Albert Eynşteyn
| Albert Eynşteyn | |||
 | |||
| Doğum tarixi | 14 mart 1879 | ||
| Doğum yeri | Ulm | ||
| Vəfat tarixi | 18 aprel 1955 | ||
| Vəfat yeri | Prinstom | ||
| Dəfn yeri | Sağlamlıq və Tibb Milli Muzeyi | ||
| |||
Albert Eynşteyn (alm. Albert Einstein; 14 mart 1879, Ulm, Almaniya — 18 aprel 1955, Nyu-Cersi, ABŞ) — alman nəzəriyəçisi, müasir nəzəri fizikanın yaradıcılarından biri, fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı 1921-ci il, ictimai xadim. Almaniyada (1879–1893, 1914–1933), İsveçrədə (1893–1914) və ABŞ-də yaşayıb (1933–1955). Dünyanın 20-dən çox nüfuzlu universitetlərinin, o cümlədən bir çox elmlər akademiyasının, SSRİ EA-nın fəxri xarici üzvü (1926). Adı tarixdə 100 ən nüfuzlu şəxs və tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
| A | B | C | Ç | D | E | Ə | F | G | H | X | İ | J | K | Q | L | M | N | O | Ö | P | R | S | Ş | T | U | Ü | V | Y | Z |
A
[redaktə]- Aclıqdan qarnı quruldayandan dürüst siyasətçi olmaz.
- Axmaqların əksəriyyəti yenilməzdir və hər zaman zəmanətlidir. Lakin onların tiranlığının dəhşəti, onların ardıcıl olmaması ilə yüngülləşir.
- Axmaqlıq və dahilik arasındakı fərq: dahiliyin sərhədlərinin olmasıdır.
- Axmaqlığın ən böyük dəlili, eyni şeyi dəfələrlə edib fərqli bir nəticə əldə etməyi ümid etməkdir.
- Ağıllı və yaxşı niyyətli insanlara xas bir ada olması üçün nələr verməzdim; elə bir yer olsa mən də vətənpərvər olardım.
- Aldanılmağa məruz qalmayan xoşbəxtliyin nə olduğunu bilməz.
- Alimlər dua edirmi?
- Allah anonimliyini təsadüflərin köməyi ilə saxlayır.
- Allah zər atmaz.
- Amansız baxışları olan qocanı bu dünyada öz ideyalarına inamından başqa yuxuya apara biləcək bir illüziya yoxdur.
- A-nı həyatda müvəffəqiyyət olaraq təyin edək, o zaman A = X + Y + Z' dir; X çalışmaq, Y oyun, Z isə susmağı bilməkdir.
- Ancaq başqaları üçün yaşanılan həyat, yaşamağa dəyər həyatdır.
- Ancaq yəhudi məsələsinə qayıtmaq üçün. Digər qruplar və xalqlar öz fərdi ənənələrini inkişaf etdirirlər. Özümüzü qurban verməmiz üçün heç bir səbəb yoxdur. Standartlaşdırma həyatı ədviyyatdan məhrum edir. Hər bir etnik qrupu öz xüsusi ənənələrindən məhrum etmək dünyanı nəhəng Ford zavoduna çevirmək deməkdir. Mən avtomobillərin standartlaşdırılmasına inanıram. Mən insanların standartlaşdırılmasına inanmıram. Standartlaşdırma Amerika mədəniyyətini təhdid edən böyük təhlükədir.
- Arzulamaq bilməkdən daha əhəmiyyətlidir.
- Atomun dərk edilməsi — uşaq oyununun tapmacalarıyla müqayisədə uşaq oyunudur.
- Ayrıca bir insanın həyatı yalnız başqalarının həyatını daha gözəl və daha nəcib etməyə kömək etdiyi dərəcədə mənalı olur. Həyat müqəddəsdir; necə deyərlər, bütün başqa dəyərlərin tabe olduğu ali dəyərdir.
B
[redaktə]
- Barmağı ilə səmanı göstərənin barmağına yalnız axmaq adam baxır.
- Başqalarına nəyisə öyrətməyin yeganə dəyərli üsulu, pis olsa, nümunə göstərməkdir.
- Belə olacağını bilsəydim, bir ayaqqabı təmirçisi olardım. (Hiroşima və Nagasakiyə atılan atom bombaları sonrasında verdiyi bildiriş)
- Beynəlxalq qanunlar yalnız beynəlxalq qanunlar toplusunda mövcuddur.
- Bədənin kütləsi onun enerji məzmununun ölçüsüdür.
- Bəşəriyyətin mənəvi təkamülü inkişaf etdikcə, mənə bir daha aydın olur ki, həqiqi dindarlığa gedən yol həyat, ölüm qorxusundan və ya kor-koranə inamdan yox, rasional biliyə səy göstərməkdən ibarətdir.
- Bəzən müftə alınan şey üçün daha çox ödəyirlər.
- Bəzi kişilər qadınları anlamağa çalışar, digərləri özlərini daha sadə mövzulara həsr edərlər.
- Bilikdən daha vacib fərziyədir.
- Bir alim səhvini görəndə mimoza, başqasının səhvini aşkarlayanda böyüyən aslan kimidir.
- Bir dəfə sərhədlərini genişləndirən ağıl bir daha əvvəlkinə qayıtmayacaq.
- Bir xətanı ikinci dəfə təkrar etməyən ən mükəmməl insandır.
- Bir insanın cəmiyyət üçün dəyəri, ilk növbədə, onun hisslərinin, düşüncələrinin və hərəkətlərinin həmyaşıdlarının yaxşılığını təşviq etməyə nə qədər yönəlməsindən asılıdır. Bu məsələdə duruşuna görə yaxşı və ya pis deyirik. İlk baxışdan elə görünür ki, insan haqqında qiymətləndirməmiz tamamilə onun sosial keyfiyyətlərindən asılı idi. Və yenə də belə bir münasibət yanlış olardı. Aydındır ki, cəmiyyətdən aldığımız maddi, mənəvi və əxlaqi bütün dəyərli şeylər saysız-hesabsız nəsillər boyu müəyyən yaradıcı şəxslərə qədər uzana bilər. Oddan istifadə, yeməli bitkilərin becərilməsi, buxar maşını — hər biri bir adam tərəfindən kəşf edildi. Yalnız fərd düşünə və bununla da cəmiyyət üçün yeni dəyərlər yarada bilər, hətta cəmiyyətin həyatının uyğunlaşdığı yeni əxlaq normaları da müəyyən edə bilər. Yaradıcı, müstəqil düşünən və mühakimə aparan şəxsiyyətlər olmadan cəmiyyətin yüksələn xətlə inkişafını, cəmiyyətin qidalı torpağı olmadan fərdi şəxsiyyətin inkişafı kimi təsəvvür etmək mümkün deyil. Beləliklə, cəmiyyətin sağlamlığı onu təşkil edən şəxslərin müstəqilliyindən olduğu kimi, onların sıx siyasi birliyindən də çox asılıdır.
- Bir insanın fikirləri kitabın köməyi ilə milyonlarla insana çatdırıla bilər.
- Bir qum dənəsinin sirrini bilsəydik, bütün dünyanın sirrini öyrənmiş olardıq.
- Bir ölkənin gələcəyi o ölkə insanlarının alacağı təhsilə bağlıdır.
- Bir sistem mövcud bir sistem çərçivəsində həll edilə bilməyən bir məsələ ilə qarşılaşdıqda dağılır.
- Biz gerçəkliyi dərk etmək cəhdimizlə bağlı saatın mexanizmini öyrənməyə çalışan adamı xatırladırıq.[1]
- Biz hamımız dahiyik. Amma siz balığı, ağaca dırmaşmaq qabiliyyətinə görə qiymətləndirsəniz, o, bütün həyatını özünü axmaq hesab edərək keçirəcək.
- Biz tarixdəki maddi təsirləri həddindən artıq vurğulamağa meyilliyik. Xüsusilə ruslar bu səhvə yol verirlər. İntellektual dəyərlər və etnik təsirlər, ənənə və emosional amillər eyni dərəcədə vacibdir. Əgər belə olmasaydı, Avropa bu gün millətçiliyin dəlixanası deyil, federativ dövlət olardı.
- Biz yəhudilər çox uyğunlaşa bilirik. Biz sosial uyğunluq naminə öz özəlliklərimizi qurban verməyə çox həvəsli olmuşuq. …Müasir sivilizasiyada belə, yəhudi ən çox yəhudi olaraq qaldıqda xoşbəxtdir.
- Bizim dövrümüz öz ruhunda qotikadır. İntibahdan fərqli olaraq, burada bir neçə görkəmli şəxsiyyət hakim deyil. XX əsr intellektin demokratiyasını qurdu. İncəsənət və elm respublikasında zəmanəmizin intellektual hərəkatında eyni dərəcədə mühüm rol oynayan kişilər çoxdur. Əhəmiyyətli olan fərddən çox dövrdür. Qalileo və ya Nyuton kimi dominant şəxsiyyət yoxdur. Hətta on doqquzuncu əsrdə də bütün digərlərindən üstün olan bir neçə nəhəng var idi. Bu gün ümumi səviyyə dünya tarixində heç vaxt olmadığı qədər yüksəkdir, lakin çox az adam var ki, onların boyu onları dərhal digərlərindən fərqləndirir.
- Bizim hamımız Allah qarşısında eyni dərəcədə müdrik və eyni dərəcədə axmağıq.
- Bizim hamımız dahiyik. Ancaq balığı ağaca çıxmaq qabiliyyətinə görə mühakimə etsəniz, o, özünü axmaq hesab edərək bütün həyatını yaşayacaq.
- Böyük gücə sahib suveren dövlətlər olduğu müddətcə müharibə qaçınılmazdır.
- Bu dağın ucuna kimi getməkdən qorxma, çünki meyvə ordadır.
- Bu dünyada bir uşaq belə xoşbəxt olmadığı müddətcə böyük kəşflər və yüksəlişlər heçdir.
- Bu dünyada ən anlaşılmaz şey onun anlaşılan olmasıdır.
- Bu dünyada məni bir neçə adam başa düşdü, onlar da səhv başa düşdülər.
- Bu dünyada məni bir şey həyəcanlandırır: Kim dəlidir — mən və ya başqaları?
- Bu mənim çox ağıllı olduğumdan yox, hər bir problemə başqalarından daha əhatəli yanaşmağımdandır.
- Bugünə köklənin: gözəl bir qızı öpərkən avtomobil idarəedən birisi həmin öpüş sahibinə haqq etdiyi diqqəti verməyi bacarmalıdır.
- Bütün böyük elmi nailiyyətlər intuitiv bilikdən, yəni deduksiyaların aparıldığı aksiomalardan yaranır. Bu aksiomların kəşfi üçün intuisiya zəruri şərtdir.
- Bütün insani dəyərlərin təməli əxlaqdır.
- Bütün insanlar yalan danışırlar. Ancaq bu qorxulu deyil. Çünki, insanlar bir-birinə qulaq asmırlar.
C
[redaktə]- Cazibə qanunları aşiq olanların uçuşuna təsir etmir.
- Cəmiyyətdə hakim olan xurafata zidd fikirləri sakitcə ifadə etməyə çox az adam qadirdir. İnsanların əksəriyyəti hətta belə bir fikir formalaşdıra bilmirlər.
- Cəmiyyətin bütün dəyəri bir fərdin rifahı üçün yaradılan imkanlara görə ölçülür.
Ç
[redaktə]
- Çətinliklərin və problemlərin arasında əlverişli imkan gizlənir.
- Çox ağıllı olduğumdan deyil, yalnız problemlərin üstündə daha çox dayanıram.
- Çox az insan öz sosial mühitinin qərəzlərindən fərqlənən təvazökarlıqla fikirlərini ifadə edə bilir. İnsanların çoxu belə fikir formalaşdırmağa belə acizdir.
D
[redaktə]- Dahiliyim çox ağıllı olduğuma görə yox, sadəcə problemlərin həllinə çox vaxt sərf etməyimdədir.
- Dahiliyin mütləq bir sərhədi vardır, axmaqlığın əsla.
- Dahiliyin 10-da 1-i qabiliyyətin 10-da 9-u çalışmaqdır.
- Dahilik ilə axmaqlıq arasındakı fərq, dahiliyin sərhədlərinin olmasıdır.
- Daxili və zahiri həyatımın, yaşayan, ya da ölmüş başqa insanların əməyinə söykəndiyini özümə gündə yüz dəfə xatırladıram; çox dərinlərə dalmadan gündəlik həyatdan bilirik ki, insan başqaları üçün mövcuddur.
- Dəlilik eyni şeyi təkrar təkrar edib fərqli nəticələr gözləməkdir.
- Dəniz xəstəliyini məndə dəniz yox, insanlar törədir. Ancaq qorxuram, çünki, elm hələ bu xəstəliyə bir çarə tapmamışdır.
- Dəyər yaradın: Nailiyyətlər qazanmağa deyil, dəyərli olmağa çalışın.
- Dini inkar edən elm topal, elmi inkar edən din kordur.
- Dinin ən vacib element olduğunu düşünmürəm. Bizi daha çox atadan oğula keçən və uşağın ana südü ilə qəbul etdiyi ənənələr birləşdirir. Körpəlik dövrümüzün atmosferi bizim özəlliklərimizi və üstünlüklərimizi əvvəlcədən müəyyənləşdirir.
- Dinsiz elm kor, elmsiz din isə topaldır.
- Divarı alınla deşmək üçün ya böyük sürət, ya da çoxlu alın lazımdır.
- Dünəndən öyrən, bu gün üçün yaşa, sabah üçün ümid et. Əsas odur ki, sual verməyə davam edin.
- Dünya; pislik edənlər deyil, tamaşaçı qalıb heç bir şey etməyənlər üzündən təhlükəli bir yerdir.
- Dünya şər işlər törədən insanlara görə yox, bunu seyr edib heç nə etməyən insanlara görə təhlükəlidir.
- Dünya yaşamaq üçün çox təhlükəli bir yerdir. Haqsızlığın çox olmasına görə deyil, haqsızlığı görüb susanların səbəbindən.
- Dünyada bir nəfər dahi uşaq bədbəxt qaldığı müddətcə, böyük icadlar və irəliləmələr yoxdur.
- Dünyada ən anlaşılmaz şey, onun tamamilə başa düşülən olmasıdır.
- Dünyada hər şey enerjidir. Enerji hər şeyin əsasını təşkil edir. Əgər siz özünüz üçün yaratmaq istədiyiniz reallığın enerji tezliyinə uyğunlaşarsınızsa, o zaman məhz uyğunlaşdırdığınız tezliyi alacaqsınız. Bu fəlsəfə yox, fizikadır.
- Dünyada olan pislik, demək olar ki, həmişə cəhalətdən qaynaqlanır və yaxşı niyyətlər dərk etməzsə, pislik qədər zərər verə bilər.
- Dünyanı böyük yaradıcı ideya ilə xeyir-dualandırmaq tapşırılan insanın nəslin tərifinə ehtiyacı yoxdu. Onun nailiyyəti artıq ona daha yüksək nemət bəxş etmişdir.
- Dünyanı güclə saxlamaq olmaz. Buna yalnız dərk etməklə nail olmaq olar.
- Dünyanı təxəyyül çevirər.
E
[redaktə]- Elm atom bombasını kəşf etdi, lakin əsl pislik insanların beyinlərində və qəlblərindədir.
- Elm beynəlmiləldir, lakin onun uğuru millətlərə məxsus olan institutlara əsaslanır. Ona görə də mədəniyyəti təbliğ etmək istəyiriksə, öz gücümüz və imkanlarımızla qurumları birləşdirməli, təşkil etməliyik.
- Elm bizim hissi təcrübəmizin xaotik müxtəlifliyinin hansı isə vahid təfəkkür sisteminə uyğunlaşdırılmasıdır.
- Elm dinsiz şikəstdir, din elmsiz kordur.
- Elm məbədində çoxlu malikanələr var və orada yaşayanlar və onları ora aparan motivlər müxtəlifdir. Bir çoxları elmə yüksək intellektual güc hissi ilə yanaşır; elm onların canlı təcrübə və ambisiyaların məmnuniyyətini axtardığı xüsusi idman növüdür; Məbəddə beyinlərinin məhsullarını bu qurbangahda sırf utilitar məqsədlər üçün təklif edən bir çox başqalarına rast gəlmək olar. Əgər Rəbbin mələyi gəlib bu iki kateqoriyaya aid olan bütün insanları məbəddən qovsaydı, camaat ciddi şəkildə tükənəcəkdi, lakin içəridə həm indiki, həm də keçmişdə olan bəzi adamlar qalacaqdı. Plankımız onlardan biridir və buna görə də onu sevirik. Mən yaxşı bilirəm ki, biz indicə elm məbədinin tikililərinə əsasən, bəlkə də, əsasən, məsul olan bir çox əla adamları təxəyyüldən qovmuşuq; və bir çox hallarda mələkimiz qərar verməyi olduqca çətin bir iş hesab edərdi. Ancaq bir şeyə əminəm: əgər indicə qovduğumuz növlər mövcud olan yeganə növlər olsaydı, məbəd heç vaxt yaranmazdı, ancaq sürünənlərdən ibarət meşə böyüyə bilər. Bu insanlar üçün insan fəaliyyətinin hər hansı bir sahəsi bir nöqtəyə gələrsə, edəcək; mühəndis, zabit, biznesmen və ya alim olmaları şəraitdən asılıdır. İndi gəlin mələyin lütfünü tapanlara bir daha nəzər salaq. Onların əksəriyyəti bir qədər qəribə, ünsiyyətsiz, tənha yoldaşlardır, bu ümumi xüsusiyyətlərə baxmayaraq, rədd edilənlərin ev sahiblərindən daha az bir-birinə bənzəyir. Onları məbədə nə gətirdi? Bu çətin sualdır və heç bir cavab onu əhatə etməyəcək.
- Etməli olduğunuz iki şey var: Birincisi, oynadığınız oyunun qaydalarını öyrənmək; ikincisi isə oyunu hər kəsdən yaxşı oynamağı istəmək.
- Eşq, vəzifədən daha yaxşı bir müəllimdir.
- Eşqə düşməyə görə məsuliyyəti cazibə qüvvəsi daşımır.
- Eyni şeyi dəfələrlə edib fərqli nəticələr gözləyən insan axmaqdır. Axmaqlarla dolu dünya dözülməzdir. Çünki dahiliyin mütləq bir sərhəddi vardır, lakin axmaqlığın isə əsla …
Ə
[redaktə]- Əgər A həyatda uğurdursa, A = x + y + z. İş — x, oyun — y və z — ağzınızı bağlamaqdır.
- Əgər ağıla qarşı günah işlədilməsə, heç nəyə nail olmaq olmaz.
- Əgər Allah hər şeyi yaradıbsa, deməli, Allah pisliyi də yaratmışdır, çünki o mövcuddur. Amma bizi əməllərimiz müəyyənləşdirir, bəs onda Allah pisdir?
- Əgər bir adam marşla uyğunlaşma içində yeriyə bilirsə, o dəyərsiz bir varlıqdır. Özünə yalnız bir onurğa iliyi kafi ola biləcəyi halda, səhvən bir beyni olmuşdur onun. Sivilizasiyanın bu quru ləkəsi ən qısa müddətdə yox edilməlidir.
- Əgər biz çoxdan mövcud olan adi anlayışları təhlil etməyə və onların əsaslandırılmasının və faydalılığının asılı olduğu şərtləri göstərməyə öyrəşsək, bu, heç də boş oyun deyil..
- Əgər bunu sadə izah edə bilmirsənsə, onu kifayət qədər yaxşı başa düşmürsən.
- Əgər xoşbəxt həyat sürmək istəyirsinizsə, insanlara və şeylərə yox, məqsədə bağlanmalısınız.
- Əgər ideya ilk məqamda absurd görünmürsə, o ümidsizdir!
- Əgər masanın üstündəki qarışıqlıq başdakı qarışıqlığı bildirirsə, o zaman boş masa nəyi bildirir?
- Əgər mənim nisbilik nəzəriyyəsi təsdiqlənərsə, onda almanlar mənim alman, fransızlar isə dünya vətəndaşı olduğumu deyəcəklər; əgər mənim nəzəriyyəm təkzib olunarsa, fransızlar məni alman, almanlar isə yəhudi elan edəcəklər.
- Əgər nə etdiyimizi bilsəydik, buna araşdırma deyilməzdimi?
- Əgər nə vaxtsa dünya ilə sevgi arasında seçim etmək məcburiyyətində qalsanız, unutmayın ki, əgər dünyanı seçsəniz, sevgisiz qalacaqsınız, sevgini seçsəniz, bütün dünyanı fəth edə bilərsiniz.
- Əgər oyunun qaydalarını öyrənsəniz, o zaman hər kəsdən yaxşı oynayacaqsınız.
- Əgər problemi yaradan kimi düşünürsənsə, o problemi heç vaxt həll edə bilməyəcəksən.
- Əgər səni həmişəlik qapısı bağlı bir otağa salıblarsa və sən nəfəslikdən göyün bir parçasını görürsənsə və həmin o bir əlçim goy üzündə bulud topaları üzür, bir qartal hərlənib qıy vurursa, elə bircə bu mənzərə sənin ömrün boyu yazmağın üçün kifayət qədər mövzu verə bilər.
- Əgər siçan kainata baxırsa, bundan kainatın vəziyyəti dəyişərmi?
- Əgər siz nəyisə altı yaşlı uşağa başa sala bilmirsinizsə, siz özünüz də bunu başa düşmürsünüz.
- Əgər sizdə toplama pis alınırsa, o zaman o vurulacaq.
- Əksər insanlar səhv etməkdən qorxaraq yeni heç nə etmirlər. Amma bundan qorxmaq lazım deyil. Çünki, məğlub olan insan necə qalib gəlməyi tez uğur qazanan insandan daha çox biləcəkdir.
- Əksər müəllimlər tələbənin bilmədiklərini müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulmuş suallara vaxt sərf edirlər və sual vermənin əsl sənəti şagirdin nəyi bildiyini və ya bilməyə qadir olduğunu öyrənməkdir.
- Əmrlə gələn qəhrəmanlığa, şüurlu və şüursuz güc işlədilməsinə, axmaq vətənpərvərliyə nifrət edirəm. Mən döyüşü və silahları elə iyrəndirici və alçaldıcı hesab edirəm ki belə iyrənc bir hərəkətə qatılmaqdansa özümü öldürməyim daha yaxşıdır. Mənim anlayışıma görə sıravi bir cinayət, döyüşdə adam öldürməkdən daha pis deyil.
- Ən böyük axmaqlıq, eyni şeyi edib fərqli nəticənin alınmasına ümid etməkdir.
- Ən dəyərli insanlar təvazökar olanlardır.
- Ən pis tale heç kimin taleyi olmamaqdır…
- Əsas məsələ sorğu-sualdan əl çəkməməkdir. Maraqın mövcud olmasının öz səbəbi var.
- Əsl elm və əsl musiqi eyni fikri prosesi tələb edir.
- Əslində hər kəs dahidir. Amma bir balıqdan ağaca dırmanmaq istedadı tələb olunarsa, o, bütün ömür boyu özünü axmaq hiss edəcək.
- Əslində mən gələcəyi heç düşünmədim və düşünmürəm çünki gələcək düşünməsək də gələcək…
- Əvvəlcə oyunun qaydalarını öyrənmək lazımdır, sonra da hər kəsdən yaxşı oynamağı.
F
[redaktə]- Fərdi şəxsiyyətlərə pərəstiş, mənim fikrimcə, həmişə əsassızdır. Təbii ki, təbiət öz hədiyyələrini övladları arasında müxtəlif şəkildə paylayır. Amma Allaha şükürlər olsun ki, imkanlılar da kifayət qədərdir və mən qəti əminəm ki, onların əksəriyyəti sakit, diqqətsiz həyat sürür. Onlardan bir neçəsini hədsiz heyranlıq üçün seçmək, onlara fövqəlbəşəri ağıl və xarakter qüdrətləri aid etmək mənə ədalətsiz və hətta pis zövq kimi gəlir. Bu, mənim taleyim oldu və mənim səlahiyyətlərim və nailiyyətlərimlə bağlı xalqın təxminləri ilə reallıq arasındakı ziddiyyət sadəcə olaraq qroteskdir. (Qrotesk — yunanca"gizli yer" mənasını verir və Latınca "mağara" sözü ilə eyniköklüdür.) Bu fövqəladə vəziyyətin şüuru dözülməz olardı, ancaq bir böyük təsəlliverici fikir üçün: bu, ümumiyyətlə materialist kimi qınanan bir dövrdə xoş bir əlamətdir, ambisiyaları tamamilə intellektual və əxlaqi sahədə olan insanların qəhrəmanlarına çevrilir. Bu sübut edir ki, elm və ədalət bəşər övladının böyük bir hissəsi tərəfindən sərvət və qüdrətdən üstündür. Təcrübəm mənə öyrədir ki, bu idealist dünyagörüşü xüsusilə materialist ölkə kimi tənqid edilən Amerikada üstünlük təşkil edir.
- Fiziki nəzəriyyənin ən gözəl taleyi onun məhdudlaşdırıcı hal kimi yaşadığı daha əhatəli bir nəzəriyyənin qurulmasına yol göstərməkdir.
- Fizikin ali vəzifəsi kosmosun xalis deduksiya ilə qurula biləcəyi universal elementar qanunlara çatmaqdır. Bu qanunlara heç bir məntiqi yol yoxdur; yalnız təcrübənin simpatik dərkinə əsaslanan intuisiya onlara çata bilər. Bu metodoloji qeyri-müəyyənlikdə nəzəri fizikanın istənilən sayda mümkün sistemlərinin hamısının eyni dərəcədə əsaslandırıldığını güman etmək olar; və bu fikir, şübhəsiz ki, nəzəri cəhətdən doğrudur. Lakin fizikanın inkişafı göstərdi ki, hər hansı bir anda, bütün ağlasığmaz konstruksiyalar arasından təki həmişə özünü bütün qalanlardan qəti şəkildə üstün göstərmişdir.
- Fundamental ideyalar fiziki nəzəriyyənin formalaşmasında ən mühüm rol oynayır. Fizika kitabları mürəkkəb riyazi düsturlarla doludur. Lakin düsturlar deyil, düşüncə və ideyalar hər bir fiziki nəzəriyyənin başlanğıcıdır. İdeyalar sonradan kəmiyyət nəzəriyyəsinin riyazi formasını almalıdır ki, təcrübə ilə müqayisə etmək mümkün olsun.
G
[redaktə]- Gerçək yalnız bir illüziyadır, amma bitmək bilməyən bir illüziya.
- Gerçəyi axtarmaq onu əldə etməkdən daha qiymətlidir.
- Gələcəkdə müvəffəqiyyətli olacaq insanlar, keçmişdən çalışaraq çatmalıdır.
- Gələcəyin dini kosmik bir din olacaq. O, şəxsi Tanrı anlayışından kənara çıxmalı, ehkamlardan və teologiyadan uzaq olmalıdır. O, həm təbii, həm də mənəvi olanı ehtiva edərək, bütün təbii və mənəvi şeyləri mənalı bir vəhdət kimi yaşamaqdan yaranan dindarlıq hissinə əsaslanmalıdır. Buddizm bu təsvirə uyğun gəlir. (…) Müasir elmin tələblərinə cavab verə biləcək bir din varsa, o da Buddizmdir.
- Gəlir vergisi bəyannaməsi vermək üçün bir filosof olmaq lazım. Bir riyaziyyatçı öhdəsindən gələ bilməz.
- Gəncliyimdə ayağımın baş barmağının gec-tez corabımda bir deşik açacağını aşkar etdikdən sonra, bir daha corab geyinmədim.
- Gəncliyimizdə düşüncələrimizi meydana gətirən bütün mövzular sevgiylə əlaqədardır. Sonraları isə bütün sevgilərimiz düşüncələrimiz olar.
- Gözəl bir qızla öpüşərək maşını təhlükəsiz idarə edə bilən kişi, deməli öpüşə lazımi əhəmiyyət vermir.
- Gözəl bir qızla eşqbazlıq edərkən bir saat bir saniyə kimi gəlir. Qızğın bir közün üzərində oturarkən bir saniyə bir saat kimi gəlir. Izafilik budur.
- Gözəl gənclər təbiətin əsəridir, gözəl yaşlılar isə sənətin.
- Güc həmişə əxlaqı aşağı olan insanları cəlb edir.
- Gündə yüz dəfə özümə iç və xarici həyatımın, yaşayan ya da ölü başqa insanların əməyinə söykəndiyini xatırladıram; çox dərinlərə dalmadan gündəlik həyatdan bilirik ki, bir insan başqaları üçün vardır.
H
[redaktə]
- Hakimiyyətə kor-koranə itaət həqiqətin ən böyük düşmənidir.
- Hamı bilir ki, nə isə ola bilməz, mümkün deyil, lakin bir adam tapılır ki, bunu bilmir və o da kəşf eləyir.
- Heç bir problemi onun yaradıldığı şüur səviyyəsində həll etmək mümkün deyil.
- Heç kim İsanın mövcudluğunu hiss etmədən İncilləri oxuya bilməz. Onun şəxsiyyəti hər sözündə titrəyir. Heç bir mif belə həyatla dolu deyil.
- Heç vaxt bu gecəki kimi fırtına yaşamamışdım. Dənizin təsviri mümkün olmayan əzəmətli görkəmi var, xüsusən də günəş onun üzərinə düşəndə. İnsan sanki əriyib Təbiətə qovuşmuş kimi hiss edir. Həmişəkindən daha çox insan fərdin əhəmiyyətsizliyini hiss edir və bu, insanı sevindirir.
- Heç vaxt səhv etməyən insan, heç vaxt yeni şeylər sınaqdan keçirməyib.
- Həddindən artıq olmamaq şərti ilə hər şey mümkün qədər sadələşdirilməlidir.
- Həqiqət, təcrübə sınağından keçmiş şeydir.
- Həqiqət və Biliyi hakim etməyə cəhd edənlər allahların gülüşünə səbəb olacaq.
- Həqiqətən dəyərli olan yeganə şey intuisiyadır.
- Həqiqətənmi dinlə elm arasında keçilməz bir ziddiyyət varmı? Dini elm əvəz edə bilərmi? Bu sualların cavabları əsrlər boyu böyük mübahisələrə və həqiqətən də şiddətli döyüşlərə səbəb olmuşdur. Bununla belə, mənim fikrimcə, hər iki halda laqeyd yanaşmanın yalnız mənfi cavab verə biləcəyinə heç bir şübhə yoxdur. Bununla belə, həlli çətinləşdirən odur ki, insanların çoxu "elm" dedikdə nəyin nəzərdə tutulduğu ilə razılaşsalar da, "din"in mənası ilə bağlı fikir ayrılığına düşə bilərlər.
- Həqiqətlə müqayisə edildiyində, elmdə çatdığımız səviyyə primitivdir, uşaq oyuncağıdır. Amma sahib olduğumuz ən qiymətli şey odur.
- Hələlik BMT və son nəticədə dünya hökuməti bir məqsəd güdməlidir: bütün bəşəriyyət üçün təhlükəsizlik, əmin-amanlıq və rifahın təminatı.
- Həll sadə olduqda, buna Allah cavab verir.
- Həmişə qarşımda parlayan və məni sevinclə dolduran ideallar yaxşılıq, gözəllik və həqiqətdir.
- Hər gün yüz dəfə özümə xatırladıram ki, mənim daxili və xarici həyatım başqa insanların, diri və ölü insanların zəhmətinə əsaslanır və mən aldığım və indi də aldığım ölçüdə vermək üçün səy göstərməliyəm.
- Hər hansı bir sahədə uğur qazanmaq işdən, oyundan və dilini saxlamaq bacarığından ibarətdir.
- Hər kəsin fikir birliyinə çatdığı bir axşam, itirilmiş bir axşamdır.
- Hər müharibə insanlığın irəliləməsini maneə törədən pislik zəncirinə bir halqa əlavə edər.
- Hər şey boşluqdan, forma isə qatılaşdırılmış boşluqdan ibarətdir.
- Həyat, bir velosipedlə irəliləmək kimidir. Müvazinətinizi qorumaq üçün hərəkət etməlisiniz.
- Həyat yalnız iki şey üçün gözəldir; riyaziyyatı kəşf etmə və öyrətmə.
- Həyatda rast gəldiyimiz ən gözəl hiss müəmmalıqdır. O, əsl incəsənətin, ya da elmin mənbəyidir.
- Həyatı yaşamağın iki yolu var. Bir yol, möcüzələrin baş vermədiyini düşünməkdir. İkincisi, baş verən hər şeyin möcüzə olduğunu düşünməkdir.
- Həyatımızı və səylərimizi araşdırdığımız zaman, demək olar ki, bütün hərəkətlərimizin və istəklərimizin başqa insanların varlığı ilə əlaqəli olduğunu görürük. Bütün təbiətimizin ictimai heyvanların təbiətinə bənzədiyini görürük. Başqalarının yetişdirdiyi yeməkləri yeyirik, başqalarının tikdiyi paltarları geyinir, başqalarının tikdiyi evlərdə yaşayırıq. Biliklərimizin və inanclarımızın böyük bir hissəsi başqalarının yaratdığı bir dil vasitəsilə başqa insanlar tərəfindən bizə çatdırılmışdır. Dil olmasaydı, bizim zehni qabiliyyətlərimiz daha yüksək heyvanlarınki ilə müqayisə oluna biləcək dərəcədə zəif olardı; buna görə də etiraf etməliyik ki, biz heyvanlar üzərində əsas üstünlüyü insan cəmiyyətində yaşamaq faktına borcluyuq. Fərd, doğuşdan bəri tək qalarsa, düşüncə və hisslərində bizim təsəvvür edə bilməyəcəyimiz dərəcədə primitiv və heyvana bənzəyəcək. Fərd odur və elə bir əhəmiyyətə malikdir ki, o, fərdiliyinə görə deyil, daha çox onun maddi və mənəvi varlığını beşikdən məzara istiqamətləndirən böyük bəşər cəmiyyətinin üzvüdür.
- Həyatın mənası yalnız başqalarına həsr olunmuş həyatdadır.
- Həyatında heç səhv etməmiş biri, demək bu həyatdan heç bir şey öyrənməmişdir.
- Həyatınızda kiçik bir şeyi dəyişdirmək istəyirsinizsə-münasibətinizi, böyük dəyişikliklər istəyirsinizsə, düşüncənizi dəyişdirin.
X
[redaktə]- Xeyr, bu hiylə işləməyəcək … Kimya və fizika qanunları ilk sevgi kimi vacib bir bioloji hadisəni necə izah edə bilər.
- Xəyal bilikdən daha vacibdir. Bilik məhduddur, xəyal isə bütün dünyanı əhatə edir, təkamül yaradan tərəqqini stimullaşdırır.
- Xəyal elmdən daha əhəmiyyətlidir, çünki elm məhduddur.
- Xəyal ən vacib şeydir, o, həyatımıza cəlb etdiklərimizin əksidir.
- Xəyal gücü bilikdən daha əhəmiyyətlidir.
- Xırda şeylərdə həqiqətə laqeyd yanaşana əhəmiyyətli məsələlərdə də etibar edilmir.
- Xoşbəxt olmaq istəyirsinizsə, insanlarla və əşyalarla yox, məqsədlərlə bağlı olun.
İ
[redaktə]- İki atı eyni zamanda sürə bilməzsiniz. Nəsə edə bilərsiniz, amma hər şeyi edə bilməzsiniz. İndiki zamana köklənin və bütün enerjinizi bu an gördüyünüz işə sərf edin.
- İki növ sabun- bu mənim üçün çox mürəkkəbdir.
- İki şeyin sonsuz olduğunu bilirəm: kainat və insanın axmaqlığı. Birincisindən çox da əmin deyiləm.
- İnanmamaqdan inanmaq daha yaxşıdır, çünki inamla hər şey mümkün olur.
- İndiyədək əldə etdiyimiz təcrübə bizi təbiətin riyazi cəhətdən ağlasığmaz olan ən sadə şeyin həyata keçirilməsi olduğuna inanmağa haqq qazandırır. Əminəm ki, sırf riyazi konstruksiya bizə təbii hadisələrin başa düşülməsinin açarını təmin edən anlayışları və onlar arasında qanuni əlaqələri tapmağa imkan verir. Faydalı riyazi anlayışlar təcrübə ilə təklif oluna bilər, lakin heç bir şəkildə ondan əldə edilə bilməz. Təcrübə təbii olaraq fizika üçün riyazi konstruksiyanın faydalılığının yeganə meyarı olaraq qalır. Amma əsl yaradıcılıq prinsipi riyaziyyatdadır. Beləliklə, mən müəyyən mənada, qədimlərin xəyal etdiyi kimi, saf düşüncənin gerçək olanı qavraya biləcəyini doğru hesab edirəm.
- İnsan eşitdikləri və dedikləri ilə deyil, zəhməti və yaradıcılığı ilə kamilləşər.
- İnsan eyni zamanda tənha və ictimai varlıqdır. O, tək bir varlıq olaraq özünün və ona ən yaxın olanların varlığını qorumağa, şəxsi istəklərini təmin etməyə, fitri qabiliyyətlərini inkişaf etdirməyə çalışır. O, ictimai bir varlıq olaraq, həmyaşıdlarının tanınmasını və məhəbbətini qazanmağa, onların keflərinə şərik olmağa, kədərlərində onlara təsəlli verməyə, həyat şəraitini yaxşılaşdırmağa çalışır. Yalnız bu müxtəlif, tez-tez ziddiyyət təşkil edən cəhdlərin mövcudluğu insanın xüsusi xarakterini təşkil edir və onların spesifik birləşməsi fərdin daxili tarazlığa nə dərəcədə nail ola biləcəyini və cəmiyyətin rifahına töhfə verə biləcəyini müəyyənləşdirir.
- İnsan, Kainat adlandırdığımız, zaman və məkanla məhdudlaşırılan vahidin bir hissəsidir. O özünü, düşüncələrini və hisslərini bütün dünyadan ayrı hiss edir. Bu isə optik bir illüziyadır. Bu illüziya arzularımızı, bizə yaxın olan insanlara bağlılığımızı məhdudlaşdırılan bir zindana çevrilib. Bizim vəzifəmiz hər bir canlıya, bütün dünyaya qədər iştirak dairəmizi genişləndirmək və bu həbsxanadan azad olmaqdır. Heç kim belə bir işi sona qədər başa çatdıra bilməz, ancaq bu məqsədə çatmaq üçün edilən cəhdlər azad olmanın bir hissəsi və daxili inamın əsasıdır.
- İnsan ölümdən sonrakı cəza qorxusu və mükafat ümidi ilə idarə olunmaq məcburiyyətindədirsə, şübhəsiz o, pis yoldadır.
- İnsan özü üçün ona ən uyğun olan dəbdə dünyanın sadələşdirilmiş və başa düşülən mənzərəsini yaratmağa çalışır; sonra o, müəyyən dərəcədə özünün bu kosmosunu təcrübə dünyası ilə əvəz etməyə və bununla da ona qalib gəlməyə çalışır. Rəssamın, şairin, spekulyativ filosofun və təbiətşünasın hər biri özünəməxsus şəkildə etdikləri budur. Hər kəs şəxsi təcrübənin dar burulğanında tapa bilmədiyi sülh və əmin-amanlığı tapmaq üçün bu kosmosu və onun qurulmasını öz emosional həyatının mərkəzinə çevirir.
- İnsan — özünü, düşüncələrini və hisslərini bütün dünyadan ayrı hiss edir — və bu onun optik illüziyasıdır. Bu illüziya istəklərimizi məhdudlaşdıraraq bizim üçün bir zindan oldu. Bizim vəzifəmiz hər bir canlıya, bütün dünyaya qədər iştirak dairəmizi genişləndirərək bu həbsxanadan azad olmaqdır. Heç kim bu işi sona qədər başa çatdıra bilməz, ancaq bu məqsədə çatmaq üçün cəhdlər qurtuluşun bir hissəsidir.
- İnsan səylərindən ən mühümü-mənəviyyata cəhd etməkdir. Bizim daxili sabitliyimiz, mövcudluğumuz ondan asılıdır. Həyatımıza gözəllik və ləyaqət verən yalnız əməllərimizdəki mənəviyyatdır. Təhsilin əsas vəzifəsi onu canlı qüvvəyə çevirmək və əhəmiyyətini aydın dərk etməyə kömək etməkdir.
- İnsan yalnız özünə qalib gəldikdə yaşamağa başlayır.
- İnsana bu cür iş imkanı verən ruh halı, dindarın və ya aşiqinki kimidir; gündəlik səy heç bir qəsdən niyyətdən və ya proqramdan deyil, birbaşa ürəkdən gəlir.
- İnsanı ayaqda tutan skelet və əzələləri deyil, prinsip və inanclarıdır.
- İnsanın dəyəri verdikləri ilə ölçülür, nail olduqları ilə yox. Çalışın, bəxtəvər insan yox, dəyərli insan olun.
- İnsanın əsl dəyəri, ilk növbədə, özünün "Mən"indən imtina edə bildiyi ölçü və məna ilə müəyyən edilir.
- İnsanlar çox ağıllı və çox yavaşdırlar, kompüterlər çox sürətli amma çox axmaqdırlar.
- İnsanları öyrətməyin yeganə ağıllı yolu onlara nümunə göstərməkdir.
- İnsanların bir-birinə aşiq olmasına görə cazibə qüvvəsini günahlandırmaq olmaz.
- İntellekti ilahiləşdirmək lazım deyil. O, güclü əzələyə malik, lakin simasız bir şəxsiyyətdir.
- İntellektik inkişaf doğuşla başlamalı, ölümlə sona çatmalıdır.
- İntellektin ölçüsü dəyişmək qabiliyyətidir.
- İntellektual inkişaf doğum anından başlamalı və yalnız ölümlə dayandırılmalıdır. Məlumatın haradan alındığını və ondan necə istifadə ediləcəyini bilmək uğurun sirridir.
- İşə qənaət edən və həyatı asanlaşdıran bu möhtəşəm tətbiqi elm niyə bizə bu qədər az xoşbəxtlik gətirir? Cavab sadədir: Çünki biz hələ ondan ağılla istifadə etməyi öyrənməmişik. Müharibədə bu, bir-birimizi zəhərləyə və şikəst edə bildiyimizə xidmət edir. Sülh içində həyatımızı tələsik və qeyri-müəyyən etdi. Bizi ruhən tükəndirən əməkdən böyük ölçüdə azad etmək əvəzinə, o, əksər hallarda monoton uzun iş günlərini ikrah hissi ilə başa vuran və zəif qidalanmaları üçün daim titrəməli olan insanları texnikanın quluna çevirdi. …Əməllərinin insanın bərəkətini artıra bilməsi üçün tətbiqi elmdən anlamaq kifayət deyil. İnsanın özü və onun taleyi ilə bağlı qayğı həmişə bütün texniki işlərin əsas maraqlarını təşkil etməlidir; əməyin təşkili və əmtəə bölgüsü ilə bağlı həll olunmamış böyük problemlərə qayğı göstərmək ki, zehnimizin yaradıcılığı bəşəriyyət üçün lənət deyil, xeyir-dua olsun. Diaqramlarınızın və tənliklərinizin ortasında bunu heç vaxt unutmayın.
K
[redaktə]
- Keçmiş, indiki və gələcək arasındakı fərq israrlı bir şey olsa da, sadəcə bir xəyaldır.
- Keçmişdən dərs al, bu günü yaşa, sabaha ümid et. Həyatda ən vacib şey sual verməkdən əl çəkməməkdir.
- Kitabda tapa biləcəyinizi heç vaxt yadda saxlamayın.
- Kitablarda asanlıqla tapıldığı üçün beynimdə belə bir məlumat daşımıram. …Kollec təhsilinin dəyəri çoxlu faktları öyrənmək deyil, ağlın düşünmək üçün hazırlanmasıdır.
- Kütlənin ardınca gedən kütlənin çatdığı yerə qədər gedə bilər, amma ondan uzağa yox. Təkbaşına isə heç kimin heç vaxt getmədiyi yerlərə gedib çıxmaq olar.
Q
[redaktə]- Qabiliyyətsiz insanlar həmişə dahi insanlara əngəl törədirlər.
- Qanunların boğazına dolanıb dibə batmaqdansa, oportunist olub suyun üstündə qalmağı seçərəm.
- Qarşıqlıqda sadəlik, ixtilafda harmoniya, çətinliklərdə isə imkan tapın.
- Qarşılaşacağınız ən gözəl həyat bilinməyəndir.
- Qarşılaşdığımız mühüm problemlər, onları yaratdığımız düşüncə səviyyəsində həll edilə bilməz.
- Qarşılıqlı maraqlar kainatın ən güclü qüvvəsidir.[2]
- Qayda axmaqlar üçündür. Dahi xaos üzərində hakimlik edir.
- Qiymətli olan hər şey ölçülə bilməz, ölçülə bilən hər şey qiymətli deyil.
- Qızmış sobanın üstündə bir dəqiqə oturanda adama elə gəlir ki, bir saat keçdi. Amma gözəl bir qız dizinin üstündə bir saat oturanda isə sanki bir dəqiqə keçdi. Nisbilik nəzəriyyəsi.
- Qohumlarla bağlı çox şey söyləmək olar … və demək lazımdır, çünki bunu çap etmək olmaz.
- Qoyun sürüsünün qüsursuz üzvü olmaq üçün ilk növbədə qoyun olmaq lazımdır.
M
[redaktə]
- Materialist tarixçilər və filosoflar psixi reallıqlara etinasız yanaşdıqları halda, Freyd onların əhəmiyyətini həddindən artıq vurğulamağa meyillidir. Mən psixoloq deyiləm, amma mənə elə gəlir ki, fizioloji faktorlar, xüsusən də endokrin sistemlərimiz bizim taleyimizə nəzarət edir… Müasir düşüncənin bu qədər mühüm mərhələsi haqqında mühakimə yürütmək iqtidarında deyiləm. Ancaq mənə elə gəlir ki, psixoanaliz həmişə faydalı olmur. Bilinçaltını araşdırmaq həmişə faydalı olmaya bilər. Ayaqlarımızın mexanizmləri yüz müxtəlif əzələlər tərəfindən idarə olunur. Sizcə, ayaqlarımızı təhlil etsək və hərəkət zamanı kiçik əzələlərdən hansının işləməli olduğunu və onların işləmə qaydasını dəqiq bilsək, yeriməyimizə kömək edərdimi? …Mən onun [Freydin] bütün nəticələrini qəbul etməyə hazır deyiləm, lakin onun işini insan davranışı elminə hədsiz qiymətli töhfə hesab edirəm. Düşünürəm ki, o, yazıçı kimi psixoloqdan da böyükdür. Freydin parlaq üslubu Şopenhauerdən bəri heç kim tərəfindən təkraredilməzdir.
- Məkan və zaman varlığımızın şərtləri yox, düşüncəmizin ölçüsüdür. Saat və təqvimlər vasitəsilə qəbul etdiyimiz zaman yalnız insana və dünyanın təfsirinə aid olan bir ixtiradır.
- Məktəb hər zaman mütəxəssis yox, ahəngdar şəxsiyyətli gənclər yetişdirməyə meyil etməlidir. Hansı ki, məncə, bu, müəyyən mənada, tələbələri özlərini çox konkret bir peşəyə həsr edəcək texniki məktəblərə də aiddir. Müstəqil düşünmə və mühakimə yürütmək üçün, mütəxəssis təcrübəsinin əldə edilməsinə deyil, ümumi qabiliyyətlərin inkişafına həmişə üstünlük verilməlidir.
- Mən Ateist deyiləm. Özümü panteist kimi təyin edə biləcəyimi bilmirəm. Problem bizim məhdud ağlımız üçün çox genişdir. Məsəllə cavab verməyəcəmmi? İnsan ağlı nə qədər yüksək səviyyədə təlim keçmiş olsa da, kainatı qavraya bilməz. Divarları tavana qədər müxtəlif dillərdə kitablarla örtülmüş nəhəng kitabxanaya girən balaca uşaq vəziyyətindəyik. Uşaq bilir ki, o kitabları kimsə yazmış olmalıdır. Kimin və necə olduğunu bilmir. Onların yazıldığı dilləri başa düşmür. Uşaq kitabların düzülüşündə müəyyən bir planı, müəmmalı bir nizamı qeyd edir, onu dərk etmir, ancaq zəif şübhələnir. Mənə elə gəlir ki, insan şüurunun, hətta ən böyük və ən mədəni insanın Allaha münasibəti belədir. Müəyyən qanunlara tabe olan möcüzəvi şəkildə nizamlanmış bir kainatı görürük, lakin qanunları yalnız zəif başa düşürük. Məhdud zehnimiz bürcləri yelləyən sirli qüvvəni dərk edə bilmir. Spinozanın panteizminə heyranam. Onun müasir düşüncəyə verdiyi töhfələrə daha çox heyranam. Spinoza müasir filosofların ən böyüyüdür, çünki o, ruh və bədəni iki ayrı şey kimi deyil, bir kimi nəzərdən keçirən ilk filosofdur.
- Mən atomu insanlığa xidmət etmək üçün kəşf etdim. Onlar bomba edib bir-birlərini yox etdilər.
- Mən bəşəriyyətin taleyi və əməlləri ilə maraqlanan Tanrıya deyil, dünyanın qanuni harmoniyasında özünü göstərən Spinozanın Tanrısına inanıram.
- Mən bilmək istəyirəm ki, Allah bu dünyanı necə yaradıb. Məni bu və ya digər fenomen maraqlandırmır. Onun fikirlərini bilmək istəyirəm, qalanı təfərrüatdır.
- Mən bir alim olaraq təbiətin səbəb-nəticə və məntiqi təhlil baxımından mükəmməl bir quruluş olduğuna inanıram.
- Mən dahi olmamaq üçün həddindən artıq dəliyəm.
- Mən fərdin hərəkətlərinə birbaşa təsir edən şəxsi tanrı təsəvvür edə bilmirəm. Mənim dindarlığım yalnız bildiyimiz dünya kimi qəbul etdiyimiz əhəmiyyətsiz sferada özünü büruzə verən daha yüksək ruha təvazökar bir heyranlıqdan ibarətdir. Anlaşılmaz kainatda aşkar edilən ali gücün varlığına dərin emosional inam mənim Allah haqqında anlayışımı formalaşdırır.
- Mən gələcəyi düşünmürəm — kifayət qədər tez gəlir onsuz da.
- Mən heç vaxt gələcək haqqında düşünmürəm. O özü, həm də kifayət qədər tez gəlir.
- Mən xoşbəxtəm, çünki heç kimdən heç nə istəmirəm. Mən pulla maraqlanmıram. Dekorasiyalar, titullar və ya fərqlər mənim üçün heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. Mən tərifə can atmıram. İşimdən, skripkamdan və yelkənli gəmimdən başqa, mənə zövq verən yeganə şey işçi yoldaşlarımın təqdiridir.
- Mən iki müharibə, iki arvad və Hitleri görmüşəm.
- Mən intuisiyaya və ilhama inanıram. … Bəzən səbəbini bilmədən haqlı olduğuma əminəm. 1919-cu ilin tutulması intuisiyamı təsdiqləyəndə heç də təəccüblənmədim. Əslində başqa cür çıxsaydı, heyrətlənərdim. Təsəvvür bilikdən daha vacibdir. Çünki bilik məhduddur, təxəyyül isə bütün dünyanı əhatə edir, tərəqqiyə təkan verir, təkamülü doğurur. Bu, ciddi şəkildə desək, elmi tədqiqatlarda əsl amildir.
- Mən müharibəni elə diksinti verici və alçaldıcı görürəm ki, belə iyrənc bir hərəkətə qatılmaqdansa özümü parçalayıb yox etmək daha yaxşı.
- Mən mükafatlandıran və cəzalandıran, məqsədləri bizim məqsədlərimizlə bağlı olan Allaha inanmıram. Qorxu və gülünc eqoizmdən əziyyət çəkən zəif zehinlər bu imana sığınsalar da, mən ruhun əbədiliyinə inanmıram.
- Mən nə Almaniya vətəndaşıyam, nə də "yəhudi inancı" kimi xarakterizə edilə biləcək heç bir şeyə inanmıram. Ancaq mən yəhudiyəm və yəhudi xalqına mənsub olduğum üçün şadam, baxmayaraq ki, mən bunu heç bir şəkildə seçilmiş hesab etmirəm.
- Mən ölümə nə vaxtsa qaytarılacaq köhnə borc kimi baxmağı öyrəndim.
- Mən özümə kişi kimi baxıram. Milliyyətçilik uşaqlıq xəstəliyidir. Bu, bəşəriyyətin qızılca xəstəliyidir.
- Mən özümü və özümün düşüncə tərzini araşdıranda, mən belə bir qərara gəlirəm:təsəvvür, xəyal və fantaziyalarım mənim üçün daha dəyərlidir, nəinki bütün başqa bildiklərim.
- Mən sülh üçün müharibə etmək istəyirəm.
- Mən tamamilə əminəm ki, dünyada heç bir sərvət, hətta bu işdə ən fədakar bir işçinin əlində olsa belə, insanlığın irəliləməsinə kömək edə bilməz. Böyük və saf şəxsiyyətlər nümunəsi gözəl fikirlər və nəcib əməllər yarada bilən yeganə şeydir. Pul yalnız eqoizmə müraciət edir və həmişə sahiblərini qarşısıalınmaz şəkildə ondan sui-istifadə etməyə sövq edir. Musa, İsa və ya Qandinin Karneqinin pul kisələri ilə silahlandığını kimsə təsəvvür edə bilərmi?
- "Mən vəzifəmi burada bitirirəm."Son sözləri
- Mən yaxşı bilirəm ki, mənim xüsusi bir istedadım yoxdur. Özünütənqidlə birlikdə maraq, zəhlə tökmək və davamlı dözümlülük məni öz ideyalarıma gətirib çıxardı.
- Mən yaşayıram və xoşbəxt olmağımınn əsas səbəbi də budur.
- Mənə güvənilən bir sirri müqəddəs bir əmanət kimi saxlayaram, amma sirləri əlimdən gəldiyi qədər bilməməyə çalışaram.
- Mənə verilən bir sirri müqəddəs bir əmanət kimi saxlayıram, lakin sirləri əlimdən gəldiyi qədər bilməməyə çalışıram.
- Məni ağıllı insan hesab edirlər. Bu, əsində mənim problemlər üzərində daha çox düşünməyimdən irəli gəlir.
- Məni dalana dirəyən sual: mən dəliyəm, yoxsa ətrafımdakılar?
- Mənim anlayışıma görə, adi bir cinayət, müharibədə adam öldürməkdən daha pis deyil.
- Mənim dindarlığım haqqında xəbərlər ağ yalandır. O yalan ki, inadla təkrarlanır! Mən şəxsi Allaha inanmıram. Allaha olan münasibətimi aydın şəkildə ifadə etmişəm və heç vaxt da sözlərimdən imtina etmirəm. Əgər mənim fikirlərimdən nəsə dini görünürsə, bu, elmin bizə açdığı dünya və onun quruluşuna sonsuz heyranlığımla izah edilə bilər.
- Mənim xüsusi istedadım yoxdur. Mən yalnız ehtirasla maraqlanıram.
- Mənim oxumağıma yeganə əngəl təhsil almağımdır.
- Mənim üçün "Allah" sözü yalnız insan zəifliyinin təzahürü və məhsuludur, İncil isə hörmətli, lakin yenə də uşaqlıqdan bəhs edən ibtidai əfsanələr toplusudur. Heç bir, hətta ən mürəkkəb şərh belə mənim fikrimi dəyişə bilməz
- Məntiq sizi yalnız A nöqtəsindən B nöqtəsinə aparar. Xəyal gücü isə hər yerə.
- Milliyətçilik bir uşaq xəstəliyidir — bəşəriyyətin qızılcası.
- Möhtəşəm beyinlər daim adi beyinlərin şiddətli müxalifətiylə qarşılanmışlar.
- Musiqi sədaları altında cərgədə addımlayanlara nifrət edirəm. Belələrinə əsas beyin səhvən verilib və onlar üçün onurğa beyni kifayət edərdi. Sivilizasiyanın bu cür rüsvayçılığına son qoyulmalıdır. Vətənpərvərlik adlanan və komanda ilə edilən qəhrəmanlığa, mənasız qəddarlığa və iyrənc mənasızlığa, müharibənin amansızlığına, mənasızlığına nifrət edirəm. Müharibə nə qədər amansız və mənasızdır. Mən tikə-tikə olmağı bu çirkin hərəkətin bir hissəsi olmaqdan üstün tuturam. Mən möhkəm əminəm ki, müharibə adı altında törədilən qətl elə qətl olaraq qalır.
- Müasir dünyada insan azadlığını krossvord həll edənin azadlığına bənzədirəm: nəzəri cəhətdən krossvord həll edən istənilən sözü krossvorda yaza bilər, amma o yalnız bir söz yazmalıdır ki, krossvord həll edilsin.
- Müasirlərinin zəifliklərini və axmaqlıqlarını görmək və onlara toxunulmamış qalmaq üçün kifayət qədər müstəqilliyə malik kifayət qədər insan azdır. Və bu təcrid olunmuş azsaylı insanlar, insan inadkarlığı ilə üz-üzə gələndə, adətən, tez bir zamanda hər şeyi qaydasına salmaq həvəsini itirirlər. Yalnız kiçik bir azlığa öz nəsillərini incə yumor və lütf ilə valeh etmək və sənətin qeyri-şəxs agentliyi tərəfindən güzgü tutmaq verilir. Bu gün hamımızı sevindirmiş və öyrədən bu metodun ali ustadını səmimi duyğularla salamlayıram.
- Müəyyən yaşdan sonra oxumaq zehni yaradıcılıq axtarışlarından çox yayındırır. Çox oxuyan və öz beynini çox az istifadə edən hər hansı bir insan, tənbəl düşüncə vərdişlərinə düşür, necə ki, teatrda çox vaxt keçirən insan öz həyatını yaşamaq əvəzinə, təvazökar yaşamaqla kifayətlənməyə meyllənir.
- Müharibə insan birlikləri arasındakı qarşıdurmanın ən azğın formasıdır; eyni zamanda ən faciəvi.
- Müharibə udulub, sülh yox.
- Münaqişə o zaman yaranır ki, dini icma Müqəddəs Kitabda yazılan bütün ifadələrin mütləq doğruluğunda israr edir. Bu, dinin elm sahəsinə müdaxiləsi deməkdir; Kilsənin Qaliley və Darvinin doktrinalarına qarşı mübarizəsi bura aiddir. Digər tərəfdən, elm nümayəndələri çox vaxt elmi metod əsasında dəyərlər və məqsədlərlə bağlı fundamental mühakimələrə gəlməyə cəhd göstərmiş və bu yolla dinə qarşı çıxmışlar. Bu münaqişələrin hamısı ölümcül səhvlərdən yaranıb.
- Mürəkkəbi sadə izah etmək çətin, çətin izah etmək isə sadədir.
- Müvəffəqiyyətli bir insan olmağa çalışmayın, dəyərli bir insan olmağa çalışın. Müvəffəqiyyətli bir insan həyata verdiyindən çoxunu geri alır, qiymətli bir insan isə həyatdan aldığından artığını geri verir.
N
[redaktə]- Necə də kədərli bir dövrandır. Nüvəni bölmək xurafatdan imtina etməkdən daha asandır
- Nə edirsinizsə, onu bacardığınız qədər sadə edin, amma qətiyyən bəsit yox.
- Nə qədər ki, böyük gücə sahib suveren dövlətlər var, müharibə qaçılmazdır.
- Nəhəngin çiyinlərinə dırmaşmış cırtdanlar nəhəngdən uzağı görürlər, lakin onların ürəyi nəhəng ürəyi deyil.[3]
- Nəzəriyyə — hər şey məlumdur, amma heç nə işləmir. Praktika- hər şey işləyir, amma niyə işlədiyini heç kim bilmir. Biz nəzəriyyəni və praktikanı birləşdiririk: heç nə işləmir… və niyə işləmədiyini də heç kim bilmir!
- Nikah, təsadüfi epizoddan möhkəm və uzunmüddətli nə isə yaratmaq cəhdidir.
- Nisbilik nəzəriyyəsi ilə riyaziyyatçılar məşğul olmağa başladıqdan sonra artıq mənim özüm də bu nəzəriyyəni başa düşə bilmirəm.
- Nisbiliyin mənası geniş şəkildə səhv başa düşülür. Filosoflar sözlə, kukla ilə uşaq kimi oynayırlar. Gördüyüm kimi, nisbilik sadəcə olaraq müsbət və daimi hesab edilən müəyyən fiziki və mexaniki faktların fizika və mexanika sferasında bəzi digər faktlara nisbətən nisbi olduğunu ifadə edir. Bu o demək deyil ki, həyatda hər şey nisbidir və bizim bütün dünyanı nadinccəsinə çaş-baş salmaq hüququmuz var.
- Nyuton, məni bağışla; hətta sənin misilsiz təfəkkür və yaratma qüdrətinə malik olan bir insan üçün belə, sənin dövründə yalnız bir mümkün yol var idi; tapdın. Sizin uydurduğunuz anlayışlar bu gün də fiziki düşüncəyə rəhbərlik edir, baxmayaraq ki, biz indi bilirik ki, hadisələri və onların münasibətlərini daha dərindən dərk etmək istəyiriksə, onların bilavasitə təcrübə sferasından daha uzaqda başqaları ilə əvəz olunmalıdır.
O
[redaktə]- Oyunda udmaq üçün hər şeydən əvvəl oynamaq lazımdır.
Ö
[redaktə]- Ön mühakimələri yox etmək, atom nüvəsini parçalamaqdan daha çətindir.
- Övladlarınızın ziyalı olmasını istəyirsinizsə, onlara nağıl oxuyun, daha ağıllı olmasını istəyirsinizsə, daha çox nağıl oxuyun.
- Öz gözüylə görən və öz ürəkləriylə hiss edənlər çox azdır.
- Öz həyatını və digər digər insanların həyatını mənasız hesab edən şəxs, sadəcə bədbəxt deyil, həm də həyat üçün yararsızdır.
- Özünü tapan insan başqalarının fikirlərindən asılılığını itirir.
P
[redaktə]- — Parlaq düşüncələrinizi yazmaq üçün bir dəftəriniz varmı?
— Çünki, parlaq düşüncələr elə nadir hallarda ağla gəlir ki, onları yadda saxlamaq çətin olmur.
- Problem var, həlli yoxdur. Bunu hamı bilir. Gözlənilmədən, problemin həllinin olmadığını bilməyən birisi meydana çıxır və problemi həll edir.
R
[redaktə]- Rasional ağıl sadiq xidmətçi, intuitiv ağıl isə müqəddəs hədiyyədir. Müasir həyatın paradoksu ondan ibarətdir ki, biz xidmətçiyə sitayiş edib, ilahini isə ləkələyirik.
- Reallıqla mübarizədə yeganə silahımız fantaziyadır.
- Riyaziyyat, özünü aldatmağın ən mükəmməl üsuludur.
- Riyaziyyatda heç vaxt uğursuzluqla üzləşməmişəm. On beş yaşımdan əvvəl diferensial və inteqral hesablamaları mənimsəmişdim.
S
[redaktə]
- Sağlam düşüncə- bu, on səkkiz yaşına qədər qazanılmış yanlış fikirlərin cəmidir.
- Sevgi üzərində gəzəndə ayağa qalxmaq asandır. Amma aşiq olanda yenidən dayanmaq mümkün deyil.
- Sevgi, vəzifədən daha yaxşı bir müəllimdir.
- Səfehlik və dahiliyin arasında fərq, dahiliyin sərhədlərinin olmasındadır.
- Səhv etməyən insan yoxdur; insanlıq bütün səhvləri qəbul etmək və onları düzəltməklə yaranır.
- Sərhədlərini bir dəfə genişləndirən ağıl, heç vaxt əvvəlki halına qayıtmayacaqdır.
- Sizin fantaziyanız gerçəkliyə çevrilən həyatınızın müjdəçisidir.
- Sizcə hər şey çox sadədir? Bəli, hər şey sadədir. Ancaq tamamilə yox.
- Sizin gerçək dəyəriniz insanlara qarşı bəslədiyiniz hisslərlə, iş və hərəkətlərinizlə, həm də özləri ilə birlikdə onlara edəcəyiniz yaxşılıqlarla ölçülür.
- Son arı yoxa çıxdıqdan sonra insan yalnız bir neçə il yaşayacaq.
- Sosializm sosial-etik məqsədə yönəlmişdir. Elm isə məqsəd yarada, hətta daha azını da insana təlqin edə bilməz; elm ən çox müəyyən məqsədlərə çatmaq üçün vasitələr verə bilər. Lakin məqsədlərin özləri yüksək etik ideallara malik olan şəxsiyyətlər tərəfindən düşünülür və — əgər bu məqsədlər ölü doğulmursa, həyati və güclüdürsə — cəmiyyətin ləng təkamülünü yarı şüursuz olaraq təyin edən çoxlu insanlar tərəfindən qəbul edilir və irəliləyir.
- Soyuq yoxdur! Bu sözü istilik olmayanda keçirdiyimiz hissi təsvir etmək üçün yaratdıq. Qaranlıq da yoxdur. Qaranlıq əslində işığın olmamasıdır. Qaranlıq, insanın işıq olmayanda nə baş verdiyini təsvir etmək üçün istifadə etdiyi bir anlayışdır. Pislik yoxdur! Pislik, sadəcə Allahın olmamasıdır. Pislik, insan qəlbində ilahi sevginin olmamasının nəticəsidir. Bu bir növ istilik olmayanda düşən soyuğa, işıq olmayanda isə düşən qaranlığa bənzəyir.
- Sual vermək çox vacibdir. Maraq insana təsadüfən verilməmişdir. Ağıllı insanlar həmişə suallar verirlər. Həlli tapmaq üçün özünüzdən və digər insanlardan soruşun. Bu, sizin yeni bir şey öyrənməyinizə kömək edəcək, səviyyənizin təhlil edilməsinə imkan verəcəkdir.
- Sual verməyi dayandırmaq olmaz. Hər şeylə maraqlanmaq böyük şeydir. İnsan həmişə həyatı, heyrət dolu ətraf mühiti, əbədiyyətin sirrlərini titrəyə-titrəyə və sakitcə müşayiət edir. Hər gün, kiminsə, az da olsa, bu möcüzələri anlamağa çalışması yaxşı haldır. İllər ötdükcə hər şeylə maraqlanma hissinizi itirməyin.[4]
Ş
[redaktə]- Şöhrətdən və vəzifə hissindən başqa heç bir dəyər yarana bilməz. Dəyərlər sevgi və sədaqətdən, bu dünyanın obyektiv həqiqətlərindən yaranır.
- Şöhrətim çox olduqca, bir o qədər də kütləşirəm və şübhəsiz ki, ümumi qayda belədir.
T
[redaktə]- Tanrı kəlməsi mənim üçün insanın zəifliyinin bir ifadəsi və məhsulundan başqa bir şey deyil. İncil də ulu bir kitabdır, amma primitiv əfsanələrdən ibarət bir kolleksiyadır və eyni zamanda olduqca uşaq dilindədir.
- Texnologiyaların sadə insan ünsiyyətini üstələyəcəyi günün mütləq gələcəyindən qorxuram. O halda dünya yaramazlardan, gicbəsərlərdən ibarət bir nəsildən ibarət olacaq.
- Teleqraf çox uzun pişik kimi bir şeydir: siz onun quyruğunu Nyu-Yorkda dartırsınız, başı isə Los-Ancelesdə miyoldayır. Radio da eynidır: müəyyən bir yerdən siqnalı ötürürsən, o, başqa yerdə qəbul olunur. Yeganə fərq- burada heç bir pişik yoxdur.
- Təbiətin sirlərinə bizim məhdud imkanlarımızla nüfuz etməyə çalışın və görəcəksiniz ki, bütün aşkar qanunların və əlaqələrin arxasında incə, qeyri-maddi və izaholunmaz bir şey qalır. Bu qüvvəyə bizim anlaya bilməyəcəyimiz qədər hörmət mənim dinimdir. Bu dərəcədə mən əslində dindaram.
- Təbliğatla zəhərlənmədikləri müddətcə, kütlələr, əsla, döyüş tərəfdarları deyil.
- Təcrübə yeganə bilik mənbəyidir.
- Təhsil, insanın məktəbdə öyrəndiyi hər şeyi unutduqdan sonra yerində qalandır.
- Təhsil və ümumiyyətlə, həqiqət və gözəllik axtarışı bir ömür boyu uşaq olaraq qala biləcəyimiz sahəni təşkil edir.
- Təxəyyül bilikdən vacibdir.
- Təxəyyül hər şeydir. Bu, gələcək hadisələrə öncədən baxmaqdır.
- Təxəyyül məlumatdan daha vacibdir, çünki bilik məhduddur, lakin təxəyyül dünyanı əhatə edir.
- Təsəvvür faktlardan daha vacibdir.
U
[redaktə]- Uğur idealını xidmət idealı ilə əvəz etməyin vaxtı çoxdan çatıb.
- Uğur qazanmağa yox, həyatının mənası olmasına səy göstər.
- Uğurumu heç vaxt başqalarından bəhanə gətirməməyimə və ya bəhanələri qəbul etməməyimə borcluyam.
Ü
[redaktə]- Üçüncü dünya müharibəsində hansı silahdan istifadə ediləcəyini bilmirəm, amma dördüncü dünya müharibəsində dəyənək və daşlardan istifadə ediləcək.
- Ümumiyyətlə insanlığın taleyi, layiq olduğu olacaq!
Y
[redaktə]- Yaxşı fikirlər yalnız gənclikdə ağlına gəlir, o zaman insan daha təcrübəli, daha məşhur və axmaq olur.
- Yalnız absurd cəhdlər göstərənlər mümkünsüz şeylərə nail ola bilərlər.
- Yalnız başqaları üçün yaşanan bir həyat dəyərlidir.
- Yalnız iki sonsuz şey var: kainat və axmaqlıq. Hərçənd kainatın sonsuzluğuna bir o qədər əmin deyiləm.
- Yalnız özünə qayğı göstərən bir insan donuz adına layiqdir.
- Yalnız yeni bir şey sınamayanlar heç vaxt səhv etməz.
- Yaradıcı ifadədə, bilikdə sevinc oyatmaq müəllimin ali sənətidir.
- Yaratdıqlarını cəzalandıran və mükafatlandıran, ya da bizim yaşayacağımız bir iradə növünə sahib bir Tanrı düşünə bilmirəm. Cismani ölümdən sonra adamın həyatını davam etdirdiyinə nə inanıram, nə də inanacağam…
- Yaşaya biləcəyimiz ən gözəl şey sirli olandır. O, bütün həqiqi sənət və elmin mənbəyidir. Heç vaxt bu hissi yaşamayan, düşünməyən insan ölü bir insana bənzəyir və onun gözləri bağlıdır. Həyatın sirrini başa düşmək, qorxu ilə birlikdə olsa da, dinin yaranmasına səbəb oldu. Bizim üçün keçilməz olanın həqiqətən mövcud olduğunu bilmək, özünü ən yüksək müdriklik və ən parlaq gözəllik kimi təzahür etdirərək, bizim sönük qabiliyyətlərimizin yalnız ən ibtidai formalarında dərk edə biləcəyini bilmək — bu bilik, bu hiss həqiqi dindarlığın mərkəzindədir.
- Yəhudi xalqının müqəddəs yazılarında qorxu dininin Əhdi-Cədiddə daha da irəli sürülən əxlaq dininə çevrilməsini izləmək asandır. Bütün sivil xalqların, xüsusən də Şərq xalqlarının dinləri əsasən əxlaqi dinlərdir. Bir xalqın həyatında mühüm irəliləyiş qorxu dininin əxlaq dininə çevrilməsidir. Lakin ibtidai xalqların dinlərini xalis qorxu dinləri, sivil irqlərin dinlərini isə təmiz əxlaq dinləri hesab edən qərəzdən uzaq olmaq lazımdır. Sosial həyatın daha yüksək səviyyələrində mənəvi element üstünlük təşkil etsə də, hamısı qarışıq formalardır.
Z
[redaktə]- Zaman mövcudluğunun yeganə səbəbi hər şeyin eyni zamanda baş verməməsidir.
- Zəhmətinin nəticəsini dərhal görmək istəyən çəkməçi olmalıdır.
- Zəif insanlar qisas alır. Güclü insanlar bağışlayar. Ağıllı İnsanlar məhəl qoymazlar.
- Zəkanın əsl əlaməti bilik deyil, təxəyyüldür.