History and Culture of Polish Jews

This text by Ewa Toniak is the first attempt to reconstruct the biogra-
phy of a contemporary Polish sculptor and architect from an assimi-
lated Jewish family – Ryszard Moszkowski (1906–1945). The author
primarily follows the fate of the artist during the German occu-
pation, residing until January 1945 in Żoliborz until, just a few
days before the German army left Warsaw, he was executed along
with his wife, Róża Etkin-Moszkowska – a pianist and laureate
who won Third Prize at the First International Chopin Competition in 1927.

The aim of the article is to present the initiating of the ghetto benches at Polish universities in comparison to the situation of Jewish students which changed after 1935. Since then, there has been unprecedented student occurrences that paralyzed life of the university and led to many concessions from the authorities who wanted to restore peace and order. Student riots which started in autumn 1935 were ‘part of the wave of political activity in the society’. Researchers link them with the campaign undertaken by the rejuvenated leadership of The National Democrats (Endecja) and directed against the government camp weakened after Pilsudski's death. The Nationalists planned to use the increase of the anti-Semitic and anti-government sentiments in the society to strengthen their position in the political arena. Moreover after boycotting parliamentary elections in 1935, universities became their very crucial field of work which they intended to make a domain of their influence and students were supposed to be an important, social base of The National Democrats.
On the wave of anti-Jewish occurrences in autumn 1933 took place the first attempt at settling Jewish students in certain place in an auditorium. However, the actual campaign to initiate the ghetto benches at universities has started in autumn 1935. For the first time an order to isolate the Jewish students was issued by the academic authorities in the Technical University of Lviv on 9 and 11 December 1935. And though it was lifted right away, it became a precedent for other universities. Using violence, the young Nationalists stepped up efforts to bring the project to the university authorities as fait accompli. Excesses at the Technical University of Lviv found a great response at Warsaw University (since 1935 the University of Josef Pilsudski).
Also, the attitude of the professors towards these anti-Semitic ideas is very interesting. The indecisiveness and lack of determination were one of the main features of the academic authorities. This attitude, slightly neutral, in the professors’ community, who confined to making statements about examination and explanation certain matters, was just an incentive for the national students to continue their action.

The interview with Antony Polonsky focuses on the history of Polish-Jewish studies as a research field, analyzed from the time of its initiation at the turn of the 1980s until year 2014. Antony Polonsky is the chief historian of the main exhibition of the Polin Museum of the History of Polish Jews, as well as the editor-in-chief of Polin: Studies in Polish Jewry, a yearly research journal. He is also a co-founder of the first research institutions focused of the field of Polish-Jewish studies, and a co-initiator of the first academic events in this field. In the conversation, Polonsky discusses the context of the creation of the Polin Mu-seum's main exhibition, including the impact of politics on this exhibition's final form. Afterwards, he recounts the history of the beginnings of Polish-Jewish studies, including the Orchard Lake meeting (1979) and the conference at Columbia University (1983). Polonsky gives a detailed account of the course and the outcomes of the Polish-Jewish studies conference in Oxford in 1984, which he co-organized. He also analyses the 1980s Polish political opposition circles' reactions to the presence of antisemitic narratives in the opposition's discourse. The last section of the conversation focuses on the presence within the field of Polish-Jewish studies of narratives that are apologetic towards the Polish nationalist discourse.

DISSERTATION ABSTRACT
                        Charismatic Leadership and Appeal in Early Hasidism
                                                    Barry J. Hammer

This dissertation explicates the roles and charismatic appeal of the early Hasidic master, as well as illuminating elements of the Hasidic master-disciple relationship that have been overlooked until now. Subtle aspects of the zaddik’s (variant transliteration: zaddiq’s) roles and charismatic appeal are examined, including a process of direct, nonverbal  transmission of radiant spiritual energy between the Hasidic master and his disciple. This radiance and the establishment of a concomitant state of communion between the zaddik and his followers are found to be the underlying source of each of the zaddik’s basic roles and of his corresponding forms of charismatic appeal. A process of maturational development of consciousness is posited as an explanation for the appearance of this radiance.
This dissertation develops a continuum of charismatic leaders from most psychologically constructive to most non-constructive, which is tied to the degree to which the influence of radiance or of ego-related factors are dominant in a particular leader’s charismatic appeal. Additional support for this continuum is provided from literature on the phenomenon of charismatic leadership outside of Hasidism. That discussion demonstrates that radiance is a fundamental element in the appeal of charismatic leaders in all major world religions, and it provides a deeper understanding of the dynamic of “delusion-collusion” existing between narcissistic or ego-oriented leaders and followers. Potential psychological and social dangers of fusion of radiant energy with the prideful ego are discussed.  The theoretical model of charisma that is presented in this dissertation also integrates the existing theories of charisma of Weber and Freud, and attempts to devise a more comprehensive theory of charisma that would be applicable to Hasidic zaddikim [plural] and various other types of charismatic leaders.

Synagogues with a broadened entrance front were numerous in the Polish-Lithuanian Commonwealth from the early eighteenth century. This type originated in wooden construction: the first masonry synagogue of similar massing was built only in 1764–74. A theory deriving this synagogue type from Polish wooden construction lore and a model of a nobleman’s manor was proposed by Kazimierz Mokłowski (1869–1905) in 1903. Though a national romanticist construct and a product of historical materialism, this theory captivated researchers with its obviousness; it was almost unanimously accepted in Polish, Ukrainian, Lithuanian, and Jewish scholarship. While not dismissing the basics of Mokłowski’s theory, the present paper pursues an alternative, iconographic approach to a synagogue with a broadened front. It points out a novel graphical interpretation of the messianic Temple, proposed by R. Yom-Tov Lipmann Heller (ca. 1579‒1654) in the first half of the seventeenth century and increasingly popular in the Jewish thought. A comparison between the contemporary imagery of the Temple and the built shape of wooden synagogues discloses a Jewish eschatological meaning of the latter, discernible on parallel with the dependence on Polish construction lore.

Wspomnienia Abrahama Podliszewskiego, zatytułowane „Z pamiętników podróży 1907 r. (Palestyna przed laty dwudziestu)”, to książka nie tylko interesująca, lecz także niezwykle cenna, ponieważ przedstawia nowoczesną społeczność żydowską w Kraju Izraela (Palestynie) w chwili tworzenia. Obszary te były jeszcze częścią chylącego się ku upadkowi państwa osmańskiego, ale wkrótce miało się to zmienić. Po okresie pierwszej alii położono tu fundamenty pod budowę nowych osiedli rolniczych, rozbudowę infrastruktury, rozwój przemysłu. Jednocześnie Palestyna była jeszcze krajem bardzo prymitywnym i zaniedbanym, leżącym na peryferii państwa osmańskiego. Czas podróży Podliszewskiego to magiczny moment, kiedy wszystko jeszcze było w budowie, w planach, snach i marzeniach. Był to Altneuland (Stary Nowy Kraj) w chwili tworzenia, w transformacji, w przełomowym okresie, kiedy wszystko mogło się zakończyć wielkim sukcesem lub wielką porażką.

Abraham Podliszewski (1862–1929) – kupiec, działacz syjonistyczny. Początkowo skłaniał się ku asymilatorom, ostatecznie poparł syjonizm polityczny. Wkrótce stał się jednym z najwybitniejszych przedstawicieli pierwszego pokolenia polityków tego ugrupowania. Był uczestnikiem kongresów syjonistycznych i przyjaźnił się z wieloma czołowymi działaczami syjonistycznymi na świecie. W 1907 roku odbył podróż do Kraju Izraela (Palestyny). Podliszewski zajmował się również działalnością społeczną i charytatywną. Opublikował kilka książek.

W latach 80. XIX w. rozpoczęła się wielka emigracja Żydów z Europy Środkowej i Wschodniej. Z samego Imperium Rosyjskiego, wówczas państwa z największą liczbą ludności żydowskiej na świecie, do 1914 r. wyemigrowało 2 mln Żydów, spośród których 1,56 mln osiedliło się w Stanach Zjednoczonych. Kraj ten, przeżywający w tym okresie szybki rozwój gospodarczy, stał się swoistą „ziemią obiecaną” dla mieszkańców europejskich sztetli. Liberalna amerykańska polityka migracyjna trwała do 1924 r., kiedy napływ nowych emigrantów został drastycznie ograniczony. Efektem tego exodusu było powstanie prężnych wspólnot żydowskich, z których największe znaczenie miał Nowy Jork.
Wraz z napływem milionów żydowskich emigrantów zaczęły powstawać ziomkostwa, zwane z jidysz landsmanszaftami. Organizacje te skupiały ludzi pochodzących z jednej miejscowości, co wynikało z tego, że u Żydów tożsamości lokalne dominowały nad poczuciem przynależności do szerszej wspólnoty etnicznej. Celem działania landsmanszaftów była przede wszystkim wzajemna pomoc i dążenie do zachowania tożsamości w Nowym Świecie. W ciągu krótkiego czasu powstały tysiące ziomkostw, w których działały setki tysięcy członków, a rola, jaką odegrały w historii jest nie do przecenienia.

The article is a case study of the tragic December 1929 death of Tsukunft member Szyja Grinwald and of the trial of the suspected assassin. The analysis is based first and foremost on press reports due to the overwhelming influence of the press on the shaping of social attitudes in the 2nd Republic. The events are shown against the broader background of political tension over the plans to amend the Constitution and the authoritarian state policy line. Grinwald’s case serves here to portray the brutal street politics of the two decades separating the two world wars and the ways it was used instrumentally by various social actors.

Стаття про доробок польсько-литовського художника єврейського походження Мойсея (Мойша) Лейбовського. В статті зібрані усі матеріали, які стосуються творчості цього художника, який мало знаний в Україні. До 2018 року вважалось, що його робіт не було в музеях України. У статті представлено і дослідження про його віднайдений, реставрований та атрибутований портрет «Хелени Потоцької з Радзивіллів» із фондів Вінницького обласного художнього музею.

Мойсей Лейбовський - Mojżesz (Mosze) Lejbowski/Leibowski (польською) Moišės Leibovskio (литовською) Майсей Лейбоўскі (білоруською) (народився 17 березня 1876 р. в Новогрудку, помер 1942 або 1943 році у гетто в Вільно).

Lejbowski Mojżesz (1876 Nowogródek – 1942 [1943?]) Wilno) – malarz, publicysta. Uczył się w Szkole Rysunkowej w Wilnie (1893–1898), w 1899–1900 i 1904 studiował na Académie des Arts w Paryżu. Mieszkał w Wilnie i najczęściej tam właśnie wystawiał swoje prace. Uczył rysunków w gimnazjum żydowskim, prowadził prywatną szkołę rysunku, pełnił funkcję przewodniczącego Związku Żydowskich Artystów Plastyków w Wilnie. Publikował artykuły na temat sztuki w czasopismach wileńskich. Był cenionym rysownikiem, uprawiał malarstwo olejne. Portretował przedstawicieli inteligencji wileńskiej, arystokracji, duchowieństwa (np. Portret biskupa Stefana A. Zwierowicza), wojskowych; malował też charakterystyczne żydowskich postaci, niewielkie widoki zaułków Wilna (Kościół franciszkański, Ogród pobernardyński, Katedra wileńska), w tym także dzielnicy żydowskiej (Podwórko wileńskie, Podwórze wileńskiej bóżnicy w śniegu), kwiaty. Jego malarstwo cechują harmonijna kompozycja i stonowane, przesycone srebrzystozielonkawym światłem barwy. Artysta zginął podczas II wojny światowej w getcie wileńskim.

W artykule autor zajmuje się kwestią funkcjonowania we współczesnych interpretacjach zaginionego w czasie wojny dzieła Brunona Schulza pt. Mesjasz. Utwór ten jawi się dziś jako opus magnum drohobyckiego pisarza, dzieło tyleż rzeczywiste, co zarazem fantastyczne. Jest to okazja, by przyjrzeć się raz jeszcze temu, co wiemy o zaginionym dziele, uzupełniając przy okazji tę wiedzę, oraz możliwościom odczytań, którym Mesjasz sprzyja, horyzontom interpretacyjnym, które otwiera, szczególnie od lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, gdy stał się jednym z konstytutywnych składników mitu biograficznego drohobyckiego twórcy. W pierwszej części dokonany został przegląd wszystkich odwołań do tego utworu w zachowanej korespondencji i w innych publicznych wypowiedziach pisarza. Przypomniane zostały również opowiadania Księga i Genialna epoka, które weszły do tomu Sanatorium pod Klepsydrą, a które pochodzą z wczesnej redakcji Mesjasza. Przywołane krytycznie zostały również relacje ustne świadków lektury Mesjasza przez Schulza w czasie wojny zanotowane po latach przez Jerzego Ficowskiego oraz opowieść Artura Sandauera. Zdaniem autora artykułu to pierwszy horyzont interpretacji – ograniczający, hermeneutycznie mało produktywna perspektywa zaginionego dzieła o którym niewiele wiemy, i raczej się więcej nie dowiemy, póki się nie odnajdzie. Na podstawie tych szczątkowych informacji zasadna jest nawet skrajna opinia, że dzieło mogło nie wyjść poza próbne szkice, fragmenty.
Druga część artykułu poświęcona została kwestii funkcjonowania tematów mesjańskich w znanej twórczości Schulza i wzorcom powieści mitycznej dla planowanego dzieła. Prowadzi to do stwierdzenia, że większa część twórczości Schulza, także plastyczna ma związek z Mesjaszem rozumianym jako idée fixe pisarza. Schulz zatem przez kilka lat kariery literackiej tworzył Mesjasza jako niezamierzone work in progress.
Następna część zajmuje się głośnym artykułem Jerzego Ficowskiego, ujawniającym historię poszukiwań Mesjasza na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Tekst ten zapoczątkował na polskim gruncie mityzacyjny nurt interpretacji Mesjasza. Zaginiony Mesjasz inspirował interpretatorów dzieła Schulza omawiających kwestię mesjanizmu w kontekście mistycyzmu żydowskiego, a samego autora przedstawiających jako pisarza par excellence żydowskiego, w tym jako ofiary Shoah. Potencjał mityzacyjny najpełniej jednak objawił się w twórczości „schulzoidów” – artystycznych naśladowców dzieła Schulza, inspirujących się jego twórczością, poetyką, biografią, przejmujących motywy lub tworzących wręcz pastisze tej prozy. Pisarze ci (m.in. P. Roth, D. Grossman, C. Ozick, M. Sikorska-Miszczuk) już od lat osiemdziesiątych tworzyli fabuły, w których jako temat pojawiało się zaginione dzieła Schulza, a nawet przedstawiali treść Mesjasza.
Obserwacje te prowadzą do wniosku, że Mesjasz w ostatnim ćwierćwieczu stał się jednym z mitów wpisanych w dzieło i życie drohobyckiego artysty. Pełnił rolę mitycznej Księgi, Autentyku, wspólnoty dzieła i biografii, wyznacznika żydowskiego mistycyzmu, symbolu Zagłady itp., wpływając na różnorodne interpretacje dzieła i życia drohobyckiego pisarza, choć sam pozostawał de facto utworem nieznanym, nieokreślonym.

The attire of the Jews of central and eastern Europe was depicted in paintings, caricatures and photographs and was described in Jewish and non-Jewish texts in the course of several centuries. At the same time, the diversity of the sources depicting in words or/and images the varied Jewish population of this vast region often hinders attempts to understand and analyze the development of Jewish clothing. This workshop will focus on visual and textual depictions of early modern and modern central and eastern European Jewish attire and the relationship to the attire of their non-Jewish neighbors. We invite scholars from various disciplines-design, textiles, material and visual culture, art history and fashion history-to discuss central and eastern European Jewish dress and its details in the early modern and modern periods and to compare it to the dress of the surrounding populations. We would like to stress the methodological aspects of this issue, and hope that such a discussion will contribute to the history of interaction between the Jewish and non-Jewish cultures. We envision this online workshop as a series of 10 to 15 minute presentations followed by discussion, as well as a broad conversation in which the participants will share their experiences of working with online research and digital sources and of major challenges faced by historians of Jewish dress.

Naródu żydowski – wersja polska. Kilka uwag o literaturze. Wydaje się, że – poza najpoważnieszjymi pracami autorstwa Eugenii Prokop-Janiec zbyt mało jeszcze uwagi poświęcono tej części dziedzictwa kulturowego, którą można uznać za polsko-żydowską. We współczesnych polskich badaniach nad literaturą dopiero od prac krakowskiej badaczki rozpoczyna się powolny proces przypominania i odczytywania na nowo autorów, o których często po Zagładzie zapominano, lub traktowano ich dorobek jako zjawisko marginalne i nieznączące. Chciałabym w tym tekście poświęcić uwagę kategorii narodu żydowskiego, rozumianego nie tylko jako grupa etniczno-religijna, ale jako odrębna grupa narodowa, która, na wzór innych grup żyjących w Europie, zyskiwała własną tożsamość narodową czerpiąc wzory z myśli europejskiego oświecenia i romantyzmu. Wydaje mi się interesujące, iż właśnie w tekstach napisanych po polsku, żydowscy autorzy starali się wyrazić ów rodzaj wspólnoty symbolicznej, która spajać miała w nowoczesnej perspektywie żydowską wspólnotę. Podkreślę tylko, iż ze względu na szczupłość miejsca, nie będę tu analizować bardzo interesujących wersji literackich opisów narodu żydowskiego związanych z ideą syjonizmu (choć wśród tekstów literackich powstałych w języku polskim mamy obftość wielką takich zapisów). W europejskiej kulturze pojęcie narodu jako ważnej idei wyznaczajacej tożsamość grup społecznych pojawiło się w wieku XVIII i zyskało znaczenie pod wpływem filozofii Johanna Gottfrieda Herdera, który rozwinął koncepcje państwa narodowego. Przeobrażenia cywilizacyjne, jakie trwały w Europie w XVIII i XIX wieku dotyczyły także przemian tożsamości sprzyjały rozprzestrzenianiu się oraz popularności koncepcji narodowych. Najbliższe obserwowane przez wschodnioeuropejskich Żydów zmiany i kształtowanie się narodu dotyczyły mi.in powstawanie polskiej świadomości narodowej, związanej (w literaturze) z działalnością polskich twórców romantycznych. Stały się one jak sądzę, jednym ze źródeł inspiracji w wyrażaniu żydowskiej tożsamości narodowej. Starania o utrzymanie spójności społecznej i poczucia wspólnoty w czasach zaborów, podtrzymanie wspólnoty tożsamości w podzielonej Polsce (zabory trwały od 1795 do 1918 roku), wśród ludzi żyjących przez wiele lat w odmiennych państwach mogły stać się wzorem dla rozproszonej diaspory, zwłaszcza w czasach