Yürümek

Can’ı nasıl anlatayım? Bir kitapçıya girip, yeni çıkan kitapları karıştırırken on dakika önce Can’ın da orada olduğu ve benle aynı kitapları karıştırdığı duygusunun ardından sosyal medyada dikkatimi çeken bir kitabı paylaştığını görmek. Ya da bir meyhaneye gidip ikince kez kabak kızartması söylediğimde garsonun “kalmadı abi, sonuncusunu biraz önce verdik” dediğinde aynı mekanda, arka masalardan birinde Can’ın oturduğu duygusunu hissetmek, ya da bir sokakta yürürken takıldığın kaldırım taşında, pencerede, eski bir kapıda, bir duvar yazısında senden önce onun bakışlarının izini görmek, ya da bir kafeye girip kahve içip çıktığında birazdan aynı masada, aynı sandalyede Can’ın oturacağını düşünmek, ya da bir gece vakti uzun zamandır dinlemediğin bir parçayı seçip dinlerken aynı saatte başka bir şehirde, başka bir yerde  Can’ın da aynı parçayı dinlediğini bilmek… Aynı yerlerde dolaşıp bir denk gelememe hali, kimi zaman geç, kimi zaman erken orada olmanın saat tutmazlığı…

Paralel evrenlerde ayna zaman diliminde aynı yerlerde olup, aynı ilgi alanlarına sahip olsak da Can ile bugüne dek yüz yüze tanışamadık, ortak arkadaşlar, sosyal medya takipleşmesi, yazdıklarını denk geldikçe okumaktan öteye gidemedi ama öte yandan çok uzun zamandır tanıyormuşum hissi, kardeşim duygusu… Bir rakı masası alacağı ya da benim borcum uzun zamandır baki duruyor.

Yıllardır konuyla ilgilendiğim, keyifle okuduğum, araştırdığım “flanörlük” işine soyunması bu röportajın gerçekleştirilmesinin temel itkisi oldu. Yalnızca flanörlük değil, kitap, müzik, edebiyat, sokaklar çerçevesinde aklıma ilk gelenler konusunda benim keyif aldığım bir sohbet oldu, umarım siz de keyifle okur ve beğenirsiniz…

Can’ın “Lavarla / Alternatif Ankara Hayatı” sitesindeki flanör yazılarına buradan ulaşabilirsiniz…

Can’ı nasıl anlatayım? Bir kitapçıya girip, yeni çıkan kitapları karıştırırken on dakika önce Can’ın da orada olduğu ve benle aynı kitapları karıştırdığı duygusunun ardından sosyal medyada dikkatimi çeken bir kitabı paylaştığını görmek. Ya da bir meyhaneye gidip ikince kez kabak kızartması söylediğimde garsonun “kalmadı abi, sonuncusunu biraz önce verdik” dediğinde aynı mekanda, arka masalardan birinde Can’ın oturduğu duygusunu hissetmek, ya da bir sokakta yürürken takıldığın kaldırım taşında, pencerede, eski bir kapıda, bir duvar yazısında senden önce onun bakışlarının izini görmek, ya da bir kafeye girip kahve içip çıktığında birazdan aynı masada, aynı sandalyede Can’ın oturacağını düşünmek, ya da bir gece vakti uzun zamandır dinlemediğin bir parçayı seçip dinlerken aynı saatte başka bir şehirde, başka bir yerde  Can’ın da aynı parçayı dinlediğini bilmek… Aynı yerlerde dolaşıp bir denk gelememe hali, kimi zaman geç, kimi zaman erken orada olmanın saat tutmazlığı…

Paralel evrenlerde ayna zaman diliminde aynı yerlerde olup, aynı ilgi alanlarına sahip olsak da Can ile bugüne dek yüz yüze tanışamadık, ortak arkadaşlar, sosyal medya takipleşmesi, yazdıklarını denk geldikçe okumaktan öteye gidemedi ama öte yandan çok uzun zamandır tanıyormuşum hissi, kardeşim duygusu… Bir rakı masası alacağı ya da benim borcum uzun zamandır baki duruyor.

Yıllardır konuyla ilgilendiğim, keyifle okuduğum, araştırdığım “flanörlük” işine soyunması bu röportajın gerçekleştirilmesinin temel itkisi oldu. Yalnızca flanörlük değil, kitap, müzik, edebiyat, sokaklar çerçevesinde aklıma ilk gelenler konusunda benim keyif aldığım bir sohbet oldu, umarım siz de keyifle okur ve beğenirsiniz…

Can’ın “Lavarla / Alternatif Ankara Hayatı” sitesindeki flanör yazılarına buradan ulaşabilirsiniz…

Bu çalışma bağımsız ve minimalist bir sinemacı olan Jim Jarmusch'un kendine özgü ve sade sinema diline odaklanma amacındadır. Filmlerinin çoğunda özgün müziklerle karşılaşmak mümkündür. Her filminde farklı kavramlar, farklı yazarlar, farklı edebiyat eserleri, farklı şairler, şiirler vardır ve seyirciye bunları ezberletir. Batının ilerici görüşüyle beslenirken, doğuya yaklaşmayı sürdürür. Batının aydınlık yüzünü, doğunun aydınlık felsefeleriyle harmanlar. Sinemasında "Zen" ve "Varoluşçuluk" etkisi görülür. Filmlerinde göndermeler yaptığı edebiyatçı isimler sayesinde "Beat" akımından da etkilendiği anlaşılabilir. Sinemasında çok kültürlülüğü, çok sesliliği savunur. Burada incelenmek için seçilen filmler felsefe, müzik ve edebiyat disiplinleriyle beslenen örneklerdir. Yönetmen öykü anlatmaya çalışmaz, özgün karakterlere öyküleri taşıtır. Sıradan bireyleri sever. Sıradan karakterlerin altında edebi kişiliklerin entelektüelliğini gizler. Jarmusch eserleri müziğin, edebiyatın, felsefenin ve özgün bir mizahın sinemadaki etkisini gösterebilecek çarpıcı örneklerdir. Bu çalışmada Jarmusch filmlerindeki disiplinlerarasılık incelenmiştir.  Sinema başka disiplinlerle desteklendiği ölçüde renklenir, başka disiplinlerin arasından daha rahat soluk alır.
Müzik, edebiyat, felsefe gibi insana yakın olan her dal sinemayla da kolay bütünleşir. Sınırlar ortadan
kalktıkça, yollar farklılaştıkça sinema dili insana daha çok yaklaşır. Jim Jarmusch büyüdüğü Batı kültürüne,
Doğu felsefesini katmaya çalışmış, sevdiği ezgilerle beslediği sinemasını, etkilendiği sözlerle daha da
renklendirmiş, sanatın odağına insanı ve insan sorularını alarak sakince söylemek istediklerini söylemiştir.
Jarmusch sinemasında şehrin içinde boş boş gezen aylak karakteri de, otobüs şoförü de, insan kanıyla
yaşayan vampiri de, ormanda yaşayan insanlardan kopuk yaşayan münzevisi de edebiyatı sever, müzik
dinler, yaşamın anlamını bulmaya çalışır. Karakterleri Jarmusch’un hafızasıyla, sevdikleriyle, okuduklarıyla,
duyduklarıyla şekillenir.
Bu çalışmada yaklaşık otuz yıldır Dünya Sinemasında var olan Jarmusch’un sinemasına kısa bir tarihsel
yolculuk yapılmıştır. Filmlerinin tamamına yakını seyredilmiş ancak burada dördü yer bulmuştur. Jarmusch
filmlerini seyrettikçe daha önce bilinmeyen edebiyatçılarla karşılaşılmış, başka başka markalarla tanışılmış,
farklı dizeler duyulmuştur. Filmlerde kullandığı isimlerin çoğunun yaşamda karşılığı bulunmuştur. Ya bir
Hollywood yıldızına selâm gönderilmiştir veya en iyi gitarın nasıl olduğu anlatılmıştır. Filmlerin içindeyken
sakin yolculuklara çıkılmıştır. Seyirci zaman zaman yol ayrımlarına gelir ama bu çalışmada seçimlerde
zorluk çekilmemiştir.
Jarmusch hayatı bütün yönleriyle anlatırken acele etmez, kargaşa yaratmaz, kavga çıkarmaz. Yaşamlar da
ölümler de sakincedir. Yaşamı da ölümü de fazla ciddiye almamaya çalışır. Film karelerinden hep bir zen
felsefesi huzuru, hep bir doğa sevgisi, hep bir edebiyat ve müzik sevgisi hissedilir. Bu çalışmada da bu huzur
ve sevgi ortamı hissedilmiştir. Duyulan şiirler farklı bir şiir türünü öğretmiş, duyulan bir isim bir felsefi
düşünceyle tanıştırmıştır.
Çalışmada Jarmusch’un filmlerinde belirlenen en önemli özellik dramatik sanatları ayakta tutan çatışmadan
beslenen öykülere, senaryolara yer vermemesidir. Kahramanın bir anti kahramanı yenmek için çabası
görülmez. İyilerle kötüler savaşmaz. Senaryo yapılarında sıkça görülen kahraman yolculukları yoktur.
Jarmusch’ un yolculukları kendi benliğine, edebiyata, felsefeye ve sanatadır. Sakin Jarmusch filmlerinin
temel yapısı benzer de olsa karakterlerin ve öykülerin birbirlerinden çok farklı olduğu gözlemlenmiştir.

Modern kentlerde yürümek politik bir eylemdir. Bunun sebebi, modern kentlerin hâkim iktidarın ürünü olmalarının yanı sıra bu durumun insanların bedenleriyle kurdukları ilişkiye doğrudan etki etmesidir. Yürümenin insanın bedeniyle kurduğu ilişkinin derinleşmesini ve yoğunlaşmasını aynı zamanda da yürümenin sadece fiziksel değil zihinsel de bir aktivite olduğunu savunan bu çalışmada temelde modern kent eleştirisi yapılacaktır. Hâkim iktidarların ürünü olan modern kentler, bu iktidarların politik çıkarlarının devamlılığını sağlamak üzerine inşa edilmiştir. Çalışmada bireylerin ve dolayısıyla kentlerin otomobilleşmesiyle sonuçlanan bu politik çıkarların insanların bedenleriyle kurdukları ilişkiye nasıl etki ettikleri gösterilmeye çalışılacak, sonuçta yürümenin fiziksel ve zihinsel bir aktivite olmasının yanı sıra, iktidarlar tarafından oluşturulmaya çalışılan bu yabancılaşma karşısında nasıl politik bir hâl aldığı gösterilmeye çalışılacaktır.

Hepimiz içimizden bir sesin: “Alıp başımı gidesim var”, dediğini duymuşuzdur. Her ne kadar öyle olmadığına inansak da bazen çevremizdeki insanlar ve hatta kendimiz bizi yorarız. Bunu olumsuz algılamak gerekmiyor, çünkü her birimiz bir diğerimizden farklı olduğumuz için düşüncelerimiz ve eylemlerimiz de bundan ötürü farklılıklar gösterir. Böylece günlük hayattaki ilişkiler ve yoğunluk bizi yorar ve bedenimizi gitme arzusu kaplar. Belki de içimizdeki sesin – ruhumuzun – bize bir çağrısıdır bu. Ve etrafın sesini kısıp onu dinlemenin vakti gelmiştir.

Özet: Sevgi Soysal'ın Yenişehir'de Bir Öğle Vakti romanında kurulan yapı, kişilerin maddî anlamda düşüş ve yükseliş seyri, bir tür kod işle-vinde kullanılan kavak ağacı metaforu, yaşlı ve genç kuşak arasında değişim ve buna karşı oluş temasının anlatımına aracılık eder. Cumhu-riyetle kimlik bulmuş, mevcut konumlarından memnun yaşlı kuşağın günün değişen koşullarından rahatsızlığı, tek tek bireylerin öyküleri üzerinden verilir. Profesör Salih Bey ailesiyle, asi gençliğin bunalım üreten ebeveyn otoritesine karşı çıkışı ele alınır. Yoksul kesim adına yanlış düzen eleştirisi yaparak var olan Ali'nin öyküsü, esere politik bir boyut katar. Romanda Ankara'nın değişen yüzüne ilişkin gözlemlere geniş yer verilir. Bu yazıda Soysal'ın geçmişi şimdiye bağlama isteğinin gerisinde yatan değişim arzusunun ve kuşak çatışmasının dayandığı politik söylem çözümlenmektedir. Anahtar Kelimeler: Türk romanı, Sevgi Soysal, Yenişehir'de Bir Öğ-le Vakti, yapı, değişim, kuşak çatışması, metafor Giriş Sevgi Soysal'ın (1936-1976) Yenişehir'de Bir Öğle Vakti (1973) romanı; üç kuşağın öyküsünü şimdiye bağlasa da aslında iki kuşak arasındaki değişimi arzulama ve buna karşı çıkma durumundan doğan gerilimi anlatır. Düzenini kurmuş ve bundan memnun kesim ile bunların mevcut durumdan memnun olmayan çocukları arasında, yaşamı algılama ve anlamlandırma farkının neden olduğu gerilim, değişim isteği biçiminde dillendirilir. Romanın yazılma amacı, aile içi ilişkilerde karı-koca, anne-kız, baba-oğul arasında yaşanan çatışmaları, sosyal yaşama yansıyan biçimleriyle de vermek gibi görünmek-tedir. Yoksul bir aile çocuğu olan Ali'nin de esere girişiyle birlikte, bireysel ve sosyal sorunların politik bir yanının olduğu vurgusu romanın temel temaları arasında yerini alır. Böylelikle, aile içi sorunlardan kaynaklanan ve bireyin sosyal bunalımı gibi görünen değişim arzusu, politik bir yöne evrilir ve yanlış düzenin değişmesi gerektiği şeklindeki bir istek olarak dillendirilir. Eserin, arka planında toplumsal ve politik süreçlerin izi olmasına ve devrilmekte olan

Özet: Bu çalışmada akıllı telefonların konum farkındalığı özelliğinin, sosyal ağ kullanıcılarının kent mekanındaki pratiklerine etkisi incelenmiştir. Eylemsel mekansal pratikler katmanı, Michel De Certeau’nun kentin birden çok inşa katmanından (fiziksel, eylemsel ve retorik) oluştuğu önermesi doğrultusunda ele alınmıştır. Kenti eylemsel ve retorik olarak dönüştüren tabakalara, akıllı telefonla sosyal ağlarla iletişim halindeyken yürümenin sonucu ortaya çıkan yeni mekansal pratiklerin oluşturduğu dijital-fiziksel kent ya da melez kent olarak adlandırılabilecek bir katmanın eklenmesi önerilmiştir.
Walking in the City Using Smartphones: New Forms of Urban Spatial Transformation
Abstract: This study examines how location aware technologies of smart mobs are changing urban spatial practices of social network users. Adopting Michel De Certeau’s layers of the city (physical city, organicity, mythic-poetic city) and rhetoric of walking as a framework, a new layer that can be called as digital-physical or hybrid city is suggested.

Metafor nedir? gibi bir soruyla başlamak yürümenin ağırlığını, yoğunluğunu ve içine aldığı düşünce bolluğunu kavramak için en doğru yöntem olacak diye düşünüyorum. Yürümeyi doğrudan anlatmaya kalkıştığımızda çeşitli zorluklar yaşarız. Hangi yürümekten bahsediyoruzdur? Yasaklananlar mı? Akşam hava güzel diye çıkılan mı? Otobüs kaçtı diye zorunda kalınan mı? Sanıyorum ki bu yüzden Frederic Gros kitaba yürümenin tanımıyla değil yürümenin ne olmadığını anlatarak başlıyor. Yürümenin ayırt ediciliğini " bizi alıp yaşamın yatay düzlemine yerleştirir " diyerek açıklıyor. Yani felsefe profesörü bizlere yürümeyi tanımlamak yerine onun ne olmadığını anlatmış. Ama şimdi yolumuzu değiştirmeden metafor üzerinde yoğunlaşalım. Yürümeyi telaffuz ettiğimizde peşi sıra gelen bu anlam bolluğundan dolayı kavramı anlatmak için metaforize etmeye ihtiyaç duyarız. Metaforlar bizi varmak istediğimiz noktaya götüren alternatif yollardır ve belirli kalıpları yoktur. Yani doğrudan anlatamadığımız pek çok şey için metaforları kullanırız. Yürüme ifadesinin metafor olduğunu hatırlatmak, engelli insanların da yol aldığını, tekerlekli sandalye ile de olsa yola düşebildiklerini bilmek önemlidir1. Bu zeminde Yürümenin Felsefesi kitabı da keskin tanımlar yerine Nietzche'nin, Rousseau'nun, Kant'ın ve Rimbaud'nun çıktığı yürüyüşleri anlatırken düşünürlerin kendi yürüyüş tarzları hakkında bilgiler veriyor. Yürümenin Felsefe'si ayağı yere basan pek çok insan zihninin farklı çalıştığını bizlere hatırlatıyor. Metnin " emekleme " bölümünü oluşturması için metaforun ne olduğunu hatırlamanın önemli olduğunu düşündüm. Şimdi ise yürümek ve yol almak üzerine referansı yalnızca hafızam olan bir ritüelden bahsedeceğim. Sonrasında, insan neden yürür? sorusuna kitaptan cevaplar bulabiliriz. Tarihini bilmediğim geçmiş zamanlarda kabileler uzun yollar yürürmüş. Bu uzun yürüyüşler aylar, yıllar sürebilirmiş. Kabileler uzun süre yürüdüklerinde ise yürüyüşlerine ara verirlermiş. Bu molalar fiziksel dinlenmenin dışında aslında bir tür inanca da hizmet edermiş. Kabileler uzun süre yürüdükten sonra ruhlarının da onlara yetişmesini, gelmesini beklerlermiş. İskender Savaşır'a göre Kızılderililer de bu inanışa, ritüele sahip. Hatta bu pratiğin günümüzdeki işaretlerinden biri de uzun yolculuklar yapmanın kişide yarattığı benzer sıkıntılardır. Bizler de jetlag diyebiliriz ruhumuzu bekleme sürecimize, öyle değil mi? Yürümeyi hikayede anlatıldığı gibi değerlendirmek yürümenin yalnızca kısıtlı bir yönünü veriyor olabilir. Yürümenin de çıkıldığı amaca göre pek çok çeşidi vardır. Kitapta Gandhi'nin 1930'larda planını şekillendirdiği tuz yürüyüşüne ayrılan bölüm yürümenin politik anlamlarını işliyor. Bu bölümde yaşları on altı ile yetmiş sekiz arasında değişen militanların yürüyüşünden bahsediliyor. Elbette yürümenin ve yolun bir eğitim aracı olarak kullanıldığı Aborjinler'de de durum farklıdır. Walkabout filmini izleyenleriniz varsa hatırlayacaktır. Filmde iki kardeş Avustralya'nın çöllerinde mahsur kalır. Yolda etkileyici konuşmalar yaparak yürürler. Duraksadıkları bir ağacın altında dinlenirken tepeden bir genç görünür. Bu genç de ergenlik dönemine gelen ve vahşi tabiat ile 1 http://www.nbc26.com/news/170-mile-wheelchair-journey-to-lambeau-field-is-all-for-charity