Yöntem sorunları

Şamanizm, en arkaik dönemlerinden günümüze Türklerin kültürel kodlarında ve toplumsal yaşayışında büyük bir tesire sahip olan; araştırmacıların din veya inanç sistemi olarak iki farklı bakış açısıyla ele aldığı ezoterik dinsel bir sistemdir. Türkler, tarih boyunca birçok dine mensup olurken, kabul ettikleri neredeyse her dinde, Şamanizm’in izlerini görebilmek mümkündür. Hâl böyle iken, Türkiye’de yapılan halkbilimi çalışmalarında, Şamanizm sıklıkla ele alınmakta ve özellikle İslamiyet’i benimseyen toplumların arkaik halk inançlarındaki mevcudiyeti ve izleri üzerine araştırmalar yapılmaktadır. Ancak yapılan araştırmalarda, birtakım objektiflik ve yöntem sorunları kendini göstermektedir. Bilimsel araştırmanın ön şartı, “tanım”lamaktan geçmektedir. Tanımlanamayan bir nesne, olay veya olgu, bilimsel olarak incelenememektedir. Bu noktada, Şamanizm araştırmalarında karşılaşılan en önemli sorunlardan biri Şamanizm’in bir din olup olmadığı hususudur. Bu bakımdan, öncelikli olarak bu sorunun açığa kavuşturulması elzemdir. Şamanizm’in hangi bilim insanları tarafından din, hangi bilim insanları tarafından inanç sistemi olarak değerlendirildiği sorusundan ziyade, bu ayrımın hangi kıstaslara göre yapıldığını ve bu değerlendirmelerin doğruluğunu tartışmak daha doğru olacaktır. Sibirya Türkleri arasında Şamanizm’in hala canlı olarak yaşıyor oluşu ve bu bölgelerdeki Türklerin Şamanizm’i din olarak kabul etmesi, bahsi geçen bu sorunun daha dikkatle gözden geçirilmesini zaruri kılmaktadır. Bu çalışmada, Şamanizm’in “ne”liğinin ortaya konulabilmesi için öncelikle birtakım hususların kendi kültür daireleri içerisinde ele alınması gerekmektedir. Bu çalışmada “göçerevli hayat düzeni-yerleşik hayat, sözlü kültür-yazılı kültür, din-inanç, ilkel din-medenî din” dikotomilerinin Şamanizm’i anlamak bakımından önemi irdelenerek Şamanizm’deki “esrime, tapınak ve kutsal kitap meselesi” ele alınacak; Şamanizm’in “semavî dinlerle mukayesesi meselesi”ne değinilerek “Şamanizm ve Gök Tanrı inancı üzerine şekillenen başkaca soru ve sorunlar çerçevesinde değerlendirmelerde bulunulacaktır. Böylece, Şamanizm araştırmalarındaki objektiflik ve yöntem sorunlarının temeline inilmeye çalışılacaktır.