ÖZET Mizah, “gülmece, eğlendirme, güldürme, ince alay, şaka yapmak” anlamlarına gelmektedir. Mizahın en önemli aracı ise fıkradır. Mizah ve fıkra toplumun kültürel kimliği ve düşünce yapısının oluşturulmasında ve aktarılmasında önemli...
moreÖZET
Mizah, “gülmece, eğlendirme, güldürme, ince alay, şaka yapmak” anlamlarına gelmektedir. Mizahın en önemli aracı ise fıkradır. Mizah ve fıkra toplumun kültürel kimliği ve düşünce yapısının oluşturulmasında ve aktarılmasında önemli birer yapı taşıdır. Bu yüzden mizahın neden yapıldığını doğru bir şekilde yorumlayabilmek için pek çok mizah teorisi ortaya çıkmıştır. Bu teoriler sayesinde mizahın nasıl oluştuğu, mizah yoluyla verilmek istenen mesajın ne olduğu daha anlaşılır hale gelmiştir.
Sözlü anlatı geleneği içerisinde fıkralar sadece güldürme maksadıyla anlatılmamaktadırlar. Bundan dolayı fıkraların hangi amaçla icra edildiklerini anlayabilmek için mizah teorilerinden yararlanmak gerekmektedir. Bu bakış açısından yola çıkarak çalışmamızda, Mersin ilinden derlenen 15 adet fıkra metni modern mizah teorilerinden uyumsuzluk kuramı, üstünlük kuramı ve rahatlama kuramı bakımından incelenip değerlendirilmiştir. Öncelikle mizah ve fıkra arasındaki ilişki açıklanmış, devamında modern mizah teorileri hakkında bilgi verilmiş, fıkralar bu teorilere göre incelenerek değerlendirilmiştir.
Çalışmamızda fıkraları mizah teorilerine göre incelendiği zaman “güldürme” amacı dışında kültürün aktarımı, toplumsal ve bireysel eleştiri, tepki, alay, protesto, rahatlama gibi pek çok kapalı işlevi yerine getirdiği de tespit edilmiştir. Sonuç olarak, mizah denildiğinde akla ilk gelen türlerden biri olan fıkraların sadece tek boyutlu değerlendirilmemesi gerektiği açıkça ortaya konmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Mizah teorileri, üstünlük kuramı, uyumsuzluk kuramı, rahatlama kuramı, Mersin fıkraları
AN ANALYSIS ON MERSİN ANECTODES ACCORDING TO HUMOR THEORIES
ABSTRACT
Humor means like “humour, entertaining, laughing, irony, make joke”. Anectode is the most important tool of humor. Humor and anectode are an important milestone to create and transfer cultural identitiy and mentality of community. Thus, it has appeared many humor theories to interpret correctly why humor is done. Thanks to these theories, how the humor create and the message via humor are understood better.
Anectodes have not been telling for only purpose of laughing in oral narrative tradition Therefore, it is required to comprehend the humor theories for realizing the aim of anectode telling. Starting from this point of view, in our study, the 15 anectodes which compiled in Mersin have been analyzed and evaluated on account of the superiority theory, the incongruity theory and the relaxation theory in humor theories. First of all, the relationship between humor and anectode were explained, after that it were given information about modern humor theories and these anectodes were examined and considered according to these theories.
In conclusion, anectodes that one of the first thing come to mind when humor is called have been appeared clearly that should not be considered only one dimension. In our study, when we examined the anectodes according to humor theories, it is found that there are many latent functions “transferring culture, social and personal criticism, reaction, ridicule, protest, relaxation” in addition to “laughing”.
Key Words: Humor theories, the superiority theory, the incongruity theory, the relaxation theory, Mersin anectodes
