Psihologija Ličnosti

1. REZIME                                                     
U okviru ovog istraživanja sumirani su višestruki teorijski pristupi vršnjačkom nasilju / bulingu, koje u proteklih nekoliko godina uzima sve više maha među srednjoškolcima. Razmatrali smo trenutno stanje u našem školstvu, probleme i izazove za kojima se susreću nastavnici, pedagozi, odgajatelji i drugi stručnjaci iz oblasti odgoja i obrazovanja. Uzimajući u obzir rezultate ranijih istraživanja, proveli smo vlastito u cilju otkrivanja do sada manje poznatih uzroka nasilja i na osnovu rezultata ponudili strategiju prevencije istog. Za ovo istraživanja kreiran je poseban upitnik, a pored metode anketiranja, korištena je i metoda analize dokumentacije radi boljeg uvida u pojedinačne slučajeve iz prakse. U cilju  dobijanja valjanih rezultata koristili smo parametrijske, statističke tehnike. Kao uzorak uzeli smo tri tehničke – stručne škole, pri čemu smo vodili računa da uzorak bude stratificiran i nepristrasan.

""ENG:  In this paper, we tried to determine the structure of the adolescents' personality , from the perspective of factor theory and lexical studies in a broader sense . The sample consisted of pupils in several high schools in Sarajevo . The study was conducted in two stages . First have been distributed open-ended questions , in which high school students responded by stating five characteristics that describe their personality and the five personality traits that describe personality completely different from theirs. The most frequent responses ( 78 adjectives ) are included in the scale that was used in the second stage of the research . Its factor analysis yielded satisfactory five-factor solution . Four factors ( Conscientiousness , Extroversion , Agreeableness and Neuroticism ) coincide with those of the Big Five Model , which is so far the most widely accepted platform description of personality . Factor that is different , and it is clear isolated in this study , refers to socially undesirable traits . Adjectives that pointed to '' intellect / imagination '' were scarce , and some of them are deployed on other factors , therefore, this dimension is not singled out as a separate factor . The final form of the instrument obtained in this study is called the Scale of assessments for the modified Big Five model ( MBFM) . It is consisted of 57  personal attributes , which are good markers , i.e. descriptions of personality that high school students use in their everyday speech .
BOS: U ovom radu smo pokušali odrediti strukturu ličnosti adolescenata, iz ugla faktorskih teorija i leksičkih studija u širem smislu. Uzorak su činili učenici i učenice nekoliko srednjih škola u Sarajevu. Istraživanje je provedeno u dvije etape. Prvo su distribuirana pitanja otvorenog tipa, na koja su srednjoškolci odgovarali navođenjem pet osobina kojima opisuju svoju ličnost i pet osobina kojima opisuju ličnost potpuno drugačiju od njihove.  Najučestaliji odgovori (78 pridjeva) su uvršteni u skalu koja je primijenjena u drugoj etapi istraživanja. Njenom faktorskom analizom, dobijeno je zadovoljavajuće petofaktorsko rješenje. Četiri faktora (savjesnost, ekstraverzija, ugodnost i neuroticizam) se poklapaju sa onima iz Modela velikih pet, koji je do sada najšire prihvaćena platforma deskripcije ličnosti.  Faktor koji se razlikuje, a jasno je izdvojen u ovom istraživanju, odnosi se na socijalno nepoželjne osobine. Pridjevi koji su ukazivali na ''intelekt/imaginaciju'' bili su malobrojni, a dio ih se rasporedio na drugim faktorima, stoga se ova dimenzija nije izdvojila kao zaseban faktor. Konačna forma instrumenta dobijenog u ovom istraživanju nazvana je Skala procjene za Modifikovani model velikih pet (MMVP). Čini je 57 personalnih atributa, koji su dobri markeri, tj. opisi ličnosti koje srednjoškolci koriste u svakodnevnom govoru. 
""

BHS: Serijska ubistva i njihovi počinitelji neiscrpan su izvor inspiracije su kako profesionalcima u oblasti kriminalistike, pravosuđa i psihologije/psihijatrije, tako i širim masama. Po najpoznatijoj (FBI-evoj) klasifikaciji, postoje organizirane i neorganizirane serijske ubice. Također, moguće je počinitelja okarakterizirati i kao mješoviti tip. Osobine i bihevioralni obrazac serijskih ubica moguće je posmatrati i iz ugla konstelacije pet sljedećih osobina/ tendencija: omnipotencije, sadističkih fantazija, ritualnog izvođenja, dehumanizacije i simbiotskog spajanja. Cilj ovog rada je ponuditi validan profil serijskog ubice poznatog kao ''Zodijak'', na osnovi njegovih pisama koje je slao urednicima novina, a koja su imala forenzički značaj. U tu svrhu, korištena su dosadašnja saznanja iz forenzičke lingvistike i psihologije. Utvrđeno je da bi počinitelj trebao biti muškarac srednjih godina, sa iznadprosječnim intelektualnim sposobnostima, za kojeg je karakterističan visok nivo narcisoidnosti i manipulativnosti. Pored toga, ''Zodijak'' je vjerovatno visokoobrazovana, načitana osoba, ali koja je vješta i u manuelnim poslovima. Moguće je da je samac, te da je imao strogog oca, koji je osujetio njegovo normalno sazrijevanje u odraslu osobu.

ENG: Serial killings and their perpetrators are an inexhaustible source of inspiration for professionals in the field of criminology, justice and psychology/psychiatry as well as the broad masses. According to the most famous (FBI) classification, there are organized and disorganized serial killers. Additionally, it is possible that perpetrators of such crimes could ne characterized as the mixed type. Features and behavioral patterns of serial killers can be viewed from the angle of the constellation that comprises five features/tendencies: omnipotence, sadistic fantasy, ritual performance, dehumanization, and symbiotic merger. The aim of this paper is to offer a valid profile of a serial killer known as the ''Zodiac'', based on his forensically relevant letters that he sent to newspaper editors. To this end, The current knowledge and insights related to forensic linguistics and psychology were used for this purpose. It was found that the offender could be a middle-aged man, with above-average intellectual abilities, for whom a high level of narcissism and manipulation are typical. In addition, the ''Zodiac'' is probably highly educated, well-read person, who is skillful in menial jobs, as well. It is possible that this person is single as well as that he had a strict father, who made his normal maturation into an adult difficult.

Pretpostavlja se da je šah nastao na prostoru današnje Indije, oko 600. godine nove ere. Kasnije su ga Arapi ''prenijeli'' iz Persije ka zapadu. Današnja šahovska pravila egzistiraju u gotovo neizmijenjenom obliku posljednjih 500 godina. Šah se, u psihologiji, najviše istraživao u njene tri discipline: kognitivnoj, psihologiji ličnosti i zdravstvenoj psihologiji.

Suprotno važnosti konstrukata amoralnosti i šizotipije, posebno
za razumevanje antisocijalnog i kriminalnog ponašanja, malo je
istraživanja usmerenih na ispitivanje njihovog odnosa na
različitim nivoima njihovog intenziteta. Ovo istraživanje imalo je za
cilj da utvrdi da li je moguće izdvojiti smislene psihološke tipove u
zajedničkom prostoru amoralnosti i šizotipije, te dublje
razumevanje detektovanih tipova na bazi različitih relevantnih
psiholoških varijabli. U tom smislu, u okviru ovog istraživanja
realizovane su dve studije. U prvoj, uzorku od 223 muškaraca iz
osuđeničke populacije aplicirani su instrumenti za procenu
amoralnosti i šizotipije, na osnovu kojih su definisani klasteri
ispitanika, koji su dalje validirani u zajedničkom prostoru
Petofaktorskog modela ličnosti, Psihopatije i mera recidivizma. U drugoj, na uzorku od 318 muških ispitanika iz opšte populacije prikupljeni su podaci o amoralu i šizotipiji, ali i o bazičnim crtama ličnosti definisanim Eysenck-ovim modelom ličnosti, kao i o
inteligenciji.
Rezultati su pokazali da je klaster analizom moguće
identifikovati tri do četiri grupe ispitanika u oba poduzorka. Pri
tome je od posebne važnosti identifikacija subtipova u okviru
klastera amoralnih ispitanika - klastera šizotipalnih amoralnih i
integrisanih amoralnih. Šizotipalne amoralne karakterišu
dispozicije koje ukazuju na tendenciju ka težim oblicima
kriminalnih aktivnosti, ali, još važnije, sklonosti ka mentalnim
disfunkcijama (impulsivnost, introverzija, neuroticizam, psihoticizam, niža inteligencija). Profil integrisanih amoralnih je bliži profilu tzv. ''uspešnih psihopata'' (savesnost, ekstraverzija,
emotivna stabilnost). Rezultati istraživanja implikativni su za
dublje razumevanje kriminalnog ponašanja.

KLJUČNE REČI: amoral / šizotipija / klaster analiza / tipovi /
crte ličnosti / inteligencija

Професионални стрес је за запослену особу низ штетних физиолошких, психолошких и бихејвиоралних реакција на ситуације у којима захтеви посла нису у складу са његовим могућностима, способностима и потребама. Извори стреса на раду су бројни. Персонални фактори од њих су до сада највише су изучавани типови личности, животне промене и демографске карактеристике. Интерперсонални фактори делују стресогено и утичу на појаву многих психосоматских болести. Психосоцијална клима и односи који се спречавају или подстичу, на пример сарадња или такмичење, поверење или сумњичавост, утичу и те како на појаву професионалног стреса. Начин руковођења је веома битан. Организациони фактори су врста посла, радно време, неусклађеност садржаја посла, увођење нових технологија, конфликтност професионалних улога, страх од губитка посла, лоши физички услови радне средине. Последице стреса на раду су бројне: на когнитивном плану, на емоционалном плану, на производном плану, на здравственом плану смањује се имунитет, што доводи до различитих психосоматских обољења и несрећа на раду.

"Osnovni cilj ovog rada je prikazati važnija istraživanja nastalih kao rezultat nastojanja identifikovanja strukture ličnosti subhumanih vrsta. Biće predstavljeni nalazi studija o: šimpanzama (Pan), gorilama (Gorilla), rezus majmunima (Macaca mulatta), svinjama (Sus), domaćim psima (Canis lupus familiaris) i mačkama (Felis catus), pacovima (Rattus) i miševima (Mus). Nadalje, biće opisana metodologija utvrđivanja njihovih bihevioralnih obrazaca i reakcija koje upućuju na eventualne individualne razlike unutar svake od vrsta, te među vrstama. Prodiskutovaće se o pokušajima psihologa-istraživača da izdvojene karakteristike podvedu pod crte ličnosti pretpostavljene Petofaktorskim modelom.
Nalazi dostupnih istraživanja ukazuju na relativnu univerzalnost ekstraverzije vs. introverzije, saradljivosti (ugodnosti) vs. antagonizma i neuroticizma vs. emocionalne stabilnosti kod subhumanih vrsta. S druge strane, kod viših primata je identifikovana i savjesnost, kao posebna osobina ličnosti, što ide u prilog pretpostavci da je ova osobina evoluciono ''najmlađa''. Takođe, kod nekih vrsta su primijećene naznake otvorenosti za nova iskustva (istraživanje okoline i radoznalost). Istraživale su se i druge karakteristike ličnosti, kao što su dominacija (borba za što više mjesto u socijalnoj hijerarhiji: samouvjerenost, asertivnost i teritorijalnost) i aktivnost (dinamičnost), koje se kod nekih vrsta izdvajaju kao posebne crte, u odnosu na ekstraverziju kojoj izvorno pripadaju u Petofaktorskom modelu.
Zaključci će biti koncipirani uzimajući u obzir interdisciplinarnu spregu: etologije, sociobiologije, evolucione psihologije i zoopsihologije.
"

Fenomenu dosade u novije vrijeme znanost počinje pridavati sve veću pažnju. Dok je u prošlosti obično povezivana s raznim negativnim ishodima (poput smanjene produktivnosti, izostajanja iz škole ili s posla, anksioznošću, depresijom, sklonošću rizičnom ponašanju i sl.), recentnija se psihološka istraživanja usmjeravaju na proučavanje dosade kao afektivnog stanja (situacijska dosada). Takav „obrat“ otvara potpuno drugačiju perspektivu – dosada se počinje dovoditi u vezu s regulacijom pojedinčevih ciljeva, procjene situacije, povećanom željom za prosocijalnim djelovanjem, kao i s boljim učinkom na testovima kreativnog potencijala. Cilj ovog empirijskog istraživanja, u kojem su sudjelovali studenti Filozofskog fakulteta u Zagrebu, bio je istražiti moguće utjecaje dosade na kreativni potencijal, odnosno na divergentnu produkciju. Sudionici kontrolne i eksperimentalne skupine riješili su zadatak alternativnih upotreba u dva navrata – u prvoj fazi istraživanja bez ikakve manipulacije, a u...

Ljudi se razlikuju u uspješnosti kojom percipiraju i pamte nepromjenjive aspekte lica, kao i promjenjive aspekte lica kao što su emocionalni izrazi. Muškarci su u tome često manje uspješni od žena, što može upućivati na djelovanje spolnih hormona na obradu lica. Cilj ovog istraživanja jest ispitati pretpostavku o postojanju aktivacijskih i organizacijskih učinaka spolnih hormona na točnost percepcije emocionalnih izraza lica. Diferencijalni doprinos ovih učinaka moguće je ispitati u okviru teorije latentnih crta i stanja (Steyer i sur., 1992, 1999). Provedeno je istraživanje u dvije točke mjerenja na 305 studentica koje su se razlikovale po fazama menstrualnog ciklusa u trenutku mjerenja, odnosno karakterističnim razinama spolnih hormona, kao indikatorima aktivacijskih učinaka. Također je bio izmjeren i omjer drugog i četvrtog prsta kao indikator organizacijskih učinaka te primijenjena baterija testova koja uključuje mjere obrade emocionalnih izraza na licima te mjere obrade nepromj...

32 poglavlja: Osnove psihologije ličnosti, S. Freud, C. G. Jung, J. Lacan, K. Horney, D. Winnicott, A. Freud, M. Klein, H. Sullivan, A. Maslow, C. Rogers, V. Frankl, W. Glasser, P. Zimbardo, H. J. Eysenck, R. Cattell, G. Allport, Petofaktorski model, HEXACO, Model velikih sedam, Jednofaktorski model, Dvofaktorski model, McAdamsov pristup, Diferencijalna (K) teorija, Kružni modeli ličnosti, Psihofiziološki modeli, Neurokorelati crta ličnosti, Evolucijski pristup, Istraživanja (Zimbardove vremenske perspektive; Petofaktorski, HEXACO i Model velikih sedam; Model velikih pet i Generalni faktor ličnosti); Perspektive razvoja psihologije ličnosti; Studije slučaja; Rječnik ključnih termina; Indeks opisivača ličnosti...

Ovo, drugo prošireno izdanje, ima 470 stranica, uz ilustracije, tabele, grafikone i sheme. Dodana su još neka pitanja za provjeru razumijevanja gradiva, te ona koja potiču primjenu izloženih sadržaja. Glavne dopune ogledaju se u nekoliko novih poglavlja: McAdamsov pristup, Rushtonova Diferencijalna teorija, Studije slučaja, Neuroanatomski i neurofiziološki korelati ličnosti, Evolucijski pristup proučavanju i opisivanju ličnosti i Indeks opisivača ličnosti. Autor je priložio tri svoja istraživanja, koja su većinom zasnovana na psihometrijskoj validaciji određenih instrumenata, te kriterijskoj valjanosti nekih konstrukata ličnosti, koji pripadaju savremenim modelima njene strukture. Za ovo izdanje, autor je proveo kratku anketu među nekoliko psihologa ličnosti kod nas i ''u svijetu''. Prikazani su njihovi odgovori na pitanja koja se odnose na najveći dosadašnji doprinos u ovoj psihološkoj disciplini, usaglašavanje (''pomirenje'') saznanja proisteklih iz socijalne i psihologije ličnosti, te na perspektive budućeg razvoja ove discipline.
Recenzenti: doc. dr. sc. Joško Sindik i Naida Rustempašić, MA
Lektor: Ilda Imamović
Ilustrator: Faruk Hajdarović

Autor je preuzeo na sebe distribuciju knjige, koja se može naručiti putem maila selman9r@yahoo.com