Liopetri

Η Μάχη του Αχυρώνα έλαβε χώρα στην κοινότητα Λιοπετρίου της επαρχίας Αμμοχώστου στις 2 Σεπτεμβρίου 1958. Σύμφωνα με την κυριολεκτική ερμηνεία του όρου, το επεισόδιο στο Λιοπέτρι δεν αποτέλεσε «μάχη», δηλαδή την ένοπλη σύγκρουση δύο μεγάλων σε όγκο συμβατικών στρατιωτικών μονάδων. Ωστόσο, στη συλλογική μνήμη των Ελλήνων της Κύπρου έχει επικρατήσει με αυτό τον όρο εφόσον αποτελεί ένα από τα γνωστότερα περιστατικά του Κυπριακού Αγώνα κατά την περίοδο 1955-1959 κυρίως για δύο λόγους: ο πρώτος αφορά την πολύωρη και εξαιρετικά σθεναρή αντίσταση που πρόβαλαν τέσσερις μαχητές της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ), οι Ανδρέας Κάρυος, Φώτης Πίττας, Ηλίας Παπακυριακού και Χρίστος (Ξάνθος) Σαμάρας, όταν περικυκλώθηκαν από πολυάριθμες Βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις.  Η εν λόγω αντίσταση στάθηκε αδύνατο να καμφθεί με συμβατικές στρατιωτικές τακτικές και είχε ως αποτέλεσμα τη χρήση εμπρηστικών υλών από μέρους των Βρετανών. Ο δεύτερος λόγος έγκειται στο αποτέλεσμα της μάχης για την ίδια την επαναστατική οργάνωση, εφόσον οι τέσσερις μαχητές επέλεξαν να πέσουν μέχρι ενός, καθιστώντας την έτσι ως την μεγαλύτερη σε αριθμό νεκρών απώλεια της ΕΟΚΑ.

Το αιματηρό γεγονός στο Λιοπέτρι απέκτησε ξεχωριστή θέση στη μνήμη των Ελλήνων της Κύπρου, ωστόσο, αποτελεί δυσάρεστη διαπίστωση η ανυπαρξία κάποιας επιστημονικής μελέτης που να επικεντρώνεται στις διάφορες πτυχές του. Οι μέχρι σήμερα απόπειρες ιστορικής διερεύνησης ασχολήθηκαν με τα γεγονότα της Μάχης του Αχυρώνα στα πλαίσια εκδόσεων για τον Κυπριακό Αγώνα της περιόδου 1955-1959, δηλαδή δευτερευόντως,  ενώ δεν συμπεριέλαβαν στα εργαλεία διερεύνησης το Βρετανικό πρωτογενές υλικό. Συνεπακόλουθα, επικρατεί σύγχυση και συσκοτισμός πτυχών ή γεγονότων που διαδραματίστηκαν κατά τη διάρκεια της μάχης καθώς και μετά από αυτήν.

Η παρούσα μελέτη φιλοδοξεί πρωτίστως να φέρει στο επίκεντρο της ιστορικής έρευνας πτυχές της μάχης στο Λιοπέτρι οι οποίες παραμένουν άγνωστες μέχρι σήμερα ή που έχουν παρερμηνευθεί λόγω σκοπιμοτήτων, ακούσιας παρανόησης ή αδυναμίας χρήσης των πρωτογενών πηγών. Πιο συγκεκριμένα, θα καταπιαστούμε με τις διάφορες φάσεις της μάχης. Επιπρόσθετα, θα καταδείξουμε με ποιο τρόπο οι Βρετανικές πηγές μπορούν να μας βοηθήσουν στην ερμηνεία της απόφασης του αρχηγού της ΕΟΚΑ, Γεώργιου Γρίβα, να διατάξει την εκτέλεση του προσώπου που έδωσε πληροφορίες στους Βρετανούς  για το ακριβές σημείο όπου βρισκόταν κρυμμένη η ομάδα της ΕΟΚΑ.

Χρήσιμο εργαλείο στη διερεύνησή μας αποτελεί το Βρετανικό αρχειακό υλικό που υπάρχει στο Κρατικό Αρχείο στη Λευκωσία.  Eπιπρόσθετα, γίνεται χρήση αρχείων από το Imperial War Museum (IWM) στο Λονδίνο καθώς και έγγραφα ή αναφορές από το The National Archives of the United Kingdom (TNA) στο Λονδίνο. Θα χρησιμοποιηθεί επίσης από το TNA –αν και συμπληρωματικά βέβαια- υλικό στο οποίο απαγορευόταν μέχρι πρόσφατα η πρόσβαση και που τελικά δόθηκε στη δημοσιότητα ως The Migrated Archives  μετά από απόφαση Βρετανικού Δικαστηρίου.