Mehmed II
| Mehmed II Osvajač | |
|---|---|
 | |
| Sultan Osmanlijskog Carstva | |
| Vladavina | 1. vladavina 1444 - 1446 2. vladavina 1451 - 1481 |
| Prethodnik | 1. Murat II 2. Murat II |
| Nasljednik | 1. Murat II 2. Bajazid II |
| Krunidba | 1444 1451 |
| Supružnik | Emine Gül-Bahar Hatun Gülşah Hatun Sitti Mükrime Hatun Çiçek Hatun |
| Dinastija | Osmanlije |
| Otac | Murat II |
| Majka | Hüma Hatun |
| Rođenje | 30. mart 1432 |
| Smrt | 3. maj 1481 (49 godina) |
Mehmed II (osmanlijski turski: محمد ثانى; 30. mart 1432. - 3. maj 1481.), najpoznatiji kao Mehmed Osvajač (el-Fatih, الفاتح), je bio osmanlijski sultan[1][2] koji je vladao kratko od 1444. do 1446. godine, a zatim od 1451. do 1481. godine. U svojoj 21. godini osvojio je Konstantinopolj (današnji Istanbul), čime je označio kraj Bizantijskog Carstva. Tokom vladavine Mehmed II je osvojio Bizantijsko carstvo, Trapezuntsko carstvo, Moreju, Transilvaniju, Anadoliju i Bosansko Kraljevstvo. Mehmed se smatra herojem današnje Turske i muslimanskog svijeta. Sahranjen je u turbetu Fatih džamije koju je izgradio tokom svog života.
Rana vladavina
[uredi | uredi izvor]Mehmed II je rođen u Edirnu, tada glavnom gradu Osmanlijske države, 29. marta 1432. godine. Njegov otac je bio sultan Murat II, a majka Huma Hatun. Kada je imao 11 godina poslan je u Amaziju da pohađa školu i stekne iskustvo što je bila praksa i ranijih sultana. Nakon što je sultan Murat II sklopio mirovni ugovor sa Karamanskim carstvom koje se također nalazilo u Anadoliji, on je augusta 1444. sve sultanske ovlasti prenio na svog sina Mehmeda II koji je tada imao 12 godina. U samom početku svoje vladavine, Mehmed II je zamolio svog oca Murata II da preuzme tron pred bitkom za Varnu, ali je Murat to odbio. Bijesan na svog oca, koji se davno penzionisao i živio mirnim životom u Anadoliji, Mehmed II je napisao: "Ako si ti Sultan, dođi i vodi svoju vojsku. Ako sam ja Sultan, ovim ti naređujem da dođeš i vodiš moju vojsku." To pismo je ipak prisililo Murata II da vodi Osmansku vojsku u Bici kod Varne 1444. Legenda kaže da je Muratov povratak tražio Halil-paša veliki vezir tog vremena koji nije priznavao vođstvo mladog Mehmeda II zbog toga što je Mehmedov učitelj bio njegov veliki neprijatelj i on se bojao da u tom duhu nije odgojio svog učenika. On je kasnije likvidiran od strane Mehmeda II tokom opsade Konstantinopolja na temelju optužbi da je podmićen ili da je nekim drugim načinom pomogao braniocima.
Mehmed II postaje sultan prvi put 1444. godine poslije abdikacije svog oca Murata II. To prvo razdoblje vlasti završava iste godine kada mu se vojnici bune poslije poraza od križarske vojske i vraćaju na vlast Murata II. Kada mu otac po drugi put abdicira 1451. godine Mehmed II se pobrinuo da više nikad ne može biti vraćen na vlast.
Postoji priča da je Mehmed II kada je ušao u Palatu Cezara, koja je osnovana hiljadu godina prije Konstantinopolja on je izrekao poznate perzijske stihove: “Pauk plete zavjese u palati Cezara; sova poziva osmatrače u tornjevima Afrasiab." Nakon pada Konstantinopolja, Mehmed je uzeo titulu Cezar Rima (Kayser-i Rûm), jer je Bizantijsko Carstvo bilo priznati nasljednik Rimskog Carstva nakon što je glavni grad premješten u Konstantinopolj 330. godine.
Osvajanje Konstantinopolja je omogućilo Mehmedu II da okrene svoju pažnju ka Anadoliji. Mehmed je pokušao stvoriti jedinstvenu vlast u Anadoliji osvajajući Turske države zvane Bejlik i bizantijski ostatak opkoljenog Trebizonda na sjeveroistoku Anadolije, ujedinjujući se sa Zlatnom hordom s Krima. Jedinstvena Anadolija je postignuta mnogo prije Mehmeda, za vrijeme sultana Bajazida I ali je bitkom kod Ankare 1402. novoformirana zajednica zemalja uništena. Mehmed II je ipak uspio, kako će se kasnije pokazati trajno ujediniti ove Anadolske države što mu je omogućilo da se nesmetano okrene prema Evropi i tamošnjem širenju. Još jedan bitan politički događaj se desio u njegovo vrijeme. On je zapravo uobličio njegov stav prema Istoku. To je bio uspon Turkmenistanskog kraljevstva. Sa vodstvom Uzun Hasana Turkmenistansko kraljevstvo je dostiglo veličinu Osmanskog carstva u to vrijeme ali je u bici kod Otlukbelija Osmanska vojska zaustavila širenje Turkmenistana i pripojila njihove teritorije sebi. Taj događaj je pokazao sultanu Mehmedu II da njegova vojska nema prave konkurencije na istoku, te se on potpuno usmjerio ka zapadu. Na tom putu mu je stajala Evropa.[3]
Osvajanja u Evropi
[uredi | uredi izvor]
Mehmed II je na zapad išao do Beograda, gdje je pokušao zauzeti grad Janka Hunjadija na opsadi Beograda 1456. Mađarski činovnici su uspješno odbranili grad i Osmanlije su se povukle sa velikim gubicima na kraju, ali su na poslijetku oni zauzeli cijelu Srbiju. On je također ušao u konflikt sa svojim bivšim vazalom, Princom Vladom III Tepešom (Drakulom) od Vlaške 1462. godine od koga je izgubio jednu bitku. Tada je Mehmed II pomogao Vladovom bratu Radu da osveti Osmansku vojsku i Radu je uspio potpuno poraziti svog brata koji je poražen pobjegao iz zemlje. Godine 1475. Osmanlije su doživile veliki poraz od Stefana Velikog od Moldavije u Bici za Vaslui. 1476, Mehmed je pobijedio Stefana u Bici za Valeu Albu i umalo je uništio svu malobrojnu moldavsku vojsku. Onda je otpustio upravnika Sucaeve (Moldavija) ali nije uspio nikada osvojiti svu Moldaviju. Zbog širenja kuge i gladi on se sa svojom vojskom morao povući ispred Stefanove vojske i Drakule koji je dolazio u pomoć sa 30.000 vojnika. Mehmed II je napao Italiju 1480. Namjera mu je bila da osvoji Rim i da "ujedini Rimsku Imperiju" i u početku, je izgledalo kao da to može uraditi sa lahkim zauzimanjem Otranta 1480. ali je Otranto preuzet od strane papine vojske nakon Mehmedove smrti 1481. Ti oružani sukobi između Osmanske vojske i Evropljana su pokazali da Osmansko prisustvo u Evropi nije privremeno. Tokom vladavine Mehmeda II, Balkanske snage su skoro kompletno asimilirane od strane Osmanske vojske koju nikako nisu mogli zaustaviti. Vladavina Mehmeda II je dobro poznata i po religioznoj toleranciji sa kojom se ophodio prema svojim podanicima što je bilo veoma neobično za Srednji vijek. Međutim, njegova vojska se regrutovala iz Devširme. Oni su uzimali mladu kršćansku djecu i shodno njihovim sposobnostima ih još u najranijem periodu stavljali u razne službe. Mehmed II je govorio sedam jezika (uključujući turski, grčki, hebrejski, arapski, perzijski i latinski) kada je imao 21. godinu (kada je osvojio Konstantinopolj). Nakon pada Konstantinopolja, osnovao je mnoge univerzitete i koledže u gradu, neki od njih su i danas aktivni. Mehmed II je također poznat prvo kao Sultan koji je ozakonio kriminal i slične prekršaje uz adekvatne kazne mnogo ranije Sulejmana zakonodavača koji je to uradio upravo po njegovom primjeru. Mezar Mehmeda II se nalazi u Fatihovoj džamiji u Istanbulu; također i Most Sultana Mehmeda je nazvan po njemu.[3]
Osobnost
[uredi | uredi izvor]Ponekad bi okupljao ulemu, ili muslimanske vjeroučitelje, i izazvao ih da raspravljaju o teološkim problemima u njegovom prisustvu. Tokom njegove vladavine, matematika, astronomija, i muslimanska teologija su dostigle najviši stepen razvijenosti među Osmanlijama. Mehmed II je i sam bio pjesnik i pisao je pod pseudonimom "Avni" a iza sebe je ostavio divan, zbirku pjesama u klasičnom tradicionalnom stilu osmanlijske književnosti.
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Mehmed II u medijima
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "OTTOMAN WEB SITE - FATIH SULTAN MEHMED". www.osmanli700.gen.tr. Pristupljeno 20. 2. 2016.
- ^ "Mehmed II | Ottoman sultan". Encyclopedia Britannica. Pristupljeno 20. 2. 2016.
- ^ a b Hamdo Ćamo, biografija sa stranice Arhivirano 11. 10. 2013. na Wayback Machine camoch učitano 3.5.2014 (bs)
| Prethodi: | Vladar Osmanlijskog Carstva (1444. - 1444.) |
Slijedi: |
| Murat II | Murat II |
| Prethodi: | ponovno na vlasti (1451. - 1481.) |
Slijedi: |
| Murat II | Bajazid II |
