδη, οι πρακτικές γραμματισμού των διερευνητικών σταδίων (καθορισμός προβληματισμού, εντοπισμός και ανάλυση πηγών/κειμένων, δημιουργική σύνθεση επιχειρημάτων και αποδείξεων, κριτική αξιολόγηση και αναθεώρηση, κοινοποίηση, δημοσιοποίηση και δράση) των δύο διδακτικών μακροκειμένων-διερευνητικών κύκλων. Η έρευνα καταλήγει σε συμπεράσματα, που αφορούν στα κείμενα/την κειμενικότητα, τις πρακτικές γραμματισμού, τους Λόγους και τις ταυτότητες εκπαιδευτικών και μαθητών/μαθητριών. Ειδικότερα, φαίνεται ότι εκπαιδευτικοί και μαθητές/μαθήτριες διεύρυναν την εννοιολόγησή τους για τα κείμενα και την κειμενικότητα, μετατοπιζόμενοι/ες προς την πλαισιωμένη αξιοποίηση ποικιλίας τύπων και ειδών κειμένων του κοινωνικού χώρου. Επίσης, διαπιστώνεται πολυπλοκότητα στην πραγμάτωση συμβάντων και πρακτικών γραμματισμού, αναδεικνύοντας μείξη συναφών προσεγγίσεων των γραμματισμών των γνωστικών αντικειμένων. Η έρευνα ανιχνεύει ακόμη μετατοπίσεις και αναπλαισιώσεις στους Λόγους για τα Μαθηματικά και τη διδασκαλία, παρά τη μερική αναπαραγωγή ισχυόντων Λόγων. Τέλος, ενεργοποιούνται ταυτοτικές πραγματώσεις προοδευτικού τύπου, με τις εκπαιδευτικούς να δρουν περισσότερο ως διευκολύντριες παρά ρυθμίστριες της παιδαγωγικής διαδικασίας και τους/τις μαθητές/μαθήτριες να αποκτούν αυξημένη μαθησιακή πρωτοβουλία. Ως εκ τούτου, η παρούσα διατριβή συμβάλλει στην έρευνα στον γραμματισμό και συνεισφέρει σημαντικά στην ανάπτυξη κατάλληλων παιδαγωγικών εφαρμογών για την προώθηση των γραμματισμών των γνωστικών αντικειμένων, ιδιαίτερα των Μαθηματικών, στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, την επαγγελματική μάθηση εκπαιδευτικών μέσω έρευνας δράσης και την εις βάθος διερεύνηση της διδακτικής πράξης.

Το συγκεκριμένο υλικό αποτελεί, στο σύνολό του, μία διδακτική πρόταση, με στόχο τον εμπλουτισμό του έργου των εκπαιδευτικών και της μαθησιακής διαδικασίας, που αφορά στο γλωσσικό μάθημα, ειδικότερα. Πρόκειται, δηλαδή, για πρόταση η οποία περιλαμβάνει ενδεικτικές δραστηριότητες για ανάγνωση και κατανόηση λογοτεχνικών κειμένων από τα σχολικά Ανθολόγια: Το δελφίνι (A΄ & B΄ Δημοτικού), Στο σκολειό του κόσμου (Γ΄ & Δ΄ Δημοτικού), Με λογισμό και μ’ όνειρο (Ε΄ & Στ΄ Δημοτικού).

Το διδακτικό υλικό Κείμενα-Δραστηριότητες έχει σχεδιαστεί και δομηθεί στη βάση του Αναλυτικού Προγράμματος Ελληνικών, ώστε οι εκπαιδευτικοί να διδάξουν στοχευμένα όσα απαιτούνται, για ομαλή μετάβαση από τη μια τάξη στην άλλη. Ο/Η κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει το υλικό αυτό ευέλικτα, με γνώμονα το τι χρειάζεται να διδαχθούν/μάθουν οι μαθητές/μαθήτριες της τάξης του/της, για να προχωρήσει άμεσα στο σύνηθες πλαίσιο γλωσσικής διδασκαλίας και μάθησης. Φυσικά, η αναδιαμόρφωση και η αναδιάταξη του υλικού, η επιλογή κειμένων και δραστηριοτήτων, η αντικατάστασή του με άλλο κατάλληλο κειμενικό υλικό, συνοδευόμενο με αντίστοιχες διδακτικές δραστηριότητες, εντάσσονται στο πλαίσιο της παιδαγωγικής αυτονομίας των εκπαιδευτικών.

The Cyprus Pedagogical Institute, Cyprus Ministry of Education, Sport, and Youth, in collaboration with the University of Cyprus, announces the 5th International Conference on “Literacy and Contemporary Society”, titled:
Creativity, Equity, Social Action
The conference will be held on 4-5-6 December 2023 at the University of Cyprus in Nicosia.
The 5th International Conference "Literacy and Contemporary Society: Creativity, Equity, Social Action" is organized at a time of fluidity and complexity, in which both human lives and social well-being are threatened. Conflicts continue and are maintained, natural disasters call for our rehumanization, technologies constantly create new realities as spaces of opportunity but also of uncertainty, while education as a right and an institution is called upon to adapt to local and global social crises. In these troubling times, literacy – as multiple, social, and critical - can be an essential basis and a crucial starting point for the transformation of practices and the reconstitution of institutions and societies.

Focusing on "Creativity, Equity, Social Action", the conference attempts to highlight the dynamic, social, and critical dimensions of literacies in times of crisis. The conference aims at providing a platform for the discussion of ways in which individuals, groups and societies can work together creatively, to promote and maintain relations of dialogicality, equality, and coexistence, not only among people, but also between people and nature, matter, technology. Seeking literacies that ensure equity and (social) sustainability, the conference provides space for interested delegates to consider relevant issues which extend beyond language teaching and concern literacy education in its broader terms.

This presentation discusses issues of elementary teachers’ professional development in content area or disciplinary literacies. As part of a study of literacies in disciplines of the school context and, particularly, in Mathematics, the presentation examines how elementary teachers in Cyprus engaged in a research project to promote their students’ literacy development across the curriculum.