Champa

	rexón histórica
Alministración
Capital	Vijaya (en)
Forma de gobiernu	monarquía ; oligarquía
Llingües oficiales	Old Cham (en) ; Sánscritu
Relixón oficial	Hinduismu, budismu y islam
Xeografía
Coordenaes	14°N 108°E / 14°N 108°E

Champā o Champa foi un antiguu estáu hinduista asitiáu nel este d'Indochina (192–1832). Étnica y lingüísticamente taba formáu básicamente por un pueblu malayu-polinesiu, los cham, anque a lo llargo de sieglos el Reinu de Champa sufrió la presión de falantes vietnamites. Anguaño, los cham constitúin una de les minoríes importantes en Camboya y Vietnam.

Situación xeográfica

El Reinu de Champa allugar ente'l delta del ríu Mekong, nel sur, y hasta aproximao les "puertes de Hue", nel norte, de cuenta que'l so territoriu correspondía en gran midida l'actual rexón vietnamita d'Annam.

Historia

El Reinu de Champa foi habitáu pola etnia de los cham, un pueblu d'orixe malayu–polinesiu, anque l'aristocracia fundadora del Estáu provendría del este de la India (una teoría considera que'l nome Champa provién d'un sector de l'antigua Bengala, nel actual Bihar, onde la principal ciudá llamábase Champāpuri).

El surdimientu del Estáu Champa obedez principalmente a los siguientes factores: la conversión al hinduismu de les poblaciones locales por cuenta de la actividá de mercaderes indios que dende entamos de la era cristiana aportaron a una interesante corriente migratoria en territorios del actual Annam, migración que llogró imponer la so cultura na rexón, y el caos nel cual entró la dinastía china de los dinastía Han Han, caos que fizo posible que, nel añu 192, el gobernador rexonal declarárase independiente y fundara les bases del Estáu Champa, tomando'l nome de los cham.

El Reinu de Champa nunca aportó a un Estáu centralizáu, sinón que foi una suerte de confederación de, según les dómines, trés o cuatro principados o circunscripciones con un monarca común.

Los principaos yeren:

Amarāvatī, nel sector norte, la so capital yera Indrapura una de les capitales de Champā. El territoriu d'Amarāvatī correspuéndese aproximao coles actuales provincies vietnamites de Quang Nam y Quang Ngāi.
Vijaya, nel centru del reinu, la so capital yera la ciudá homónima la cual aportó en capital de Champā hacia l'añu 1000, esta ciudá correspuende a l'actual villa de Cha Ban a pocos quilómetros al norte de l'actual Qui Nhon na provincia vietnamita de Bình Ðịnh. El so territoriu correspondía aproximao al de l'actual provincia vietnamita de Bình Ðịnh. En ciertes dómines el principáu de Vijaya controló gran parte del territoriu de les actuales provincies vietnamites de Quang Nam, Quang Ngai, Binh Định y Play Yei.
Kauthara: Esti principáu tenía per capital la ciudá epónima (actual Nha Trang na provincia de Khánh Hòa).
Pānduranga (Panran n'idioma sham y Pha Rang en vietnamita), que la so capital yera Virapura, ciudá que tamién recibió'l nome de Rajapura (ciudá del rei), Virapura atópase nes proximidaes de Phan Rang– Tháp Chàm. El principáu de Parduranga yera'l más estensu de Champā y el postreru en ser anexáu al Viet Nam.

Tales principaos o circunscripciones atopábense de la mesma subdividíos en "conceyos", ciudaes y aldegues; esistíen daqué más de cien d'estes subdivisiones menores caúna con una población que variaba ente les 300 y 700 families, la capital Vijaya llegó a tener más de 2500 families en 1069.

La población d'esti reinu nunca foi numberosa: envalorar en 200.000 persones a entamos del sieglu XII, nesa dómina estremar en shams puramente dichos y la población a la cual llamaben kirates, siendo estes población importante nos territorios correspondientes a les actuales Ba Na, Gia Rai, Ê Ðê, Ra Glai y Chu Ru.

El signu del poder real yera un parasol, emblema de l'absoluta autoridá del rayá (rei) quien tenía poder de vida o muerte, alministraba tol país y efectuaba los nomamientos en cargos y emplegos. Tal monarca yera llamáu en sánscritu Rajadiraja o Rayadiraya ( Rei de reis) o, n'idioma sham, Po Tana Raya ( señor de tol país ).

Nel sieglu V una nueva dinastía tomó'l poder d'esti reinu, llibrar del xugu chinu y empecipióse un periodu de prosperidá, sicasí Champa taría en guerra cuasi continua colos sos vecinos, por casu el reinu de Java, l'emerxente Imperiu Jemer (ver: Camboya) y les provincies meridionales de China. La capital atopábase entós en Indrapura (actual Trà Kiêu cerca de Đà Nẵng).

Nel 875, Indravarman II estableció la dinastía llamada de Indrapura, tresfiriendo la capital a la provincia d'Amarāvatī y exornándola con numberosos palacios y templos.

Escontra'l sieglu X, lliberáu del xugu chinu, el rei vietnamita del Dai Viêt (nel área del ríu Sông Hõng, ye dicir el Tonkín o actual norte de Vietnam) ante la medría de la población vietnamita por cuenta de les meyores nes colleches d'arroz, buscó estender los sos dominios y entamó la espansión escontra'l sur (o Nam Tiên) entrando d'esta miente en conflictu col Reinu de Champa que dexó'l territoriu d'Amarāvatī nel 1000 y Vijaya nel 1069.

En 1145 los jemeres (o camboyanos) conducíos por Suryavarman II ocuparon cuasi la totalidá de Champa, sicasí, escontra 1148 el nuevu rei cham, Jaya Harivarman I lliberó al so país del Imperiu jemer, inclusive en 1171 los chams llegaron a ocupar la capital jemer (o camboyana) d'entós: Angkor.

Sicasí Champa recayó so la ocupación camboyana ente 1190 y 1220, a esto sumáronse los ataques de los reis Trãns del Vietnam y de los mongoles en 1284. Los conflictos incesantes amenorgaron entá más el territoriu sham, tan ye asina que a fines del sieglu XV el reinu de Champā yá s'atopaba práuticamente esquiciáu. En 1471 Champa sufrió una grave gana ante los vietnamites y el reinu quedó amenorgáu al pequeñu enclave de Nha Trang. Champa y la so población quedaben entós absorbíos en Vietnam. En 1720 el rei del enclave de Nha Trang fuxó a Camboya cola so corte. Los príncipes cham caltuvieron dalgún poder hasta 1822, añu en que Champa quedó totalmente absorbíu polos vietnamites.

Llista de monarques de Champā

Dinastía de Pānduranga

Escontra 757: Prithivîndavarman
" 774: Satyavarman
" 793: Indravarman
" 801: Harivarman
" 820–869: Vikrântavarman III

Dinastía Bhrigu

Escontra 877: Indravarman II
" 896–905: Jayasimhavarman
905–910: Bhadravarman II
911–971: Indravarman III
989–?: Vijaya Shrī Harivarman II
Escontra 989: Yampuku Vijaya Shrī

Dinastía del Sur

Ver tamién

Pueblu cham
Santuariu El mio-Sön na capital política y relixosa de Champa, declaráu Patrimoniu de la humanidá en 1999 pola Unesco.

Referencies

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Champa.
Artículu n'español sobre la zona centro de Vietnam (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). (publicáu en Fienda, Uruguái) con información sobre'l Muséu d'escultura cham.