Nina Kulenovic

The study takes the perspective of the anthropology of science and the studies of science as culture, and relies on traditions of research into popular culture and new religions, to examine the theoretical, methodological, epistemological, logical, media and institutional mechanisms through which ufology seeks to legitimize its own system of beliefs, ideas and thought as scientific knowledge, and to secure authority over interpretative rights for its own discourse. It also takes a look at the importance of cultural construction of epistemology and of the socio-cultural context which has enabled the ongoing establishing of a contingent semantic matrix which tends to interpret "strange celestial occurrences" as extraterrestrial ships. In shedding light on the political, ideological and ethical climate in which UFO discourse first arose, and on broader debates reassessing the established scientific canons characteristic of the second half of the 20th century, ufology is not seen as a mere pop-cultural sensation, but rather as a potentially subversive amalgamation of claims challenging both the mechanisms traditionally seen as the only legitimate and reliable producers of truth, and the channels for the distribution of truth and knowledge. The main objective of the study is to analyze the mechanisms for the construction and use of "science" as a symbol of cultural legitimacy. UFO discourse − although originating on the fringes of popular culture and revolving around a purportedly nonexistent phenomenon − has become a very powerful and potentially dangerous system of beliefs/thought/knowledge defying the accepted knowledge, challenging the justification of the ways in which it is being produced as "objective", "real" or "existing", and the legitimacy of the mechanisms for the distribution and circulation of the knowledge as "true". It analyzes the rehabilitation of debates within the philosophy of science − obvious in scientific and public polemics about ufology − centred on demarcation bet-ween science and pseudoscience, in order to demonstrate that there is no such thing as universal and operational criteria for demarcating science from less valid epistemic achievements. It stresses that the demarcation issue is not only a theoretical problem of an internalist notion of science, but rather that these criteria are a playground for an incessant battle over who will set them up and thus acquire the epistemological credibility and social authority to speak from the position of science.

Film Džejmsa Kamerona „Avatar“, zasad na prvom mestu po zaradi u istoriji kinematografije, može poslužiti kao plodno tle za sagledavanje nacina na koji se u popularnoj kulturi konceptualizuju neka kljucna tradicionalno antropološka pitanja i da se − uz kriticki osvrt na istoriju antropologije kao discipline − sagledaju implicitne teorijske, metodološke i epistemološke premise na kojima se film temelji. Uz to, "Avatar“ otvara i izvrsnu mogucnost da se antropološke teorije o konstituisanju Drugih pisanjem, opisivanjem ili kreiranjem proizvoda popularne kulture primene na temi koja je razumljiva širokoj populaciji i bliska njenom iskustvu.
U analizi su aktuelizovane kritike logickog empirizma i realizma proistekle iz filozofije nauke druge polovine XX veka, buduci da rehabilitacija pitanja karakteristicnih za taj period u istoriji ideja predstavlja osnovni kontekst u kojem se debata o socijalnoj ontologiji vodi u savremenom, kako antropološkom diskursu, tako i u srodnim diskursima. Kritikom opservacionizma i odbacivanjem mogucnosti ontološkog razdvajanja teorija i cinjenica, osnovno polazište analize predstavlja u antropologiji cesto prisutno stanovište koje negira mogucnost postojanja jedne jedine nepromenljive stvarnosti i istine, univerzalnih operativnih kriterijuma racionalnosti, neupitnih cinjenica i jednom za svagda pouzdanog i proverljivog metoda njihovog generisanja. U ovom tipu teorijskog istraživanja, težište je stavljeno na situiranost znanja i mnoštvo kontingentnih, razlicitih i nesamerljivih epistemologija i sa njima povezanih pogleda na svet koji se bore za diskurzivnu supremaciju. Uoceno je da u „Avataru“ postoji nekoliko razlicitih posmatrackih pozicija, svaka sa svojim cirkularnim idiomom verovanja, sopstvenom racionalnošcu i pogledom na svet. Uprkos tome što se na prvi pogled može ciniti da „Avatar“ propoveda o neophodnosti prevazilaženja opozicije Mi : Oni kako bi se obezbezbedilo interkulturno razumevanje, antropološko citanje „Avatara“ pokazuje da u filmu kulture funkcionišu kao toliko nesamerljive da komunikacija medu njima postaje nemoguca.
U studiji je naglašen znacaj konteksta stvaranja znanja, buduci da se iskljucivo u odnosu na njega vrši evaluacija alternativnih teorija i stice pravo ucešca u dijalogu. Buduci da je linija razgranicenja izmedu Nas (vojska, korporacija) i Njih (Na'vi) u „Avataru“ povucena pre svega na osnovu kriterijuma racionalnosti svojstvenih dominantnoj paradigmi − kreirajuci socijalnu ontologiju koja ispisuje Druge kao iracionalne, time im odricuci pravo ucestvovanja u dijalogu − ono što postaje jedino bitno jeste ko ima više sredstava za odbranu sopstvene paradigme. Ne postoji mogucnost niti želja da se razume drugaciji svet, buduci da su, upravo u skladu sa dominantnom teorijom, protivdokazi koji bi mogli dovesti u pitanje polazišnu teoriju okarakterisani kao iracionalni i nepovratno izbaceni iz daljeg razmatranja.
U studiji su, dalje, razmotrena tradicionalna antropološka pitanja o odnosu kulture, identiteta, saznanja i delanja. Naglašeno je da antropološko citanje filma „Avatar“ pokazuje da se filmom sugeriše nemogucnost semantickog razumevanja druge kulture. Sugeriše se da jedini nacin da se razume druga kultura jeste empaticko razumevanje ciji osnov leži u primordijalisticki shvacenom identitetu, da se granice kulturne, rasne i etnicke zajednice jednoznacno poklapaju, kao i da je identitet pripadnika zajednice nepromenljiv i odreden u konjunkciji s rasnim, etnickim i kulturnim identitetom. Zakljuceno je da nam jedino alternativna teorija, ili „svet iz snova“ − cije je stvaranje omoguceno promenom pogleda na svet koji je determinisan rasnom situiranošcu znanja − može omoguciti drugaciju percepciju. Drugim recima, fundamentalno otkrice, kao radikalna promena racionalnosti, logike, teorije ili pogleda na svet, nemoguce je ukoliko se ne postane nativac, tj. ukoliko se ne promeni percepcija cija osnova leži u rasno shvacenom saznajnom sopstvu.
Uprkos tome što se može uciniti da „Avatar“ optimisticki propoveda o neophodnosti kulturnog kontakta, interkulturne komunikacije i razumevanja, antropološko citanje pokazuje upravo suprotno. U pozadini se krije jedna opasna, pesimisticna i rasisticka logika, u kojoj iskljucivo nativac može razumeti nativca. Kulturni esencijalizam i primordijalisticki shvacen rasni identitet cirkularno se konstituišu, ishodujuci shvatanjem da razumevanje podrazumeva empaticko razumevanje, u okviru kojeg razumeti grupu znaci „biti jedan od njih“, a kako je grupa shvacena homogeno i deterministicki, biti jedan od njih po automati zmu podrazumeva zalaganje za jednoobrazne interese.
Iako „Avatar“ predstavlja pokušaj slanja antikolonijalne poruke, antropološka analiza filma pokazuje da je kolonijalni poredak njime imaginarno reprodukovan. Pri tom, u osnovi se krije politika identiteta u kojoj svako nužno mora posedovati rasni i etnicki identitet kao osnovni epistemološki, moralni i pokretacki impuls. Analiza „Avatara“, kao najkomercijalnijeg filma svih vremena, pokazuje da rasa i etnicitet ostaju bitan faktor strukturisanja socijalnih odnosa u postmodernom svetu. U avatarskom imaginarijumu upravo su rasa i etnicitet shvaceni kao osnovna linija diferencijacije izmedu homogenih i nepromenljivih grupa, koje, na osnovu takve politike identiteta, homogene i nepromenljive teže i da ostanu.

The starting point of this essay is the proposition that the networks of connections which make the current way of life possible become particularly visible in times of crisis, or that crises offer a unique lens for studying the fundamental features of the societies we live in. The basic premise of this essay is that the function of culture is interpretative and that culture can be seen as the stories we tell ourselves about ourselves in order to cope with the “observational chaos” we are surrounded with. The goal of the essay is to illuminate, prove (in this phasis of research, disproving is impossible) or lay the “foundation” of the viewpoint (socioepisteomlogial grounding)  that the ongoing crisis caused by the SARS-CoV-2 pandemic has laid bare the general epistemological disorientation that marks the culture of post-truth characteristic of the early decades of the twenty-first century, the culture that constitutes a global context in which the pandemic is taking place.

Ovaj rad predstavlja preliminarne rezultate etnografskog istraživanja savremenog muzičkog fenomena koji okuplja „autore sa srpske scene“ čije je stvaralaštvo zasnovano na kombinaciji novokomponovane narodne muzike i turbo-folka sa različitim alternativnim muzičkim žanrovima i stilovima. Istraživanje je sprovedeno uz pomoć tehnike polustrukturiranog intervjua s izvođačima i organizatorima, te posetama različitim dešavanjima (nastupi izvođača, promocija kompilacije, festivali Zasram i FESRAM), kao i korišćenju pisane i audio-vizuelne građe dostupne na internetu. Jedan od osnovnih ciljeva rada jeste formalno određenje turbotronik fenomena u kontekstu muzičkog žanra i scene, kao i prepoznavanje njegovih karakteristika. Kroz analizu različitih procesa koji utiču na formiranje jednog muzičkog žanra – naziv žanra, narativ o poreklu žanra, vizuelni identitet, karakterističan zvuk, tematika pesama i karakteristike publike žanra – turbotronik se posmatra kao svojevrsni lokalni „žanr u nastaja...

As part of the author’s cumulative research on the types of explanation, the
structure of explanation and the explanatory capacity of key concepts in sociocultural
anthropology, this paper looks at the concept of embodiment. The relevance
of reappraising the explanatory power of this concept is manifold, above
all on the interpretive, conceptual and paradigmatic level. Research suggests
that the concept of embodiment – although very popular, commonly used in
very influential scholarly monographs and academic papers, and even proposed
as the cornerstone of a “new paradigm for anthropology” – has a very limited
explanatory capacity. It seems that its use in no way contributes to anthropological
argumentation on the level of explanation – neither cumulatively nor
in terms of recontextualisation. Namely, it turns out that by deleting the word “embodiment” from the analyzed arguments nothing would be lost, and that the
anthropological explanatory apparatus developed within the anthropology of
the body, the anthropology of gender and the anthropology of kinship – whose
use precedes contemporary popular uses of the concept of embodiment – does
not have a smaller scope in terms of explanatory power.

Ovaj  rad  je  posve
ć
en  antropološkoj  analizi  poslednjeg  u  nizu  romana 
Bekima Sejranovi
ć
a –
Dnevnik jednog nomada
, kojem se pristupa kao vidu etnografije
migrantskog  iskustva  samog  pripoveda
č
a.  Cilj  rada  je,  s  jedne  strane,  da  odgovori  na 
pitanje  kako  se,  u  procesu  neprekidnog  kretanja  izme
đ
u  kulturnih  granica,  konstruiše 
i rekonstruiše identitet samoga pisca te kako se njegov identitet formira kroz sam pro-
ces stvaranja književnog dela. S druge strane, rad nastoji da odgovori na pitanje kako
pripoveda
č
zamišlja Norvešku i time potencijalno u
č
estvuje u na
č
inu na koji se zami-
šlja jedna regija u kontekstu u kom se odvija recepcija romana. Najzad, rad osvetljava
razloge zbog kojih se u svojoj „novoj/skandinavskoj domovini“, uprkos tome što je tu
proveo više od dvadeset godina i što poseduje norveško državljanstvo, pripoveda
č
ose
ć
a
kao stranac, u kom smislu smatra da je eksterno kategorizovan kao stranac, zašto se re-
laciono samoidentifikuje kao nenorvežanin, ali i zašto se strateški samoidentifikuje kao
Norvežanin kad taj vid samoidentifikacije treba da posluži kao temelj na kojem gradi
legitimitet za kulturnu kritiku norveškog društva.

The paper seeks to show that criticisms levelled at the concept of culture
from 1960s, and especially the 1980s only revived a dispute present in the
discipline from at least 1910s. On the one side are anthropologists who have
perceived culture as a homogeneous, static, closed, holistic, sui generis system
which, in the ontological sense, “exists” outside and above individuals, and,
preceding them, determines their thinking and actions and which, in a
monographic study, “represents”, and in a methodological sense, explains the
totality of life, beliefs and behavior of its members. On the other side, there are
anthropologists who have perceived culture as “nonexistent” in the ontological
sense, as fragmentary, heterogeneous, variable set of actions of numerous
individuals struggling to create, interpret or legitimize its rules, and whose disagreements, in a methodological sense, are taken as the starting point of the
explanation of culture, understood as an aggregate of numerous individuals’
actions and their unintended consequences. The aim of the paper is to
contextualize the individualism-holism dispute into the Enlightenment and
Counter-Enlightenment dispute, and to answer the question why rationalists,
agents of transcultural commensurability and advocates of universally
applicable, cosmopolitan anthropological science, when writing “against
culture,” refer to the defense of Enlightenment from Counter-Enlightenment.

Ključne reči: kultura, (kontra)prosvetiteljstvo, individualizam, holizam, razum, ljudska priroda

U ovom tekstu biće predstavljen istorijat organi-zacije Crkve Isusa Hrista svetaca poslednjih dana u svetu i kod nas, prateći delovanje osnivača i najznačajnijih predsednika, kao i pojedine promene u religijskoj dogmi i praksi. Biće ukaza-no na najznačajnije događaje u razvoju organizacije na prostoru bivše Jugoslavije, kao i na njenu strukturu u Srbiji danas.

Apstrakt: Sledeći putanje koje je u domaćoj antropologiji već utabala poddisciplina antropologija filma, a pre svega antropološka " sekcija " za proučavanje naučne fantasti-ke, analitički fokus ovog rada čini film Ljudi i kokoške (Men and Chicken). Nasuprot kritičarima koji su u njemu videli " nečitljivu, morbidnu i ciničnu postmodernu grozotu " , osnovna teza rada jeste da nam film Ljudi i kokoške pomaže ne samo da preispitamo javne predstave o nauci već i da osvetlimo nade, strahove i konceptualne dileme kojima zamajac daje razvoj savremenih biotehnologija. On nam pomaže da, na jednom pro-izvodu popularne kulture bliskom iskustvu najšire publike, analiziramo način na koji filmski imaginarijum obrađuje " paradoks koji leži u jezgru " zapadne misli – istovreme-nu tvrdnju da su ljudi životinje i da je animalnost sušta suprotnost onome što držimo za ljudsko. Paradoks o kojem je reč ne mora biti intelektualna poslastica za dokoličarski um, niti prilika za demonstraciju čudotvorne moći analitičkog postupka levistrosovskog tipa, već vrlo relevantno pitanje u aktuelnim institucionalnim i javnim raspravama povodom stvaranja hibridnih embriona/vrsta u čijem su središtu nastojanja da se ustanovi biološki, moralni i kulturni status ljudi, ne-ljudi i hibrida.

U radu se posebna pažnja posvecuje dosadašnjim rezultatima istraživanja i dometa u proucavanju fenomena novih i alternativnih religija u Srbiji. Razmotreni su pristupi, metodi, teme, odredjenje pojma kao i pokušaji definisanja i klasifikovanja fenomena vezanih za nove i alternativne religije u domacoj nauci.

U radu se identifikuju popkulturne pretece savremene ufologije, jednog neobicnog amalgama verovanja, predstava i ideja, utemeljenog na ontološki zvanicno nepostojecem fenomenu. Osvetljava se socio-kulturni kontekst koji je omogucio konstituisanje i transformaciju kontingentne semanticke matrice koja bi "cudne nebeske pojave" interpretirala kao vanzemaljske letelice. Kontekstualizacijom ufologije u okvir popularne kulture, na cijim je armaturama ponikla, osvetljena je politicka, ideološka i eticka klima u kojoj je UFO diskurs nastao. Trasirana je putanja daljih istraživanja ufologije isticanjem da je popularna kulture - u doba krize poverenja u zvanicne institucije karakteristicne za drugu polovinu XX veka, kao i razgradnje ideje nauke kao vrednosno neutralne i objektivne korespondencije sa stvarnošcu – pripremila teren na kojem ce jedan pseudonaucni diskurs poput ufologije nastojati da se samokonstruiše kao "naucnija nauka od same nauke" i kao "objektivnija od objektivnih", drugim recima, kao epistemološki validna, metodološki normirana, institucionalno utemeljena, ulaganja dostojna i eticki superiorna naucna disciplina.

Rad je deo šireg istraživanja statusa objašnjenja u raspravi o naucnom statusu antropologije, cija je jedna od temeljnih pretpostavki ta da postoji snažna ko-relacija izmedju teorijskih i metodoloških struktura u meri da se one mogu smatrati nerazdvojivim, a da je objašnjenje, odnosno eksplanatorni potencijal, tacka konvergencije koja se može iskoristiti za proveru toga da li je razdvajanje teorijskih i metodolo-ških struktura uopšte moguce. Da bi se pomenuto stanovište preispitalo, razmotrena je jedna linija rasprave izmedju metodološkog holizma i metodološkog individualizma – jedne od najdugotrajnijih i najsloženijih rasprava u društveno-humanistickim naukama. Osvetljena je istorijska pozadina rasprave i ukazano je na njenu relevantnost i implikacije u sporu oko eksplanatornog kapaciteta i naucnog statusa sociokulturne antropologije.

Cilj rada jeste da, kroz kombinovanu prizmu istorije antropoloških teorija i metoda i antropologije antropologije, sagleda rasprave koje su se u ra-noj antropologiji vodile o pitanju da li je antropologija " istorijska " ili "naučna " disciplina. Osvrćući se na sporove začete u vreme institucionalizacije društv-no-humanističkih nauka, rad nastoji da pokaže kako potonji sporovi oko objašnjenja u antropologiji reprodukuju ranije sporove, vođene u devetnaestom veku. Uzimajući u obzir i intelektualni i sociokulturni kontekst koji je te rasprave iznedrio, autor razmatra delo Franca Boasa budući da smatra da ono nudi platformu pogodnu da se osvetli pitanje koje to metodološke probleme antropologija deli s ostalim društveno-humanističkim naukama, anticipira dobar deo potonjih sporova oko objašnjenja u disciplini i baca više nego jasno svetlo na tesnu isprepletenost naučnih i vannaučnih (sociopolitičkih i etičkih) osnova, pobuda, ciljeva i implikacija antropoloških istraživanja.