Literary Representations of Motherhood

Στο πλαίσιο της προβληματικής της έμφυλης ταυτότητας στη λογοτεχνία και με θεωρητικό όχημα τις μετανεωτερικές φεμινιστικές προσεγγίσεις της μητρότητας, η παρούσα εργασία μελετά μητρικές αναπαραστάσεις σε επιλεγμένα κείμενα τεσσάρων Ελλήνων πεζογράφων, το έργο των οποίων εκτείνεται στις τελευταίες δεκαετίες της νεοελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής. Πρόκειται για τα εξής κείμενα: Το τρίτο στεφάνι (1962) του Κώστα Ταχτσή, τη νουβέλα Αφροδίτη (1986) του Παύλου Μάτεσι, τα διηγήματα «Βαλέρια», «Ντιάλιθ’ ιμ, Χριστάκη» και «Αγριοκερασιά» από τις δύο πρώτες συλλογές του Σωτήρη Δημητρίου (1987, 1989), καθώς και το μυθιστόρημα Τα σακιά (2010) της Ιωάννας Καρυστιάνη. Οι συγγραφείς εκφέρουν έναν πολυσήμαντο λόγο για το μητρικό φαινόμενο, επικεντρώνοντας έκαστος/η την αφήγησή του/της σε διαφορετικές και ποικίλες πτυχές της μητρικής εμπειρίας. Ωστόσο, παρά τις εύλογες διαφορές τους ως προς τους αναπαραστατικούς τρόπους και την οπτική γωνία υπό την οποία αναπτύσσουν την προβληματική τους, τα υπό εξέταση κείμενα συγκλίνουν σε ένα κοινό σημείο: οι μυθοπλαστικές απεικονίσεις τους διαφοροποιούνται κατά ποικίλους τρόπους από το ιδεώδες μητρικό πρότυπο της κυρίαρχης πολιτισμικής αφήγησης, δηλαδή αυτό της στοργικής, πάσχουσας και ανιδιοτελούς Ελληνίδας μάνας, η οποία οφείλει να παραμερίσει τις προσωπικές της ανάγκες και επιθυμίες, προκειμένου να ανταποκριθεί στις εκάστοτε επιταγές της εθνο-πατριαρχικής τάξης. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, θέτουν υπό αμφισβήτηση κατεστημένες αντιλήψεις στις οποίες θεμελιώνoνται κανονιστικές μητρικές ταυτότητες, όπως την ουσιοκρατική θεώρηση της μητρότητας καθώς και τα συναφή ιδεολογήματα περί μητρικού ενστίκτου, φυσικού καθήκοντος και γυναικείου πεπρωμένου.

In crime fiction, murder is a threat to society that must be neutralized and disposed of. In the case of serial killers, this is usually accomplished by depicting the killer as a unique aberration that can be neatly contained and removed. In The Snowman, however, Jo Nesbø draws on the cultural paranoia regarding paternity uncertainty to reverse the positions of murderer and victims. The result is that the victims, adulterous mothers, become the threat to society, not the killer.

The notion that large numbers of women lie about the paternity of their children resonates very strongly with present-day cultural attitudes towards mothers in the West. In this chapter I analyze how Nesbø uses this willingness to believe in the perfidy of mothers to normalize and recuperate the murderer. The novel presents the adulterous mothers as oversexed, untrustworthy and disloyal, whereas the murderer is shown to be a suffering victim of just such a woman. By lying about the paternity of their children, the mothers have invited their own destruction. Thus, as I demonstrate, in Nesbø’s novel adulterous mothers are a greater threat to society than a man who cuts women to pieces.

It is a commonplace that very few mothers survive to the end of animated feature films. The construction of the families and fathers the mothers leave behind has changed over the last few decades, however, as well as the reasons the mothers disappear. In this chapter, the films The Little Mermaid (1995), Beauty and the Beast (1991) and Aladdin (1992) are contrasted to the more recent Finding Nemo (2003), Chicken Little (2005) and Cloudy with a Chance of Meatballs (2009). This chapter analyzes how the trope of the dead mother intersects with the trend towards representations of postfeminist fatherhood in popular culture, and discusses how a new type of parenting is created, which, although progressive in many ways, is still predicated on the absence of the mother.