የኦዲት እቅድ/Audit plan/

ስልጠናው ¾T>cØv†¨< ª“ ª“ `°f‹

 ¾[»U Ñ>²? °pÉች፣

 ¯Sታ© °pÊ‹'
 ¾*Ç=ƒ ›SÇÅw °pÉ
 u*Ç=~ LÃ ¾T>Å[Ó lØØ`
 ¾*Ç=ƒ ›ðéçU Ø^ƒ ÓUÑT፣
 ¾¨<eØ *Ç=ƒ” TkÉ“ Sq×Ö`
መግቢያ
• ¾¨<eØ *Ç=ƒ ኃላፊው u*Ç=~ ¨pƒ pÉT>Á K=c׆¨< ¾T>Ñv†¨<”
¾Y^ ²`ö‹ KÄ T[ÒÑØ እንÇ=Áe‹K¨< KYÒƒ ¾}ÒKÖ< ¾Y^
²`ö‹” KÄ uT¨p ²È Là }Se`„ ŸS/u?~ Óx‹ Ò` ¾T>eTT °pÉ
T²Ò˃ ይጠበቃል:
• ¾T>²Ò˨< °pÉ ¾*Ç=~” eóƒ' ¯LT' *Ç=~ ¾T>¨eŨ<” Ñ>²?'
Y^¨< ÁKuƒ” ቦታ ¾T>ÑMê SJ” ይኖርበታል::
 የኦዲት እpÉ T²Ò˃/Planning/

እቅድ ማዘጋጀት የሚያስፈልግበት ª“ ª“­‡ U¡”Á„‹ :-

1. ¾*Ç=~” ¯LT“ ¾Y^¨<” eóƒ KSÓKê Ã[ÇM'
2. um Gwƒ TKƒU uc¨< ኃይልና uK?KA‹ KÄ KSSÅw እ”Å S’h
ÁÑKÓLM'
3. የእያንዳንዱ ¾*Ç=ƒ Y^ °Éу/ShhM”/ KSÑUÑU' ¡ƒƒM KTÉ[Ó“
KSq×Ö` SW[ƒ ÃJ“M'
4. *Ç=~” uum ሁኔታና ¨<Ö?ƒ uT>Áeј SMŸ< TŸ“¨” Áe‹LM::
 የኦዲት እቅድ ዓይነቶች፣

1. ¾eƒ^‚Í=¡ °pÉ/Strategic plan

 ¾°pÉ T²Ò˃ ¾SËS]Á¨< Å[Í ¾›Ueƒ ¯Sƒ
¾eƒ^‚Í=¡ °pÉ T²Ò˃ ’¨<::
 ¾eƒ^‚Í=¡ °pÉ KT²Ò˃ ›eðLÑ> Seð`„‹ እንደ *Ç=~
›k^[w ²È ÃKÁÁK<::
 የቀጠለ

uG<K<U ¾*Ç=ƒ ›k^[w ²È Là }Se`„ ¾T>²ÒÏ

¾eƒ^‚Í=¡ °pÉ ¾T>Ÿ}K<ƒ vI]Áƒ ›K<ƒ:-
¾T>²Ò˨< °pÉ ¾S/u?~” õLÑAƒ ¾T>ÁTEL SJ”
ይኖርበታል TKƒU KS/u?~ ተጨማሪ እሴት ¾T>Áeј/Value
adding/ / SJ” ›Kuƒ'
°pÆ uT”—¨<U Ñ>²? እ”Å›eðLÑ>’~ KSŸKe“
KThhM ¾T>‰M SJ” ›Kuƒ'
 የቀጠለ
°pÆ K[»U ጊዜ K=ÁÑKÓM ¾T>Áe‹M Gwƒ” TssU“
K=’c< KT>‹K< ›’ÒÒ] Ñ<ÇÄ‹ ›eðLÑ> ¡IKAƒ” SSÅw
›Kuƒ'
°pÆ ª“ ª“ ¾*Ç=„‹” Y^“ u›ÖnLà ¾}S[Ö< ¾*Ç=ƒ
‚¡’>¢‹” /²È­‹”/ SÓKê ›Kuƒ'
°pÆ u¾Å[ͨ< KT>²ÒÌ K?KA‹ °pÊ‹ S’h Gdx‹” SeÖƒ
›Kuƒ፣
 ¾eƒ^‚Í=¡ °pÉ ´Óσ/Preparation of Strategic plans

¾¨<eØ *Ç=}a‹ ¾eƒ^‚Í=¡ °pÉ” Ÿ²=I በታች u}SKŸ}¨< SW[ƒ T²Ò˃

›Kv†¨<:-
• ¾S/u?~” ›W^` እ“ u›ÖnLà ¾Y^ ›"vu=­‹ /Environment/ እ“ *Ç=ƒ
K=Å[Ñ< ¾T>‹K< Y^­‹”'u´`´` SK¾ƒ“ T¨p::
• u›W^` Y`¯„‡ ¨<eØ ÁK<ƒ” YÒ„‹' YÒ„‡ °¨<” K=J’< eKS‰L†¨<
K=Á¨Á¿ ¾T>‹K< Gdx‹” ¾YÒƒ S”e›?­‹” uSÖkU ÑUÓV u¾Å[ͨ<
KÄ TekSØ Ÿ²=I }’e„ u›e†"Dà *Ç=ƒ ¾T>Å[Ñ<ƒ”“ u}ÅÒÒT> *Ç=ƒ
¾T>Å[Ñ< ¾¨<eØ ›W^` Y`¯„‹” KÄ KT¨p Ã[ǪM::
 የቀጠለ
• eÒ~ °¨<” K=J” S‰K< KÄ ከታወቀና uÅ[Í Ÿ}K¾ ¾T>kØK¨<
Y^ ¾T>J’¨< K=S[S\ ¾T>‹K< Y^­‹” እና K=Å[Ó ¾T>Ñv¨<”
¾*Ç=ƒ ÉÓÓVi' ¾T>ÁeðMѨ<” Ñ>²?' ¾*Ç=ƒ ¯Ã’ƒ“ ¾*Ç=ƒ
²È እና K?KA‹ K=Á¨Á¿ uT>‹K< Gdx‹ Là ¨<d’@ SeÖƒ ’¨<'
• ¾[»U Ñ>²? °pÆ” ¯LT ŸÓw KTÉ[e ¾T>ÁeðMѨ<” Gwƒ
SSÅw ¾W^}™‹ w³ƒ“ Ø^ƒ TTELƒ” T[ÒÑØ:: ¾[»U Ñ>²? °pÉ”
ŸÓw KTÉ[e ¾W^}™‹ °¨<kƒ Ÿõ KTÉ[Ó“ Ø^ƒ KSÚS`
¾T>Áe‹M eMÖ“ SeÖƒ ÁeðMÒM::
 የቀጠለ
u}¨c’ Ñ>²? M¿’ƒ ¾T>Ÿ“¨” *Ç=ƒ °pÉ -/ ¯S© °pÉ/፣

¾eƒ^‚Í=¡ °pÉ ¾}¨c’ Ñ>²? °pÉ” KT²Ò˃ እ”ÅS’h ÃÖpTM

¾S/u?~ ¯Sታዊ ¾*Ç=ƒ °pÉ ¾T>²Ò˨< uS/u?~ ¾¨<eØ *Ç=ƒ ኃላፊ

J• ´ÓÏ~ ¾¨<eØ *Ç=}a‹” uTTŸ`“ ¾eƒ^‚Í=¡ °pÉ” u}¨c’ Ñ>²?
uSŸóðM' w²<” Ñ>²? u›”É u˃ ¯Sƒ c=J” °pÆ Ÿ}²ÒË u%EL KS/u?
~ Y^ ›S^` k`x እ”Ç=ìÉp ÃÅ[ጋል፣
 የቀጠለ
¾²=I °pÉ ¯LT¨< ¾[»U Ñ>²? °pÉ” u}¨c’ Ñ>²?' uu˃
¯Sƒ ŸóõKA KS}Óu` ’¨<::
¾›Ueƒ ¯S~” °pÉ ¨Å ¯Sታዊ °pÊ‹ uT>ŸóðMuƒ Ñ>²?
u›Ueƒ ¯S~ °pÉ ¨<eØ }ÅÓð¨< ¾k[u< ታሳቢዎች ¨<d’@­‹
S•^†¨< T[ÒÑØ ያስፈልጋል::
 የቀጠለ

አመታዊ ዕቅድ ሲዘጋጅ ግንዛቤ የሚሰጣቸው ጉዳዮች፡-

YÒ„‹” SÑUÑU“ K=c׆¨< uT>Ñv¨< pÉT>Á SW[ƒ TekSØ፣
uS/u?~ ¾¨<eØ lØØ` Y`¯ƒ“ Y^­‹ Là ¾}Å[Ñ< K¨<Ù‹'
uGwƒ ›p`xƒ LÃ ¾}Å[Ñ< K¨<Ù‹'
"Kñƒ ዓመታት u¨<´õ’ƒ c=µ` ¾S× ¾*Ç=ƒ Y^'
u°pÉ ÁM}Á²< Y^­‹ SU׃:- KUdK? ›Ç=e ¾}ssS Y^“ ¾}²[Ò ¾¨<eØ lØØ`
Y`¯ƒ' uY^ ›S^\ ƒŸ<[ƒ ትኩረት ¾}ðKÑ Y^' u}dd} ›W^` ¨ÃU uwnƒ T’e
u}ðÖ[ ‹Ó` ¾}Ÿcc< W^}™‹ H>dw” *Ç=ƒ TÉ[Ó‘፣
 የቀጠለ
eK²=I °pÆ Ÿ}²ÒË u%EL ¾}Å[Ñ< K¨<Ù‹ u=•\' Gwƒ ›SÇÅw”
›eSM¡„ ¾}SÅu Ñ>²? እና K?KA‹ ¡e}„‹” KÄ KT¨p እ”Ç=‰M
ዓመታዊ °pÊ‹ u}¨c’ Ñ>²? SŸKe/SÑUÑU Õ`v†ªM::
¾T>²Ò˨< ዓመታዊ °pÉ ¾Y^ ›S^\ ¾*Ç=~” ›LT uÓMê
እንዲያውቅ ›ÑMÓKA~” uum ሁኔታ ²`´a TekSØ ይኖርበታል ::
¾T>²Ò˨< °pÉ Gwƒ” TssU' }ðLÑ> °¨<kƒ“ ¡IKAƒ እደስራው
eóƒ“ u›”í^© K=cØ uT>Ñv¨< pÉT>Á SW[ƒ SSÅw ÁeðMÒM::
 ዓመታዊ °pÉ” T²Ò˃/Preparation of annual plan/

ዓመታዊ °pÉ c=²ÒÏ Ÿ²=I በታች ¾}²[²\ Å[Í­ዎ‹” SŸ}M ›Kuƒ፣

• KYÒƒ ¾}ÒKÖ< ¾Y^ ²`ö‹” KÄ uT¨p Là }Se`„ u}Å[Ñ ÓUÑT
¨<Ö?ƒ ŸÓUƒ ¨<eØ uTeÑvƒ“ upÉT>Á *Ç=ƒ ¾T>Å[Ñ< Y^­‹”
uSK¾ƒ' }Ñu= ¾J’ ¾*Ç=ƒ ¯Ã’ƒ ²È SU[Ø“ ŸÓ”³u? ¨<eØ TeÑvƒ'
• ለእያንዳንዱ ¾*Ç=ƒ ¯Ã’ƒ ¾T>ÁeðMѨ<” ²È TekSØ“ u›ÖnLà u°pÉ
K}Á²¨< *Ç=ƒ TŸ“¨” ¾T>ÁeðMѨ<” Ñ>²? T[ÒÑØ'::
 የውጤት ተኮር ዕቅድ
ዕይታ ስትራቴጂ ዓመታዊ ክብደት ዋና ዋና ክብደት መለኪያ ኢላማ በጀት
ካዊ ግብ ግብ ተግባራት
ተገልጋይ
ፋይንናስ
የውስጥ
አሰራር
መማማር
ና/አቅም
ግንባታ
 የቀጠለ
¾*Ç=ƒ S`H Ów` T²Ò˃“/*Ç=~ ¾T>ËS`uƒ”“ ¾T>Ö“kpuƒ”
k”/ ]þ`~ ¾T>k`wuƒ” ሁኔታ S¨c”/]þ`~ SŠ' እንዴት ' KT”/'
ለእያንዳንዱ ¾*Ç=ƒ eU]ƒ ¾}SÅu Gwƒ“ ¾c¨< ኃይል ´`´`' ÃIU
¾}SÅu< W^}™‹” w³ƒ ¾Y^ MUÉ Å[Í' °¨<kƒ“ ¡IKAƒ ÃÚU^M'
ŸS/u?~ ¨<eØ/¨<Ü "K< }ÚT] vKS<Á­‹” ¾SÖkU õLÑAƒ
 የቀጠለ
• ¾]þ`ƒ Tp[u=Á” Ñ>²? ŸÓUƒ ¨<eØ uTeÑvƒ K*Ç=~
¾}Á²¨<” Ñ>²? udU”ƒ SŸóðM:: ›k^[u< u‰`ƒ ¨ÃU
uêOõ ማስታወሻ K=J” ËLM'
• ¾*Ç=ƒ ]þ`~ ›k^[w እ”ȃ እ”ÅJ’“ SŠ እ”ÅT>k`ብ
S¨c”::
• ¾c¨< ኃይልና ¾K?KA‹ Gw„‹ ›SÇÅw” SÑUÑU
 የቀጠለ
• የሰው ሃይል ሲመደብ የሚከተሉትን ŸÓUƒ ¨<eØ ¾T>ÁeÑv¨<:-
– ¾W^}™‹” w³ƒ“ ÁL†¨<” ¾Y^ MUÉ Å[Í'
– ¾*Ç=~ ¯Ã’ƒ“ ¨<ewew’ƒ'
– ¾Ñ>²? እጥረት
– KY^¨< ¾}SÅu< W^}™‹ °¨<kƒ' ¡IKAƒ እና Ç=e–
K=”/Y’ UÓv`/'
– K?KA‹ K=Á¨Á¿ ¾T>‹K< Gdx‹ ŸS/u?~ ¨<Ü ÁK<
Gw„‹” ¾SÖkU Gdw KUdK? }ÚT] °¨<kƒ' ¡IKAƒ እና
¾}K¾ ችሎታ ÁK¨< vKS<Á u=ðKÓ' ¾YMÖ“ እና ¾Ø“ƒ
Ñ>²? ¾¯Sƒ °[õƒ“ K?KA‹ ግዴታዎች
 ¾*Ç=ƒ eU]ƒ” °pÉ T²Ò˃/planning audit assignments/
 KÁ”Ç”Æ *Ç=ƒ ´`´` ¾›ðéçU °pÉ T²Ò˃ }Ñu= ’¨<::

 *Ç=~ ¾T>Ö“kpuƒ” k”“ K?KA‹ K=Á’ÒÓ\ ¾T>‹K< Gdx‹” SÁ´ ›Kuƒ:

°pÆ ¾T>Á"ƒ}¨<:-
 ¾*Ç=~” Yóƒ' ¾*Ç=~” ¯LT' ¾*Ç=~” SÖ”/ÑÅw/E YÒƒ” KÄ KT¨p
u}Å[Ñ ÓUÑT ¨<Ö?ƒ SW[ƒ pÉT>Á }cØ…†¨< *Ç=ƒ ¾T>Å[Ñ< ¾Y^ ²`ö‹”''
 uM¿ G<’@ታ K=Ÿ“¨” ¾ታcu *Ç=ƒ "K ¾êOõ SÓKÝ'

 *Ç=ƒ uT>Å[Ñ< Y^ዎ­‹ “ ¾Y^ ²`ö‹ Là eUU’ƒ Là SÅ[c<” ¾T>Á[ÒÓØ

W’É፣
 ¾Y^ ›S^\ °pÆ” ÑUÓV Ák[u¨< ›e}Á¾ƒ” ¾Á² W’É'

 እ”Å ›eðLÑ>’~ K=Á¨Á¿ ¾T>‹K< Gdx‹'

 ¾p`w lØØር/Supervision/ T"}ƒ ÁKuƒ
¾*Ç=~ ›SÇÅw ¾*Ç=ƒ Å[ͨ< uT>Á²¨< SW[ƒ uS/u?~ þK=c='
°pÉ“ –aÓ^U SW[ƒ ¾}W^ SJ’<” T[ÒÑØ'
¾*Ç=~ Y^ KW^}™‹ c=ŸóðM °¨<kƒ' ¡IKAƒ“ MUÉ እንዲሁም
uYMÖ“ ÁÑ–<ƒ wnƒ ŸÓUƒ ¨<eØ SÓv~” KSÑUÑU:: ÃIU
K¨Åò~ KW^}™‹ YMÖ“ KSeÖƒ“ ዕውቀታቸውን KTdÅÓ Áe‹LM'
¾*Ç=~ °pÉ }S×ט SJ’<' }Ñu= ƒ°³µ‹” SÁ²<”' *Ç=~ ŸSËS\ uòƒ
KW^}™‹ um ÑKí ¾}Å[Ñ SJ’<” T[ÒÑØ'
 የቀጠለ
¾*Ç=~” ¯LT“ ¾Y^ °pÉ TêÅp'

*Ç=~ በታቀደው SW[ƒ ¾T>Ÿ“¨” SJ’<” እና u°pÆ K¨<Ø Ÿ}Å[ÑU

K¨<Ö< ¾ìÅk SJ’<” T[ÒÑØ'
*Ç=}a‡ }eTT> ¾*Ç=ƒ eM„‹” ¾T>ÖkS< SJ’<” T[ÒÑØ፣

*Ç=}a‡ }Ñu= ¾*Ç=ƒ ¾Y^ ¨[k„‹” S<K< uS<K< ¾T>ÖkS<“

¾T>ò< SJ’<”' u*Ç=~ ¨<Ö?ƒ SW[ƒ ¾}Å[cuƒ ¾TÖnKÁ Gdw
እና ›e}Á¾ƒ uum Te[Í ¾}ÅÑð SJ’<” T[ÒÑØ'
 የቀጠለ

¾}SÅu<ƒ *Ç=}a‹ ¾T>ÁŸ“¨<’<ƒ Y^ ከእነሱ uLà uT>Ñ–<

*Ç=}a‹ ¾T>ÑSÑUuƒ“ Ø^~”U KSq×Ö` ¾T>Áe‹M
¾¨<eØ ›W^` Y`¯ƒ S²`Ò~” T[ÒÑØ'
u°pÉ ¾}Á²¨< ¾*Ç=ƒ Y^ ሳይታለፍ SŸ“¨’<” T¨p ¾T>Áe‹M
¾*Ç=ƒ Y^ TÑ“²u=Á K=eƒ/Check list/ S•\”“ ¾T>W^uƒ
SJ’<” T[ÒÑØ'
kÅU wKA ¾}²ÒË ¾W^}™‹ Y^ ›ðéçU SKŸ=Á“ SS²—
S•\” T[ÒÑØ::
 የቀጠለ
¾*Ç=ƒ eU]ƒ” Ø^ƒ SÑUÑU/Quality reviews of audit
assignment/
Ø^~” KT[ÒÑØ ¾T>Å[Ó ÓUÑT uS/u?~ ኃላፊዎች ¨ÃU ŸS/u?~
¨<Ü uT>Ñ–< ›"KA‹ TŸ“¨” ËLM
ÃIU Y^¨< kÅU wKA ¾}Ÿ“¨’ ¨ÃU uSŸ“¨” Là ÁK K=J”
ËLM::
¾²=IU ÓUÑT ¨<Ö?ƒ ወቅታዊ ¾Te}"ŸÁ እርምጃ KS¨<cÉ u*Ç=~
Y^ Là ¾}SÅu< ¾W^}™‹” wnƒ“ ውጤታማ SJ” KSÑUÑU“
KT>kØK¨< *Ç=ƒ ›ðéçU SS]Á KSeÖƒ ’¨<::
 u*Ç=ƒ eU]ƒ Là u¨<eØ ¾T>Ÿ“¨” ¾Ø^ƒ ÓUÑT/Internal quality
reviews of audit assignment

¾²=I ¯Ã’~ ¾ÓUÑT Y^ SŸ“¨” ÁKuƒ um ¾Y^ MUÉ

vK¨< ¾¨<eØ *Å~ ›vM ’¨<::
ÓUÑT¨<' ¾¨<eØ *Ç=ƒ Å[Í' ¾S/u?~ þK=c=­‹ SS]Á­‹ U”
ÁIM }Óv^© እየተደረጉ TSKŸƒ አለበት፣
 u}ÚT]U ÓUÑT¨< ¾W^}™‡”“ ¾*Ç=~” ውጤታማ wnƒ
Td¾ƒ ›Kuƒ:: Ÿ²=IU uLà ¡Kd¨< ¾ThhÁ ›e}Á¾„‹” Tp[w
ይኖርበታል::
 የቀጠለ
ÓUÑT­‡ uZeƒ ¾*Ç=ƒ ¾Y^ H>Ń Å[Í­‹ K=Ÿ“¨’< ËLK<:-
u°pÉ Å[Í - ¾*Ç=~ ›SÇÅw uum ሁኔታ መታቀዱንና Ø^~ ›ØÒu=
SJ’<” KT[ÒÑØ'
u*Ç=~ ¨pƒ/uSHŸM ¾T>Å[Ó ÓUÑT/ - ¾*Ç=~ Y^ ¾Ø^ƒ Å[ͨ<”
uÖuk SMŸ< እያደገ SH@Æ”“ K¨<Ø ¾T>ÁeðMÓU ŸJ’ KT¨p'
¾W^}™‹ ›SÇÅw” ›eSM¡„ K=Á¨Á¿ ¾T>‹K< Gdx‹ "K<
KT[ÒÑØ'
u*Ç=~ TÖ“kmÁ Å[Í - ¾*Ç=~ Y^ uT”—¨<U ገጽታ u›ØÒu= ሁኔታ
SŸ“¨’<” KT[ÒÑØ::
 u¨<Ü ›"Lƒ SÑUÑU ÁKuƒ ¾Ø^ƒ ›ðéçU:-

• ¾¨<eØ *Ç=~” ¾Y^ SS]Á/Terms of Reference/

• ¾¨<eØ *Ç=~” ’í’ƒ“ ÑKM}—’ƒ'

• u[»U Ñ>²? ¾*Ç=ƒ °pÉ ´Óσ Là ¾’u[¨<” ¾›k^[w wnƒ“

ውጤታማነት'
• ለእያንዳንዱ ¾*Ç=ƒ Y^ ¾“S<“ ›S^[Ø Ø^ƒ:: እዚህ Là ¾T>Å[Ѩ<
ÓUÑT uG<K<U ¾*Ç=ƒ Y^ H>Ń Là ’¨<:: ÃIU TKƒ Ÿ*Ç=~
°pÉ ´Óσ እስከ ¾SÅUÅT>Á Hdw eŸT>k`wuƒ Ñ>²? ÁK¨<”
›W^` Ãgõ“M'
 የቀጠለ

• uÓUÑT¨< SW[ƒ ¾¨<eØ *Ç=ƒ Å[Í' ¾S/u?~ þK=c=­‹'

SS]Á­‹' °pÊ‹ እና ¾Y^ T”ªKA‹ }Óv^© SÅ[Ò†¨<”
T[ÒÑØ'
• ¾S/u?~ ¾Y^ ›ðéçU Å[Í­‹ Sdካታ†¨<” T[ÒÑØ::
አመሰግናለሁ!