[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Río Ganxes

rio da india

O río Ganxes ou Ganga —en lingua sánscrita e na maioría das linguas indias, gáṅgā, que significa «va, va», ou sexa, «que se move rápidamente»; en escritura devánagari, गंगा; no sistema IAST de transliteración, gaṅgā— é un río internacional do subcontinente indio que flue a través da India e Bangladesh. O curso da auga, de 2525 km, nace nos Himalaias occidentais no estado indio de Uttarakhand, e flue cara o sur e o leste a través da chaira indoganxética da India do Norte, que recibe o afluente da súa marxe dereita, o río Yamuna, que tamén nace no Himalaia indio occidental, e varios afluentes da marxe esquerda procedentes do Nepal que representan a maior parte do seu caudal.[1][2] No estado de Bengala Occidental (India), unha canle artificial que parte da súa marxe dereita desvía o 50% do seu caudal cara ao sur, conectándoo artificialmente co río Hooghly. O Ganxes continúa cara a Bangladesh, onde recibe o nome de Padma. A continuación únenselle o Jamuna, a corrente inferior do Brahmaputra, e finalmente o Meghna, formando o principal estuario do delta do Ganxes, o maior delta do mundo. e desembocando no golfo de Bengala. O sistema Ganxes-Brahmaputra-Meghna é o segundo río máis caudaloso do mundo.[3][4]

Río Ganxes
PaísIndia, Bangladesh
Lonxitude2510 km
Caudal medio14.270 m3/s
DesembocaduraOcéano Índico
Conca do río Ganxes

O tronco principal do Ganxes comeza na cidade de Devprayag,[5] na confluencia do Alaknanda, que é o arroio fonte hidroloxico debido á súa maior lonxitude con respecto o Bhagirathi que esta considerado como arroio fonte na mitoloxía hindú.

A area de Sundarbans («fermosos bosques») é unha rexión de bosque espeso de mangleirais e un dos principais hábitats do tigre de Bengala. Nela atópase o parque Nacional dos Sundarbans que foi declarado como Patrimonio da Humanidade pola Unesco en 1997.

O Ganxes e os seus afluentes drenan unha conca fértil de 907 000 km² que soporta unha gran concentración de poboación, cunha das densidades máis altas do mundo (en 2005, unha de cada doce persoas do mundo vivía na rexión). A súa profundidade media é de 16 m e máxima de 30 m. É o máis importante dos sete ríos sacros do hinduísmo[6] no que millóns de fieis báñanse para purificarse.[n. 1] Os indios van ao río a morrer en multitude na crenza de que morrer no Ganxes, e especialmente en Benarés, na ribeira esquerda, fai posible finalizar o ciclo de reencarnacións e alcanzar o moksha (o equivalente do nirvana dos budistas). É personificado como Maa Ganga (nai Ganxes) ou Ganga Deví (deusa Gaṅgā).[n. 2] Segundo a tradición, en tempos inmemoriais as augas do Ganxes cruzaban o ceo, mentres as terras desérticas da India perecían de sede.

O rei Bhagiratha elevou pregarias aos deuses para que o ceo regase coas súas augas as terras sedentas; os deuses atenderono e enviaron as augas á terra, aínda que caeron con tal violencia que ameazaron con acabar coa vida de todos os homes. Entón ocorreu o milagre: Shiva, compadecido da humanidade atribulada, fixo que as augas caesen sobre a súa cabeza e escorregasen polos seus longos cabelos durante mil anos, antes de que o río sacro nacese no Himalaia, manso e moderado, sen perigo para os homes.

Tamén é vital para os 400 millóns de indios que aínda hoxe viven preto do seu curso e dependen del para as súas necesidades diarias.[7][8] Historicamente tamén xogou un importante papel como vía vertebradora e sustento de moitas antigas capitais provinciais ou imperiais (como Kannauj, Kamilya, Kara, Prayag ou Prayagraj, Kashi, Pataliputra o Patna, Hajipur, Munger, Bhagalpur, Baranagar, Murshidabad, Baharampur, Nabadwip, Saptagram e Calcuta). É con todo un dos ríos máis contaminados do mundo[9] e unha importante fonte de contaminación oceánica a escala mundial debido á vertedura de refugallos plásticos.[10] Un estudo desenvolvido polo Centro Helmholtz para a investigación medioambiental e publicado en 2018 sitúao como o primeiro dos 10 ríos que máis achegan á contaminación mariña xa que arrastra anualmente 545 millóns de quilos de refugallos plásticos.[11] Os niveis de bacterias coliformes fecais procedentes de refugallos humanos nas augas do río preto de Varanasi superan no medio millón de veces o límite oficial do goberno da India.[12] O Plan de Acción de Ganxes, unha iniciativa ambiental para limpar o río, foi un gran fracaso até o momento,[n. 3][n. 4][n. 5] debido á corrupción, á falta de vontade por parte do goberno e á súa burocracia, á falta de experiencia técnica,[n. 6] a unha planificación ambiental deficiente,[n. 7] e á falta de apoio das autoridades relixiosas.[n. 8]
A súa alta contaminación é unha ameaza para os seres humanos e a fauna, que involucra unhas 140 especies de peixes, 90 especies de anfibios e dúas especies de golfiños, o golfiño do Ganxes, en perigo de extinción,[13] e o golfiño Irrawaddy. É tamén interesante por unha especie estraña de quenllas, o Glyphis gangeticus, cuxa conservación considerase en perigo crítico.

O río

editar

Nace no Glaciar Gangotri a 6.600 m de altitude no Himalaia central, onde é chamado Bhâgiratî. A 210 km da súas fontes, conflúe en Devaprayâga co torrente Alaknandâ, que baixa do Nanda Devî, a 7 800 m de altura, para formar o Ganxes propiamente dito.

Corre logo, desde Haridwâr, situada a 300 m de altitude, a través da chaira india setentrional, denominada chaira ganxética, fluíndo preguiceiramente, con pouco desnivel, no resto do seu percorrido e recollendo as augas de varios afluentes como o Yamunâ (1 300 km), o Ghaghrâ (1.080 km) que se lle xunta en Châpra, o Gandak (700 km) que se une en Hajipur, o Râmgangâ (640 km), que rende as súas augas pouco antes de Allâhâbâd, o Son ou Sone (784 km), que conflúe en Patna, o Dâmodarâ ou Dâmodâr (541 km), que verte as augas logo de Calcuta, o Koshî (700 km), un tributario que recibe en Bhagalpur, o Gumtî ou Gomatî (675 km), que se lle amete preto de Vârânasî... Desemboca no golfo de Bengala, formando un importante delta, chamado Sundarbans, onde se xunta ao río Brahmaputra. Un ramal deste delta forma o Hûglî, que baña Calcuta; outro ramal, maior, que flúe para Bangladesh é o Padmâ, que logo se une ao Brahmaputra.

Encoraxe

editar

O río ten dous encoros principais. O primeiro preto de Haridwâr, desvía unha gran parte das augas, procedentes do Himalaia, para o canal superior do Ganxes, construído polos británicos en 1854, a fin de regar as terras dos arredores. Ese desvío de augas é a causa principal da deterioración da navegabilidade do seu curso.

O outro encoro é unha central hidroeléctrica sita cerca de Farakka, preto do punto da entrada principal do río en Bangladesh e que desvía parte das augas do Hûglî. Esta presa é unha fonte de conflitos entre a India e Bangladesh, desde a súa construción en 1975.

Xeoloxía

editar

O subcontinente indio atópase sobre a placa índica, unha placa menor dentro da placa indoaustraliana.[14] O seu proceso de definición xeolóxica empezou fai 75.000.000 de anos, cando, como parte do supercontinente de Gondwana, iniciouse unha deriva nordeste -que durou cincuenta millóns de anos- a través do, aínda non formado, océano Índico.[14] As colisións posteriores do subcontinente coa placa eurasiàtica e a subducción debaixo dela, deu lugar ao Himalaia, a cordilleira máis alta do planeta.[14] Á antiga cama mariña inmediatamente ao sur da cordilleira do emerxente Himalaia, o movemento das placas creou un vasto canle que, despois de encherse de sedimentos achegados polo Indo e os seus afluentes e o Ganxes e os seus afluentes,[15] formando a chaira Indoganxética.[16]

Mito do Ganxes

editar

Segundo lendas antigas, en tempos inmemoriais as augas do Ganxes cruzaban o ceo, mentres as terras desérticas da India perecían de sede. O rei Bhaguiratha elevou pregarias aos deuses para que o ceo regase coas súas augas as terras sedentas da India. Os deuses escoitaron as súas pregarias e enviaron as augas á terra, pero estas caeron con tal violencia que ameazaron con cegar a vida de todos os homes.

Pero entón ocorreu o milagre: Shiva, compadecido da humanidade, fixo que as augas caesen sobre a súa cabeza e escorregasen polos seus cabelos longos durante mil anos, antes de que o río sacro nacese no Himalaia, manso e moderado, sen perigo para os homes. Por iso todos os anos millóns de fieis hindús báñanse no río que veneran, para purificarse.[17]

Sacralidade do Ganxes

editar
 
Ghat (Balneario) en Bénarès.

O Ganga ou Ganxes está considerado como sagrado polo hinduísmo. A inmersión no Ganxes permite que o crente lave os seus pecados e a dispersión das cinzas no río, logo da cremación do cadáver, pode beneficiar unha mellor vida futura, e mesmo atinxir a moksha ou liberación, é dicir, a saída do mundo fenoménico.

Os devotos hindús efectúan a peregrinación para se bañar nas súas augas e practicar a meditación nas súas beiras. Ao longo do percorrido fluvial do Ganxes hai varios sitios sagrados hindús, como Haridwâr (ou Hardwâr) e Vârânasî (ás veces chamado Kâshî ou Bénarès, este último o máis coñecido dos seus nomes en Occidente).

Contaminación do río

editar

A polución do río Ganxes incrementouse de forma alarmante nos últimos anos. Os produtos que o contaminan inclúen restos das cremacións humanas, esqueletos de animais, augas residuais e desperdicios das fábricas que, día a día, afectan gravemente ás súas augas.

A isto hai que engadir que non é estraño atopar cadáveres enteiros de persoas e animais flotando nas súas augas. Existiron diversos intentos de limpar o Ganxes pero, até o momento, todos fracasaron.

Hidrometría

editar

Media mensual do caudal (m³/s) medido na estación hidrolóxica de Farakka altitud: 19 m- conca: 833 000 km²- datos calculados para o período 1949-1973.[18]

O seu caudal mínimo é 1041 m³/s, e o máximo é de 60 000 m³/s.

Notas

editar
  1. ↑ Luis Eduardo Galindo Neira (2007). Augusto Ochoa, ed. Ciencias Sociales. Bogotá: Santillana S.A. p. 85. ISBN 978-958-24-1870-0. 
  2. ↑ Bhattacharji, Sukumari; Bandyopadhyay, Ramananda (1995). Legends of Devi. Orient Blackswan. p. 54. ISBN 978-8125007814. Consultado o 15 de agosto do 2024. 
  3. ↑ No seu libro River of Love in an Age of Pollution: The Yamuna River of Northern India, David Haberman sinala:
    O Plan de Acción de Ganxes, comunmente coñecido como GAP, foi aprovado dramaticamente na cidade santa de Benarés (Varanasi) o 14 de xuño de 1985, polo Primeiro Ministro Rajiv Gandhi, quen prometeu: "Veremos as augas do Ganxes novamente limpas". A tarefa establecida foi "mellorar a calidade da auga, permitir o baño seguro ao longo dos 2525 quilómetros do seu percorrido, desde a orixe do Ganxes nos Himalaias até a Baía de Bengala, e facer que a auga sexa potable en importantes centros urbanos e de peregrinación situados nas súas beiras". O proxecto foi deseñado para impedir o avance da contaminación de vinte e cinco cidades e pobos ao longo da súa ribeira en Uttar Pradesh, Bihar e Bengala Occidental, mediante a interceptación, desvío e tratamento dos seus efluentes. Coa Fase II do GAP, agregáronse ao plan tres afluentes importantes: Damodar, Gomati e Yamuna. Aínda que se obtiveron algunhas melloras na calidade da auga do Ganxes, moitas persoas afirman que o GAP foi un gran fracaso. O avogado ambientalista M. C. Mehta, por exemplo, presentou un litixio de interese público contra o proxecto, alegando que o GAP colapsou.
    The Ganga Action Plan, commonly known as GAP, was launched dramatically in the holy city of Banares (Varanasi) on 14 June 1985, by Prime Minister Rajiv Gandhi, who promised, 'We shall see that the waters of the Ganga become clean once again.' The stated task was 'to improve water quality, permit safe bathing all along the 2,525 kilometers from the Ganges's origin in the Himalayas to the Bay of Bengal, and make the water potable at important pilgrim and urban centres on its banks.' The project was designed to tackle pollution from twenty-five cities and towns along its banks in Uttar Pradesh, Bihar, and West Bengal by intercepting, diverting, and treating their effluents. With the GAP's Phase II, three important tributaries—Damodar, Gomati, and Yamuna—were added to the plan. Although some improvements have been made to the quality of the Ganges's water, many people claim that the GAP has been a major failure. The environmental lawyer M. C. Mehta, for example, filed public interest litigation against project, claiming 'GAP has collapsed.
    Haberman (2006, p. 126)
  4. ↑ O informe State of the World 2003: A Worldwatch Institute Report on Progress Towards a Sustainable Society afirma:
    O Ganxes, tamén coñecido como a Ganga, é un dos ríos máis importantes do mundo, e esténdese por máis de 2.500 quilómetros desde o Himalaia até a Baía de Bengala. Tamén é un dos máis contaminados, principalmente por augas residuais, pero tamén por cadáveres humanos e de animais, xabón e outros contaminantes provenientes das persoas que nel báñanse. De feito, os científicos miden os niveis de coliformes fecais en miles de veces o que está permitido e os niveis de osíxeno na auga son igualmente pouco saudables. Os esforzos de renovación centráronse principalmente no Plan de Acción de Ganga (GAP), patrocinado polo goberno, que comezou en 1985 co obxectivo de lograr a limpeza do o río cara a 1993. Construíronse varias plantas de tratamento de augas residuais de estilo occidental ao longo do río, pero o seu deseño foi deficiente. estiveron mal mantidas e eran propensas a deixar de funcionar durante os frecuentes cortes de enerxía na rexión. O GAP foi un fracaso colosal, e moitos argumentan que o río está máis contaminado agora que en 1985.
    The Ganges, also known as the Ganga, is one of the world's major rivers, running for more than 2,500 kilometres from the Himalayas to the Bay of Bengal. It is also one of the most polluted, primarily from sewage, but also from animal carcasses, human corpses, and soap and other pollutants from bathers. Indeed, scientists measure fecal coliform levels at thousands of times what is permissible and levels of oxygen in the water are similarly unhealthy. Renewal efforts have centred primarily on the government-sponsored Ganga Action Plan (GAP), started in 1985 with the goal of cleaning up the river by 1993. Several western-style sewage treatment plants were built along the river, but they were poorly designed, poorly maintained and prone to shut down during the region's frequent power outages. The GAP has been a colossal failure, and many argue that the river is more polluted now than it was in 1985.
    Gardner (2003, p. 166)
  5. ↑ "Clean Up Or Perish" Copia arquivada en Wayback Machine, The Times of India, 19 de marzo de 2010
  6. ↑ No seu libro Chindia Rising: How China and India Will Benefit Your Business o investigador e analista Jagdish Sheth describe:
    Pero o goberno indio, no seu conxunto, parece tipicamente ineficaz. A súa capacidade para enfrontar un problema nacional como a degradación do medio ambiente está simbolizada polo Plan de Acción de Ganga de 20 anos e $ 100 millóns, cuxo propósito era limpar o río Ganxes. Os principais ambientalistas da India consideran que o plan é un completo fracaso, debido aos mesmos problemas que sempre acosaron ao goberno: mala planificación, corrupción e falta de coñecemento técnico. O río, din, está máis contaminado que nunca.
    But the Indian government, as a whole, appears typically ineffective. Its ability to address itself to a national problem like environmental degradation is typified by the 20-year, $100 million Ganga Action Plan, whose purpose was to clean up the Ganges River. Leading Indian environmentalists call the plan a complete failure, due to the same problems that have always beset the government: poor planning, corruption, and a lack of technical knowledge. The river, they say, is more polluted than ever.
    Sheth (2008, pp. 67-68)
  7. ↑ Os investigadores Munendra Singh e Amit K. Singh, no seu traballo Bibliography of Environmental Studies in Natural Characteristics and Anthropogenic Influences on the Ganga River describen:
    En febreiro de 1985, o Ministerio de Medio Ambiente e Bosques, do Goberno da India, lanzou o Plan de Acción do Ganxes, un proxecto ambiental para mellorar a calidade da auga do río. Foi o maior intento individual de limpar un río contaminado desenvolvido en calquera parte do mundo e non logrou ningún éxito en termos de previr a carga de contaminación e mellorar a calidade da auga do río. O fracaso do Plan de Acción do Ganxes pode estar directamente relacionado coa planificación ambiental sen unha comprensión axeitada das interaccións entre o ser humano e o medio ambiente. A bibliografía de estudos de investigación ambiental seleccionada achega do río Ganxes é, por tanto, un primeiro paso fundamental para preservar e manter o ecosistema do río no futuro.
    In February 1985, the Ministry of Environment and Forest, Government of India launched the Ganga Action Plan, an environmental project to improve the river water quality. It was the largest single attempt to clean up a polluted river anywhere in the world and has not achieved any success in terms of preventing pollution load and improvement in water quality of the river. Failure of the Ganga Action Plan may be directly linked with the environmental planning without proper understanding of the human–environment interactions. The bibliography of selected environmental research studies on the Ganga River is, therefore, an essentially first step for preserving and maintaining the Ganga River ecosystem in future.
    Singh & Singh (2007)
  8. ↑ Elizabeth Puttick, no seu traballo incluído en The Healing Power of Water, de Masaru Emoto:
    O ritual sacro só é unha das fontes de contaminación. A principal son os refugallos orgánicos: augas residuais, lixo, alimentos e restos humanos e animais. Cada día tíranse ao Ganges ao redor de mil millóns de litros de augas residuais sen tratar, xunto con cantidades masivas de agroquímicos (incluído o DDT), contaminantes industriais e refugallos químicos tóxicos das florecentes industrias situadas ao longo do río. O nivel de contaminación é agora 10.000 por cento máis alto que o #estándar establecido polo goberno para bañarse no río de maneira segura (e moito menos beber). Un resultado desta situación é un aumento das enfermidades transmitidas pola auga, como o cólera, a hepatite, a febre tifoidea e a disentería amebiana. Estímase que o 80 por cento de todos os problemas de saúde e un terzo das mortes na India son atribuíbles a enfermidades transmitidas pola auga.(p. 247)

    Houbo varios proxectos para limpar o Ganges e outros ríos, encabezados polo Plan de Acción de Ganga que o goberno indio liderado por Rajiv Gandhi, neto de Jawaharlal Nehru, lanzou en 1985. O seu fracaso relativo atribuíuse á mala xestión, a corrupción e os erros tecnolóxicos, pero tamén á falta de apoio das autoridades relixiosas. Isto pode deberse en parte a que os sacerdotes brahmanes están tan interesados na idea da pureza do Ganges e temen admitir da súa contaminación socavará o papel central da auga no ritual, así como a súa propia autoridade. Hai moitos templos ao longo do río que realizan un intenso comercio de cerimonias, incluídos os funerais, e en ocasións tamén a venda de auga sacra do Ganges (Ganga jal), embotellada. Os sacerdotes hindús máis tradicionais aínda cren que a bendición de Ganga jal o purifica, aínda que agora son unha minoría moi pequena considerando a magnitude do problema.(p. 248)

    A vida silvestre tamén está ameazada, en especial os golfiños de río. Foron unha das primeiras especies protexidas do mundo, cun status especial durante o reinado do Emperador Ashoka no século III aC. Agora son unha especie en perigo crítico de extinción, aínda que están protexidas unha vez máis polo goberno da India (e internacionalmente baixo a convención de CÍTELA). O seu número reduciuse nun 75% nos últimos 15 anos, e extinguíronse nos principais afluentes, principalmente debido á contaminación e a degradación do hábitat.(p. 275)
    Sacred ritual is only one source of pollution. The main source of contamination is organic waste—sewage, trash, food, and human and animal remains. Around a billion litres of untreated raw sewage are dumped into the Ganges each day, along with massive amounts of agricultural chemicals (including DDT), industrial pollutants, and toxic chemical waste from the booming industries along the river. The level of pollution is now 10,000 percent higher than the government standard for safe river bathing (let alone drinking). One result of this situation is an increase in waterborne diseases, including cholera, hepatitis, typhoid, and amoebic dysentery. An estimated 80 percent of all health problems and one-third of deaths in India are attributable to waterborne illnesses.(p. 247)

    There have been various projects to clean up the Ganges and other rivers, led by the Indian government's Ganga Action Plan launched in 1985 by Rajiv Gandhi, grandson of Jawaharlal Nehru. Its relative failure has been blamed on mismanagement, corruption, and technological mistakes, but also on lack of support from religious authorities. This may well be partly because the Brahmin priests are so invested in the idea of the Ganges' purity and afraid that any admission of its pollution will undermine the central role of the water in ritual, as well as their own authority. There are many temples along the river, conducting a brisk trade in ceremonies, including funerals, and sometimes also the sale of bottled Ganga jal. The more traditional Hindu priests still believe that blessing Ganga jal purifies it, although they are now a very small minority in view of the scale of the problem.(p. 248)

    Wildlife is also under threat, particularly the river dolphins. They were one of the world's first protected species, given special status under the reign of Emperor Ashoka in the 3rd century BC. They're now a critically endangered species, although protected once again by the Indian government (and internationally under the CITES convention). Their numbers have shrunk by 75 per cent over the last 15 years, and they have become extinct in the main tributaries, mainly because of pollution and habitat degradation.(p. 275)
    Pullock (2008)
Referencias
  1. ↑ Swain, Ashok (2004). Managing Water Conflict: Asia, Africa, and the Middle East. Routledge. p. 54. ISBN 9781135768836. Arquivado dende o orixinal o 28 March 2024. Consultado o 16 November 2021. Este río nace na vertente meridional da cordilleira do Himalaia e no seu camiño abastécese de sete grandes afluentes. Tres deles -o Gandak, o Karnali (Ghagara) e o Kosi- atravesan o reino «hindú» do Himalaia, Nepal, e abastecen a maior parte do caudal do Ganxes.. 
  2. ↑ Salman & Uprety 2002, pp. 129–130. "Os afluentes que nacen no Nepal e na China, como o Kosi, o Gandaki, o Kamala, o Bagmati, o Kamali e o Mahakali, representan ao redor do 45% do caudal do Ganxes».
  3. ↑ "World of Change: Padma River – NASA Earth Observatory". 31 July 2018. Arquivado dende o orixinal o 30 de maio de 2022. Consultado o 20 de agosto do 2024. 
  4. ↑ "Ganges River Basin". National Geographic Society (en inglés). 1 de outubro de 2019. Arquivado dende o orixinal o 28 de maio de 2022. Consultado o 20 de agosto do 2024. 
  5. ↑ Erro no código da cita: Etiqueta <ref> non válida; non se forneceu texto para as referencias de nome ganges-britannica
  6. ↑ Alter, Stephen (2001). Sacred Waters: A Pilgrimage Up the Ganga River to the Source of Hindu Culture. Houghton Mifflin Harcourt Trade & Reference Publishers. ISBN 978-0151005857. Consultado o 16 de agosto do 2024. 
  7. ↑ "June 2003 Newsletter". Clean Ganga. Arquivado dende o orixinal o 18 de maio de 2009. Consultado o 16 de agosto do 2024. 
  8. ↑ Salemme, Elisabeth (22 de xaneiro de 2007). "The World's Dirty Rivers". Time. Arquivado dende o orixinal o 25 de agosto de 2013. Consultado o 16 de agosto do 2024. 
  9. ↑ "The world’s most sacred river—the Ganges—is also one of its dirtiest". The Economist. 28 de marzo de 2019. ISSN 0013-0613. 
  10. ↑ "90 percent of ocean plastic waste comes from Asia and Africa • Earth.com". Earth.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 9 de xaneiro de 2019. Consultado o 16 de agosto do 2024. 
  11. ↑ Manuel Moncada Lorén (xuño de 2018). "Los diez ríos que más plástico vierten a los océanos del planeta". National Geographic. 
  12. ↑ "The world’s most sacred river—the Ganges—is also one of its dirtiest". The Economist. 28 de marzo de 2019. ISSN 0013-0613. Consultado o 17 de agosto do 2024. 
  13. ↑ Rice, Earle (2012). The Ganges River. Mitchell Lane Publishers, Incorporated. pp. 25–. ISBN 978-1612283685. 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Ali, Jason R.; Aitchison, Jonathan C. (2005). "Greater India". Earth-Science Reviews 72: 170–173. doi:10.1016/j.earscirev.2005.07.005. 
  15. ↑ Dikshit & Schwartzberg 2007, p. 7.
  16. ↑ Prakash, B.; Kumar, Sudhir; Someshwar Rao, M.; Vire, S. C. (2000). "Holocene tectonic movements and stress field in the western Gangetic plains" (PDF). Current Science 79: 438–449. 
  17. ↑ Luís Eduardo Galindo Neira (2007). Augusto Ochoa, ed. Ciencias Sociais. Bogotá: Santillana S.A. p. 85. ISBN 978-958-24-1870-0. 
  18. ↑ Le Gange à Farakka

Véxase tamén

editar

Ligazóns externas

editar
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Río_Ganxes&oldid=6818401»