[go: up one dir, main page]
Przejdź do zawartości

Województwo krakowskie (II Rzeczpospolita)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy województwa krakowskiego II Rzeczypospolitej. Zobacz też: województwo krakowskie.
województwo krakowskie
— województwo —
1921-1939
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Data powstania

23 grudnia 1920 / 1 września 1921[1]

Siedziba wojewody i sejmiku

Kraków

Wojewoda

Józef Tymiński

Powierzchnia

(1931) 17 380 km²
(1939) 17 560[2] km²

Populacja (1931)
• liczba ludności


2 297 802[3]

• gęstość

132,2 os./km²

Tablice rejestracyjne

KR

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
ul. Basztowa 22
Kraków
Podział administracyjny
Plan województwa krakowskiego
Podział administracyjny, 1938
Liczba powiatów miejskich

1

Liczba powiatów ziemskich

17

Liczba gmin miejskich

47

Liczba gmin wiejskich

195

Położenie na mapie II Rzeczypospolitej
Położenie na mapie Polski
Województwo krakowskie w szczegółowych danych statystycznych spisu powszechnego z 30.IX.1921 i spisu powszechnego z 9 grudnia 1931 r.
Województwo krakowskie - oficjalne dane GUS spisu powszechnego 1921
Skorowidz miejscowości 1921 – szczegółowe dane GUS spisu powszechnego 1921 – województwo krakowskie i Śląsk Cieszyński
Województwo krakowskie - oficjalne dane GUS spisu powszechnego 1931
Urząd Wojewódzki Krakowski w Krakowie – widok współczesny (2007)
Polska, gęstość zaludnienia, 1931

Województwo krakowskie – województwo II Rzeczypospolitej utworzone ustawą 23 grudnia 1920[4] (zaczęło funkcjonować 1 września 1921[5]) ze stolicą w Krakowie. Innymi głównymi miastami województwa były Tarnów, Nowy Sącz, Jaworzno, Oświęcim, Chrzanów, Bochnia i Jasło[6].

W wyniku reformy administracyjnej kraju 1 kwietnia 1932 r. zlikwidowano 5 uprzednio istniejących powiatów woj. krakowskiego: grybowski, makowski, oświęcimski, pilzneński i wielicki. Liczbę powiatów ustalono na 18 (17 ziemskich i 1 grodzki). Na terenie województwa były 54 miasta[7]. 1 listopada 1938 r. do województwa krakowskiego (pow. nowotarski) przyłączono fragmenty Spiszu i Orawy o powierzchni 180 km². Po napaści Niemiec i aneksji zachodniej części województwa do Rzeszy (powiaty bialski, żywiecki i większa część pow. chrzanowskiego i wadowickiego), w ramach Generalnego Gubernatorstwa powstał dystrykt krakowski, w którym działała administracja podziemna[8].

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]

Powierzchnia powiatów według stanu na 1939 r., w przypadku wcześniejszego zniesienia lub zmiany przynależności wojewódzkiej powiatu na ostatni rok istnienia w ramach danego województwa. Liczba ludności na podstawie spisu powszechnego z 1931 r., w przypadku powiatów zniesionych lub przeniesionych przed tą datą, dane ze spisu powszechnego z 1921 r.

Powiat Powierzchnia
(km²) 		Liczba mieszkańców Siedziba
(liczba mieszkańców)
bialski[a] 635 139 100 Biała
(22 891)
bocheński 877 113 800 Bochnia
(12 274)
brzeski 849 102 200 Brzesko
(3672)
chrzanowski 722 138 100 Chrzanów
(17 833)
dąbrowski 650 66 700 Dąbrowa
(6017)
dębicki (od 1937)[b] 1141 110 900 Dębica
(9276)
gorlicki[c] 1082 104 800 Gorlice
(6730)
grybowski (do 1932)[c] 585 51 932 Grybów
(3311)
jasielski[d] 1055 116 100 Jasło
(10 112)
krakowski[e][f] 884 187 500 Kraków
(221 260)
Kraków 48 221 260
limanowski 944 87 300 Limanowa
(2542)
makowski (od 1924 do 1932)[g] 823 67 378 Maków
(4111)
mielecki 901 77 500 Mielec
(7057)
myślenicki[g][e] 988 102 700 Myślenice
(6277)
nowosądecki[c] 1572 183 900 Nowy Sącz
(30 278)
nowotarski[g][h] 2069 131 800 Nowy Targ
(10 406)
oświęcimski (do 1932)[a] 314 ? Oświęcim
(11 949)
pilzneński (lub pilzneński) (do 1932)[d] 573 47 355 Pilzno
(3671)
podgórski (do 1923)[f] 221 39 937 Podgórze
(24 676)
ropczycki (do 1937)[d][b] 1141 110 700 Ropczyce
(3382)
spisko-orawski (do 1925)[h] 583 22 684 Nowy Targ
(8071)
tarnowski[c] 881 142 400 Tarnów
(45 235)
wadowicki[g][a] 1109 145 100 Wadowice
(8400)
wielicki (do 1932) 458 68 084 Wieliczka
(9872)
żywiecki[g] 1153 130 900 Żywiec
(6571)

Ludność

[edytuj | edytuj kod]

W 1921 roku w województwie mieszkało 1 992 810 osób[9].

Podział ludności według narodowości[9]:

Podział ludności ze względu na wyznanie[9]:

Struktura demograficzna (1931)[3]

[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności (dane z 9 grudnia 1931):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
osób % osób % osób %
Ogółem 2 297 802 100 1 197 372 52,11 1 100 430 47,89
Miasto 579 549 25,22 311 464 13,55 268 085 11,67
Wieś 1 718 253 74,78 885 908 38,55 832 345 36,22

Wojewodowie krakowscy

[edytuj | edytuj kod]

Miasta i miasteczka

[edytuj | edytuj kod]

Synteza

[edytuj | edytuj kod]

W latach międzywojennych istniały trzy rodzaje jednostek osadniczych o charakterze topograficznie miejskim miasto, miasteczko i osada miejska. Na terenie woj. krakowskiego występowały dwie formy (miasta i miasteczka).

Określenie miasto miało w latach międzywojennych trojakie znaczenie. Mogło odnosić się wyłącznie do charakteru prawnego miejscowości (a więc typu jednostki administracyjnej), co nie znaczyło automatycznie że „miasto administracyjne” faktycznie posiadało prawa miejskie. Podstawą zaliczenia danej miejscowości do grupy miast było tzw. kryterium administracyjne, jako najwięcej odpowiadające rozwojowi stosunków i życia. Mimo że większość miast prawnych prawa miejskie posiadała, wiele z nich miało zaledwie prawa miasteczka a niektóre miasta (np. Krynica, Krzeszowice, Szczakowa i Zakopane) były wręcz wsiami[10].

Odwrotnie wiele miasteczek - a więc faktycznie posiadających prawa miasteczka a nawet prawa miejskie (np. Osiek czy Lanckorona) – były gminami wiejskimi (chodzi tu o gminy jednostkowe sprzed komasacji w gminy zbiorowe w 1934 roku)[9]. Jednostki te w ogólnych publikacjach nie są zaliczane do miast (a więc nie wpływają na liczbę miast województwa), co jednak lekceważy fakt posiadania praw miasteczka (poniższa tabela je uwzględnia z zachowaną dystynkcją).

Wreszcie, niektóre miejscowości posiadały w nazwie wyraz Miasto - pisany wielką literą - mimo braku praw miejskich (np. Narajów Miasto). Wyraz ten stanowił integralną część nazwy miejscowości (choć nie przesądzał bynajmniej jej charakteru topograficznego) aby odróżnić ją od innej (topograficznie wiejskiej) miejscowości o identycznej nazwie w tej samej okolicy (np. Narajów-Wieś)[9].

Miasta prawne galicyjskie (województwa krakowskie, lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie) należały do trzech kategorii:

  • miasta o własnym statucie
  • miasta rządzące się ustawą z 13 marca 1889 roku[13]
    • miasta należące do tej kategorii posiadały wszystkie przywileje miast (prawa miejskie), z wyjątkiem miasteczka Buczacz
  • miasta rządzące się ustawą z 3 lipca 1896 roku[14]
    • miasta należące do tej największej kategorii posiadały najczęściej przywileje a) miasteczek, rzadziej b) miast a czasem wyjątkowo (7 miejscowości) niektóre były c) wsiami

13 lipca 1933 roku weszła w życie ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego, stanowiąca znoszenie miast o liczbie mieszkańców niższej niż 3000 w drodze rozporządzeń Rady Ministrów, a większych miast w drodze ustawodawczej[15]. Ustawa z 3 lipca 1896 roku przestała obowiązywać w ciągu roku od wejścia w życie ustawy (czyli do lipca 1934) przez co miasta i miasteczka rządzące się ustawą z 1896 roku i liczące powyżej 3000 mieszkańców zostały automatycznie podniesione do rangi miast objętych ustawą z 1889 roku[16]. Tak więc 31 miast/miasteczek rządzących się ustawą z 1896 roku i liczących w 1933 roku mniej niż 3000 mieszkańców, a także 8 (9[17]) gmin miejskich będących wsiami (niezależnie od liczby ludności) zostałyby według nowego prawa przekształcone w gminy wiejskie. Jednakże indywidualnymi rozporządzeniami za miasta uznano 20 mniejszych miast[18] oraz wszystkie wsie[17] stanowiące gminy miejskie[19]. Równocześnie do rzędu miast podniesiono także trzy dotychczasowe gminy wiejskie[20]. Na mocy ustawy z 1933 łącznie 12 miejscowości (w tym jedna wieś) utraciło status gmin miejskich[21].

W poniższej tabeli umieszczono wszystkie miasta i miasteczka województwa krakowskiego obu typów z podziałem na charakter prawny (rodzaj jednostki administracyjnej) i przywileje (prawa miejskie/miasteczka) wraz z uwzględnieniem ustawy, którą miasta się rządziły. W późniejszych latach część najmniejszych miast status miejski utraciła; w wykazie oznaczono (►) miasta, które w 1937 roku były już wsiami[22].

Wykaz

[edytuj | edytuj kod]

Stan ludności: na 30 września 1921 roku (niezależnie od statusu jednostki w 1921 roku)
Główne źródło: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XII - Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
Źródła uzupełniające: Dzienniki Ustaw, przedstawione w przypisach

Herb Miejscowość Charakter prawny Ustawa Przywileje Powiat Okręg sądowy Liczba mieszk.
Alwernia Gmina wiejska – Miasteczko chrzanowski Krzeszowice 421
Andrychów Miasto 1896 Miasteczko[23] wadowicki Andrychów 4171
Biała Miasto 1889 Miasto bialski Biała 7746
Biecz Miasto 1896 Miasto gorlicki Biecz 3673
Bobowa Gmina wiejska – Miasteczko grybowski[24] Ciężkowice 1422
Bochnia Miasto 1889 Miasto bocheński Bochnia 11014
Brzesko Miasto 1896 Miasteczko[23] brzeski Brzesko 3144
Brzostek Miasto[25] ► 1896[26] Miasto pilzneński[27] Brzostek 1303
Chrzanów Miasto 1896 Miasteczko[23] chrzanowski Chrzanów 11392
Ciężkowice Miasto[28] ► 1896[26] Miasto[29] grybowski[30] Ciężkowice 1934
Czarny Dunajec Gmina wiejska[31] (►) –[31] Wieś nowotarski Czarny Dunajec 2399
Czchów Gmina wiejska – Miasteczko brzeski Brzesko 1541
Dąbrowa Miasto 1896 Miasteczko[23] dąbrowski Dąbrowa 2660
Dębica Miasto 1896 Miasto ropczycki[32] Dębica 3922
Dębowiec Gmina wiejska – Miasteczko jasielski Jasło 1357
Dobczyce Miasto 1896 Miasto wielicki[33] Dobczyce 2920
Gorlice Miasto 1889 Miasto gorlicki Gorlice 5611
Grybów Miasto 1896 Miasto grybowski[34] Grybów 2931
Jasło Miasto 1889 Miasto jasielski Jasło 10391
Jaworzno Miasto 1896[35] Miasteczko[35][17] chrzanowski Jaworzno 15932
Jodłowa Gmina wiejska – Miasteczko pilzneński[27] Brzostek 3878
Jordanów Miasto 1896 Miasto myślenicki[36] Jordanów 1486
Kalwaria Zebrzydowska Miasto 1896[37] Miasteczko[37] wadowicki Kalwaria 1692
Kęty Miasto 1896 Miasto bialski Kęty 5751
Kołaczyce Gmina wiejska – Miasteczko jasielski Jasło 1348
Kraków Miasto Statut[38] Miasto miasto Kraków[39] Kraków 183706
Krościenko[40] Gmina wiejska[40] – Miasteczko nowotarski Krościenko 1849
Krynica-Zdrój[41] Miasto 1896[35] Wieś[35] nowosądecki Muszyna 2341
Krzeszowice Gmina wiejska[42] –[43] Wieś[35] chrzanowski Krzeszowice 2399
Lanckorona[44] Gmina wiejska[44][45] (►) –[45] Miasto[46] wadowicki Kalwaria 1001
Limanowa Miasto 1896[37] Miasteczko[37] limanowski Limanowa 2143
Lipnica Murowana Gmina wiejska – Miasteczko bocheński Wiśnicz 757
Maków Miasto 1896 Miasteczko[23] myślenicki[47] Maków 3226
Mielec Miasto 1896 Miasteczko[23] mielecki Mielec 5599
Milówka[48][49] Gmina wiejska[49] – Miasteczko[48] żywiecki Milówka 2585
Muszyna Miasto 1896[37] Miasteczko[37] nowosądecki Muszyna 2516
Myślenice Miasto 1896 Miasto myślenicki Myślenice 3134
Niepołomice Miasto[23] 1896 Miasteczko bocheński Niepołomice 4071
Nowy Sącz Miasto 1889 Miasto nowosądecki Nowy Sącz 26280
Nowy Targ Miasto 1896 Miasto nowotarski Nowy Targ 8071
Osiek Gmina wiejska – Miasto[46] jasielski Żmigród 813
Oświęcim Miasto 1896 Miasto oświęcimski[50] Oświęcim 12187
Pilzno Miasto 1896 Miasto pilzneński[51] Pilzno 3546
Piwniczna Miasto 1896 Miasteczko[23] nowosądecki Stary Sącz 3632
Przecław Gmina wiejska – Miasteczko mielecki Mielec 816
Radomyśl Wielki Miasto 1896[37] Miasteczko[37] mielecki Mielec 2468
Ropczyce Miasto 1896 Miasto ropczycki[32] Ropczyce 3002
Ryglice[52] Gmina wiejska[52] – Miasteczko tarnowski Tuchów 1256
Rzochów Gmina wiejska – Miasteczko mielecki Mielec 546
Sędziszów Miasto 1896[37] Miasteczko[37] ropczycki[32] Ropczyce 1935
Skawina Miasto 1896 Miasto podgórski[53] Skawina 2444
Stary Sącz Miasto 1896 Miasteczko[23] nowosądecki Stary Sącz 4770
Sucha Miasto 1896 Miasteczko[23] żywiecki[54] Sucha 5151
Szczakowa Miasto 1896[35] Wieś[35] chrzanowski Jaworzno 3723
Szczucin Gmina wiejska – Miasteczko dąbrowski Dąbrowa 1358
Tarnów Miasto 1889 Miasto tarnowski Tarnów 35347
Trzebinia M-ko[55] Gmina wiejska[56] –[57] Miasteczko chrzanowski Chrzanów 1317
Tuchów Miasto 1896[37] Miasteczko[37] tarnowski Tuchów 2443
Tylicz Gmina wiejska – Miasteczko nowosądecki Muszyna 1255
Tymbark Gmina wiejska – Miasteczko limanowski Limanowa 735
Uście Ruskie Gmina wiejska – Miasteczko gorlicki Gorlice 870
Uście Solne Miasto[58] ► 1896[26] Miasteczko bocheński Bochnia 1346
Wadowice Miasto 1889 Miasto wadowicki Wadowice 6862
Wieliczka Miasto 1889 Miasto wielicki[59] Wieliczka 7235
Wielopole Gmina wiejska – Miasteczko ropczycki[32] Ropczyce 1005
Wilamowice Miasto 1896[37] Miasteczko[37] bialski Kęty 1774
Wiśnicz Nowy Miasto[60] ► 1896[26] Miasteczko bocheński Wiśnicz 2691
Wojnicz Miasto[61] ► 1896[26] Miasteczko brzeski Wojnicz 1910
Zakliczyn Gmina wiejska – Miasteczko brzeski Zakliczyn 1167
Zakopane Miasto 1896[35] Wieś[35] nowotarski Nowy Targ 8808
Zator Miasto 1896[62] Miasto oświęcimski[63] Zator 1995
Zbyszyce Gmina wiejska – Miasteczko nowosądecki Nowy Sącz 469
Żabno Miasto 1896 Miasteczko[23] dąbrowski Żabno 1228
Żmigród Gmina wiejska – Miasteczko jasielski Żmigród 1959
Żywiec Miasto 1896 Miasto żywiecki Żywiec 5320

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat oświęcimski a jego terytorium włączono do powiatów bialskiego i wadowickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
  2. ↑ a b 1 kwietnia 1937 r. zniesiono powiat ropczycki, a z jego terytorium utworzono powiat dębicki (Dz.U. z 1937 r. nr 18, poz. 119).
  3. ↑ a b c d 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat grybowski a jego terytorium włączono do powiatów nowosądeckiego, gorlickiego i tarnowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
  4. ↑ a b c 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat pilzneński a jego terytorium włączono do powiatów ropczyckiego i jasielskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
  5. ↑ a b 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat wielicki a jego terytorium włączono do powiatów myślenickiego i krakowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
  6. ↑ a b 1 stycznia 1924 r. zniesiono powiat podgórski a jego terytorium włączono do powiatu krakowskiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 992).
  7. ↑ a b c d e 1 stycznia 1924 r. utworzono powiat makowski z części obszaru powiatów żywieckiego i myślenickiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 991). 1 kwietnia 1932 r. powiat zniesiono a jego terytorium włączono do powiatów wadowickiego, żywieckiego, myślenickiego i nowotarskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
  8. ↑ a b 1 lipca 1925 r. zniesiono powiat spisko-orawski a jego terytorium włączono do powiatu nowotarskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 63, poz. 441).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Dz.U. z 1921 r. nr 46, poz. 282
  2. ↑ Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Polska Akademia Nauk – Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, 2005, s. 32, seria: Monografie. ISBN 83-87954-66-7. ISSN 1643-2312.
  3. ↑ a b Drugi Powszechny Spis Ludności z dn. 9.XII 1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 1.
  4. ↑ Dz.U. z 1920 r. nr 117, poz. 768 - Ustawa z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy
  5. ↑ Podział b. Królestwa Galicji i Lodomerii na województwa i likwidacja Namiestnictwa Galicji - Dz.U. z 1921 r. nr 46, poz. 282 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 maja 1921 r. w przedmiocie wykonania art. 3 ustawy z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy. por też Agnieszka Biedrzycka, Kalendarium Lwowa 1918–1939, Kraków 2012 wyd. Universitas, ISBN 97883-242-1678-9 s.129.
  6. ↑ Eugenjusz Romer, Powszechny atlas geograficzny, Lwów-Warszawa 1928, mapa 47
  7. ↑ Kalendarz Ilustrowanego Kuryera Codziennego na rok 1933, rocznik VI, Kraków 1933, str. 171
  8. ↑ Polska Podziemna
  9. ↑ a b c d e Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XII - Województwo Krakowskie, Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923
  10. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XV - Województwo Tarnopolskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923
  11. ↑ Statut z dnia 14 października 1870 roku – Dz. Ust. Kraj. L. 79
  12. ↑ Statut z dnia 6 października 1901 roku – Dz. Ust. Kraj. L. 108
  13. ↑ Dz. Ust. Kraj. L. 24
  14. ↑ Dz. Ust. Kraj. L. 51
  15. ↑ Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33)
  16. ↑ Adam Janusz Mielcarek: Podziały terytorialno - administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008.
  17. ↑ a b c W Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596 Jaworzno traktowane jest jako wieś (gmina), natomiast Skorowidz Miejscowości woj. krakowskiego z 1921 traktuje je jako miasteczko podlegające ustawie z 1896 roku, a serwis internetowy Miasta Jaworzno wspomina o statusie miasta obowiązującym od 21 września 1901 (str. 9)
  18. ↑ W tarnopolskim: Husiatyn (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 187, we lwowskim: Baranów, Cieszanów, Dukla, Głogów, Janów, Jaryszczów Nowy, Kańczuga, Krakowiec, Radymno, Szczerzec (Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 232) i Sieniawa (Dz.U. z 1934 r. nr 45, poz. 395) oraz w krakowskim: Kalwaria, Limanowa, Muszyna, Radomyśl Wielki, Sędziszów, Tuchów, Wilamowice i Zator (Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 233). Wyjątkowo tylko miasteczko Żabno (liczące ok. 2500 mieszkańców w 1933) nie wymagało osobnego rozporządzenia
  19. ↑ We lwowskim: Borysław (Dz.U. z 1933 r. nr 62, poz. 467) i Winniki (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 595) oraz w krakowskim: Jaworzno, Krynica, Krzeszowice, Szczakowa i Zakopane (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596)
  20. ↑ W tarnopolskim: Chorostków (Dz.U. z 1934 r. nr 14, poz. 116), Mielnica i Tłuste (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 186)
  21. ↑ W tarnopolskim: Jagielnica i Jazłowiec, we lwowskim: Niżankowice, Stara Sól i Ulanów oraz w krakowskim: Brzostek, Ciężkowice, Czarny Dunajec (miasto), Lanckorona, Uście Solne, Wiśnicz Nowy i Wojnicz
  22. ↑ M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104
  23. ↑ a b c d e f g h i j k W 1934 roku prawa miejskie na mocy Ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294) w drodze rozporządzenia (automatycznie)
  24. ↑ W związku ze zniesieniem powiatu grybowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu gorlickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  25. ↑ Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934 i przekształcone w nową (zbiorową lecz o charakterze jednostkowym) wiejską gminę Brzostek I (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 641; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)
  26. ↑ a b c d e Ustawa galicyjska z 1896 roku zniesiona (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33), miejscowość nie podniesiona do rzędu miast objętych ustawą z 1889 roku z powodu niespełnienia kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców) oraz braku indywidualnego rozporządzenia uznającego miejscowość za miasto
  27. ↑ a b W związku ze zniesieniem powiatu pilzneńskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu jasielskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  28. ↑ Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934, a miasto włączone do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Ciężkowice (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 643; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)
  29. ↑ W publikacji źródłowej błędnie wymienione jako miasteczko, sprostowane na miasto w erracie
  30. ↑ W związku ze zniesieniem powiatu grybowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu tarnowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  31. ↑ a b Otrzymanie statusu miasta (ustawa z 1896, bez praw miejskich bądź praw miasteczka) 1 stycznia 1925 (Dz.U. z 1925 r. nr 8, poz. 57); ustawę galicyjską z 1896 roku zniesiono (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33); ponieważ miejscowość nie spełniała kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców i brak indywidualnego rozporządzenia uznającego miejscowość za miasto) utraciła status miasta z dniem 1 sierpnia 1934 i została włączona do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Czarny Dunajec (Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 594; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)
  32. ↑ a b c d W związku ze zniesieniem powiatu ropczyckiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość weszła w skład powiatu dębickiego (Dz.U. z 1937 r. nr 18, poz. 119)
  33. ↑ 30 listopada 1929 miejscowość przyłączono do powiatu myślenickiego (Dz.U. z 1929 r. nr 81, poz. 599)
  34. ↑ W związku ze zniesieniem powiatu grybowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu nowosądeckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  35. ↑ a b c d e f g h i Otrzymanie praw miejskich (zmiana ustawy – z ustawy z 1896 roku na ustawę miejską z 1889 roku) 20 października 1933 (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596)
  36. ↑ 1 stycznia 1924 miejscowość weszła w skład nowo utworzonego powiatu makowskiego w woj. krakowskim (Dz.U. z 1923 r. nr 22, poz. 991); w związku ze zniesieniem powiatu makowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość włączono z powrotem do powiatu myślenickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  37. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Ustawę galicyjską z 1896 roku zniesiono (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33); ponieważ miejscowość nie spełniała kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców) wydano indywidualne rozporządzenie uznające miejscowość za miasto (de facto nadanie praw miejskich) podlegające ustawie miejskiej z 1889 roku z dniem 1 kwietnia 1934 roku(Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 233)
  38. ↑ Własny statut z dnia 6 października 1901 roku (Dz. Ust. Kraj. L. 108)
  39. ↑ powiat grodzki
  40. ↑ a b W przeciwieństwie do innych miasteczek (oraz sporadycznie miast – Lanckorony i Osieka) stanowiących równorzędne z nimi jednoimienne gminy wiejskie jednostkowe, miasteczko Krościenko stanowiło wyjątkowo część gminy Krościenko składającej się także z przysiółków Kąty, Łąkcica i Zawodzie; liczba mieszkańców dotyczy wszystkich podmiotów razem
  41. ↑ Początkowo pisownia z łącznikiem (Krynica-Zdrój, 1921), następnie bez łącznika (Krynica Zdrój, 1933), wreszcie tylko jako Krynica (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104)
  42. ↑ Otrzymanie statusu miasta (bez praw miejskich bądź praw miasteczka) 1 stycznia 1925 (Dz.U. z 1924 r. nr 110, poz. 985)
  43. ↑ Od 1 stycznia 1925 do 19 października 1933 – ustawa z 1896 roku; następnie od 20 października 1933 – ustawa z 1889 roku
  44. ↑ a b W przeciwieństwie do innych miasteczek (oraz sporadycznie miast – Lanckorony i Osieka) stanowiących równorzędne z nimi jednoimienne gminy wiejskie jednostkowe, miasto Lanckorona stanowiło wyjątkowo część gminy Lanckorona składającej się także z przysiółków Jastrzębia i Łaśnica; liczba mieszkańców dotyczy jednak samego miasta Lanckorony
  45. ↑ a b Otrzymanie statusu gminy miejskiej (posiadając już prawa miejskie na mocy ustawy z 1896 roku) 1 kwietnia 1926 roku (Dz.U. z 1926 r. nr 28, poz. 168); ustawę galicyjską z 1896 roku zniesiono (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33); ponieważ miejscowość nie spełniała kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców i brak indywidualnego rozporządzenia uznającego miejscowość za miasto) utraciła status miasta z dniem 1 sierpnia 1934 i została włączona do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Kalwaria (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 644; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)
  46. ↑ a b W 1934 roku zniesienie praw miejskich na mocy Ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294) w drodze rozporządzenia (automatycznie)
  47. ↑ 1 stycznia 1924 miejscowość weszła w skład nowo utworzonego powiatu makowskiego w woj. krakowskim, którego została stolicą (Dz.U. z 1923 r. nr 22, poz. 991); w związku ze zniesieniem powiatu makowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość włączono do powiatu wadowickiego (nie z powrotem do powiatu myślenickiego!) (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  48. ↑ a b Milówka nie jest zaliczona do miasteczek/miast (łącznie 22) stanowiących/wchodzących w skład gmin wiejskich woj. krakowskiego według stanu z 30 września 1921 (m.in. główne źródło podaje liczbę „0” w tej kategorii dla powiatu żywieckiego; jednakże w spisie Milówka figuruje jak miasteczko; brak rozstrzygających informacji na ten temat
  49. ↑ a b W przeciwieństwie do innych miasteczek (oraz sporadycznie miast – Lanckorony i Osieka) stanowiących równorzędne z nimi jednoimienne gminy wiejskie jednostkowe, miasteczko Milówka stanowiło wyjątkowo część gminy Milówka obejmującej także przysiółek Prusów; liczba mieszkańców dotyczy obu podmiotów razem
  50. ↑ W związku ze zniesieniem powiatu oświęcimskigo z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu bialskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  51. ↑ W związku ze zniesieniem powiatu pilzneńskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu ropczyckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3); 1 kwietnia 1937 zniesiono powiat ropczycki, a z jego obszary utworzono powiat dębicki (Dz.U. z 1937 r. nr 18, poz. 119)
  52. ↑ a b W przeciwieństwie do innych miasteczek (oraz sporadycznie miast – Lanckorony i Osieka) stanowiących równorzędne z nimi jednoimienne gminy wiejskie jednostkowe, miasteczko Ryglice stanowiło wyjątkowo część gminy Ryglice składającej się także z przysiółków Bukowina, Galia, Góra, Podlesie i Wisze; liczba mieszkańców dotyczy jednak samego miasteczka Ryglice
  53. ↑ W związku ze zniesieniem powiatu podgórskiego z dniem 1 stycznia 1924, miejscowość przyłączono do powiatu krakowskiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 992)
  54. ↑ 1 stycznia 1924 miejscowość weszła w skład nowo utworzonego powiatu makowskiego w woj. krakowskim (Dz.U. z 1923 r. nr 22, poz. 991); w związku ze zniesieniem powiatu makowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość włączono z powrotem do powiatu żywieckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  55. ↑ 1 lipca 1926 gminę wiejską Trzebinia Miasteczko (już pod nazwą Trzebinia Miasto) zniesiono, a z jej obszaru oraz z obszaru sąsiedniej (również zniesionej) wiejskiej gminy Trzebinia Wieś utworzono nową wiejską gminę Trzebinia (Dz.U. z 1926 r. nr 19, poz. 120)
  56. ↑ Otrzymanie statusu miasta 27 kwietnia 1931 (Dz.U. z 1931 r. nr 39, poz. 304)
  57. ↑ Od 27 kwietnia 1931 – ustawa z 1896 roku
  58. ↑ Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934, a miasto włączone do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Uście Solne (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 640; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)
  59. ↑ W związku ze zniesieniem powiatu wielickiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu krakowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  60. ↑ Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934, a miasto włączone do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Wiśnicz Nowy (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 640; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)
  61. ↑ Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934, a miasto włączone do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Wojnicz (Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 532; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)
  62. ↑ Ustawę galicyjską z 1896 roku zniesiono (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33); ponieważ miejscowość nie spełniała kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców) wydano indywidualne rozporządzenie uznające miejscowość za miasto podlegające ustawie miejskiej z 1889 roku z dniem 1 kwietnia 1934 roku; status prawny i charakter nie uległ jednak zmianie(Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 233)
  63. ↑ W związku ze zniesieniem powiatu oświęcimskigo z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu wadowickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Kalendarz Ilustrowanego Kuryera Codziennego na rok 1933, rocznik VI, Kraków 1933

Podział administracyjny II Rzeczypospolitej
Województwa
Okręgi adm.
Województwa proponowane

  1. ↑ województwo autonomiczne
Województwo krakowskie (II Rzeczpospolita)
Powiat miejski
Powiaty ziemskie

herb województwa krakowskiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Województwo_krakowskie_(II_Rzeczpospolita)&oldid=74178988”