PL91241B1 - - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia koncentratu proteinowego z nasion gatunków Braissica lub Craimibe albyssinica, zwlaszcza z na¬ sion rzepaku (Brassica napus) rzepy (Brassica campestiris), gorczycy jasnej (Brassica tointa) lub (Sinapsis ailba), gorczycy czarnej (Brassica nigra), (gorczycy brazowej lulb wschodniej (Braslsica jun- cea) uprawianych w umiarkowanych strefach kli¬ matycznych, glównie j«ako uprawy nasion oleistych z uwagi na stosunkowo duza zawartosc oleju.Otrzymany sposobem wedlug wynalazku koncen- trait jest nietoksyczny, praktycznie wolny od gli- kozynolanów, posiada jasne zabarwienie, obojet¬ ny, lagodny aromat oraz duza wartosc odzywcza i nadaje sie do konstuimpcji przez ludzi.W tradycyjnej obróbce nasion gatunków Brassi- ca, glównym celem jestt ekstrakcja oleju. Pozosta^ losc po wytloczeniu oleju tzw. wytloki lufo, gdy olej ekstrahowano rozpus^zaflinifciiem, tzw. srut po¬ ekstrakcyjny mimo wysokiej zawartosci protein mial ograniczone zastosowanie jako pozywienie z uwagi na zawartosc giMkozynólanow, które moga ulegac rozkladowi, na szkodliwe zwiazki o ostrym zapachu. W niektórych czesciach swiata pozosta¬ losc te wykorzystuje sie jedynie jako nawóz do zaorania.Wiadomo jednakze, ze proteiny z nasion gatun¬ ków Brassica posiadaja wysoka wartosc odzywcza i zawieraja wiecej aminokwasów niz odpowiednie proteiny z soji na co wskazuja dane z tablicy 1.Tablica 1 Zawartosc róznych aminokwasów w wolnym od lusek srucie nasion rzepaku i soji (g/16 gN) Podstawowe aminokwasy dzoleucyna Ieucyna lizyna fenyloalanina tyrozyna cystyna metionina treonina walina trypbofan Pozostale aminokwasy nistydyna anganiina kwas asparaginowy kwas glutaiminowy seryna prolina glicyna alanina srut z na¬ sion rze¬ paku 4,4 7,6 6,7 4,2 '2,9 (1,2 Zfi 4,6 ,3 1,4 3,2 6,8 7,2 %2 ,0 6,8 ,4 . 4,8 srut z -soji %2 7,0 6^ 4,5 3,1 0,7' 1,1 4,3 4,3 M 2,4 7,0 £0,2 |16,5 ,0 4,8 3* 3,9 Jak widac, zawartosci szczególnie wartosciowych 912413 91241 4 aminokwasów, to jest cystyny, metiondjny i lizyny sa wieksze w srucie z rzepaku niz w srucie z soi.Wystepujace w nasionach Brassica glikozynola¬ ny jako takie nde sa toksyczne, lecz po irozdroibnie- ntiu nasion ulegaja rozklaidoiwi pod wplywem wil¬ goci i obecnych w nasionach enzymów (myrozy¬ naz).Na ogól myrozynazy dezaktywuje sie przez szyb¬ kie ogrzanie w stanie suchym lmb wilgotnym, przy czym w obecnosci wilgoci ogrzewanie takie musi przebiegac szybko, aby myrozynazy nie mogly w znaczniejszym stopniu rozlozyc obecnych glikozy- nolanów.Jednakze nalezy omiec na uwadze, ze produkt w którym jedynie zdezaktywowano myrozynaze, nie nadaje sie do stosowania jako pozywienie lub karma, gdyz zawsze wystepu/je powazne niebezpie¬ czenstw©, ze myrozynazy zostana wprowadzone z innymi czesciami pozywienia lub karmy lub powstana pod wplywem bakterii jelitowych, roz¬ kladajac sie pózniej w jelicie z wytworzeniem szkodliwych substancji. Dlatego tez nalezy usunac glikozynolany z calego materialu zanim zostanie on zastosowany jako pozywienie. *Próby usuniecia z pozostalosci po oddzieleniu oleju substancji szkodliwych prowadzono od dawna.I tak, SjeliLema (Landwirtschaft Vensuchsstat, 199, Str. 311 — 9), juz w ubieglym wieku odkryl, ze myrozynazy mozna dezaktywowac w obróbce na mokro przy uzyciu wody o temperaturze 72°C lub suchej obróbce termicznej w temperaturze 100— 105°C. Stosowany przez tego autora material byl tylko wytlaczany i zawieral wzglednie duze ilosci oleju.Jednakze jak to wskazano powyzej, nie jest wystarczaijaca jedynie dezaktywacja myrozynaz, lecz nalezy równiez usunac glikozynolany, które jako takie nie sa szkodliwe.Astwood i in. (J. Bdol. Chem. 181, 121 — 9 (1949) podal ze wystepujacy w nasionach rzepaku zwia¬ zek, który powoduje wzrost szkodliwego 1^5-wi- nylo-2^oksazoiidyn-otionu moze wyekstrahowac zim¬ na woda.Allen i Dow. (Soi. Agir. 32, 404 — 10 (1962) stwierdzili jednakze, ze sposób ten nie jest sku¬ teczny natomiast odkryli, ze kilkakrotnie powta¬ rzana ekstrakcja goraca woda o temperaturze 98— 99°C skutecznie usuwa substancje strumotwórcze.Jednoczesnie próby przeprowadzone w Szwecji we wspólpracy z AB Karlshamns Oljefabriker, przez Froliche (Staitens Huisbjursforsok, sart. och medd. nr. 92, Kungl. Lantibrukshogiskoflan Annaler 19, 205 — 7 (1952), Ibid. 20, 105 — 16 (1963), przepro¬ wadzone przy uzyciu 70*/o etanolu i zimnej wody wykazaly, ze srut z nasion rzepaku poddany ob¬ róbce i ogrzewany jak .powyzej nie zawiera w ogó¬ le myrozynazy, ze efcstforakcja zimna woda skutecz¬ nie usuwa izotiocyjamiany i w pewnej mierze rów¬ niez oksazolidynotion, oraz ze zastosowanie 70°/o etanolu daje glównie ten sam efeklt.Jednakze produktu tego, nie mozna bylo przy¬ stosowac do spozycia przez ludzi, gdyz poza tym, ze pozbawienie go toksycznego dzialania bylo nie¬ wystarczajace, nabieral ciemnego zabarwienia w obróbce cieplnej, powodowanego zapewne reakcja¬ mi Maillarda, jak równiez zawieral wszystkie luski i substancje wlókniste nie nadajace sie do kon- sumpcjli.Dlatego tez konieczne bylo wprowadzenie zupel¬ nie nowego sposobu obróbki wysuszonego i oczysz¬ czonego ziarna dla uzyskania nietoksycznego, la¬ godnego w smaku i slabo zabarwionego koncen¬ tratu proteinowego a jednoczesnie uzyskania oleju a co najmniej takiej sarniej jakosci jak przy kon¬ wencjonalnej obróbce, a nawet lepszego.Olej, który jest glównym produktem uzyskiwa¬ nym w dotychczasowej obróbce, jest lejem jadal¬ nym wysokiej klasy o dobrej zdolnosci przecho¬ wywania i malych liczbach utleniania. Jest on jed- .nak czasami troche gorszy z punktu widzenia pro¬ cesu uwodornienia w porównaniu z innymi oleja¬ mi roslinnymi, gdyz wykazuje tendencje do za¬ truwania katalizatora.Przypuszcza sie, ze jest to spowodowane rozpusz¬ czaniem niewielkich ilosci zwiazków siarki w trak¬ cie ekstrakcji oleju, mimo, iz glikozynolany sa nie¬ rozpuszczalne zarówno w oleju jak i heksanie.Pewne prace opisujace próby rozwiazania tego problemu zostaly opublikowane. I tak, Eaopen, Tape i Sims (J. Am. Oil Chem. Soc. 45 (1968 Nr 3) 194 — 6), zaproponowali proces obejmujacy obróbke cieplna na mokro calych naision poprzez zanurze¬ nie ich we wrzacej wodzie, w workach z tkaniny filtracyjnej, w celu dezaktywacji myrozynaz i jed¬ noczesnie obluzowania wlóknistych lusek od miaz¬ szu nasion. Nasiona mielono nastepnie na mokro w mlynku z pionowymi talerzami, miazsz nasion wyciskano, a nastepnie caly material ekstrahowa¬ no kilkakrotnie woda i nastepnie suszono. Luski i miazsz rozdzielano metoda klasyfikacji pneuma¬ tycznej. Frakcje nastepnie ekstrahowano rozpusz¬ czalnikiem z zastosowaniem heksanu w cefliu od¬ zyskania oleju.W sposobie tym dezaktywacje myrozynaz, miele¬ nia nasion i lugowania glikozynolanów prowadzo¬ no na mokro poddajac obróbce material zawiera¬ jacy i miazsz i luski. Dopiero uwolniony od giiko- zynolanów material suszono i na drodze klasyfi¬ kacji pneumatycznej rozdzielano na luski i miazsz, kltóry poddawano ekstrakcji.Sposobem tym z pewnoscia otrzymuje sie olej dobrej jakosci porównywalnej lufo lepszej jakosci niz olej wytwairazny typowymi metodami, lecz od strony ekonomicznej proces jest nieoplacalny.W procesie tym wystepuja duze stiraty materia¬ lowa przy ekstrakcji woda oraz zuzywa sie duze ilosci wody do ekstrakcji co stwarza problemy zwiazane z usuwaniem wody zuzytej w procesie.Trudnosci w klasyfikacji pneumatycznej materialu na frakcje o malej zawartosci protein i duzej za¬ wartosci lusek oraz frakcje miazszu do zastosowan konsumpcyjnych zawierajaca znaczna ilosc protein i mniej lusek, powoduja, ze wydajnosc tego ostat¬ niego produktu koncowego jest mala.Sposobem wedlug wynalazku koncentrat protei¬ nowy z nasion gatunków Braissica lub Gramfoe wy¬ twarza sie przez poddanie suchych nasion obróbce, w której ulegaja one popekaniu i nastepuje oblu¬ zowanie lusek. Przeprowadza sie to w urzadze¬ niu które posiada wyzlobione walce obracajace sie 16 40 45 60 55 605 91241 6 z róznymi szybkosciami, w stosunku 1: 1,2 — 4, przy czym walec wolniejszy obraca sie z szybkos¬ cia 150—500 obrotów na minute. Nastepnie tak przygotowane nasiona rozdziela sie na trzy frakcje a mianowicie na frakcje gruba zlozona z lusek i niekompletnie popekanych nasion, frakcje sred¬ nia zlozona z miazszu i czesci lusek oraz frakcje drobna zlozona z zbyt rozdrobnionych czastek.Frakcje srednia rozdziela sie na miazsz i luski.Miazsz oddzielony od lusek poddaje sie dalszej ob¬ róbce znanym sposobem. Dezaktywacji myirozynazy poddaje sie zatem material wolny od lusek.Dezaktywacje prowadzi sie w stanie wilgotnym, w temperaturze 80—100°C, po czym przeprowa¬ dza sie lugowanie gfMlkozynodanów i innych roz¬ puszczalnych skladników, glównie weglowodanów.Wylugowany material suszy sie, ekstrahuje sie z niego olej na drodze ekstrakcji rozpuszczalniko¬ wej, korzystnie po uprzednim wytloczeniu oleju, po czym z wyekstrahowanego materialu usuwa sie rozpuszczallnik. Czynnosc te przeprowadza sie ostroznie, aby nie uszkodzic protein lub nie do¬ puscic do zabarwienia koncentratu. Wysuszony koncentrat ewentualnie miele sie.Takie prowadzenie procesu okazalo sie mozliwe dzieki nieoczekiwanemu stwierdzeniu, ze pomimo malych wymiarów nasion rzepaku (1000 nasion wa¬ zy 2—5,5 g) przy zawartosci oleju okolo 45%, mozna oddzielic miazsz od lusek jesli nasiona poddaje sie specjalnej obróbce, w której nasiona ulegaja pope¬ kaniu i luski zostana rozluznione a nastepnie usu¬ niete w sposób wysoce efektywny.Dzieki oddzieleniu lusek juz na poczatku proce¬ su osiaga sie szereg korzysci, a mianowicie dalszej obróbce poddaje sie jedynie material jadalny (nie trzeba przerabiac lusek) co zmniejsza ilosc obra¬ bianego materialu o 15—20%, oprócz korzysci wy¬ nikajacej z mniejszego zapotrzebowania na ciecz do lugowania uzyskuje sie równiez zwiekszenie przerobowosci instalacji, to znaczy, ze w instalacji o danej wielkosci mozna przerabiac wiejksze ilasci nasion; nie ma problemów sanitarnych w urzadze¬ niach do rozdrabniania, gdyz w suchym materiale nlie wystepuje rozwój mikroorganizmów.Stwierdzono równiez, ze dzieki oddzieleniu na wstepie lusek otrzymuje sie czysciejsza substancje jadalna i wystepuja znacznie mniejsze straty sub¬ stancji jadalnej z luskmi, niz we wczesniej opisa¬ nych procesach. Wykazano ponadto, ze przez od- luszczenie we wstepnym stadium procesu uzyskuje slie wieksza przerobowosc urzadzen rozdzielczych niz w przypadku rozdzielenia materialu juz wylu¬ gowanego.Sposób ma równiez te zalete, ze powstaja mniej¬ sze .straty zbyt rozdrobnionego materialu (przesie¬ wu) niz w procesach mielenia na mokro w mlyn¬ kach z pionowymi talerzami. Wykazano ponadto mozliwosc pracy w urzadzeniach do ekstrakcji wie¬ lostopniowej przy uzyciu znacznie mniejszego sto¬ sunku wody do lugowania do nasion od tego jaki uwazano dotychczas za dostateczny przy pracy zgodnie z zasada przeplywu przeciwipradowego.Do dezaktywowamia myrozynazy stosuje sie czesc strumienia cieczy lugujacej, która wykorzystuje sie w procesie przeciwpradowym, co stanowi kolejna oszczednosc wody procesowej.Sposób wedlug wynalazku zostal blizej wyjasnio¬ ny ponizej w nawiazaniu do schematu procesowego przedstawionego na rysunku fig. 1.Surowiec to jest nasiona Brassica napus lub Brassdca campestris suszy sie i czysci, nastepnie nasiona poddaje sie obróbce w mlynku rolkowym z wyzlobionymi rolkami obracanymi z róznymi, zmiennymi szybkosciami. Tutaj nastepuje rozluz¬ nienie lusek od miazszu nasion. Material ten prze¬ siewa sie nastepnie w przesiewaczu zaopatrzonym w dwa sita o rozmiarach oczek odpowiednio 1—2 mm i 0,3—0,6 mm uzyskujac trzy frakcje: gruba, srednia i drobna.Gruba frakcje rozdziela sie na stole grawitacyj¬ nym na lupiny i na frakcje stanowiaca nie cal¬ kowicie odluiszczony miazsz. Frakcje te rozdrabnia sie dalej i przesiewa na sicie o rozmiarze oczek o 0,3—0,8 mm. Drobna frakcje z tego przesiewa¬ nia miesza sie z taka sama frakcja z pierwszego przesiewania. Frakcje srednie rozdziela sie znowu na stole grawitacyjnym na luski i czesci jadalne.Luski laczy sie. W ten sposób uzyskuje sie 75— 77% czesci jadalnych, 7—12% frakcji drobnej i 13—16% lusek.Frakcje najdrobniejsze miesza sie i te miesza¬ nine wytlacza sie w prasie slimakowej odzyskujac okolo 9fl% oleju. Frakcje jadalne miesza sie i pod¬ daje sie je nastepnie obróbce cieplnej w celu de- zaktywowania myrozynaz i zmniejszenlia rozpusz¬ czalnosci protein poprzez ich zdenaturowanie. Nie¬ zaleznie od tego, przy obróbce cieplnej nastepuje zmniejszenie ilosci naturalnie wystepujacyh mikro¬ organizmów w surowcu nasiennym. Te operacje przeprowadza sie w pochylonym przenosniku sli¬ makowym umieszczonym w plaszczu parowym. Ja¬ dalny material wprowadza sie do nizszej czesci, w której natychmiast miesza sie z goraca, woda lu¬ gujaca o temperaturze 90^11i5°C z drugiego stop¬ nia procesu. Sredni czas przebywania materialu w przenosniku wynosi 3—10 minut, po czym mie¬ sza sie go z woda lugujaca z drugiego stopnia w pierwszym zbiorniku lugujacym.Lugowanie przeprowadza sie woda przeciwpra- dowo w 2—8 stopniach, w zbiornikach zaopatrzo¬ nych w mieszadla. Jesli zachodzi potrzeba mozna stosowac wiecej stopni. Pomiedzy kazdym stop¬ niem lugowania znajduje sie sito rozdzielajace.Sita zaprojektowane jako poziome stozki obrotowe, do których papke wodna wprowadza sie posrodku.Pod wplywam sily odsrodkowej staly material przesuwany jest w kierunku zewnetrznym, podczas gdy ciecz przechodzi przez material filtracyjny.Czesci stale nasion opadaja do nastepnego zbior¬ nika lugujacego, a ciecz jest przepompowywana przeciiwpradowo do poprzedniego zbiornika luguja¬ cego.Do lugowania stosuje sie 3-^10 krotna ilosc wo¬ dy w stosunku do miazszu nasion, a sredni czas przebywania w kazdym stopniu wynosi 15—00 mi¬ nut. Temperatura lugowania wynosi zazwyczaj 60—80°C. W tej temperaturze efekt lugowania jest lepszy, a jednoczesnie skutecznie zapobiega sie 40 45 50 55 607 91241 8 ewentualnemu rozwojowi obecnych mikroorganii- zmów.Alternatywnie proces -mozna prowadzic w tem¬ peraturze 10—3(0°C, to jest w temperaturze oto¬ czenia, lecz nalezy uwzglednic ryzy/ko rozwoju bak¬ terii. Jesli do wody nie wprowadza sie zadnych dodatków, pH wody lugujacej wynoisd zazwyczaj okolo 5,5—6. Lugowanie mozna równiez przepro¬ wadzic przy nizszym pH dodajac kwasu, co wply¬ wa równiez na opóznianie ewentualnego rozwoju bakterii.Strata suchego materialu czesci jadalnych pod¬ czas lugowania wynosi okolo 17—22%. Strata ole¬ ju przy lugowaniu wynosi okolo 4—9% oleju za¬ wartego w czesciach jadalnych. Strata protein wy¬ nosi okolo 16—20% zawartosci protein w czesciach jadalnych. Zawartosc glikozynolanów zmniejsza sie podczas lugowania z okolo 3^3,7% w czesciach jadalnych do ponizej 0,1% w lugowanych czesciach jadalnych.Po ostatniim oddzieleniu wylugowane czesci ja¬ dalne suszy sie na przyklad w suszarce fluidal¬ nej. Temperatura powietrza wyplywajacego z su¬ szarki wynosi okolo 50—7i0°C. Wilgotnosc mate¬ rialu podawanego do suszarki wynosi 45—55% a po wysuszeniu wynosi do 3—7%.Wysuszony material jadalny platkuje sie wstep¬ nie mlynku rolkowym, po czym wyttlacza sie w prasie slimakowej. Wytlacza sie tyle oleju, aby jego zawartosc zmniejszyla z 60% do 15^20%.Drobne czastki, 'które przedostaja isie z olejem od¬ dziela sie metoda sedymentacji i po filtracji za¬ wraca sie do prasy.Pozostalosc z prasy ekstrahuje sie nastepnie heksanonem w normalnej instalacji do ekstrakcji oleju. Po ekstrakcji uzyskuje sie olej oraz kon¬ centrat proteinowy. Z proteinowego koncentratu rozpuszczalnik odpedza sie w odparowainiku rzu¬ towym lub parowym tak, aby nie nastapilo uszko¬ dzenie protein lufo ich zabarwienie na ciemno.W koncowym etapie obróbki proteinowy koncen¬ trat ewentualnie miele sie w mlynku.Drobne czesci z sekcji odluszczania zawieraja okolo 40—50% oleju. Ekstrahuje sie je w oddziel¬ nej prasie slimakowej uzyskujac zawartosc tlusz¬ czu w drobnych czastkach 7—10%. Oleje z róznych stopni prasowania i z ekstrakcji rozpuszczalniko¬ wej miesza sie.Wode lugujaca, która zawiera 2—0% suchych isubsitancji, w tym glikozynolany, odparowuje sie w odlparowalniku do zawartosci suchej masy 25— 60%. Odparowana wode kondensuje sie i ewen¬ tualnie z powrotem stosuje jako swdeza wode w procesie lugowania. Zawartosc wilgoci w koncen¬ tracie pochodzacym z wody lugujacej obniza sie nastepnie w suszarce do okolo 10%.Suszeniu, ewentualnie mozna poddac polaczony material skladajacy sie z koncentratu pochodzacego z wody lugujacej, frakcji lusek i frakcji drob¬ nych po prasowaniu lufo dowolny z tych materia¬ lów. Przy polaczeniu wszyisjtfclLch tych frakcji uzy¬ skuje sie wsadowa miazge o zawaortosci protein okolo 20—&5% i zawairtosci tluszczu okolo 10—15%.Proteinowy koncentrat zawiera okolo 64—67% protein w przeliczeniu na sucha substancje, okolo 0,5—1% tluszczu i ponizej 04% glikozynolanów.Produkt jest pozbawiony smaku i zapachu oraz ma lekko zóltawe zabarwienie.Przyklad I. W instalacji doswiadczalnej za- projektowanej na przerób surowca w ilosci okolo 150 kg na godzine (3,6 ton na dobe) poddano ob¬ róbce w sposób ciagly nasiona Brasisica napus po¬ chodzenia szwedzkiego (rzepak ozimy). Proces pro¬ wadzono w aparaturze, która schematycznie prtzed- io stawiono na rysunku fig. 3. Oznaczenia cyfrowe podane w tekscie odnosza sie do tego rysunku.Nasiona podawane z szybkoscia 150 kg/godzine rozdrabniano w mlynku walcowym 1 z wyzlobio¬ nymi rolkami przy odleglosci pomiedzy rolkami 0,9 mm. Rolki obracaly sie z szybkoscia odpowied¬ nio 350 i 500 obrotów/minute. Rozdrobniony ma¬ terial przesiewano nastepnie w dwustopniowymi przesiewaczu wtilbracyjnym 2. Gruiba frakcje to jest frakcje pozostajaca na grubym sicie wprowadzano na stól grawitacyjny 3, na którym rozdzielano ja na luski i zanieczyszczona frakcje jadalna miazszu to jest frakcje zawierajaca niewystarczajaco roz¬ drobniony material. Frakcje miazszowa (rozdrabnia¬ no ponownie w mlynku rolkowym 4 przy odleglo- sci pomiedzy rolkami 0,65 mim, przy czym rolki obracaly sie z szybkoscia odpowiednio 200 i 500 obrotów/minute.Ponownie rozdrobniony material przesiewano w pojedynczym przesiewaczu wibracyjnym 5. Gruba frakcje z tego pnzesiewacza dodano do sredniej frakcji z przesiewacza 2. Srednia frakcje podawa¬ no na stól grawitacyjny 6, gdzie nastepowalo usu¬ wanie obluzowanych lusek. Oczyszczony miazsz w ilosci 77,1% wyjsciowej ilosci nasion przesylano do etapu dezajktywacji 10.Frakcje drobne z przesiewacza 2 i 5 ogrzewano w wirniku 7 i ekstrahowano olej przez wytloczenie w prasie slimakowej 8. Pozostalosc z prasy wyno¬ sila 4,4% pierwotnie wprowadzanej ilosci nasion 40 i zawierala 7,5% tluszczu.W procesie odluszczania uzyskano nastepujace wydajnosci.Luski ze istolu grawitacyjnego 3 1,4 kg/godzline = = 7,6% pierwotnej ilosci nasion 45 Luski ze stolu grawitacyjnego 6 12,3 kg/godzine = = 8,2% pierwotnej ilosci nasion Suma usunietych lusek 23,7 kg/godzine = 15,8% pierwotnej ilosci nasion Drobna frakcja z przesiewacza 2 3,2 kg/godzine = 50 = 2,1% pierwotnej ilosci nasion Drobna frakcja z przesiewacza 5 7,4 kg/godzdne = = 4,9% pienrwotnej ilasci nasion Suma frakcji drobnych 10,6 kg/godzine = 2,7% pierwotnej ilosci nasion 55 ilosc oleju wyekstrahowanego z drobnych frakcji 4,0 kg/godzine = 2,7% pierwotnej ilosci na¬ sion Pozostalosc z prasy 6,6 kg/godzine = 4,4% pier¬ wotnej ilosci nasion 60 Czysta frakcja jadalna ze stolu grawitacyjnego 6 115,7 kg/godzine = 77,1% pierwotnej ilosci nasion .Stopien dezaktywacji 10 skladal sie z naczynia z plaszczem grzejnym, wyposazonego w przenosnik 85 srubowy. Na wlocie, frakcje miazszu od razu mie-9 91241 szano z woda do lugowania z drugiego stopnia lu¬ gowania 12B, która wpierw ogrzano swieza para do temperatury 110^115°C. Naczynie ogrzewano goraca woda o temperaturze 110—IIS^C w plasz¬ czu. Niewielka ilosc swiezej pary wdmuchiwano równiez do dolnej czesci naczynia. Do lugowania dodawano co najmniej tyle wody lugujacej, aby material byl calkowicie wilgotny i zeby utrzy¬ mac odpowiedni poziom cieczy w naczyniu.Temperatura materialu w trakcie dezaktywacji wynosila 95—100°C. Sredni czais przebywania ma¬ terialu w naczyniu wynosil 6 minut, po czym ma¬ terial opuszczal naczynie i opadal na dól do zbior¬ nika pierwszego stopnia lugowania HA. Podda¬ wany obróbce cieplnej material jadalny lugowano nastepnie w sposób ciagly przeciwpradowo woda w 5 stopniach 11—15 (n. = 15 na fig. 3).Kazdy stopien lugowania skladal sie ze zbiorni¬ ka do lugowania (HA—15A) i przynaleznego do niego siita wirujacego (*1B—15B). Material lugo¬ wano przecietnie przez okres 1 godziny w kazdym zbiorniku, to jest w sumie 5 godzin, po czym ciecz lugujaca oddzielano w kolejnym sicie wiru¬ jacym, a material przesylano do. nastepnego etapu.Do ostatniego zbiornika lugujacego 15A wprowa¬ dzano swieza wode w ilosci trzykrotnej w sto¬ sunku do wprowadzanego materialu jadalnego, to jest okolo 350 l/godzine, po czym wode te wyko¬ rzystywano zgodnie z zasada przeciwpradu we wczesniejszych stopniach lugowania.Przecietna temperatuira lugowania wynosila 65°C.W tej temperaturze nie nastepowal podczas lugo¬ wania rozwój mikroorganliizmów. Po pierwszym stopniu lugowania HA, 11B ciecz lugujaca odpro¬ wadzano, przepompowujac ja najpierw do odpa- irowalnika 19, w którym nastepowalo odparowanie cieczy do zawartosci cial stalych 47,5°/o a nastep¬ nie podawano ja do suszarki 20, w której material suszono do wilgotnosci 9,7°/o.Wylugowany woda material z ostatniego stopnia 40 15A odwirowywano od cieczy na sicie wirujacym 15B, po czym przesylano do suszarki fluidalnej 21, w której suszono go goracym powietrzem w tem¬ peraturze 60°C, tak aby uzyskac pnzeciejtna zawar¬ tosc cial stalych 95,5°/o.Zawartosc glikozynolanów w wylugowanym i wysuszonym materiale wynosila 0,02 w przelicze¬ niu na sucha mase to jest 0,4*/o wyjsciowej ilosci w nasionach lufo 0,5*/o wyjsciowej ilosci miazszu.Po wysuszeniu zdezaktywowanego i wylugowa¬ nego materialu otrzymano 77,8*/o czesci jadalnych, to znaczy, ze wydajnosc wyniosla 90,0 kg/godzine.Wysuszony material lekko platkowano w mlyn¬ ku rolkowym 22 i w sposób ciagly przenoszono do prasy slimakowej 24 zaopatrzonej w wirnik 23.Przed wprowadzeniem do prasy, w której wytla¬ czano material, ogrzewano do temperatury 6(5— —70°C.Pozostalosc z prasy zawierala 17,4% oleju. Ozna¬ cza to, ze w tym stopniu wytlacza sie okolo 85*/o oleju. Jakosc wytlaczanego oleju byla bardzo do¬ bra, o liczbie nadtlenkowej 0,6 milirównowazników na gram. Wytloki kruszono na male czesci w roz¬ drabniam:e 25 i ekstrahowano heksanem to jest lekka nafta 63/80S o temperaturze wrzenia 64— 70°C, w ekstraktorze 26, w którym zawartosc oleju w koncentracie umniejszala sie do l,0'/o. Reszte roz¬ puszczalnika usuwano w zmodyfikowanym odpa- rowalniku 27, w dwóch stopniach odpowiednio w temperaturze 60—64°C i 90—100°C przy uzyciu pary i azotu.Zastosowanie zmodyfikowanego odparowalnlika eliminuje efekt spiekania. Nastepnie koncentrat ¦mielono w celu uzyskania homogenicznego pro¬ duktu. Otnzyimano produkt o lekko zóltawym za¬ barwieniu, lagodnym aromacie i pozbawiony za¬ pachu.Koncentrat zawieral 66,8°/o protein w przelicze¬ niu na sucha mase o wtiflgotnosci 8%. Zawartosc Tablica 2 Bilans materialowy i dane analityczne dla przykladu I Material ~1 Nasiona Luski Frakcja drobna dej pochodzacy z wytlocze¬ nia frakcji drobnej Pozostalosc po wytlaczaniu frakcji drobnej Oczyszczony miazsz 1 Woda lugujaca Suchy material z wody po lugowaniu Wylugowany material jadalny Olej po ekstrakcji heksanem | Koncentrat | Wydajnosc kg/godzine 2 150 23,7 ,7 4,1 6,6 115,7 283,5 26,4 90,0 52,1 36,9 1 Wilgotnosc 3 6,0 ,7 ,5 — 9,1 ,0 91,6 9,7 4,5 — 3,0 | dej °/o wagc 4 45,5 ,5 44,0 100.— 8,3 52,3 21,4 60,9 100 1,0 Proteiny wy w przeli 6 24,6 17,7 2i5,0 — 142,5 125,8 23,9 126,4 l— 66,8 | Wlókno czeniu na su 6 " 7,5 33,4 7,7 <— \12jQ 2,5 0,6 3,0 — 7,5 | GHikozy- 1 nolany cna mase 7 3,3 1,0 3,0 — ,0 3,7 17,2 0,2 1— 0,0611 91241 12 wlókna wynosila tylko 6,9%, wydajnosc i inne dane analityczne przedstawiono w tablicy 2.P ,r z y k l a d II. Postepowano analogicznie jak w przykladzie I, z tym, ze stosowano uproszczony proces odluszczania, w którymi nie wykorzystywa¬ no stolu grawitacyjnego 3, mlynka rolkowego 4 i przesliewacza 5 przedstawionych na rysunku — fig. 3.Do instalacji wprowadzano szwedzki rzepak ozi¬ my w sposób ciagly z szybkoscia 125 kg na godzi¬ ne.Nasiona poddano obróbce w mlynku rolkowym 1. Wyzlobione rolki ustawiano w odleglosci 0,75 mm i obracano z szybkoscia odpowiednio 350 i 500 obro¬ tów na mliinute. Popekany material przesiano w przesiewaczu 2 zaopatrzonym w takie same sita jak w przykladzie I.Gruba frakcje to jest frakcje pozostajaca na górnym sicie zawracano do mlynka rolkowego w celu ponownego obrabiania razem z surowcem.Srednia frakcje pozostajaca na dolnym sicie przeniesiono na stól grawitacyjny 45, na którym rozdzielano ja na luski i zasadniczo czysta frakcje jadalna. Drobne frakcje wytloczono, tak jak w przykladzie I w celu wyekstrahowania glównej czesci oleju. Oczyszczony material jadalny prze¬ niesiono do stopnia dezaktywacji 10, po czym pod¬ dano go obróbce takiej jak w pnzykladzie I. Wy- Parzyklad III. W celu przedstawienia wplywu temperatury na sprawnosc lugowania, proces pro¬ wadzono w instalacji takiej jak w przykladzie I, lecz temperature zbiornika obnizono do tempera¬ tury otoczenia.Okazalo sie, ze w celu osiagniecia zmniejszenia zawartosci glikozynolanów w lugowanym materiale do takiej samej wartosci jak w przykladzie I lu¬ gowanie nalezy przeprowadzic w 6 stopniach (11— 16).J drugiej strony, obnizenie temperatury spowo¬ dowalo zmniejszenie strat suchego materialu przy lugowaniu woda, a zatem wydajnosc wzrosla do ,9°/o. Koncentrat zawieral 64,0°/o protein. Wydaj¬ nosci i wyniki analiz przedstawiono w tablicy 4.W tej temperaturze zwiejkszylo sie niebezpie¬ czenstwo rozwoju mikroorganizmów. Rozwojowi ich sprzyja równiez dluzszy czas lugowania, a zatem przy wyborze temperatury lugowania nalezy roz¬ wazyc zwiazane z tym ryzyko.Przyklad IV. W przykladzie tym wykazano, ze proces mozna równiez prowadzic przy zmniej¬ szonej wartosci stosunku nasion do wody, jak na przyklad 1: 10. Ten sposób postepowania mozna stosowac, gdy dostepne jest obfite zródlo taniej wody i nie wystepuja problemy zanieczyszczania otoczenia przez wode odpadowa.Instalacje doswiadczalna prowadzono tak jak w Tablica 3 Bilans materialowy i wyniki analiz dla przykladu II Material i Nasiona Luski Frakcja drobna Olej pochodzacy z wytlocze¬ nia frakcji drobnej Pozostalosc po wytlaczaniu frakcji drobnej Oczyszczony miazsz Woda lugujaca Suchy material z wody po lugowaniu Wylugowany material jadalny Olej po ekstrakcji heksanem Koncentrat Wydajnosc kg/godzine ~ 2 126 16,9 13,6 4,5 9,1 94,5 231,5 21,5 73,6 42,6 ,3 Wilgotnosc 3 6,0 11,8 ,5 — 8,2 ,0 91,6 9,9 4,5 — 8,0 Odej Proteiny ' Wlókno Giikozy- 1 nolany °/o wagowy w przeliczeniu na sucha mase 4 45,5 9,3 41,0 100 9,0 52,2 21,2 ©0,7 100 1,0 *4,6 16,5 125,2 — 38,8 ,7 23,9 26,3 — 66,3 6 7,5 38,0 6,9 — ,5 2,5 3,0 '¦— 7,9 7 3,3 0,9 3,0 i— 4,6 3,7 17,1 0,02 u- 0,06 | dajnosci i wyniki analiz przedstawiono w tablicy 3.Porównanie tych wyników z wynikami uzyska¬ nymi wedlug przykladu I wskazuje, ze wydajnosc jest troche mniejsza. Przepustowosc instalacji jest .równiez troche mniejsza, co w pewnej mierze skompensowane jest uproszazenieim aparatury i zmniejszeniem zuzycia energii. Jednakze uzysku¬ je sie produkt o takiej samej czystosci, a zatem proces mozna traktowac jako kompromisowe roz¬ wiazanie pomiedzy wydajnoscia, nakladem inwe¬ stycyjnym na aparature i sprawnoscia. 55 60 pnzykladzie I. Lecz lugowanie przeprowadzano w forzech stopniach przy stosunku nasion do wody 1 : 10, stosujac wode o temperaturze otoczenia.Otrzymano wydajnosci w przyblizeniu takie same jak w przykladzie III. Otrzymano 26,2°/o koncen¬ tratu proteinowego z nasion rzepaku. Zawartosc glikozynolanów byla mala i wynosila 0,06°/o w przeliczeniu na sucha mase.Przyklad V. Postepowano tak jak oipisano w przykladzie I, az do etapu lugowania. Lugowa¬ nie przeprowadzono w czterech stopniach przy91241 13 14 Bilans materialowy Tablica 4 i dane analityczne dla przykladu III Material 1 Nasiona Luski Frakcja drobna Olej pochodzacy z wytlocze¬ nia frakcji drobnej Pozostalosc po wytlaczaniu frakcji drobnej Oczyszczony miazsz Woda lugujaca Suchy material z wody po lugowaniu Wylugowany material jadalny Olej po ekstrakcji heksanem Koncentrat Wydajnosc kg/godzine 2 150 23,7 ,7 4,1 6,6 116,7 289,7 2(1,5 94,7 . 54,7 38,9 Wilgotnosc % 3 6,0 ,7 ,5 *— 9,1 ,0 93,3 9,8 4,5 <— 8,0 Odej Piroteiny Wlókno Glikozy- nolany % wagowy w przeliczaniu na sucha mase 1 4 45,5 ,5 44,0 , llOO 8,3 52,3 13,2 60,7 100 0,9 124,6 17,7 125,0 '— 42,5 ,8 27,9 ,4 — .64,0 6 7,5 33,4 7,7 — ^2,6 2,5 2,9 »— 7,3 7 | 3,3 1,0 3,0 — ,0 3,7 Bl,2 0,02 - — 0,04 | uzyciu goracej wody o temperaturze 65°C, przy stosunku nasion do wody 1: 5 i czasie lugowania w kazdym stopniu wynoszacym 1 godzine.Po trzecim stopniu lugowania w sposób ciagly pobierano próbki i poddawano je dalszej obróbce w skali laboratoryjnej, w celu okreslenia wplywu skrócenia czasu procesu.Po lugowaniu w czterech stopniach otrzymano koncentrat proteinowy z wydajnoscia 25,1% o za¬ wartosci glikozynolanów 0,04%.Po trzech stopniach lugowania zawartosc gliko¬ zynolanów wynosila 0,08%. Obliczono, ze powin¬ no sie bylo uzyskac mniej wiecej taka sama wy¬ dajnosc lecz z o kilka dziesiatych mniejsza zawar¬ toscia protein w koncenibracie.Przyklad VI. W celu ustalenia wplywu cza¬ su na wyniki lugowania instalacje prowadzono tak jak w przykladzie I przy stosunku nasion do wody 1 : 3 lecz stosujac zimne lugowanie, to jest w tem¬ peraturze otoczenia.Czas lugowania na danym stopniu wynosil 1 go¬ dzine, 40 minut i 20 minut. Uzyskano nastepujace zawartosci glikozynolanów w koncentracie wyrazo¬ ne w % wagowych suchej substancji: Liczba stopni 6 7 0,05 Gzas minuty 40 0,07 0,03 60 0,04 Przyklad VII. Wplyw czasu na dezaktywacje badano w oddzielnych próbach, w których zmie¬ niano czas od 1,5 do 20 minut, natomiast pozostale parametry,, takie jak temperatura i ilosc wody, utrzymywano na stalym poziomie. Badania prze¬ prowadzono na .materiale z pierwszego stopnia lu¬ gowania, gdyz tu wystepuja najwieksze straty, pnzy czym okreslano .straty ogólne.Aktywnosc myrozynazy i wskaznika rozpuszczal¬ nosci azotu (NSI) okreslono w materiale opuszcza¬ jacym stopien dezaktywacji, natomiast straty su¬ chego materialu i protein okreslono po pierwszym stopniu lugowania. Uzyskano nastepujace wyniki: 40 45 90 55 60 65 Czas mi¬ nuty 1,5 3 6 Ho fcO Procent wyjscio- • wy aktyw¬ nosci my¬ rozynazy P 0 0 0 0 NSI tya 17 13,5 ttl 9,5 8,5 Procent wagowy Strat isoichej substancji 19 17 16 13 12,5 Procent wagowy Sftrat protein 17 12 11 ,5 Przyklad VIII. Proces przeprowadzono przy uzyciu nasion jarej rzepy (Brassica caimpestiriis).Rozdrabnianie i odluszczanie przeprowadzono uproszczonym sposobem podanym w przykla¬ dzie II. # Rolki w mlynku rolkowym ustawiono na odleg¬ losc 0,6 mm i obracano z szybkoscia odpowiednio 150 i 500 obrotów/minute. Oczyszczony material ja¬ dalny ze stopnia dezaktywacji 10 poddano obrób¬ ce takiej jak w przykladzie I. Wydajnosc i wyniki analiz przedstawiono w tablicy 5.Jak to wskazuje bilans materialowy otrzymano lusek wiecej niz z ozimego rzepaku (B, napus), lecz wydajnosc koncentratu zalezy bardziej od niniejszej zawartosci oleju w nasionach.Przyklad IX. Nasiona szwedzkiej gorczycy jasnej (Brassica hinta) zwanej równiez (Sinapis aiiba) poddano obróbce w instalacji doswiadczal¬ nej wedlug uproszczonego sposobu odluszczania wedlug przykladu II. Odluszczanie przebiegalo lat¬ wo z duza wydajnoscia, gdyz drobna frakcja zu-91241 16 Tablica 5 Bilans materialowy i wyniki analiz dla pnzykladu VIII Material i Nasiona Luski Frakcja drobna Olej pochodzacy z wytlocze¬ nia frakcji drobnej Poizostalosc po wytlaczaniu frakcji drobnej Oczyszczony miazsz Woda lugujaca Suchy material z wody po lugowaniu Wylugowany material jadalny Olej po ekstrakcji heksanem Koncentrat Wydajnosc kg/godzine 2 150 32,7 7,8 2,6 ,3 109,5 276,5 26,1 86,1 46,8 38,6 Wilgotnosc % 3 ,9 ,0. 7,1 — 11,3 4,5 91,5 9,8 4,5 — 8,0 Olej ¦Proteiny Wlókno Olikozy- nolany % wagowy w przeliczeniu na sucha mase 1 4 42,8 19,9 41,6 100 9,6 49,0 19,8 57,3 100 0,9 6 24,9 18,7 24,7 — 38,7 26,5 22,3 127,7 » — 65,4 6 8,1 28,0 7,4 — 12,9 2,7 3,3 *— 7,5 7 2,8 1,3 3,7 — 4,2 3,2 14,4 0,02 — 0,05 pelnie nie zawierala lusek i mozna ja bylo zbierac ze stolu grawitacyjnego razem z materialem ja¬ dalnym.Proces prowadzono nastepnie tak jak w przy¬ kladzie I, lecz stosujac szesc stopni lugowania, gdy zawartosc glikozynolanów (5,9% suchej sub¬ stancji) w nasionach gorczycy jest znacznie wiek¬ sza niz w rzepaku.Uzyskano nastepujace wydajnosci: 20,8% lusek, 79,2% miazszu, 20,1% straty lugowania (sucha sub¬ stancja po lugowaniu woda), 28,6% ekstrahowane¬ go oleju) z wytlaczania i ekstrakcji rozpuszczalni¬ kowej), 31,2% koncentratu proteinowego, 64,5% za¬ wartosci protein, 0,06% zawartosci glikozynolanów.Przyklad X. W instalacji doswiadczalnej przeprowadzono równiez próby z nasionami brazo- ' wej gorczycy (Brassica juncea) i czarnej gorczycy (Brassica nigra). We wszystkich przypadkach pro¬ ces przebiegal z powodzeniem i dobra wydajnoscia.Przyklad XI. Modrak (Orambe abyssinica), który jest silnie spokrewniony z gatunkami Bras¬ sica i miedzy innymi odznacza si£ tyim, ze w jego oleju wystepuje duzo kwasu erukowego oraz, ze zawarte w nasieniu glikozynoiamy sa tego samego rodzaju co w rzepaku, stanowi potencjonaina upra¬ we nasion oleistych budzaca wielkie zaintereso¬ wanie przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych.Nasiona tego gatunku poddano obróbce w insta¬ lacji doswiadczalnej.Stwierdzono, ze chociaz nasiona wygladaja tro¬ che inaczej i miedzy innymi maja bardziej poro¬ wate lupiny (strak), mozna je równiez z korzyscia poddawac obróbce w instalacjach opisanego typu.Z uwagi na duza zawartosc gMkozynolanów w na¬ sionach konieczne jest zastosowanie wiekszej licz¬ by stopni lugowania. W próbkach uzyskano wy¬ dajnosci wedlug nastepujacego bilansu materialo¬ wego. 40 45 50 55 W konkluzji nalezy zwrócic uwage na fakt, ze sposobem wedlug wynalazku otrzymuje sie czys¬ ciejszy koncentrat proteinowy (65—67%) i z wiek¬ sza wydajnoscia niz to dotychczas bylo mozliwe, a oprócz tego uzyskuje sie olbrzymie korzysci eko¬ nomiczne wynikajace z wiekszej przepustowosci danej instalacji tylko z tego powodu, ze obróbce poddaje sie odpowiedni material to jest miazsz na¬ sion (frakcja jadalna).Ponadto proces ten jest nadzwyczaj ekonomicz¬ ny z uwagi na zuzycie wody, poniewaz luguje sie tylko material jadaikiy; przy lugowaniu mozna sto¬ sowac duzy stosunek nasion do wody; lugowanie przeprowadza sie w procesie przeciwpradowym a ciecz lugujaca stosuje sie równiez w etapie dezaktywizacji.Próby z proteinowym koncentratem rzepaku wy¬ twarzanym wedlug wynalazku, przeprowadzane na zwierzetach wykazaly, ze posiada on wyjatkowo duza wartosc odzywcza.I tak, proteinowy koncentrat rzepaku (RPC) ma wairtosc PER (wskaznik przyswajainosci protein) 2,8—3,0 w porównaniu z wartoscia 2,5 dla kazeiny oraz wartosc NPU (wykorzystanie protein) 77—79, co czesciowo zalezy od idealnego skladu amino¬ kwasów i czesciowo od tego, ze glikozynolany sa tak skutecznie usuwane w tym procesie.W badaniach toksycznych na szczurach nie stwierdzono zadnych zmian patologicznych testo¬ wych zwierzat, któire karmiono w ciagu 3 miesie¬ cy RPC jako jedynym zródlem protein.Na rysunku fig. 2 wykazano przyrost wagi szczu¬ rów karmionych odpowiednio RPC i kazeina. Na tej samej figurze przedstawiono wplyw obróbki przeciwtoksycznej przedstawiajac wzrost wagi szczurów karmionych odtluszczona, ale nie podda¬ na obróbce przeciwitoksycznej maczka z nasion rzepaku. \*¦ 91241 17 18 Tablica 6 Bilans materialowy i wyniki analiz dla przykladu XI Material i Nasiona Luski Frakcja drobna Olej wytloczony z frakcji drobnej Poizostalosc po wytlaczaniu frakcji drobnej Oczyszczony miazsz Woda lugujaca Suchy material z wody po lugowaniu Wylugowany material jadalny Olej po ekstrakcji heksanem Koncentrat Wydajnosc kg/godzdne 2 125 34,8 4,0 86,3 213,3 66,5 ,6 ,0 , Wilgotnosc •/o 3 6,5 11,5 6,5 — 3,8 91,0 4,5 — 8,0 Olej Proteiny Wlókno Glikozy- nolany •/o wagowy w przeliczeniu na sucha mase 4 "~ ,3 3,2 33,3 100 47,8 56,7 100 0,9 | 19,5 4,2 21,7 — ,1 26,3 — 40,0 | 6 16,3 61,2 18,5 — 3,0 . 3,8 — 8,5 7 ,0 2,6 4,6 — ,9 0,02 — 0,05 1 PL PL PL PL

Claims (10)

1. Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwairzania koncentratu proteinowe¬ go z nasion gatunku Brassica lub Cramlbe afoyssi- nica, nietoksycznego, posiadajacego lekkie zabarwie¬ nie oraz obojetny, lagodny aromat, przeznaczonego do konsumpcji, znamienny tym, ze nasiona poddaje sia obróbce w celu otrzymania miazszu nasion wolnego od lusek, przez spowodowanie popekania lusek i ich obluzowania na nnlianjib walcach obracajacych sie z róznymi szybkosciami w sto¬ sunku 1: 1,2—4, przy czym walec wolniejszy obra¬ ca sie z szybkoscia 150—600 obrotów/minute, otrzy¬ many material dzieli sde na frakcje na przesiewa- ozu przy uzyciu dwóch sit, otrzymujac frakcje gruba zlozona z lusek i niekompletnie popekanych ttftsW» fTaterjr «—i«Ltv*a 7kiaAria z miazszu i czesci lusek oraz na frakcje drobna zlozona tsst Jfryt ras?- drobnionych czastek, frakcje srednia uwalnia sie od lusek i odluszczony miazsz nasion poddaje sie znanej obróbce dezaktywacji myrozyaaa^ i nau¬ czenia obecnych naifenateycfr mScrooiiganizimów, na drodze oferóbki cieplnej w temperaturze 80—100°C goraca woda przez okres 1,5—20 minut, korzyst¬ nie 3—10 minut, nastepnie przeciwpradowego kdl- kuetapowego lugowania woda, w temperaturze 60—100°C, korzystnie 60—80°C przez okres 15—00 minut w kazdym etapie suszenia wylugowanego . materialu, odolejania na drodze ekstrakcji rozpusz¬ czalnikowej zazwyczaj poprzedzonej wytlaczaniem glównej czesci oleju, ostroznego usuwania pozo¬ stalosci rozpuszczalnika tak, aby nie zabarwic lufo nie uszkodzic protein i ewentualnie mielenia.

2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze rozdzielanie popekanych nasion przeprowadza sie dwustopniowo, najpierw rozdrobnione nasiona roz¬ dziela sie na trzy frakcje w przesiewaczu o dwóch sitach o wymiarach otworów 1—2 mim i 0,3—0,8 mim odpowiednio, to jest na frakcje gruba zawiera - 30 35 45 50 55 60 65 jaca luski i niezupelnie rozdrobnione nasiona, frak¬ cje srednia skladajaca sde z miazszu i czastek lu¬ sek oraz na frakcje drobna to jest rozdrobniona miazge, nastepnie niekompletnie rozdrobnione na¬ siona z frakcji grubej po przepuszczeniu przez wal¬ ce rozdziela sie ponownie na trzy frakcje.

3. Sposób wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze frakcje srednia uwalnia sie od zawartych w niej czesci lusek na stole grawitacyjnym z pochylym dnem, pracujacym na zasadzie zloza fluidalnego, za. pomoca powietrza wdmuchiwanego od dolu po¬ przez wstrzasane grube sito stanowiace dno, w wyniku czego nastepuje rozdzial grawitacyjny na luski i oczyszczony miazsz, które odbiera sie z róz¬ nych miejsc wzdluz boku.

4. Sposób wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze frakcje drobna, korzystnie polaczona z frakcja drebna po przesianiu ponownie rozdrobnionej frak¬ cji grubej odbiera sie i poddaje tloczeniu dla od¬ zyskania oleju.

5. * Spnrife?mrite&zastrz. 1, znamienny tym, ze dezaktywacje myrozynasy prowadzi sie w sposób ciagly, przy uzyciu goracej wody o temperaturze 80^100°C, przez okres 1,5—20 minut, korzystnie 3—10 minuit, korzystnie przy uzyciu, jako goracej wody, cieczy z ostatniego stopnia lugowania.

6. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze lugowanie prowadzi sie przeciwpradowo w kilku stopniach, w aparaturze skladajacej sie w kazdym stopniu ze zbiornika zaopatrzonego w mieszadlo, w którym zdezaktywowany miazsz poddaje sie dzialaniu cieczy lugujacej oraz aparatury oddziela¬ jacej czesci stale od cieczy skladajacej sie z wi¬ rówki z poziomym walem obrotowym, zsitem stoz¬ kowym, w temperaturze 0—100°C, korzystnie 60— 80°C, przy pH cieczy lugujacej w zakresie 3—8, z tymi, ze pH cieczy lugujacej ewentualnie regu¬ luje sie przez dodanie kwasu lub zasady.

7. Sposób wedlug zastrz. 6, znamienny tym, ze19 91241 20 lugowanie prowadzi sie w 2—8 stopniach, do ostat¬ niego stopnia lugowania wprowadza sie wode jako swieza ciecz lugujaca, w ilosci takiej, aby stosunek poddawanego obróbce, zdeaktyiwowanego miazsizu nasion do wody lugujacej wynosil powyzej 1:10, korzystnie 1:3, po czym ciecz lugujaca z kazdego nastepnego stopnia lugowania po ewentualnej ko¬ rekcie pH i temperatury wprowadza sie kolejno do poprzedzajacych stopni lugowania oraz po wy¬ korzystaniu w pierwszym stopniu lugowania wyko¬ rzystuje sie do dezaktywacji myrozynazyny.

8. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze suszenie wylugowanego materialu prowadzi sie do zawartosci wilgoci 3—7°/o wagowych, w suszarce fluidalnej za pomoca cieplego powietrza o tempe¬ raturze 50—70°C lub w suszarce rzutowej za po- 5 moca ogrzanego gazu obojetnego kito powietrza.

9. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze odpedzanie rozpuszczalnika z koncentratu protei¬ nowego, prowadzi sie ostroznie w odparowalniku, aby zapobiec zabarwieniu lub uszkodzeniu protein. 10. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze proces prowadzi sie w sposób ciagly. 1091241 Schemat ideowy procesu wuiwarzania koncentratu, proteinowego z nasion rzepaku. • i Fl9-1 nasiona] J- H~§^9zenieJl^l | rozdrabnianie] ¦I przesiewanie —f oddzielanie \ \rozdzielanie | \rozdrabnianie I \obróbkO Cieplna. f l | lugowanie 4 \ b. i oddzieforr/e 4 | woda lugujgca "L | fugowanie 2 h/oda | oddzielani* 2| | tugotvonte n | oddzielanie n\ pdzgzl lendat , L- , odparowanie 1 prasowanie (— li-C | suszence | karma °lej | pratkowanie \ _j prasowanie ] | rozdrabmanfcj —| ekstrofcc/a | !~ "rnielerne I f— koncentrat proteinowy Wzrost *agi tzczurdw karmiony^ «P* (A), kaiiina, (0j i adttuuczona. alt ntt poddana ooróbct pn«owtbi<*je*flfj mofizka z nasion rztpoki^ czo9t tygodni*91241 Rysunek schematyczny wytwarzania koncentratu proteinowego z nasion rzepaku. nasiona rzepakuf Olej wylteki! para wodna Sucha pozo- stalosc z tvodu 'uqujq- cty. Koncentrat proteinowy z noMion rMMKu. Drukarnia Narodowa Zaklad Nr 6, zam. 304/77 Cena zl

10.— PL PL PL PL