Mevlevism

Mevlâna Jalâluddîn Rumi (1207-1273) has been a universal figure for people from diverse religious and cultural backgrounds. He has been recognized as a literary and spiritual figure. Rumi's philosophy is rooted to an understanding of universe and existence through love. Love is the whole thing and we are the pieces. In the last decades, we clearly can observe a deterioration of Rumi, his spiritual philosophy and his traditional, sacred, worship ritual Sema. Love is fundamental in Rumi's philosophy. Popular media constantly dwells upon love, using the deep human feeling and longing for love. However, the media signifies this love not as an understanding of existence, but as a marketing strategy. Rumi and Mevlevism has been the target of secularization attempts cutting its ties with Islam and further packaging it as a secular, cultural phenomenon and a folk dance form. These attempts yielded authenticity issues and further exploitation of the unique Mevlevi heritage. Rumi's concept of love has also become 'à la mode' in the last decades. Sema as a form of Islamic worship is increasingly being commercialized and exploited. Whirling Dervish imposters can be seen whirling publicly in restaurants, bars, at openings, in hotel lobbies, and even in shopping malls in Turkey. These imposters are even hired for children's circumcision ceremonies, as background dancers in music concerts and performances, in engagements and weddings. Another misconception stemming from an Orientalist perspective is seeing Sema as a dance form, although, Sema is a Dhikr (Remembrance of God) and a prayer; it is a form of submission to divine love and unity; it is a form of worship.

Tarihin kaynakları olarak seyahatname ve tasvirlerin Batılılara ait olanları, belli ilkeler çerçevesinde yararlanıldığında, Mevlevîlik tarihine katkı sağlamaktadırlar. /As sources of history, Westerner travelogues and illustrations, when utilized within certain principles, contribute to the history of Mevleviism.

The primary aim of the article is to draw attention to some of the problems which relate to the history of Isa-bey’s tekke in Sarajevo and which emerge from the existing literature on the subject. The article points out that for the time being the most reliable source on this important building is Isa-bey’s wakfname from 1462, but that even with regard to the contents of this documents the literature contains a number of inconsistencies, the most important of which relates to the size and layout of Isa-bey’s tekke. After an analysis of the text of Isa-bey’s wakfname, the article concludes that the edifice in question consisted of one building (and not two as implied in some works), which had three wings and which, according to the terms set out in the wakfname, was used both as a tekke and a musafirhane. The article further points out the existence of a number of problems regarding the identification of Isa-bey’s tekke with the Mevlevi tekke in Sarajevo, which is mentioned by a number of sources, and questions the generally accepted thesis – based primarily on Evliya Çelebi’s 17th century description of this Mevlevi tekke – that Isa-bey’s tekke grew into a major Mevlevi centre within the first two centuries of its existence. A more detailed analysis of this and other sources relating to the Mevlevi tekke shows that most of them cannot refer to Isa-bey’s tekke and that, therefore, linking every mention of Mevlevism in Sarajevo to Isa-bey’s tekke is unjustified. In conclusion, while still affirming the importance of Isa-bey’s tekke, the article nevertheless calls for a reconsideration of the existing theses on its history.

20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yapılı çevrelerin kültürel değerleri ile birlikte korunması gerektiği tartışmaları kültürel mirasın somut ve somut olmayan niteliklerinin bir arada kullanıldığı koruma yaklaşımlarını doğurmuştur. Koruma uzmanları, koruma çalışmalarında iki öğenin bütün olarak değerlendirilmesi gerektiği konusunda uzlaşı sağlamışlardır. Bu tez, Mevlevilik tarikatının somut ve somut olmayan niteliklerinin bütünleşik korunmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Tarihsel süreçte Mevlevilik politik, sosyal, teknolojik vb. gelişmelerin etkisiyle değişime uğramıştır. Özellikle toplumların yaşam biçimlerindeki farklılaşma, teknolojinin insan hayatındaki aktif rolü ve tarikatlarla ilgili çıkartılan kanunlar Mevleviliğin değişim sürecinde büyük rol oynamıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında çıkartılan kanunla Mevlevihaneler kapatılmış böylece tarikat, mekansal bağlamını yitirmiş bu da Mevlevihanelerde sözlü olarak aktarılan geleneklerde bozulmalara neden olmuştur. Mevlevihanelerin kapatılmasıyla Mevleviliğin ritüeli olan sema, ritüel için özel tasarlanmış olan ve Mevlevihaneler içinde bir mekan olan semahanelerden uzaklaşmış, özellikle 2000’li yıllardan itibaren dini özelliğinden çok kültürel özelliği öne çıkan bir pratik olarak modern yaşamdaki yerini almıştır. Bu tezde UNESCO tarafından 2005 yılında “İnsanlığın Sözlü ve Somut Olmayan Kültürel Mirasının Başyapıtları Listesine” dahil edilen Mevlevilik ve sema ayininin somut olmayan niteliklerinin somut nitelikleriyle olan ilişkileri Konya’da yer alan özgün Mevlevihane yapılarının incelenmesi ve yapılan görüşmelerle halk, semazenler ve yöneticilerin konuyla ilgili görüşlerinin alınması yöntemiyle analiz edilmiştir. Çalışma kapsamında somut ve somut olmayan kültürel miras, Mevlevilik ve Mevlevihanelerle ilgili literatür ve arşiv çalışması yapılmış, Konya Mevlevihaneleri üzerinde gözlemler gerçekleştirilmiş, sema töreni izleyicileri, semazenler ve sema organizasyonunda görev alan yöneticilerle görüşmeler yapılmıştır. Yapılan araştırmalar sonucunda, Mevleviliğin somut ve somut olmayan niteliklerinin birlikte korunmadığında geleneğin bozulabileceği düşüncesine varılarak niteliklerin birlikte korunması konusunda öneriler sunulmuştur.


Since the second half of the 20th century, the debates about the need to protect the built environments together with their cultural values have led to preservation approaches in which the tangible and intangible qualities of cultural heritage are conserved together. Preservation experts have agreed that preservation studies should consider these two items as a whole. In this thesis study, it is aimed to contribute to the integrated conservation of the tangible and intangible qualities of Mevlevism. Through history, Mevlevism has change to a high extent under the influence of developments in political, social, technological, etc. developments. Particularly, the
change in the lifestyles of the societies, the fact that technology plays a more active role in human life, and the laws concerning the sects play a big role in the process of change of Mevlevism. Mevlevi lodges are closed and Mevlevism lost its spatial context in accordance with the law that was published in the early years of establishment of the Republic of Turkey. This caused distortions in the traditions transmitted orally in the Mevlevi lodges. As a consequence of this, sema, the ritual of the Mevlevi order, has been transformed into a cultural practice rather than a religious one, which was moved away from the specially designed “semahane”s, especially since the year 2000. In this thesis study, the relations between the tangible and intangible qualities of Mevlevism and sema ceremony, which was included in "The List of Spiritual and Healing Masterpieces Left in Humanity" by UNESCO in 2005, have been evaluated by analysing the interviews that were carried out with the public, academicians and whirling dervishes. In the scope of the study, literature survey and archive search on tangible and intangible cultural heritage were realized. Moreover, Mevlevism,
“Mevlevihane”s (historical lodges used by Mevlevi Dervishes) have been investigated and observations on Konya Mevlevi lodges were made. Additionally, interviews with the “sema” ceremony spectators, the “semazen”s (“sema” performers) and the managers of the sema organization were realized. As a result of the research, it has come to the conclusion that tradition may degenerate if the tangible and intangible qualities of Mevlevism are not conserved together. Therefore proposals on the integrated conservation of the tangible and the intangible qualities were developed.

People have been in an important relationship with cosmic elements since the early days
of history, that is, sky, stars, planets, and objects that they dreamed and/or dreamed of in the
sky before they moved to the modern age and the life-cycle of urbanization. However, the
incredible change and development of urbanization, industry, and technology has detached man
from nature and therefore sky. Although humanity has sent a vehicle to many planets as a result
of scientific research about space and acquired important information about space, this is not
the case for ordinary people.
This rupture caused the knowledge of the sky to begin to be forgotten in social memory
as well as information about nature. The industrial revolution, technical and technological
developments and the change of the means of production have reduced the need of people for
the sky. Therefore, these developments gradually disrupted the relationship of people with the
sky. In the past, many cultural elements that require celestial interest and the need for these
elements have been replaced by less, limited knowledge and insensitivity to the sky.
In Turkish culture, great attention has been given to the sky, which is seen as the roof
of the world before Islam, which is the main subject or place of many mythical stories about all
the elements of which shamans travel, and in the Islamic period as a manifestation of the power
of the creator. This importance and interest, as in the oral culture, has found a place in the
written culture. Especially in hagiography which is written to address all sections of the society,
great respect and importance to the sky are constantly told. This information in literary and
historical works is important to monitor the changes that society has undergone from past to
present and to determine the cause of these changes.
In this study, the elements related to the sky in the work of Ahmed Eflâkî's Menâkıbülârifîn were examined. The celestial bodies such as the pleiades, saturn, mercury, jupiter, nine
felek, nesr, ferkâdan, spica/arcturus, canopus, anthem determined from the texts were taken
together with the backgrounds in Turkish culture.
///////////////////////////////////////////////
İnsanlar, modern çağa ve şehirleşmenin beraberinde getirdiği yoğun hayat temposuna geçmeden önce, tarihin ilk devirlerinden beri kozmik unsurlar ile yani gökyüzü, yıldızlar, gezegenler ve gökyüzünde gördükleri ve/ya hayal ettikleri nesnelerle önemli bir ilişki halindeydiler. Ancak şehirleşme, endüstri ve teknolojinin akıl almaz değişimi ve gelişimi, insanı tabiattan ve dolayısıyla gökyüzünden koparmıştır. Bu kopuş, tabiata dair bilgilerin yanı sıra gökle ilgili bilgilerin de toplumsal bellekte unutulmaya başlamasına neden olmuştur. Sanayi devrimi, teknik ve teknolojik gelişmeler ve üretim araçlarının değişmesi, insanların gökyüzüne olan ihtiyacını azaltmış ve gökle olan ilişkisini tedrici olarak sekteye uğratmıştır. Bu yüzden mitlerden, destanlara, toplumsal hayattaki tarım ve hayvancılık faaliyetlerinden dinî ibadet ve ritüellere, mevsimlerden törenlere kadar göksel ilgiyi gerektiren birçok kültürel öğe ve bu öğelere ihtiyaç duyma durumu, yerini zamanla daha az, sınırlı bir bilgiye ve gökyüzüne karşı duyarsızlığa bırakmıştır. Türk kültüründe, İslamiyet'ten önce dünyanın çatısı olarak görülen, kam/şamanların yolculuklar yaptığı, bütün unsurlarıyla ilgili birçok mitsel hikâyenin ana konusu veya mekânı olan ve İslamî dönemde ise yaratıcının kudretinin bir tecellisi olarak görülen gökyüzüne büyük bir önem atfedilmiştir. Bu önem ve ilgi, kendisine sözlü kültürde olduğu gibi yazılı kültür ortamında da yer bulmuştur. Özellikle menakıpnameler gibi toplumun bütün kesimlerine hitap etmek adına kaleme alınan eserlerde, göğe duyulan büyük saygı ve önem defaatle zikredilmiştir. Edebî ve tarihî eserlerde yer alan bu bilgiler, toplumun geçmişten günümüze geçirdiği değişimleri izlemek ve bu değişimlerin sebebini tespit etmek adına önemlidir. Bu çalışmada Ahmed Eflâkî'nin Menâkıb'ül-ârifîn adlı eserinde yer alan gök ile ilgili unsurlar incelenmiştir. Menkıbelerden tespit edilen süreyya (ülker), zühal (satürn) ve utarit (merkür), müşteri, dokuz felek, nesr yıldızı, kırân devri, simâk yıldızı, ferkadan yıldızı, süheyl, merih (mars) gibi gök cisimleri ve yıldızların uğur-uğursuzluğu hususları, Türk kültüründeki
arka planları ile beraber ele alınmıştır.

Öz XIV. yüzyılın sonlarında İran ve Azerbaycan muhitinde teşekkül eden Hurufilik, kurucusu Fazlullah Esterabadi'nin Timurlular tarafından Alıncak Kalesi'nde idam edilmesinden sonra tarikatlaşma sürecini tamamlayamamış ancak kısa zamanda Hindistan'a, Suriye'ye, Anadolu'ya ve Balkanlara yayılmıştır. Hindistan'da Noktavilik tarikatına evrilen Hurufilik, Anadolu ve Balkanlarda Bektaşilik tarikatı ile birleşerek varlığını sürdürmüştür. Bunun dışında Gülşenilik ve Mevlevilik gibi tarikatlar ve bu tarikatların müritleri arasında da etkili olmuştur. Böylece inancı, düşüncesi ya da İslam'a yaklaşımı ne olursa olsun pek çok insan üzerinde etkisini göstermiştir. XVI. yüzyıl divan şairlerinden Yusuf Sineçak Hurufilikten etkilenen Mevlevi şairlerden biridir. Önce Mısır'da İbrahim Gülşeni'ye bağlanan Yusuf Sineçak, Anadolu'ya döndükten sonra Mevleviliğe girmiştir. Ünlü Cezîre-i Mesnevî'si dışında bazı gazeller de yazmış ancak bunlardan bir divan oluşturmamıştır. Yusuf Sineçak'ın gazellerinde Mevleviliğin dışında Hurufilik etkileri de görülmektedir. Tezkire-i Şu'arâ-yı Mevleviyye'de Yusuf Sineçak'tan örnek olarak verilen metinlerden biri özellikle Hurufiliğe dair derin anlamlar içermesi dolayısıyla dikkat çekmektedir. Bu çalışma, Yusuf Sineçak'ın Tezkire-i Şu'arâ-yı Mevleviyye'de geçen Hurufilik ile ilgili şiiri üzerine bir şerh denemesi olup divan şiirinde Mevlevilik ve Hurufilik münasebetlerine dair mütevazı bir katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Çalışmada öncelikle Hurufiliğin tarikat yapılanmasından felsefi-mistik bir sistem olmaya doğru evrilişine değinilecek, Mevlevilik ve Hurufilik münasebetlerinden kısaca bahsedilecek, ardından şairin hayat hikâyesi anlatılıp ilgili şiirin şerhine geçilecektir. Beş beyitlik bu gazelde ilk üç beyit Hurufilik ile ilgiliyken diğer iki beyitte Hurufiliğe dair herhangi bir kelime, kavram ya da işaret bulunmamaktadır. Şerh çalışmamızda ağırlık, Hurufilik ile ilgili olan beyitler üzerinde olacaktır.