Felsefe

Bu  makalede,  Philip  Pettit’in  çağdaş  cumhuriyetçiliğe  katkılarını  siyasal  özgürlük  bağlamında incelemeye çalışacağım. Tahakkümsüzlük olarak özgürlük şeklinde adlandırdığı kendi özgürlük yaklaşımını, müdahalesizlik olarak özgürlüğü eleştirerek ortaya koyan Pettit, tahakkümün her zaman toplumsal dayanakları olan bir güç ilişkisi olduğunu belirtir. Ona göre her türlü müdahale bireylerin özgürlüğünü tehdit etmez; ama tahakküme yol açan keyfi müdahalelerin sadece gerçekleşme riskinin var olması bile insanların özgürlüklerini azaltır. İlkinde keyfi olmayan müdahaleler kişilerin eylem seçeneklerini yalnızca niceliksel olarak azaltırken, ikincisinde onların eylem olanakları niteliksel olarak sınırlanır. Pettit’e göre, bir ideal olarak tahakkümsüzlük, kişilerin eylem olanaklarını niteliksel olarak arttırma amacında olduğu ve  keyfi  temelde  olmayan  müdahaleleri  meşrulaştırabildiği  için  müdahalesizlik  olarak  özgürlükten üstündür.

This study discusses the necessity to take a biocentric perspective as suggested by deep ecology. The historical course of the relationship between humankind and nature is discussed, and the timing of and the reasons for the separation between the parties in this relationship is investigated. With the increase in severity of environmental problems, the necessity to include nature as well as science in philosophical discussions resulted in the emergence of various eco-philosophy traditions in the 1970s. Among these approaches, deep ecology is claimed to occupy a radical position. Evaluations of deep ecology regarding the problem in the relationship between humans and nature , suggestions on how this relationship could be improved, and criticism of modern mentality are discussed here. The practicality of a deep ecological approach is questioned. Criticism of this approach is briefly mentioned and proposals are made as prescriptions for the improvement of the deep ecological approach. As environment-centric approaches suggest, the effort to establish the human-nature relationship in a non-exploitative collectivity is argued to be possible not by distracting biocentrism but by evaluating our relationship with nature in our individual lives according to ecological principles. Therefore, it will be possible to comprehend the true quality of nature and diversity in addition to moving away from the principles of shallow ideologies based on human benefit. According to deep ecological principles, the emphasis on the change of policies and responsibilities should be regarded as efforts to establish an ethical perspective behind social transformation. In conclusion, this study argues that biocentrism systematized by deep ecology offers constructive suggestions for ending exploitation and domination in the relationship between humans, and humans and other creatures.

TIn this study, the social ecology of Murray Bookchin has been examined. Participatory evolution has been explained in which Bookchin places society and nature together as a result of deducing the social nature of man from his biological nature. It has been suggested that participatory evolution emphasizes cooperation rather than competition in the development of species.

This study discussses Nietzsche’s and Schopenhauer’s understanding of life through
their approaches to tragedy. Nietzsche overcomes Schopenhauer’s pessimism by looking at
life through an artistic scope. In Schopenhauer, first we have demonstrated the relationship
between principium individuationis and will. We came across that in this relationship, one
can silence the will, even for a moment, through art. For Schopenhauer, life is something one
has to somehow make oneself independent from it. Tragedy, which reveals the antagonism
of life, mirrors the desperation of human in this effort for independence. Secondly, we have
argued that Nietzsche took on a different direction as he establishes close ties between life
and art. We have also argued that his aim of evaluating art through the eyes of life in The
Birth of Tragedy turned into an aim of evaluating life through the eyes of art in his other
works. In this study, we have not considered The Birth of Tragedy apart from Nietzsche’s
other works. We have interpreted the duplicity of Apollo-Dionysus introduced in this book in
a context transcending the boundaries of art. Accordingly, we have shown that the tragedy
that renders this duplicity visible encourages the richness of life beyond good and evil.
Finally, we have asserted that Nietzsche was able to transcend Schopenhauer’s pessimism
with a Dionysian affirmation while at the same time not denying the horror and terror of
existence. We have demonstrated that while Schopenhauer regards art as consolation with
his idea of world as representation and will, Nietzsche considers life as something that does
not need consolation with the idea of Apollonian and Dionysian art.

Burada ele alacağım konu, sanatın toplumsal pratikte herhangi bir dönüştürücü etkisi olup olmadığı, eğer varsa bunun nasıl mümkün olduğu ve bu etkilerin neler olduğu olacak. Bu sorulara Adorno üzerinden yanıt getirmeye çalışacağım ve sonuçta esas iddiamı, Adorno'cu anlamda bir estetik deneyimin, Hegel'ci tanınma ilişkisiyle birlikte düşünülmesinin verimli olduğunu ortaya koymaya çalışacağım.

The ideas of Jacques Rancière and Theodor Adorno regarding the ability of aesthetic experience to
free people from political dominance are illustrated in this study. The discord that arises from a
piece of art portraying reality negatively is what Adorno calls dissonance. Because of this
incompatibility, art serves the purpose of presenting sensory meanings that the Enlightenment
rationality and the social pathologies it gave rise to were unable to fully comprehend. The struggle
that results from the collision of many sensory regimes is what Rancière refers to as dissensus, and
it is both the foundational act of politics and aesthetics. In political activity, dissensus, which
generates new spatiotemporal styles in aesthetic experience, produces a commonality from these
new spatialities-temporalities. For both Adorno and Rancière, sensory experience has the potential
to be politically emancipatory because to its unstable nature. Rancière broadens the definition of
aesthetic experience to encompass all domains of experience, whereas Adorno limits it to the
exclusive realm of art. Bringing Adorno and Rancière’s similarities and contrasts to light is the goal
of this study.

Bu çalışmada Theodor Adorno’nun ve Jacques Rancière’in estetik deneyimin politik tahakkümden
özgürleştirici potansiyellerine dair düşünceleri betimlenmektedir. Adorno’nun dissonance olarak
ifade ettiği şey, sanat eserinin gerçekliği negatif bir şekilde göstermesinden kaynaklanan
uyumsuzluktur. Bu uyumsuzluk sanat eserlerine, Aydınlanmacı aklın ve onun yol açtığı toplumsal
patolojilerin kuşatamadığı duyusal anlamları sergileme işlevi yükler. Rancière’in dissensus olarak
ifade ettiği şey, farklı duyusal rejimlerin karşılaşmasından doğan ihtilaftır ve politikanın olduğu gibi
estetiğin de kurucu edimidir. Estetik deneyimde yeni mekânsal zamansal tarzlar var eden dissensus,
politik eylemde bu yeni mekansallıklar-zamansallıklardan bir müştereklik meydana getirir. Adorno
için olduğu gibi Rancière için de duyusal deneyimin istikrarsızlaştırıcı kapasitesi, ona politik olarak
özgürleştirici bir potansiyel yükler. Rancière, estetik deneyimin tanımını tüm deneyim alanlarını
kapsayacak şekilde genişletirken, Adorno bunu yalnızca sanatın özel alanıyla sınırlandırır. Eldeki
çalışma Adorno ve Rancière arasındaki yakınsamaları ve ayrımları görünür kılmayı amaçlamaktadır.

Bu çalışmanın amacı bireylerin aktif birer fail olarak toplumsal yapıyla etkileşimlerini incelemek ve demokrasi sürecindeki eksikliklerin belirlenmesine katkı sunmaktır. Çalışmanın öznesi Bursa, Yıldırım bölgesinde rastgele örnekleme yöntemiyle seçilmiş olan bireylerden oluşmaktadır. Araştırmanın verileri yapılan görüşmelerle elde edilmiştir. Görüşmeler esnasında katılımcılara siyasi katılım ve toplumsal katılım olmak üzere iki ayrı temadan oluşan sorular sorulmuştur. Buna göre bireylerin gündelik hayatlarının getirileri, toplumsal yapı içerisindeki kurumları büyük ölçüde etkilemektedir. Araştırmaya katılan katılımcıların aynı şekilde bu kurumlardan büyük ölçüde etkilendiği gözlemlenmektedir. Özellikle sivil toplum kuruluşları ve derneklerin faaliyetlerine katılımın düşmesi, bu kurumları işlevsiz ve güçsüz hale getirmektedir. Sivil toplum kuruluşları ve derneklere olan ilgi ve güvenin azalması kurumlara katılımı da azaltmaktadır. Sonuç olarak gündelik hayatın rutin gerekleri ve yaşam kaygısı demokrasi sürecini ve demokratik kurumları derinden etkilemektedir. Böylece Giddens’ın yapılaşma kuramının toplumsal yapı içerisindeki rolü ve geçerliliği denetlenmiştir. Çalışmada elde edilen görüşlerden hareketle demokrasi sürecindeki eksikliklerin belirlenmesi sağlanmış ve bu eksikliklerin giderilerek gelecekte daha ideal bir toplum yapısı oluşturulmasına yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Konu başlığım, felsefe ile hayatı sanki karşı karşıya konumlandırıyor izlenimini verebilir. Ancak felsefe ile hayat arasında, bu izlenimin tersine olarak içten ve sıkı bir bağ olduğunu, felsefenin hayattan kopuk olarak düşünüldüğünde, onun hayatla, yaşantı ve an ile ilgisi ortadan kaldırıldığında felsefi olan ile de ilginin koparıldığını görmek mümkündür diye düşünüyorum. Edebiyat felsefeye göre hayat, yaşantı ve an ile daha iç içe ve yoğun bir ilişki kurar. Çünkü edebiyat felsefeye göre hayat söz konusu olduğunda daha avantajlı olarak görülür. Onun bu avantajı, edebi söylem ile felsefi söylem arasındaki farktan kaynaklanır. Edebiyat, her şeyi söyleyebilecek tarzda bir rahatlığa ve serbestliğe sahipken felsefe, kendisini argümantatif kılmak zorunluluğundan dolayı, sınırlı bir söz söyleme imkânına sahiptir. Derrida, kendisiyle yapılan bir söyleşide, edebiyat ile felsefe ilişkisinin ne olduğuna dair soruya cevap verirken şöyle diyor: Bizim " zaten tarihsel anlatıyı, edebi kurguyu ve felsefi düşünümü saptama değil, ayırma sıkıntımız var. " 1 Derrida'nın bu sözünde bir hakikat payı var. Çünkü bizler tarihçiler, edebiyatçılar, felsefeciler olarak tarihin, edebiyatın ve felsefenin ne olduğunu, aramızda ihtilaflar olsa da, en azından kendi tarzımızca biliyoruz. Asıl sıkıntımız, bunlar arasında ne gibi ilişkilerin olduğunu saptama sıkıntısıdır. Derrida'nın sözünde sanki bir ayrım yapılmış gibi görünüyor. Çünkü Derrida, edebiyat ile ilgili olarak kurgu, felsefe ile ilgili olarak da düşünüm kavramlarını kullanıyor. Burada kurgu ve düşünüm kavramları üzerinden hareket edebiliriz. Kurguda esas olanın hayalgücü, düşünümde esas olanın da akıl olduğunu biliyoruz. " Edebi ve felsefi söylem " kavramlarını da burada kullanacak olursak, edebi söylemin hayalgücüne dayanan kurgusal, felsefi söylemin de akla dayanan düşünümsel olduğunu ifade edebiliriz. Her ikisinde de bir söylem veya söyleme biçimi var. Her ikisi de söz söylüyor ama söyleme biçimleri yöntem olarak farklı. Hem edebiyat hem felsefe sözü kullanırlar. Sözün, bilhassa Antik Yunan'da hangi anlamda kullanıldığını, sözü ifade eden kavramdan çıkarmak mümkündür. Mythos, epos, logos kavramları, söz karşılığı olarak kullanılmakla birlikte ifade ettikleri anlamlar arasında farklılıklar var. Bunlardan mythos ve epos'u edebiyat ile logos'u da felsefe ile ilişkilendirmek gerekiyor. Mythos, gerçekle bağdaşmayan, doğruluk değeri olmayan bu açıdan da genellikle içi boş ve anlamdan yoksun olarak değerlendirilen, hayali bir dünyayı hayali Tanrı, yarı-Tanrı ve insan varlıklarıyla dolduran bir söz iken; epos, daha çok sözü anlatmanın biçimi olarak da düşünülür. Bir bakıma epos, anlatılacak olan şeyin şiirsel, destansal ve aynı zamanda duygulara hitap edecek bir biçimde anlatılmasıdır. Söz olarak logos ise bunlardan farklı olarak Heidegger'in ifadesiyle " daha ziyade deloun gibisinden bir anlama sahiptir: yani sözle 'sözü edilenin' açığa çıkarılması. Aristoteles nutkun bu işlevine apophainestai diyerek, onu daha keskin biçimde dile getirmiştir. Buna göre logos bir şeyi (nutkun ne hakkında olduğunu) görünür kılar (phainestai)…Böylece nutka dayalı muhaberede dile getirilen, dile getirilişi içinde açığa çıkartılmakta ve başkasının erişimine açılmaktadır. " 2 Bir şey hakkında söz anlamındaki logos, hakkında olduğu şeyi görünür kılar (bu durum logos'un hakikat kavramıyla olan ilişkisidir) ve bu suretle felsefe, logos sayesinde mantıklı-tutarlı söylem olarak, görünür kılınan şeyi beyan eder. Logos'un bu biçimdeki bir yorumu, onun felsefeyle olan ilişkisine işaret etmekte ve önemli ölçüde de felsefenin edebiyata olan mesafesini de belirlemektedir.

Koroglu, bilincli eylemleriyle destanlasan bir sahsiyet ve baskaldirma felsefesinin somut bir ornegi olarak, adaletsizlige, esitsizlige, kotuluge, sinif ayrimina, baskaldirarak bu durumu kendi varolus sebebi saymis, yasam ilkesi olarak gormustur. Anlatmalarda, isyan halindeki Koroglu, “Baskaldiriyorum, oyleyse bu dunyada ben de varim” ya da “var olmak icin baskaldiriyorum” diyebilen ve varolus sebebinin bilincinde olan bir sahsiyet olup ayni zamanda onun gibi dusunen insanlarin prototipidir. Onun baskaldirisina, kendi varolussal ozelligini kazandiran, absurt olan dunyaya ve bu dunyada yasadiklarina karsi, eylemlerinde ortaya cikmistir. Turk Halk Edebiyati urunleri icinde tipki kacak anlatmalarinda oldugu gibi, Koroglu’nun sahsiyeti etrafinda olusan anlatmalarin hemen hepsinde ‘baskaldiri eylemi’ni bulmak mumkundur. Dolayisiyla bu calismanin da hareket noktasini, disiplinler arasi bir yaklasimla (edebiyat ve felsefe arasindaki iliskiden hareketle), Koroglu anlatmalarinin baskahramani...

Nurettin Topcu Cagdas Turk Dusuncesi icin oldukca onemli ve ozgun bir dusun adamidir. Onu ozgun kilan nokta kuskusuz kendi caginin hakim gorusune karsi gerceklestirmis oldugu baskaldiridir. Bu baskaldiridaki hareket noktasi da kuskusuz Bergson ve Blondel’in Hareket felsefesidir. Bu makalede Blondel’in goruslerinden hareketle Nurettin Topcu felsefesinin orijinal yanlari tespit edilmeye calisilmaktadir.

Felsefe tarihi boyunca etik pek çok filozofun ilgi duyduğu ve araştırma konusu edindiği bir alandır. Antik Yunan'dan günümüze kadar, etikle ilgili olarak tartışmalar devam etmiştir ve felsefenin bu alanı, insanların topluluk halinde birlikte yaşamaları devam ettikçe var olmaya devam edecektir. Bu çalışmamızda etik tartışmaları kapsamında, Kant'ın 'Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi' ve John Stuart Mill'in 'Faydacılık' kitabını referans alarak, bu iki eserden hareketle her iki filozofun ahlak görüşleri ve özellikle adalet anlayışlarını ele alacağız.