Sosyo-kültürel Değişim

Bu yazıda Doğu Karadeniz’in en doğusundaki Rize ve Artvin illerinin dar sahil kesiminde yapılan tarımsal faaliyetlerin geçmişten günümüze değişim ve gelişimini, tarımsal ürünler bazında incelemeye çalışacağız. Öncelikle kısıtlı olan klasik çağ yazarlarının aktarımlarından Osmanlı dönemine kadar bölgedeki tarımsal faaliyetleri ele alacak, sonrasında 16. yüzyıla ait tapu tahrir defterleri üzerinden bu yüzyıldaki tarımsal ürünleri özetleyeceğiz. Sonrasında Osmanlı’nın son dönemlerinden çay tarımının yaygınlaştığı 1980’lere kadar olan dönemde gerçekleştirilen geleneksel tarım faaliyetleri, çeşitliliği ve devlet eliyle teşvik edilen ürünleri özetleyerek ilkçağdan günümüze Doğu Karadeniz’deki tarım geleneğinin bir portresini çıkarmaya çalışacağız.

Etnik ve dinî kimlikler karşılıklı gereksinimlerinden dolayı bir yandan kültürel ve sosyal alışverişlerde bulunurken, öte yandan kültürel ve sosyal farklıklarından dolayı birbirlerini dışlamakta, aralarına sınırlar koymaktadır. Bu sınırlar etnik ve dinî kimlikler arasında çatışmalara, toplumsal bellekte kısa vadede onarılamaz yaraların açılmasına neden olabilmektedir. Ancak etnisite ve din ile ilgili konular incelendiğinde, insanlar arasındaki bu sınırların kaçınılmaz ve statik olmadığı bilinmektedir. Farklı kimlikleri tanımayı ve tanıtmayı amaçlayan, bu nedenle ‘farklı olanın bilgisi’ ya da ‘öteki insanların dünyaları’nı inceleyen ilmî disiplin olarak da tanımlanabilen saha araştırmaları ve bu araştırmaların nesnesi olan etnik ve dinî kimliklerin içine girerek ve onlarla aynı toplumsal koşullarda yaşayarak –bazen içerde olup dışarıdan bakarak, bazen de dışarıdan içeriye bakarak- o kimlikleri tanımaya ve anlamaya çalışır. Bu bağlamda çalışma, etnik ve dinî kimliklerin değer algılarını çeşitli değişkenler açısından ortaya koymayı amaçlar. Ayrıca eser,  Türkiye sınırları içinde farklı öğeler ile zengin bir yapı oluşturan kimliklerin etnik, dinî ve sosyo-kültürel değerler açısından genel olarak tercihlerinin çeşitliliği ile ilgilidir.  Ortak etnik, dinî ve sosyo-kültürel kimlik boyutları ve bu kimliklerin özellikle değerler açısından algılarının belirlenmesi bize, zengin bir mozaik özelliğine sahip ve karşılaştırmalı bir resmini sunması bakımından oldukça önem arz etmektedir.  Türkiye’nin (Mardin ili örneğinde) değer algılarını daha açık ve karşılaştırmalı bir resmini sunması bakımından oldukça önem arzetmektedir.

Bu çalışma, Yozgat ili iş yeri isimlerinden hare
-
ketle, Yozgat sosyo-kültürel yaşamında Türkiye
Türkçesinin yabancılaşmanın görülme neden
-
lerine değinilmiştir. Yozgat ilinin ve Yozgat isminin
sosyo-kültürel tarihi anlatılmıştır. Yozgat ili içerisin
-
de daha önce yer alan milletlerin dil özellikleri ve bu
sebeple dilin uğradığı değişim üzerinde durulmuştur.
Yabancılaşma nedenleri ve bu konuda neler yapıla
-
bileceği araştırılmıştır. Araştırmada anket metodu
kullanılmış ve 100 iş yerine anket uygulanmıştır. An
-
ket sorularına verilen yanıtların analizleri yapılmış,
çalışmalar ile ilgili çeşitli konularda grafikler hazır
-
lanarak istatistikî verilerin netleştirilmesi sağlanmış
-
tır. İşyeri isimlerinin hangi şartlarda verildiğine dair
yapılan anket çalışmasında Yozgat ilinde ve bazı ilçe
-
lerinde (Sarıkaya, Boğazlıyan, Kadışehri) işyerlerine
verilen isimlerin eğitim durumlarına göre de farklılık
gösterdiği sonucuna ulaşılmış, birçok iş yeri isminin
verilme sürecinde herhangi bir araştırma yapılmadı
-
ğı belirlenmiştir. İş yeri isimleri kökenleri itibariyle
incelenmiş, isimler arasında Türkiye Türkçesi’nin ya
-
nında, Arapça, Farsça, İngilizce, Fransızca, İtalyanca,
Yunanca, Eski Türkçe, Moğolca, Soğdca, Sanskritçe ve
kökeni bilinmeyen iş yeri isimlerinin kullanıldığı or
-
taya çıkmıştır. Bu isimlerin anlamları araştırıldıktan
sonra çalışmaya eklenmiştir. Ve bu isim seçimlerinin
Yozgat’ın sosyo-kültürel yapısını etkileyip etkilemedi
incelenmiştir. Sonuç bölümünde yapılan tüm çalış
-
maların amaçları, sonuçları ve konuyla ilgili neler ya
-
pılabileceğine dair öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Yozgat, İş Yeri İsimleri, İş Yeri
İsimlerinde Yabancılaşma, Sosyo-Kültürel Yapı, Türki
-
ye Türkçesi

ÖZET Köy Enstitüleri, Cumhuriyet'in modernleşme ve eğitim politikalarının en özgün örneklerindendir. Cumhuriyet projesinin ve onun felsefesinin toplumla buluşması ve mesleki ve niteliksel anlamda eğitimli yurttaşlar yetiştirilmesi konusunda önemli katkıları olan Köy Enstitülerine ilişkin birçok inceleme ve değerlendirme yapılmıştır. Çoğunlukla kapatılması bir hata olarak görülen köy enstitülerine, ilgili dönemde birçok aydın, fikirleri ve projeleri ile katkıda bulunmuştur. Bu aydınlardan biri de, bu çalışmada incelediğimiz gibi İsmail Hakkı Tonguçtur. ABSTRACT The Influence of Turkish Intellectuals on the Socio-Cultural Change of Repuclican Period (The Case of Ismail Hakki Tonguc) Village Institutions is one of the most distinctive representative of modernization and education of the Republic of Turkey. There are many observations and assessments about the Village Institutions, which provided great contribution for educating the citizens qualitatively and quantitatively. They also helped the government meet the Republic's targets and philosophy together with  Uludağ Üniversitesi, Tarih Ana Bilim Dalı Doktora Öğrencisi.