Yoksulluk Ve Sosyal Dışlanma

Sosyal politika alanında yapılan reformlardan en fazla payı alanlardan biri de eğitim olmuştur. 19. yüzyıldan itibaren çocuk ve gençler gerek sosyal, gerekse ekonomik yönlerden dezavantajlı duruma düşmüşlerdir. Günümüzde sosyal politikanın alanı olarak kabul edilen çocuk bakımı ve eğitimi, zamanla devletlerin ilgisini çekmiş ve yapılan politikalarda okul öncesi yaşlar için yenilikler düzenlenmiştir. Bu çalışmanın amacı; okul öncesine yönelik sosyal politikalar ve uygulamalar arasındaki benzerlik ve farklılıkların ortaya konulması ve somut önerilerin geliştirilmesidir. Bu bağlamda Avrupa Birliği’ne üye olan İngiltere, Finlandiya ve üyelik için müzakerelere devam eden Türkiye örnekleri incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler: Sosyal Politika, Okul Öncesi Eğitim, Türkiye, İngiltere, Finlandiya

Kapitalizmle birlikte tarımsal yapının parçalanması, kırsal alanda iş olanaklarından yoksun kalanların kentlere göç etmesi, kentlerde istihdam sorunu yaratan yoğunlaşma, güvencesiz işlere yönelme, kentlerde zamanla enformel sektörün büyümesi, kentlerdeki mekânsal ve toplumsal farklılaşma gibi gelişmeler kentsel yoksulluğu tanımlamada önemli faktörlerdir. Özellikle 1980"li yıllardan itibaren, post-fordist üretim tarzının getirdiği esnek çalışma koşulları, kent mekânlarının küresel sermayenin kontrolü altına girmesi ve devletin mekânsal gelişmelere müdahale olanaklarının sermaye lehine tırpanlanması, kentlerde toplumsal ve mekânsal parçalanmayı derinleştirmektedir. Günümüzde kent yoksulluğu; güvencesizleştirme ve dolayısıyla sosyal dışlanmayı önlenemez bir boyuta taşımaktadır. Bu çerçevede araştırmanın amacı, süreklilik kazanan sosyal dışlanma ve güvencesizleştirmenin kent mekânı bağlamında tartışılması, bu iki kavramın yoksulluk sorunsalı üzerinden açıklanmasıdır. Çalışmanın temel problemi, sosyal dışlanma ve güvencesizleştirmenin, kent yoksulluğunun bir sonucu olarak ortaya çıkması ve güvencesizlik ile sosyal dışlanmanın da yoksullukla birlikte birbirlerini yeniden üretmeleridir. Anahtar Kelimeler: Kentsel yoksulluk, sosyal dışlanma, güvencesizleştirme 1 Bu çalışma, 18-20 Mayıs 2017'de Alanya'da düzenlenen II. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu'nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur. 2 Arş.

Devletlerin sahip oldukları sosyo-ekonomik hatta kültürel olanaklarından toplumun geri kalan kısmı kadar faydalanamayan dezavantajlı gruplar sosyal dışlanmayla karşı karşıyadırlar. Toplumsal hayatta pek çok birey engeli, cinsiyeti, ırkı, dini, hastalığı, yaşı, etnik kökeni, göçmen statüsü, yoksulluğu gibi vasıflar sebebiyle dezavantajlı konuma getirilmekte ve sosyal dışlanmaya maruz bırakılmaktadır. Sosyal devlet olarak nitelendirilen devletler bu kişilerin sosyal dışlanmalarına neden olan faktörleri ortadan kaldırarak, yoksul durumda iseler refahlarını arttırarak, engellilerse engellerinden dolayı sosyal hayata karışmalarına engel olan tüm faktörleri ortadan kaldırarak, toplumsal cinsiyetin neden olduğu eşitsizlikleri gidererek, mültecileri vatandaş gibi kucaklayarak, çocukların dezavantajlı oldukları konuları iyileştirerek, eski hükümlülere yeniden şans vererek kısaca tüm dezavantajlı gruplara sosyal içerme politikaları uygularlar.
Bir topluma dahil edilmek, parçası olmak ve katkıda bulunabilmek herkes için temel bir ihtiyaç olup genel iyilik hali temininde önceldir. Liberal politikaların uygulanması dezavantajlı grupların korunmasına yönelik önlemlerin azalmasına, sosyal dışlanmanın daha da görünür hale gelmesine yol açacaktır. Halbuki sosyal içermenin hedefi ise, özellikle toplumsal yaşamın dışına itilen dezavantajlı gruplar başta olmak üzere tüm insanlar için sosyal adalet temelinde toplumun ekonomik, sosyal, politik ve kültürel yaşamına tam katılımı sağlamaktır. Sosyal içerme politikaları her ülkede farklılıklar gösterebilir.
“Sosyal İçerme ve Dezavantajlı Gruplar” isimli kitabımızdaöncelikli olarak Türkiye’ de dezavantajlı gruplara uygulanan sosyal içerme politikalarına ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Konuya ilişkin kavramsal ve kuramsal çerçeve ile uluslararası politikalara değinilmiş, sonrasında pek çok dezavantajlı grubun yaşadığı sosyal dışlanma problemleri ve sosyal içermeye ilişkin politikalara yer verilmiştir. Kadınlar, eski hükümlüler, gençler, yaşlılar, HIV pozitif bireyler, romanlar, engelliler, ruhsal bozukluğu olan bireyler, sığınmacı/mülteciler, yoksullar, madde bağımlıları, otizmli bireyler, çocuk işçiler ve korunma ihtiyacı olan çocuklar çalışmada ele alınan dezavantajlı gruplardır. İşin bilimsel boyutu ile ilgilenenlere, konuya ilgi duyanlara yönelik hazırlanan bu çalışmanın alanyazında önemli bir boşluğu dolduracağı kanaatindeyiz. Kitabın ortaya çıkmasında emeği olan tüm meslektaşlarımıza teşekkür ediyoruz.
Prof. Dr. Elif YÜKSEL OKTAY
Dr. Öğr. Üyesi Yasemin ÇÖLGEÇEN

Bu araştırmada, Roman yoğunluklu mahallelerde, mesleki eğitim faaliyetlerini sürdüren önemli bir kurum olan SODAM (Sosyal Dayanışma Merkezi)’ların, Roman kadınlarına yönelik sunmuş olduğu etkinliklerin düzeyi ölçülmeye çalışılmıştır. SODAM’ların, Roman kadınların işgücüne katılımları konusunda ne kadar destekleyici olabileceği ve sunulan hizmetler doğrultusunda kursiyerlerin kurs bittikten sonra iş piyasası sürecine kolay bir şekilde dâhil olup olmadıklarının tespiti yanında ayrıca iş piyasasına girişte karşılaştıkları olumlu durumlar ve önlerine çıkan bir takım olumsuz engeller dizisi belirlenerek araştırma süresince elde edilen veri sonuçları ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Araştırma Kırklareli ili Merkez-Babaeski-Lüleburgaz ilçelerinde yapılmıştır. Bu ilçelerde bulunan SODAM’ların sağlamış olduğu mesleki eğitim kurslarından hali hazırda yararlananlar ve kurumdan sertifikalarını alıp şu anda çalışmakta olan 18 yaş ve üzeri toplam 25 Roman kadının oluşturduğu örneklem üzerinden nicel (anket) ve nitel (derinlemesine mülakat) yöntemlerin birlikte kullanıldığı bir araştırma yapılmıştır.

Kitaba dair birkaç not

“Bir kitap okudum, hayatım değişti” derler ya, ben de “bir kitap yazdım, dünyam değişti,” desem yeridir. Kendini adalet, eşitlik, ekoloji gibi konulara duyarlı sayan bir insan olarak, bu konuda bir kitap yazmam önerildiğinde sevinçle kabul etmiştim. Yine de araştırmaya başladığımda beni neyin beklediğini tam olarak bilmiyordum. İlerledikçe, sayısız labirentten oluşan uçsuz bucaksız bir dehlize girmiş olduğumu anladım. Tıkladığım her kapı bana yeni bir kapıyı gösteriyor, girdiğim yollar hiç aklıma gelmeyen yönlere savuruyordu. Daha önce yaptığım araştırmalardan dolayı bu duruma bir ölçüde aşinaydım, ama şimdi farklıydı. Her ne kadar akademik makalelerden, tarihsel ve istatistiksel bilgilerden, ekonomistlerin, sosyologların ve filozofların görüşlerinden yararlansam da, beni esas ilgilendiren insanların hikâyeleriydi. Aradığım hikâyeleri meslektaşlarımın haber ve röportajlarında buldum.
Altın, kobalt madenlerinde kaçak olarak çalıştırılan çocu-ğun, hiç tatmadığı çikolatanın üretimi için kölelik şartlarında çalışan kakao işçisinin, bir parça suya erişebilmek için saatlerce güneşin altında sıra bekledikten sonra ağır su bidonunu başının üzerinde kilometrelerce öteden evine taşıyan kadının, ayakkabı fabrikasında haftada altı gün çalışırken aylık kazancı çocuğuna bir çift ayakkabı almaya yetmeyen annenin hikâyeleri gibi… Onların hikâyelerini okurken nasıl gözlerime yaşlar hücum ettiyse; kuşaklar boyu ekip biçtikleri toprağın bir gecede gasp edilmesiyle yersiz yurtsuz, aşsız ve işsiz hale gelen insanların öfkesi nasıl benim öfkem olduysa, kendilerine hem aş hem su sağlayan cennet göl ve çevresinin Avrupalı sevgililere gül yetiştirmek için tahrip edilmesinin yarattığı acıyı nasıl anladıysam, borçları yüzünden intihar eden üç yüz bin Hintli çiftçinin çaresizliğini nasıl hissettiysem, burgercilerin çıkarı için ormanlarının yok edilmesine direnen Amazon yerlilerinin kadın erkek demeden katledilmelerine nasıl isyan ettiysem, Loç vadisi halkını HES’e karşı direnişlerinde nasıl saygıyla selamladıysam, bu kitabı okuyanların da o insanlarla empati kurabilmelerine aracılık etmiş olmayı diledim yazarken… Böylece zihinsel bir uğraş ol-manın ötesine geçti; kendi farkındalığımı artıran, duygularımı ve vicdanımı harekete geçiren bir süreç oldu bu çalışma.
Bu arada, şunu belirtmeliyim. Ben ne tarihçiyim, ne sosyo-log, ne ekonomist… sadece araştıran ve bir araya getirdiklerini okurlarına akıcı bir şekilde anlatma derdi taşıyan bir gazeteciyim. Medya, yoksulluk-lüks tüketim, açlık-açgözlülük arasındaki çarpıcı tezatları ortaya koymamı sağlayan en önemli kaynak oldu benim için. Yani bir empati yaratılmasına vesile olabileceksem, bu daha çok yerli ve yabancı meslektaşlarımın haberleri sayesinde olacaktır.Yararlandığım referansların dipnot halinde sunuluşu uluslararası akademik temayüllere uygun olmayabilir, dil ve üslup popüler bulunup “hafif” damgasını yiyebilir. Açıkçası yazarken bunları hiç önemsemedim. Araştırırken öğrenen, okurken duygulanan, yazarken endişelenen samimi bir yazarın beyninden, yüreğinden ve klavyesinden dö-külenlerden ibarettir bu satırlar. Taslağı okuyan bir arkadaşım, “Okurken benimle konuşuyormuşsun gibi hissettim,” dedi - ki bu benim için çok değerli bir övgüydü. Zira amacım; yalnızca bir avuç insanın değil, ilgi duyan herkesin rahatlıkla okuyup, bir sonraki sayfayı merakla çevireceği ve vicdanında kıpırtılar yaratacak bir kitaba imza atmaktı. Bunu başarabilmiş olursam ne mutlu bana!
Sevgili okurum, umarım kitabı sıkılmadan okuyup bitirir-siniz. Sonrasında da, parmağınızdaki altına bakarken, sevgiliniz için gül sipariş ederken, aslında pek de ihtiyacınız olmayan bir şey satın alırken, burgerciye girerken veya cep telefonunuzu bir üst modeliyle değiştirmeyi planlarken bir an durup, “Ben ne yapıyorum?” diye kendinize sorarsınız. Böylece gezegende bıraktığınız ayak izinin de farkında olarak, tüm bunların üretimi için ağır bedeller ödeyen, kimi zaman canlarını kaybeden “Onları ve Oraları” da aklınıza getirirsiniz.
Sahi, yapar mısınız?

ÖZET
Çalışmanın amacı, bir yaşam tarzı haline gelmiş olan yoksulluk kültürünün,
yerel anlamda işleyiş düzeni ve etkisinin sanatsal açıdan ele alınan bir
film ile sosyolojik görünümünü ortaya çıkarmaktır. “Yoksulluk Kültürü” kuramı
çevresinde ele alınacak eserde, yoksulluk kavramının yansımaları üzerinde
çalışmak hareket noktasını oluşturmaktadır. Temel olarak yoksulluğun sonucu
olarak meydana getirmiş olduğu demografik hareketlerle kentlere yığılmaların
olması ve bununla birlikte gecekondulaşma ile çarpık yapılaşmanın bir sonucu
olarak kültürel farklılaşmalar, aile yapısı ve toplumsal anlamda oluşa gelmiş
değişim ve oluşumlar dikkate alınmaktadır. Bu anlamda kent ve kır kültürel
normları arasında sıkışmış ve güvensizlik ortamında varlığını korumaya çalışan
ailenin sürece karşı duruşunu gerçek hayatta karşılaşılacak olay ve olguları barındırması
açısından seçilen eserle incelemeye çalışılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Yoksulluk Kültürü, Aile, Yoksulluk, Kültür, Gecekondulaşma,
Güvensizlik
ABSTRACT
In this study, it is aimed to find out the culture of poverty, which has become
a way of living, and its sociological progressive order in the sense of regional
level and its effect with a film is handled in the sense of art. It will be the starting point that studying on the reflection of the poverty concept in the work
which will be studied the concept of culture of poverty. It will be taken notice
of conglemarations in the cities as a result of demographic movements because
of poverty and because of differences in culture, family structure and society as
a result of squatting. In this respect, it will be triedtoanalyse this chosen work
which include sevents and facts which can be seen in daily routine that response
of family against the process which is stuck between the rural and urban norms
and tries to survive in an unsafe environment.
Keywords: Culture Of Poverty, Family, Poverty, Culture, Squatting, İnsecurity.

Bu araştırmanın konusu Türkiye’ye iç savaş sonucunda gelen, Suriyeli sokak çocuklarının; kültürel, sosyal ve kimliksel öz benliklerinin, uyum süreçlerinde değişime girmesi ve bu değişimde ortaya çıkan zorluklardır. Bu zorlukların aktarılmasındaki temel amaç; sokak çocuklarının yaşadıkları problemleri anlamak ve bu problemlere çözümler üretmektir. Bu çerçevede yapılan araştırma Hatay ve Niğde’de yaşayan sokak çocuklarını kapsamaktadır. Her iki şehirde yaşayan Suriyeli Sokak çocuklarının bir karşılaştırılması yapılmıştır. Aradaki benzerlik ve farklılıklar araştırmanın daha iyi anlaşılması açısından önem kazanmaktadır. Araştırma; ilk olarak her iki şehirde yaşayan Suriyeli Sokak çocukları ile derinlemesine görüşmeler yaparak başlamış daha sonra sırasıyla eğitim gördükleri kurumlardaki öğretmenlerle mülakatlar yapılarak devam ettirilmiştir. Sokak çocuklarının yaşlarına, eğitim süreçlerine ve psikolojik sorunlarına önem verilmiştir. Buna ilaveten uyum sürecinde geçirdikleri deneyimler değerlendirilmiştir. Yaşadıkları deneyimler uyum süreçlerini kolaylaştıran bir faktördür.

Bu çalışmada; Türkiye’de sokakta yaşayan insanlara yönelik toplumsal algının belirlenmesi için 100 katılımcı ile bir araştırma yapılmıştır. Toplumsal algıya göre; sokakta yaşayanlara yönelik yapılan devlet yardımları yetersizdir, sokakta yaşayan insanlar güvenilir ve hijyenik değillerdir, ve sokakta yaşayan insanların ciddi sağlık sorunları vardır. Araştırma bulgularına göre, toplumun sokakta yaşayan insanlarla etkileşim kurma ve onlara yönelik yapılacak sosyal sorumluluk çalışmalarına katılım istekliliği zayıftır. Toplumsal algılamaları ölçen bu araştırma sokakta yaşayan insanlar üzerine yapılacak toplumsal sosyal sorumluluk çalışmaları için bir rehber niteliği taşımayı amaçlamaktadır.

2019 yılının son aylarında Çin’in Whuan kentinde ortaya çıkan ve kısa
sürede tüm dünyayı etkisi altına alan COVID-19 küresel bir salgın
olup toplumları birçok yönden tehdit etmektedir. COVID-19 salgını
dünyada yaşanan eşitsizlikleri daha da arttırarak sosyal, siyasi, ekonomik, toplumsal sorunların derinleşmesine neden olmuştur. Birinci
yılını doldurup ikinci yılına giren etkisini dönemsel olarak arttırıp
dönemsel olarak azaltan corona virüsü tüm dünyayı birçok açıdan
olumsuz yönde etkilemektedir ve etkilemeye de devam etmektedir.
İnsanoğlu yaşadığı şu süreçte kısıtlamaların ve sokağa çıkma yasaklarının çoğaldığı insan ilişkilerinin zayıfladığı zorlu bir dönemden geçmektedir.
Dünya eskisi gibi olacak mı? Yeni bir düzen mi kuruluyor? İnsanoğlu
bu salgın ile mücadelede ne kayıplar verdi, veriyor, verecek? Salgın
ne zaman biter? Eski normal hayata dönülür mü? COVID-19’un yoksullaşmaya etkileri nelerdir? Salgın neden yoksulluğu arttırdı? Artan
yoksulluk önlenebilir mi? Bu süreçte yoksullukla mücadele de hangi
politikalar uygulanmalıdır? COVID-19 salgını beraberinde birçok
sorunu ve soruyu akıllara getirmektedir. Bu sorular şu anda kısmen
cevabını bulsa da zamanla hepsi cevaplanmış olacaktır.
COVID-19 virüsü bir hastalık olup zengin ya da yoksul her kesim bu
salgın hastalıktan etkilenmiştir. Fakat birçok açıdan kırılgan yapıya
sahip olan yoksul kesim bu süreçten maddi ve manevi olarak daha
fazla etkilenmektedir. Salgını önlemek için alınan tedbirler, uygulanan
kısıtlamalar beraberinde birçok sektörü ve insanı maddi olarak zorla-
154 COVID-19’un Sosyal Yönleri
mış ve zorlamaya devam etmektedir. Tedbir ve mesafenin önem kazandığı bu süreçte insanlar kabuklarına çekilmiş ve yoksul kesimde
daha çok yoksulluğu ile baş başa kalmıştır. Var olan yoksulların üzerine bu salgın ile birlikte her gün daha çok yeni yoksullar eklenmektedir. Bu süreci yönetmek için açıklanan ek paketler çok cüz’i olup kalıcı çözümler içermemektedir. Bu süreçten devlet ekonomileri de olumsuz etkilendiği için yapılan yardımlar yeterli olmamaktadır.

Hasan Ferit Gedik’in 31 Ekim’de Gülsuyu’nda öldürülmesinin ardından, Türkiye kamuoyu Gülsuyu, Gazi Mahallesi, Okmeydanı, 1 Mayıs Mahallesi (resmi adıyla Mustafa Kemal Mahallesi), Armutlu gibi yoğunluklu olarak Alevi ve Kürtlerin yaşadığı ve sol grupların  örgütlü olduğu mahallelerde yıllardır sürmekte olan bir çatışmadan haberdar oldu.  Hem kendi mahallesinde hem de başka mahallerde uyuşturucu satıcılarına ve kentsel dönüşümün yol açtığı/açacağı mülksüzleştirme ve yerinden edilmeye karşı mücadele eden bir gencin kafasına sıkılan kurşunlarla öldürülmesi kabul edilmesi pek kolay bir durum değil elbette. Oysa  bu  kabul edilmesi güç durum, yukarıda adını saydığım mahallelerde  yaşayanlar için  çok uzun süredir olağan bir tablo.  Bu mahallelerde 1990’ların sonlarından, ama esas olarak 2000  başlarından itibaren yüzlerce genç uyuşturucu satıcılarına karşı verdikleri mücadele sırasında yaralandı, hastanelik oldu ya da terör tutuklusu olarak cezaevine girdi. Bu yazıda, Hasan Ferit Gedik’in öldürülmesiyle görünür olan devrimci gençler, suç örgütleri/uyuşturucu satıcıları  ve  polis arısındaki, bizi dedektifvari bir düşünme biçimine çağıran,  çatışmalı ilişkinin toplumsal ve siyasi bir analizini yapmak; yani, devrimci gençlerin suç örgütlerine karşı verdikleri bir mücadelenin sonucunda ortaya çıkmış gibi görünen bu tabloyu daha geniş bir bağlamda, çağdaş kapitalizmin yeninde üretilmesini sağlayan iki önemli  ve birbiriyle bağlantılı yönetim tekniği olan suçlulaştırma ve siyasetsizleştirme (depolitizasyon) bağlamında anlamaya çalışmak.