Aszchabad
37°58′N 58°20′E/37,966667 58,333333
| |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Wilajet |
Aszchabad (miasto na prawach wilajetu) | ||
| Zarządzający |
Durdylyýew Şamuhammet↗ | ||
| Powierzchnia |
470 km² | ||
| Populacja (2012) • liczba ludności |
| ||
| Nr kierunkowy |
+ (993 12) | ||
| Kod pocztowy |
744 000 - 744 040 | ||
| Tablice rejestracyjne |
AG | ||
Położenie na mapie Turkmenistanu  | |||
| 37°58′N 58°20′E/37,966667 58,333333
| |||
| Strona internetowa | |||
Aszchabad (turkm. Aşgabat, pers. عشق آباد, ros. Ашхаба́д) – stolica Turkmenistanu leżąca na południu kraju. Aszchabad jest siedzibą wilajetu achalskiego[1], wg stanu na 1 stycznia 2014 – miasto na prawach wilajetu[2]. Miasto jest znane głównie z opustoszałych ulic i parków oraz wielu budynków pokrytych białym marmurem[3].
Krajowe główne centrum przemysłowe. Funkcjonuje tu przemysł maszynowy, metalowy, elektrotechniczny, chemiczny, materiałów budowlanych, szklarski, włókienniczy oraz spożywczy[1].
Na terenie miasta funkcjonuje międzynarodowy port lotniczy Aszchabad[1].
W mieście swoje siedziby ma wiele turkmeńskich szkół; znajdują się tu Turkmeńska Akademia Nauk, 8 szkół wyższych (m.in. uniwersytet założony w 1950 roku), instytuty naukowo-badawcze oraz muzea[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Aszchabad był ośrodkiem Aułu Tekińskiego, jednak został przejęty w 1881 roku przez Imperium Rosyjskie podczas podboju Oazy Achałtekińskiej. W latach 80. powstało połączenie kolejowe z Taszkentem i Turkmenbaszy. Od 1897 roku Aszchabad był głównym miastem obwodu zakaspijskiego generał-gubernatorstwa turkiestańskiego[1].
Podczas wojny domowej w Rosji, miasto przeszło w ręce Białych Rosjan w lipcu 1918 roku, którzy utracili kontrolę nad miastem w kwietniu 1919 roku na rzecz bolszewików. Do 1921 roku funkcjonowała nazwa Aschabad – zmieniono ją na Połtorack, a miasto zostało stolicą Turkmeńskiej SRR. Nowa nazwa utrzymała się do 1927 roku, kiedy nadano mu współczesne miano[1]; w tymże roku odsłonięto również pomnik Włodzimierza Lenina[4].
W 1948 roku Aszchabad stał się ofiarą silnego trzęsienia ziemi, które całkowicie zniszczyło miasto. Zostało odbudowane w stylu typowym dla republik sowieckich[5]. Po ogłoszeniu niepodległości przez Turkmenistan w 1991 roku – zostało stolicą Turkmenistanu, którą jest do dziś[1].
Polski sierociniec w czasie II wojny światowej
[edytuj | edytuj kod]Po zawarciu układu Sikorski-Majski między Polską a ZSRR w lipcu 1941 roku, w Aszchabadzie zorganizowano polski sierociniec, do którego trafiały dzieci z całego Związku Radzieckiego. Dużą rolę w jego utworzeniu odegrała słynna piosenkarka Hanka Ordonówna i jej mąż Michał Tyszkiewicz[6] współpracujący z radcą Józefem Żmigrodzkim z ambasady polskiej w Kujbyszewie[7]. Dzieci z okolic Samarkandy i Buchary w Uzbekistanie przewoził także wicekonsul z Bombaju, Tadeusz Lisiecki[8] wraz z kpt. Archie Webbem, przedstawicielem rządu indyjskiego[9]. Następnie dzieci ewakuowano do Iranu, dalej do Indii i Pakistanu, oraz Afryki Wschodniej.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Aszchabad, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-10-29].
- ↑ Административно-территориальное деление Туркменистана по регионам по состоянию на 1 января 2014 года (Podział administracyjno-terytorialny Turkmenistanu na regiony wg stanu na 1 stycznia 2014 r.. stat.gov.tm. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-12)]. [dostęp 2017-11-17].
- ↑ The City of White Marble: Ashgabat, Turkmenistan. The Atlantic. [dostęp 2017-11-01]. (ang.).
- ↑ Grażyna Strumiłło-Miłosz, Radziecka Azja Środkowa: mały przewodnik turystyczny, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1979, s. 13.
- ↑ Ashgabat travel. Lonely Planet. [dostęp 2017-11-05]. (ang.).
- ↑ Blog Biszopa. Polskie dzieci maharadży. blogbiszopa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-10)]. [dostęp 2011-01-22].
- ↑ Praca zbiorowa. Leszek Beldowski i in., Polacy w Indiach. 1942–1948 w świetle dokumentów i wspomnień, wyd. 2, Warszawa 2002, Wyd. Koło Polaków z Indii 1942–1948, s. 84.
- ↑ Piotr Szubarczyk, Misja wicekonsula Lisieckiego Nasz Dziennik, Nr 34 (3051) z 9–10 lutego 2008.
- ↑ Sto lat poza ojczyzną - Archiwum Rzeczpospolitej [online], archiwum.rp.pl [dostęp 2023-11-13].
