Orhan Koçak

“Dille düşünce bir tabaka kâğıdın iki yüzü gibidir” demişti dilbilimci Sausser. Onun dilde diyalektik artsüremi ve canlı iletişimi görmezden gelen eşsüremli, yapısalcı dil anlayışı birçok yanlışı içeriyor olsa da, dile bu bakış açısı son derece yerindedir.
Kendi diline, içine doğduğu kültüre yabancı, öykünme gerektiren söz ve davranışlarla yetişen bireyler ne kadar “kendi varlık” bilincine, birey olabilme özelliğine sahip olacak acaba?
Batı dillerinden ya da Arapça’dan aşırma sözcüklerle, tamlamalarla konuşan birey, süreç içinde bu konuşma tarzının tepesindeki buyurgan odağın istediği biçimde davranmaya başlayacaktır…
Dil değiştikçe düşünce, düşünce değiştikçe dil değişecektir… Yumurtayla tavuk örneğinde olduğu gibi, ilişki son derecede canlı ve doğrudan bağlantılıdır.

Orhan Pamuk’un yaptığı gibi işe başlamak, Yahya Kemal’in, A. Hamdi Tanpınar’ın “en büyüklükleri”ni tartışmaya açmak ya da başka adlar öne sürerek seçenek oluşturmaya girişmek çok doğru bir yaklaşım olmasa gerek… Başlangıçta Milli Mücadele’yi “Ezan ve Kuran” için yapılmış gibi gören Yahya Kemal’in sonraki yıllarda dünyaya bakışında meydana gelen değişmenin çok daha fazlasını Tanpınar’da da bulabilmekteyiz. Her iki düşünürümüzün gelenekler konusundaki tutumlarını Ziya Gökalp’in sınıflaması ile değerlendirdiğimizde, kültürel sürekliliğin, muhafazakârlıktan çok gericilik sayılabilecek bir anlayışla sağlanabileceği görüşünde olduklarını görürüz. Ziya Gökalp, “Fırkaların Siyasi Tasnifi” başlıklı, 23 Nisan 1923 tarihinde Hakimiyeti Milliye’de yayınlanmış bir yazısında kolektif vicdana uymaya devam eden gelenekleri ‘yaşayan olgular’ olarak adlandırır. Yalnızca biçimsel olarak varlığını sürdüren, ama kolektif vicdan tarafından benimsenmemiş gelenekleri ‘cansız gelenekler’ olarak görür. Muhafazakârlar birincisini, gericiler ikincisini savunurlar. (Taha Parla, Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm, s 157) Hem Yahya Kemal’in, hem Tanpınar’ın başlangıçtaki tutumları ve Divan Edebiyatı konusundaki ısrarlarıyla bir yaşayan kültür yanlısı olabildiklerini söyleyebilmek zordur.
Her ikisinde de Cumhuriyet’in ileri yıllarında önemli değişimler olduğu çok açıktır.

Güneşin altında aynı ve yeni bir şey yok. Marx'ın yüzyılında oluveriyor her şey. Hikaye Seni Anlatıyor: insanların arzuları yüzünden yakalandıkları bir çark, bir fabrika ki hammaddesi insan tutkuları ve ürünü de atıklaşmış insanlar ve canlı ölülerdir. Bir "imrenmeler tarihine" indirgeme