Yüksek Seçim Kurulu

YSK kararı, özellikle Anayasa’nın 13’ncü maddesi çerçevesinde Anayasa’ya aykırı bir karardır. Buna ek olarak seçim sürecinin, özellikle propaganda süreçlerinin adil olmaması, tekil ifade özgürlüğü sorunlarını aşan bir şekilde halkın görüşlerini özgürce ifade edebileceği ortama zarar vermiştir. Bu yönden de Anayasa’ya aykırılık söz konusudur.
Yukarıda aktarılanlar ışığında, YSK’nın kararının yargısallaşma olasılığı epey düşüktür. Buna karşın, 16 Nisan 2017 referandumundan sonra ana muhalefet partisi CHP’nin ilk açıklamalarının, hukuksal yollara başvurmakla ilgili olduğu görülmüştür. Ana muhalefet partisinin bir hukuk bürosu değil, ülke siyasetinin merkezinde yer alan kritik bir örgütlülük olduğu ve toplumsal muhalefete yön verdiği dikkate alındığında; konuyu dar bir hukuksallık tartışmasına indirgemesinin yerindeliği tartışmalıdır. Fakat bu yapılan ve yapılması gerekenler, bu makalenin konusu değildir.
Hukuksal olarak, YSK’nın kararına karşı gidilebilecek netlik taşıyan tek yol, Türkiye’de az bilinen, fakat doktrinde bir avuç akademisyenin ısrarla dikkat çektiği BM İnsan Hakları Komitesi’ne bireysel başvuru yoludur. Bu yoldan belki bir sonuç alınabilir.
Öte yandan İHAM önünde, (i) referandumun , yasayıcı seçim süreçlerini doğrudan etkilediği, (ii) anılan kararın 2019 seçimleri yönünden potansiyel mağdurluk yarattığı, (iii) halkın, kendisi adına karar alacak temsilcilerinin seçimi için geçeri ilkelerin, halkın bizzat karar aldığı hallerde evleviyetle geçerli olduğu tezleri işlenerek gidilebilir. Ne var ki bu yollarda da öyle kısa vadede bir sonuç alınamaz.
Ulusal hukukta ise YSK kararına karşı “başvuru yasağı” tartışmasının da aşılması gerekmektedir. Bunun için, YSK’nın seçim yargısının nihai mercii olduğu ve nihai merci kararlarına karşı AYM yolunun açık olduğu tezi işlenebilir. AYM kararlarında bir karşıoya yansıyan bu görüşün kabul edilme ihtimali konjoktürel olarak düşüktür. AYM’nin süregelen eğilimi şekilci bir tavırla bu başvuruları reddetmek yönündedir.
Dolayısıyla ana muhalefet partisinin, muhalefetin enerji ve motivasyonunu, sadece anılan hukuk yollarına başvuruya odaklaması hatalıdır. Milyonlarca kişinin dikkatini topladığı bir tartışmanın, sadece hukuk yollarına çekilmesi, siyaseten doğru olmadığı gibi; bu, toplumsal muhalefetin dikkatini, başarısız olacağı belli veya en azından yüksek olan bir yola toplamak anlamına gelir. Böyle bir durum ise “AYM ve İHAM da YSK kararını haklı gördü” şeklinde indirgemeci bir yaklaşıma zemin hazırlar ve meşruluk arayışındaki YSK kararına aradığını verir.

Serbest seçim hakkı ile ifade özgürlüğü birbirinden ayrı olmakla birlikte birbirini destekleyicidir. Seçim öncesi dönemde her türlü görüş ve haberin yayılmasına izin verilmesi, kamu gücünün eleştirilebilmesi çoğulcu demokrasi bakımından hayatidir; ancak bu şekilde, P-1 md 3 bağlamında seçimin “halkın görüşünü özgürce ifade etmesinin sağlandığı koşullar altında” yapılması mümkün olur.

Serbest seçim hakkı, devlete hem maddi hem de usuli yönden pozitif yükümlülükler de yükler. Devlet seçim sürecinin adilliğini, etkililiğini ve bütünlüğünü sağlamak için veya vatandaşın oy hakkını kullanma ve seçime katılma hakları bakımından eşit muameleye tabi tutulmasını sağlamak için bazı koşullar getirilebilir. Söz konusu koşullar çerçevesinde seçme hakkı ile ifade özgürlüğü bazen çatışabilir; fakat öngörülen bu türden her koşul, ifade özgürlüğüne engel olarak görülemez. Örneğin seçimin adilliği adına, seçim dönemlerinde medyada siyasi çoğulculuğu ya da görsel işitsel medyada tarafsızlığı sağlamak amacıyla, normalde ifade özgürlüğüne aykırı görülebilecek nitelikteki bazı sınırlamalar getirilmesi gerekebilir; bu iki hak ve özgürlüğün dengelenmesi gerekir.
Türkiye’de seçimlerde medyanın rolüne ilişkin özel detaylı düzenlemelere ihtiyaç bulunmaktadır.Seçimin finansmanı da ifade özgürlüğü ile yakın ilişkilidir. İfade özgürlüğü, sınırsız finansmanla eşitsiz bir biçimde kullanılabilmekte ve maddi olanakları olmayanların kendini ifade etme olanakları ellerinden alınmakta ya da büyük ölçüde dezavantajlı pozisyona düşmektedir. Bu nedenle bazı Avrupa ülkelerinde hem adaya yardım hem de adayın kampanya bütçesi ve seçim harcaması bakımından sınırlar koyulmaktadır. İHAM, seçim harcamalarına sınır getirilmesinin, adaylar arasında eşitliği sağlayarak,  yasama organının seçilmesinde halkın görüşünü özgürce açıklamasına hizmet ettiğini ve bu nedenle meşru bir amaç güttüğünü doğrulamıştır.

Özet

Seçimler, demokrasinin vazgeçilmez unsurudur. Yalnızca seçimlerin varlığı demokrasi için yeterli olmasa da; seçim olmadan demokratik bir yönetimden bahsetmek de mümkün değildir. Bununla birlikte, bir rejimin demokratik sayılabilmesi için seçimlerin de bir takım nitelikleri taşıması gerekir. Buna göre; seçimler, serbest, adil ve güvenilir olmalıdır. Gerçekten de, yalnızca belirli zaman aralıklarıyla oy sandığına gidiliyor oluşu, o yönetimin demokratik olarak nitelendirilebilmesi için tek ölçüt değildir. Serbest, adil ve güvenilir seçimlerden söz edebilmek için de öncelikle seçim mevzuatında, seçimleri serbest, adil ve güvenilir kılacak kurumlara ve mekanizmalara yer verilmesi yaşamsaldır. Dolayısıyla, seçim takviminin başlangıcından bitişine kadar her türlü seçim uyuşmazlığında son yetkili merci olan Yüksek Seçim Kurulu'nun teşkilatına, işleyişine ve çalışma düzenine ilişkin yapılacak bir düzenleme büyük önem taşımaktadır. Çalışmada, öncelikle, 7062 sayılı Yüksek Seçim Kurulu'nun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun bu ölçütler çerçevesinde değerlendirilecektir. Ardından, düzenlemenin, seçim hukukundaki ihtiyaçlara cevap verip veremediği, seçim hukukuna ilişkin mevzuat ve Yüksek Seçim Kurulu kararları çerçevesinde ele alınacaktır.

Abstract

Elections are indispensable elements for democracy. Although the existence of elections is not sufficient for democracy, it is impossible to consider a government as " democratic " without elections. However, in order for a regime to be considered democratic, elections must have a number of qualities. Accordingly, elections should be free, fair and reliable. Indeed, going to the polls periodically is not the only criterion for a government to qualify as democratic. In order to speak of free, fair and reliable elections, it is vital that the institutions and mechanisms that will make the elections free, fair and reliable are included in the electoral legislation. Since the Supreme Election Council is the supreme authority on electoral disputes from the beginning of the electoral calendar, a legislation regarding the organization, functioning and working order of it is of great importance. First of all, this article deals with the Law No. 7062 on Organization and Duties of the Supreme Election Council within the framework of these criteria. Secondly, within the scope of the legislation on electoral law and the decisions of the Supreme Election Council, it will be argued whether or not the new regulation meets the requirements of the electoral law.