Agata Rejowska

This paper sheds light on the feelings of exclusion and insecurity among female members of Catholic groups in contemporary Poland. It is based on data gathered in the years 2019–2020 within the research project Resistance and Subordination. Religious Agency of Roman Catholic Women in Poland, which involved 48 in-depth interviews with university-educated Catholic women living in large Polish cities and engaged in various religious groups. The conducted analysis indicates that the interviewees resorted to defensive actions, representing a cultural backlash. Taking into consideration the numerical and institutional dominance of Roman Catholicism in Poland, the overarching question of the paper is: why do the interviewed women feel excluded and at what or at whom is their resentment directed? The analysis draws upon a wider discussion on the ongoing ideological polarisation of contemporary societies, showing the case of a country that is religiously homogenous. The interviewed women recognise some external threats, such as liberal culture and feminism, but also internal ones, namely ritualised, habitual, ‘mainstream’ Catholicism.

The article is based on empirical research on humanist
(individualized and mostly secular) weddings conducted in
Poland between the years 2016 and 2020. As an emerging new
form of civic rituality, humanist marriage ceremonies affect the
ritual landscape of Poland, and by doing so they change the
status quo. One can perceive their appearance as a sign of
secularization and detachment from the institutionalized religion
of the dominant Catholic Church, but also other religious
transformations encompassed by the term of re-enchantment,
such as the emergence of less formalized, alternative spiritualities,
and changes in the field of institutionalized religion, namely its
privatization. In my analysis, I go beyond such binaries as
religious/secular, sacred/profane, sacred/secular and demonstrate
that humanist wedding ceremonies deploy four different kinds of
the sacred (the character of these categories is analytical rather
than substantial): religious-sacred; nonreligious-sacred; spiritualsacred and secular-sacred.

The post-1989 transformation in Poland entailed not only institutional change, but also an ideational shift. Among other things, this ideational shift gave rise to a growing emphasis on individual autonomy, expressive values, and secularization, which has had an impact on the means of symbolic communication (e.g., rituals) and prepared the ground for the emergence of humanist marriage ceremonies in Poland. The secularization process has gradually undermined the taken-for-granted character of some religious practices, such as rites of passage. Additionally, with the increased focus on authenticity rather than on accuracy in the usage of some pre-stipulated scripts, social actors often tend to replace “ossified” meanings that are communicated through rituals with new meanings, which are perceived as more relevant. This paper sheds light on the issue of authenticity, which is an important category in studies of symbolic, ritual-like actions. Perceptions of authenticity were recurring themes during interviews conducted with couples who decided on a humanist wedding ceremony in Poland. Interviewees often asserted that they rejected the dominant Catholic rite because they perceived it as inauthentic.

There has been a recent increase in the popularity of humanist (individualized and mostly secular) marriage ceremonies in Poland. The propagators of humanist weddings consider these rites of passage as an alternative to both civil ceremonies, which are seen as “bland” and “template,” and also to their religious, especially Catholic, counterparts. The conducted research reveals the various motivations of people who decide on a humanist marriage ceremony. In addition to “nonreligious” or “antireligious” motivation, the analysis also pinpoints “anti-institutional,” “individualistic,” and “practical” motives. The paper analyzes these various motivations. It additionally addresses the issue of the individualization of humanist weddings and the limits of this process. By drawing upon Neil Gross’s distinction between regulative and meaning-constitutive traditions, I argue that while humanist ceremonies are a sign of the undermining of the regulative traditions and their power, couples stil...

Nowa duchowość to zjawisko kultury współczesnej, które wykazuje niezwykłą zdolność adaptowania się do różnych dziedzin życia społecznego. Artykuł stanowi próbę wykazania obecności dyskursu nowej duchowości w narracjach czołowych propagatorów jeździectwa naturalnego. Pojawienie się dyskursu nowej duchowości w tak zdawałoby się odległej dziedzinie, jaką jest jazda konna może być przejawem szerszych zmian kulturowych, polegających na rozprzestrzenianiu się charakterystycznego języka czy wizji świata na kolejne obszary kultury. Jak wykazała przeprowadzona analiza, w narracjach propagatorów jeździectwa naturalnego jest obecny dyskurs nowej duchowości i charakterystyczne dla niego motywy, takie jak: myślenie holistyczne, odrzucenie dychotomii ciało–umysł, intuicjonizm, dowartościowanie natury, pojmowanie energii zbieżne z dalekowschodnimi koncepcjami, stosowanie alternatywnej medycyny czy zwrócenie uwagi na wartości tradycyjnie postrzegane jako „kobiece” (odrzucenie przemocy i dominacji, ...

Poland is currently experiencing a growth in the number of humanist marriages: strongly individualized, mostly secular unions. So far, the described phenomenon has been analysed mainly through the prism of many different dimensions like secularity, class stratification or the resistance of minorities against the hegemony of the Roman Catholic Church. It seems that the nature of humanist ceremonies has been taken for granted, and that researchers, in their analyses, merely considered these to be rites of passage. In this paper, I ask questions not only about the content of the ceremonies, but also about their forms. I consider these two elements as integral. I put forward the claim that humanist marriages are a hybrid phenomenon, and thus the category of 'social performance' added to the category of 'ritual' opens up new analytical tracks and enables, to a greater extent, a more precise identification of the innovative character of these ceremonies.

In Poland we observe that humanist (strongly individualized and mostly secular) marriages are growing in number. This article focuses mainly on the analysis of one of the elements of performance in humanist wedding ceremonies indicated by Jeffrey Alexander, which is 'system of collective representations'. The analysis is divided into two parts. The first describes the theoretical framework, beginning with an outline of the Polish context with the main focus on the role of religion. Then it addresses the category of social performance by Alexander, and the broader theoretical contexts in which humanist marriage ceremonies can be inscribed (individualisation, transformations of contemporary love, changes in religiosity). In the second part this theoretical framework is applied to the gathered empirical material. The article concludes with the statement that the creation of new ceremonies leads to some transpositions into a wider system of meanings and attempts to describe these changes.

Tytułowi "lekarze bólu" to nawiązanie do obserwacji Philippe'a Ariès, który pod koniec XX wieku opisywał, że w zachodnim społeczeństwie funkcjonariusze religijni zo stali zastąpieni przez doctors of grief (lekarzy bólu), czyli przedsiębiorców pogrzebowych i mistrzów ceremonii, których zadaniem jest grief therapy (terapia bólu) osieroconych rodzin. W większości społeczeństw Zachodu kościoły chrześcijańskie utraciły mono-pol na odprawianie obrzędów pogrzebowych. W Polsce świeckie ceremonie pogrzebo-we wciąż są rzadkością (to około 2-5 % wszystkich ceremonii pogrzebowych), jednak ich obecność w kraju, w którym katolicyzm jest tak silnie zakorzeniony i odgrywa rolę religii kulturowej, można potraktować jako świadectwo dokonującej się zmiany spo-łeczno-kulturowej. Po osłabieniu autorytetu instytucji religijnych, tradycyjnie odpo-wiedzialnych za te ryty, dla wielu ludzi głównym punktem odniesienia stało się ich własne "ja". Powstał mechanizm rynku: o "produkcie" decydują indywidualne upodo-bania "klientów". W związku z przyjętą perspektywą, artykuł nawiązuje do rynkowej teorii religii Rodneya Starka i Williama S. Bainbridge'a, zgodnie z którą religie i świec-kie perspektywy sensotwórcze niczym przedsiębiorstwa rywalizują ze sobą na rynku idei. Celem artykułu jest analiza społeczno-kulturowych kontekstów oferty usługowej świeckich mistrzów ceremonii i identyfi kacja ich głównych cech odróżniających je od religijnych ceremonii pogrzebowych. Lekarze bólu Tytułowi "lekarze bólu" to nawiązanie do obserwacji Philippe Ariès, że choć te-mat śmierci we współczesnym świecie został wyeliminowany, to w pewnych przy-padkach pozostała ona na dobrze widocznym miejscu, a zajęli się nią przedsię-1 Artykuł ten napisany jest na podstawie referatu wygłoszonego na konferencji "Dawna i współ-czesna kultura funeralna" z cyklu "Dialog z tradycją" IV, 7 grudnia 2016 roku, powstał w ramach projektu K/ZDS/005729 pt. Odpowiedzialność umierania i śmierci.

Celem artykułu jest opis i analiza tendencji w ramach szerszego konstruktu „macierzyństwa”, określonej jako „nowy tradycjonalizm”, oraz analiza idei i założeń obecnych w tle „nowego tradycjonalizmu”. Termin ten nawiązuje do obserwowalnego w ramach macierzyństwa „powrotu do przeszłości”, który przejawia się zarówno w sferze wartości, jak i praktyk. Jego cechy zostały omówione na przykładzie portalu „Dzieci są ważne” (publikowane artykuły zostały poddane jakościowej analizie
treści). W kontekście wizji macierzyństwa proponowanej przez „nowych tradycjonalistów” można obserwować podwójną retradycjonalizację: pierwsza to zwrot w kierunku „dawnych” technik opiekuńczych, druga wiąże się z widocznym „przejściem” do „bardziej tradycyjnego podziału pracy” (uzasadnianego esencjalistycznym postrzeganiem ról płciowych). Dyskurs „nowego tradycjonalizmu” nie jest wolny od wewnętrznych napięć i paradoksów: postulowany powrót do pozytywnie waloryzowanej natury jest zapośredniczony przez kulturę i edukację, a powrót do tradycji – przez zdobycze ruchu feministycznego (kobieta ma prawo wyboru, a zatem może również wybrać wycofanie do sfery prywatnej). Pomimo zakładanego „minimalizmu” praktyki „nowego tradycjonalizmu”
są możliwe do realizacji jedynie przez klasę średnią wyższą lub wyższą.

The paper aims to describe and analyze a tendency in the framework of the broader construct of “motherhood,” named as “new traditionalism,” as well as to analyze ideas and assumptions present in its background. This term refers to “a return to past,” which is observable in motherhood and is reflected in the sphere of values as well as practices. Its features are discussed by an example of the “Dzieci są ważne” portal [Kids are important] (a qualitative analysis of the article’s content was conducted). In the vision of motherhood proposed by “new traditionalists,” one may observe double re-traditionalization. The first lies in the return to former
“caring techniques” and the second is connected with a visible transition towards a more traditional division of work (justified by an essentialist vision of gender roles). The discourse of “new traditionalism” is not free from internal tensions and paradoxes: a suggested return to positively evaluated nature is mediated by culture and education; furthermore, a return to tradition is mediated by achievements of the feminist movement (the woman has right to choose, thus she can also decide to retreat to the private sphere). Despite of assumed “minimalism,” practices of “new traditionalism” can be realized only by the upper middle and the upper class.