Artikoa
Artikoa Lurreko iparraldeko muturrean dagoen eskualdea da. Barnean Ozeano Artikoaz gain Kanada, Errusia, Groenlandia, Ameriketako Estatu Batuak, Norvegia, Suedia, Finlandia eta Islandiako zati batzuk ere ditu. Eskualdea izoztutako ozeanoaz eta zuhaitzik gabeko permafrostez osatuta dago. Eskualdearen hegoaldeko muga Zirkulu Polar Artikoa (66° 33'N) da, gutxi gorabehera gauerdiko eguzkiaren eta gau polarraren muga ere badena.
Politikaren aldetik, Artikoak zortzi estaturen iparraldeko eskualdeak ditu bere barnean. Zortzi horiek estatu artikotzat jotzen dira, nahiz eta natura zientziek eskuarki azpiartikotzat jo. Bere ezaugarri klimatikoak direla eta, Artikoko ekosistema berdingabea da Lur osoan. Hala ere, klima aldaketaren eraginez egoera larrian dago (bankisa gero eta txikiagoa da, hango zooplanktona, fitoplanktona, arrainak eta ugaztunak urritzen ari dira, eta abar). Artikoko herri indigenak, hango gainerako izaki bizidun guztiak bezala, hotz handietara egokituta daude.
Ur artikoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Lur artikoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Alaska (AEB)
- Aleutiar uharteak (AEB)
- Arkhangelsk oblasta (Errusia)
- Uhartedi Artikoa (Kanada)
- Diomedeak (Errusia/AEB)
- Finnmark (Norvegia)
- Frantzisko Josefen Lurraldea (Errusia)
- Groenlandia (Danimarka)
- Islandia
- Jan Mayen (Norvegia)
- Lappi (Finlandia)
- Lapland (Suedia)
- Siberia Berriko uharteak (Errusia)
- Nordland (Norvegia)
- Norrbotten (Suedia)
- Ipar-mendebaldeko lurraldeak (Kanada)
- Zembla Berria (Errusia)
- Nunavik (Quebec, Kanada)
- Nunavut (Kanada)
- Uhartedi Artikoa (Errusia)
- Sápmi (Norvegia, Suedia, Finlandia, Errusia)
- Severnaya Zemlya (Errusia)
- Siberia (Errusia)
- Svalbard (Norvegia)
- Troms (Norvegia)
- Yukon (Kanada)
- Wrangel uhartea (Errusia)
Itsas lasterrak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2018an UEUk antolatzen duen Txiotesia lehiaketa irabazleak (Naima El Beni) sei txiotan azaldu zuen "Ipar Atlantikoan eta Artikoan iraganeko itsas-hondoko korronteen tenperaturaren azterketa foraminifero bentonikoak erabiliz" izenburuko tesia.[1][2][3] Gaur egun, foraminiferoen inguruko doktorego-ikerketak egiten ari da Tromsøko Unibertsitatean.[1]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b Galarraga, A.. (2019ko urtarrilaren 11). «Naima El Bani: “Zientzia gizarteratzeko, garrantzitsua da norbere hizkuntzan aritzea”» Zientzia Kaiera (Noiz kontsultatua: 2019ko apirilaren 29a).
- ↑ «Ipar Altantikoan eta Artikoan iraganeko itsas-hondoko korronteen tenperaturaren azterketa foraminifero bentonikoak erabiliz — Unibertsitatea.Net» www.unibertsitatea.net (Noiz kontsultatua: 2020-06-17).
- ↑ «Naima El Bani Altuna: "Twitter kontuari esker Artikoaren zatitxo bat Euskal Herrira eramatea lortu dudala uste dut" — Unibertsitatea.Net» www.unibertsitatea.net (Noiz kontsultatua: 2020-06-17).
